Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
RIO9qkS7r7CDD

Balety Rosyjskie Sergiusza Diagilewa

Ważne daty

1872‑1929 – lata życia Sergiusza Diagilewa

1909 – założenie Baletów Rosyjskich

1910 – premiera baletu Ognisty ptak (muzyka: Igor Strawiński/Libretto i choreografia: Michaił Fokin)

1911 – premiera burleski Pietruszka (muzyka: Igor Strawiński/LibrettoLibrettoLibrettoi choreografia: Michaił Fokin)

1912 – premiera poematu symfonicznego Popołudnie fauna (muzyka: Claude Debussy/Libretto i choreografia: Wacław Niżyński)

1912 – premiera baletu Dafnis i Chloe (muzyka: Maurice Ravel/Libretto i choreografia: Michaił Fokin)

1913 – pierwsze wystawienie baletu Święto wiosny (muzyka: Igor Strawiński/Libretto: Wacław Niżyński)

1917 – premiera baletu Parade (muzyka: Eric Satie/choreografia: Leonide Massine)

1919 – pierwszy pokaz baletu Trójgraniasty kapelusz (muzyka: Manuel de Falla/choreografia: Leonide Massine)

1920 – powstaje suita baletowa Pulcinella (muzyka: Igor Strawiński/ choreografia: Leonide Massine)

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

RjXkWSOpOtgJa1
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: Ewa Fabiańska-Jelińska, cc0.

I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka

8. Muzyka XX i XXI wieku. Uczeń:

1) charakteryzuje muzykę w kontekście estetyki epoki – wymienia i opisuje wybrane style i techniki muzyki XX i XXI w.: neoklasycyzm;

3) wymienia i charakteryzuje twórczość kompozytorów: Claude Debussy, Maurice Ravel, Aleksander Skriabin, Arnold Schönberg, Siergiej Prokofiew, Igor Strawiński, Béla Bartók, Siergiej Rachmaninow, Dymitr Szostakowicz, Manuel de Falla, George Gershwin, John Cage, Olivier Messiaen, Pierre Boulez, Karheinz Stockhausen, Steve Reich, Gerard Grisey, Kaija Saariaho, Thomas Adès i in.;

4) omawia polską muzykę XX wieku i jej twórców, dokonując klasyfikacji zgodnie ze stylami i kierunkami: Grażyna Bacewicz,

5) zna pojęcia: skala całotonowa, atonalność, technika dwunastotonowa (dodekafonia), seria, polirytmia, polimetria, politonalność, klaster.

II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń:

1. zna podstawowe terminy i pojęcia właściwe dla opisu i zrozumienia wybranych dzieł muzycznych,

3. zna konteksty kulturowe i naukowe powstawania muzyki.

III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń:

1. wypowiada się w formie ustnej (np. dyskusja, prezentacja, debata) i/lub pisemnej (np. esej, referat) o dziełach muzycznych w oparciu o podstawową terminologię.

Nauczysz się

charakteryzować sztukę baletową;

określać działalność tzw. Baletów Rosyjskich;

charakteryzować znaczenie działalności zespołu Diagilewa dla rewolucyjnych zmian w muzyce pierwszych dziesięcioleci XX wieku.

mbcc1705903756737_0000000000059

Sergiusz Diagilew

RRteCE9ZzYtjU
Film edukacyjny. Kiedy wypowiadamy słowo balet, najczęściej mamy na myśli spektakl, teatralne widowisko, w którym uczucia i emocje wyrażane są tańcem - poprzez gesty, kroki, ruchy dłoni, mimikę… dostosowane do rytmu, tempa i charakteru muzyki. Pierwsze przedstawienia baletowe wywodziły się z karnawałowych maskarad, które z czasem, wraz z dialogami, śpiewem, muzyką, pantomimą i tańcem wykonywane były na dworach. W epoce baroku tematykę baletów zdominowała mitologia, obecna także w pierwszych dziełach operowych. Ważnym momentem stało się założenie we Francji Narodowej Akademii Muzyki i Tańca (1661). W dojrzałym baroku i klasycyzmie próbowano znaleźć uzasadnienie dla obecności elementu tanecznego (baletowego) w dziełach operowych i główni reformatorzy oper (m.in. Christoph Willibald Gluck) postulowali takie skonstruowanie librett, by czynnik baletowy w naturalny sposób wynikał z akcji dzieła, a nie był do niego w sposób sztuczny „domontowany”. W nowy etap wprowadził przedstawienia baletowe w połowie XIX wieku w Rosji Marius Petipa, tworząc balet złożony z kolejnych scen-numerów, nazywany balet-divertissement. Przedstawienia takie, nazywane dziś baletem klasycznym, stanowią trzon repertuarowy zespołów baletowych. Należą do nich m.in. Śpiąca królewna czy Jezioro łabędzie do muzyki Piotra Czajkowskiego. Tradycyjny taniec klasyczny u progu XX wieku przestał być elementem wystarczającym do wyrażania takich treści i stanów emocjonalnych, jakie zaczęły nurtować twórców tego czasu. Najważniejszą rolę w procesie przemian odegrały przedstawienia założonych przez Sergiusza Diagilewa tzw. Baletów Rosyjskich działających w Paryżu, a następnie w Monte Carlo. Zmiany wprowadzone u progu XX wieku doprowadziły do rozluźnienia formy tańca, rezygnacji ze ścisłego przestrzegania techniki, „wyzwolenia” sylwetki tancerza, i wprowadzenia elementu dowolności oraz gry aktorskiej w kreowaniu opowieści.
R1Y0PYOpqS94J
Utwór muzyczny: Claude Debussy, Popołudnie fauna. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się skocznym charakterem.
mbcc1705903756737_0000000000073

Audibook pt. Balety Rosyjskie

RQnCc3eQKPS3R
Afisze i ilustracje programów przedstawień Baletów Rosyjskich Sergiusza Diagilewa Przeciwko tradycyjnie rozumianemu przedstawieniu baletowemu wypowiadał się Michaił Fokin, choreograf współpracujący z Sergiuszem Diagilewem: Zamiast staroświeckich walców, polek […] i galopów musi powstać taka forma muzyczna, która wyraża te same uczucia, które inspirują tancerzy. Balet nie powinien być dłużej zlepkiem numerów, entrées itd. Musi odznaczać się jednolitością koncepcji i ciągłością akcji. Akcja baletu nie powinna być nigdy przerywana, aby tancerka mogła ukłonić się w odpowiedzi na oklaski. [...]. W balecie ważny jest każdy artysta, każdy ruch, każda poza na scenie. Tylko w ten sposób osiągnie się prawdziwą plastyczną symfonię. Jego słowa wyrażały idee przyświecające Diagilewowi, który od 1907 roku w Paryżu organizował koncerty (a następnie przedstawienia operowe), w wykonaniu czołówki artystów rosyjskich, którzy po wybuchu rewolucji zaczęli osiedlać się w stolicy Francji. W roku 1909 założył własny zespół - kampanię baletową Les Ballets Russes (Balety Rosyjskie), z którą współpracowali najlepsi choreografowie (Michaił Fokin, Leonide Massine, Gorge Balanchine), tancerze (Tamara Karsawina, Wacław Niżyński, Bronisława Niżyńska), plastycy (Aleksander Benois, Leon Bakst, Henri Matisse, Pablo Picasso, Joan Miró), projektanci (Coco Chanel) i kompozytorzy, wśród nich m.in. Claude Debussy, Igor Strawiński, Maurice Ravel, Manuel de Falla, Sergiusz Prokofiew. Pierwsze lata działalności Baletów Rosyjskich (do 1914 roku) naznaczone zostały w szczególny sposób przez kulturę rosyjską. Idee głoszone przez artystów skupionych wokół czasopisma Mir Iskusstwa (Świat Sztuki) - fascynacja elementami narodowej kultury, bez uwikłania ich w siatkę symboli kultury narodowej – przyczyniły się do propagowania sztuki z kraju Diagilewa. W 1910 roku wystawiono spektakl Ognisty ptak Igora Strawińskiego, a następnie kolejne jego balety: Pietruszkę (1911) i Święto wiosny (1913). Po roku 1915 (aż do śmierci Diagilewa w 1929), repertuar żywo reagował na zmiany zachodzące w sztuce, zdradzając fascynacje impresjonizmem, ekspresjonizmem, kubizmem, futuryzmem i surrealizmem. Po I wojnie światowej siedzibą baletu przestał być Paryż (Théâtre Mogador) – repertuar przygotowywano w Monte Carlo, po czym zespół wyjeżdżał na europejskie i amerykańskie tournée. Nowa koncepcja wyrażania emocji za pośrednictwem ruchu i gestu, uznała za równie istotny, jak taniec, pozostałe rodzaje sztuk współtworzących widowisko baletowe: kostiumy, scenografię, choreografię i muzykę. Balet zyskał swobodę i pogłębienie ekspresyjne. Przedstawienia Baletów Rosyjskich: Choć w repertuarze Baletów Rosyjskich, szczególnie po cezurze I wojny światowej, znajdowały się dzieła największych twórców europejskich (także klasyczny repertuar, np. balety Piotra Czajkowskiego), najważniejszą premierą w całej działalności zespołu stało się wykonanie 29 maja 1913 roku w paryskim Théâtre des Champs‑Elysées Święta wiosny Igora Strawińskiego. W związku z tą premierą najczęściej mówi się o wielkiej rewolucji w muzyce, czy o najgłośniejszej premierze w historii muzyki i historii baletu… Trudno dzisiaj licytować się, co bardziej zadziwiało ówczesną publiczność – muzyka Strawińskiego, choreografia Niżyńskiego czy scenografia i kostiumy Roericha. Znany krytyk, Jaques Riviere zawyrokował: tego wieczoru, czy ktoś tego chciał, czy nie, narodziła się nowa estetyka tańca i spektaklu baletowego. Tak, jak postulował Diagilew, w balecie tym nie ma tradycyjnie rozumianej akcji, a kolejne odsłony to następujące po sobie tańce, łączące się w staroruski obrzęd (w samym podtytule informuje o tym kompozytor: Święto wiosny. Obrazy pogańskiej Rusi w dwóch częściach). Igor Strawiński zadziwił publiczność przewartościowaniem elementów dzieła muzycznego: to nie melodia jest tu czynnikiem wiodącym, a rytm, gdyż życie istnieje, jeśli jest puls. Ów czynnik rytmiczny uwypuklił w swej choreografii Wacław Niżyński, rezygnując całkowicie z reguł tańca klasycznego. Sceniczne barbarzyństwo stało się wielkim skandalem – publiczność (która rok wcześniej oglądała już rozerotyzowany taniec Wacława Niżyńskiego jako tytułowego Fauna z Preludium Claude’a Debussy’ego), nie była przygotowana na nową kulturę tańca, recenzje w sposób druzgocący odnosiły się do tego spektaklu, zarzucając realizatorom zdziczenie i dosadność . Dziś natomiast, o Igorze Strawińskim nie mówi się inaczej, jak o klasyku XX wieku…
Źródło: online skills, cc0.
R1MXHHG8JSXDJ1
Utwór muzyczny: Igor Strawiński „Pietruszka”. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się smutnym charakterem.
R17XtxDPy6SSF
Utwór muzyczny: Igor Strawiński „Święto wiosny”. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się smutnym charakterem.
RliFRzlQx4170
Utwór muzyczny: Adoracja ziemi (fragment) z baletu Święto Wiosny, autorstwa Igora StrawinskiegoWykonawca: New York Philharmonic Orchestra, Leonard Bernstein (dyrygent). Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się marszowym charakterem.
mbcc1705903756737_0000000000012
mbcc1705903756737_0000000000179

Zadania

R1Hj4jqEn36Kx
Ćwiczenie 1
Zespół założony przez Diagilewa to: Możliwe odpowiedzi: 1. Balety Paryskie, 2. Balety Rosyjskie, 3. Kampania Diagilewa
RL24V0dkfdntu
Ćwiczenie 2
Wskaż nazwiska kompozytorów, którzy współpracowali z zespołem Les Ballets Russes. Możliwe odpowiedzi: 1. Claude Debussy, 2. Gustaw Mahler, 3. Igor Strawiński, 4. Piotr Czajkowski, 5. Manuel de Falla, 6. Franciszek Liszt
R8S9hWSTdrejh
Ćwiczenie 3
Wskaż rok premiery Święta wiosny Igora Strawińskiego. Możliwe odpowiedzi: 1. 1901, 2. 1929, 3. 1913, 4. 1872
RUqJSobIPBIee
Ćwiczenie 4
Wyjaśnij pojęcie futuryzm.
R1QgwbSr6ids3
Ćwiczenie 5
Dopasuj tytuły utworów do nazwisk kompozytorów. Piotr Czajkowski, Manuel de Falla, Igor Strawiński, Claude Debussy, Maurice Ravel. Możliwe odpowiedzi: 1. Śpiąca królewna, 2. Trójgraniasty kapelusz, 3. Ognisty ptak; Święto wiosny, 4. Popołudnie fauna, 5. Dafnis i Chloe.
RyinVyudXoLAV
Ćwiczenie 6
Wybierz zdania prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Przedstawienia baletowe wywodzą się m.in. z karnawałowych maskarad., 2. Sergiusz Diagilew był zawodowym tancerzem., 3. Premierę Święta wiosny Igora Strawińskiego okrzyknięto skandalem., 4. Siedzibą Baletów Rosyjskich po I wojnie światowej stało się Monte Carlo.
R17pCyCjCMJvW
Ćwiczenie 7
Twórcą muzyki do baletów Pietruszka, Pulcinella, Ognisty ptak jest: Możliwe odpowiedzi: 1. Franciszek Liszt, 2. Maurice Ravel, 3. Igor Strawiński, 4. Sergiusz Diagilew
R1cKQ5Gta1BgO
Ćwiczenie 8
Określ, którzy artyści projektowali scenografię lub kostiumy do spektakli Baletów Rosyjskich. Możliwe odpowiedzi: 1. Coco Chanel, 2. Joan Miró, 3. Pablo Picasso
Ćwiczenie 9
R6m4S2LjvKFcG1
Utwór 1 do ćwiczenia.
R6A7W8cxFRFR91
Utwór 2 do ćwiczenia.
R1I2uEnolnxkC
Wyjaśnij pojęcie galop.

Słownik pojeć

Balet
Balet

widowisko teatralne z muzyką, w  którym uczucia i emocje wyrażane są tańcem

Ekspresjonizm
Ekspresjonizm

kierunek w literaturze sztuce końca  XIX wieku i pierwszych dekad XX stulecia polegający na uwypukleniu roli emocji i wyrazistości uczuć

Futuryzm
Futuryzm

kierunek literaturze i sztuce pierwszych dziesięcioleci XX wieku, odrzucający tradycję i nadający artyście rolę przewodnika duchowego

Galop
Galop

pochodzący z Francji szybki taniec utrzymany w dwudzielnym metrum

Kubizm
Kubizm

kierunek w sztukach plastycznych pierwszych dziesięcioleci XX wieku zwracający uwagę na rolę figur geometrycznych jako elementów kompozycyjnych

Libretto
Libretto

tekst będący podstawą muzycznych dzieł scenicznych

Opera
Opera

sceniczne dzieło wokalno‑instrumentalne, w  którym muzyka współgra z librettem

Orientalizm
Orientalizm

kierunek w literaturze i sztuce polegający wprowadzeniu do wytworów sztuki elementów kultur egzotycznych

Polka
Polka

pochodzący prawdopodobnie z Czech szybki taniec ludowy utrzymany w dwudzielnym metrum

Surrealizm
Surrealizm

kierunek literaturze i sztuce zapoczątkowany w latach dwudziestych XX wieku odwołujący się do nadrealności, siły wyobraźni, odrealnienia rzeczywistości

Walc
Walc

wywodzący się z Niemiec taniec wirowy utrzymany w trójdzielnym metrum

Źródło:

Słownik języka polskiego PWN

Biblioteka muzyczna

R1MXHHG8JSXDJ1
RliFRzlQx4170
RHCYJ9Grcl0Pp
R1Y0PYOpqS94J
Przewiń
Głośność

    Bibliografia

    Encyklopedia Sławnych Ludzi, Oxford Junior, wyd. Delta, Warszawa 1994.

    Richard Buckle, Diagilew, PWM, Kraków, 2014