Ilustracja banerowa przedstawia Pałac Biskupów Krakowskich w Kielcach. Na zdjęciu znajduje się fasada flankowana wieżami.
Ilustracja banerowa przedstawia Pałac Biskupów Krakowskich w Kielcach. Na zdjęciu znajduje się fasada flankowana wieżami.
Barokowe budowle sakralne w Polsce
Źródło: online-skills.
Ważne daty
Koniec XVI - połowa XVII wieku – wczesny barok; chronologia według S. Kozakiewicza; przypada na panowanie Zygmunta III Wazy i Władysława IV
2 połowa XVII - początek XVIII wieku – dojrzały barok; chronologia według S. Kozakiewicza; przypada na panowanie Jana Kazimierza i Jana III Sobieskiego
Początek XVIII wieku - 3 ćw. XVIII wieku – późny barok; chronologia według S. Kozakiewicza; przypada na panowanie królów: Augusta II, Stanisława Leszczyńskiego i Augusta III
ok. 1587‑1617 – budowa kościoła w Nieświeżu - pierwszej barokowej świątyni w Polsce
ok. 1609‑1630 – kościół kamedułów na Bielanach
1643‑1650 – kolegiata p. w. św. Józefa w Klimontowie
1664‑1676 – kaplica Wazów w Krakowie
1677‑1698 – kościół filipinów w Gostyniu
1668‑1702 – kościół p.w. śś. Piotra i Pawła na Antokolu w Wilnie
1689‑1703 – kolegiata p.w. św. Anny w Krakowie
1651‑1701 – fara w Poznaniu
1690‑1696 – kościół św. Józefa w Krzeszowie
1688‑1692 – kościół sakramentek w Warszawie
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela.
R1SEj9vZEZGCU1
W prostokątnym polu znajduje się napis „Pobierz”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego scenariusz lekcji - dokument w formacie pdf.
W prostokątnym polu znajduje się napis „Pobierz”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego scenariusz lekcji - dokument w formacie pdf.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
I. Rozwijanie zdolności rozumienia przemian w dziejach sztuki w kontekście ich uwarunkowań kulturowych, środowiskowych, epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce. Uczeń:
10. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce oraz środowisk artystycznych.
1. wykazuje się znajomością chronologii dziejów sztuki, z uwzględnieniem:
d) sztuki nowożytnej (renesans, manieryzm, barok, rokoko, klasycyzm),
2. wymienia cechy sztuki poszczególnych epok, kierunków i tendencji;
3. rozumie konteksty kulturowe i uwarunkowania przemian w dziejach sztuki (w tym historyczne, religijne, filozoficzne);
4. prawidłowo sytuuje w czasie i w przestrzeni geograficznej poszczególne epoki, style, kierunki i tendencje w sztuce;
5. charakteryzuje i opisuje sztukę powstałą w obrębie poszczególnych epok, kierunków i tendencji;
II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
1. wymienia i rozpoznaje najbardziej znane dzieła sztuki różnych epok, stylów oraz kierunków sztuk plastycznych;
10. określa funkcję dzieła i wskazuje jej wpływ na kształt dzieła;
13. dokonuje opisu i analizy, w tym porównawczej, dzieł z uwzględnieniem ich cech formalnych:
a) w architekturze: planu, układu przestrzennego, opisu fasady i elewacji, wnętrza,
18. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat dzieł sztuki.
2. wskazuje twórców najbardziej reprezentatywnych dzieł;
3. umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej datuje je z dokładnością do połowy wieku), w nielicznych przypadkach, dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;
4. zna plany i układy przestrzenne najbardziej znanych dzieł architektury oraz dzieł charakterystycznych dla danego stylu i kręgu kulturowego;
8. wymienia różne funkcje dzieł sztuki, takie jak: sakralna, sepulkralna, estetyczna i dekoracyjna, dydaktyczna, ekspresywna, użytkowa, reprezentacyjna, kommemoratywna, propagandowa, kompensacyjna, mieszkalna i rezydencjonalna, obronna, magiczna;
III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
2. zna najwybitniejsze dzieła z dorobku artystycznego wybitnych przedstawicieli poszczególnych epok, kierunków i tendencji w sztuce od starożytności po czasy współczesne, z uwzględnieniem artystów schyłku XX i początku XXI wieku;
6. porównuje dzieła różnych artystów tworzących w podobnym czasie;
IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:
1. definiuje terminy związane z opisem formy i struktury dzieła architektonicznego, w tym określenia dotyczące typów i elementów planów budowli, elementów konstrukcyjnych i dekoracyjnych (dekoracji fasady i wnętrza) oraz układu przestrzennego;
5. analizując i opisując dzieła architektoniczne, właściwie stosuje terminy i pojęcia dotyczące struktury architektury.
Nauczysz się
przedstawiać chronologię epoki baroku w Polsce i łączyć ją z poszczególnymi panującymi;
rozróżniać przedstawione kościoły;
przytaczać chronologię przedstawionych kościołów;
rozróżniać poszczególne elementy budowli na podstawie planu.
Architektura wczesnego baroku
Okres wczesnego baroku to czas, kiedy nowe impulsy artystyczne współistniały z sztuką późnego renesansu. Duże znaczenie w tym okresie miał królewski mecenat - członkowie dynastii Wazów chętnie wspierali działalność artystyczną, sami też wykazywali duże zainteresowanie sztuką. w 1577 roku przyjęte zostały w Rzeczpospolitej postanowienia soboru trydenckiego; odtąd idee kontrreformacyjne zaczęły się rozpowszechniać przy dużym poparciu władców. Rozwojowi sztuki sakralnej w Polsce sprzyjała intensywna działalność sprowadzonych w 1564 roku jezuitów - zakonu związanego z kontrreformacją i wprowadzającego w życie postanowienia soboru. Intensywna działalność budowlana jezuitów przyczyniła się do rozpowszechnienia w Polsce wzorca architektonicznego ich macierzystej świątyni - rzymskiego kościoła il Gesù. Jego kopią jest krakowski kościół p.w. śś. Piotra i Pawła. Natomiast pierwszym kościołem barokowym w Polsce był, również należący do zakonu jezuitów, kościół w Nieświeżu, którego budowę rozpoczęto ok. 1587 roku.
Na początku XVII wieku do Polski sprowadzony został kontemplacyjny zakon kamedułów i osadzony w podkrakowskich Bielanach. Fundatorem kościoła był marszałek królewski, Mikołaj Wolski. Projekt świątyni nawiązuje do włoskich założeń kamedulskich. Korpus nawowy ukształtowany jest tak samo jak w kościołach jezuickich - do nawy otwierają się pary kaplic. Kościół bielański nie ma jednak transeptu ani kopuły. Masywne, surowe lico szerokiej, wtórnej fasady (pierwsza uległa zawaleniu) urozmaicone jest skromną dekoracją obramień portali, nisz i okien.
RowfY88FkMBqh1
Ilustracja przedstawia zdjęcie Kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (kamedułów). Zdjęcie ukazuje budynek o jasnej elewacji widoczny od frontu. Budynek jest flankowany dwiema wieżami o przekroju kwadratu. Pomiędzy wieżami, front budynku jest wysunięty przed fasadę i zwieńczony trójkątnym tympanonem z balustradą. Po bokach wejścia znajdują się kolumny. Widać również rzeźby postaci stanowiące ozdobę ścian, znajdujące się w niewielkich wnękach. Budynek jest dwukondygnacyjny (wieże – mają trzy kondygnacje), każda oddzielona wydatnym gzymsem.
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (kamedułów), Bielany, Kraków, wikimedia.org, CC BY 4.0
Nowatorskim rozwiązaniem są flankujące fasadę wieże - to rozwiązanie zyska popularność dopiero w dojrzałym baro‑ku. Kościół nie ma transeptu ani kopuły; dominującym elementem wnętrza jest obszerna nawa, do której przylegają kaplice.
RgyWq40aM4glb1
Ilustracja przedstawia zdjęcie wnętrza Kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (kamedułów) na Bielanach w Krakowie. Na fotografii znajduje się nawa główna ze sklepieniem kolebkowym oraz symetrycznie położone do niej - nawy boczne, niższe z oknami nad łukami arkadowymi oddzielającymi nawy.. n końcu nawy głównej znajduje się, położony centralnie, ołtarz.Poziome rytmy gzymsów nad łukami arkad naw bocznych, nadają wnętrzu charakteru horyzontalnego.
Wnętrze Kościóła Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (kamedułów), Bielany, Kraków, wikimedia.org, CC BY 4.0
Zygmunt III Waza był również fundatorem kaplicy Wazów. Wzniesiona została już po jego śmierci; budowę rozpoczęto w 1664 roku, po stronie południowej katedry wawelskiej; jest niemal identyczną kopią sąsiadującej z nią kaplicy Zygmuntowskiej.
R1PxWb5jAjgBv1
Ilustracja przedstawia kaplicę Wazów Kościoła św. Stanisława i św. Wacława na Wawelu w Krakowie. Kaplica jest kopią renesansowej kaplicy Zygmuntowskiej.
Źródło: online-skills.
Powtórzenie formy jest tu powtórzeniem idei przyświecającej fundacji, jaką była funkcja mauzoleum rodowego. Inicjatorem powstania kaplicy był król Zygmunt III Waza. Kaplica ma rzut kwadratu; przykrywa ją kopuła wsparta na ośmiobocznym bębnie. Wnętrze utrzymane jest zasadniczo w ciemnej kolorystyce dzięki zastosowaniu głównie marmuru dębnickiego z dodatkiem jaśniejszych marmurów oraz alabastru.
R18svr7BVpwF91
Ilustracja przedstawia zdjęcie wnętrza Kaplicy Wazów na Wawelu w Krakowie. Wnętrze jest bogato zdobione czarnym i czerwonym marmurem oraz złotem. W niewielkich niszach znajdują się złote posągi, ściany pokryte są złoconymi sztukateriami.
Wnętrze Kaplicy Wazów na Wawelu, Kraków, tropter.com, CC BY 3.0
W narożach ścian i na ich płaszczyznach umieszczono zwielokrotnione pilastry jońskie. Na ścianach znajdują się po dwa epitafia, jedno nad drugim, ujęte w złocone, bogato zdobione obramienia. Ołtarz przy ścianie wschodniej flankowany jest posągami aniołów w niszach; przy ścianach: południowej i północnej znajdują się posągi Męstwa i Roztropności. Dekorację stanowią stiukowe girlandy owoców i kwiatów, arabeski, putta i ornament małżowinowo‑chrząstkowy. Wnętrze zdobią też symbole heraldyczne związane z władcą oraz przemijaniem. Bogatą, mięsistą dekoracją stiukową umieszczoną na złotym tle pokryta jest partia tamburu i kopuły.
R1Y2e3zLV7kIf1
Ilustracja przedstawia zdjęcie kopuły Kaplicy Wazów na Wawelu. Na zdjęciu ukazane są freski oraz liczne zdobienia.
Kopuła Kaplicy Wazów na Wawelu, Kraków, tropter.com, CC BY 3.0
Jasna kompozycja kaplicy jest jednocześnie bardzo plastyczna i światłocieniowa dzięki licznym, zwielokrotnionym podziałom, uskokom i różnorodności zastosowanych form architektonicznych i zdobniczych. Dyskusyjne jest autorstwo projektu kaplicy oraz realizujących go artystów.
Zobacz także
Zapoznaj się z artykułem: Kaplica Wazów - czyli ostatnie mauzoleum jagiellońskie na Wawelu.
RGasTajBCjb3j1
W prostokątnym polu znajduje się strzałka skierowana w dół symbolizująca pobieranie pliku. Obok strzałki umieszczony jest napis „Pobierz załącznik”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego dokument w formacie pdf.
W prostokątnym polu znajduje się strzałka skierowana w dół symbolizująca pobieranie pliku. Obok strzałki umieszczony jest napis „Pobierz załącznik”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego dokument w formacie pdf.
Źródło: online skills, cc0.
Bogactwo form w architekturze dojrzałego baroku
Dzięki napływowi architektów z Włoch dojrzały barok polski ma dużo cech baroku rzymskiego. Równoległe wpływy niderlandzkie przejawiały się głównie w ornamentach oraz w tzw. małej architekturze. Architektura dojrzałego baroku jest architekturą barwną. Stosowanie kolorowego kamienia - najpierw różowych i żółtych marmurów, a później czarnego dębnickiego i białych alabastrów dopełniały obrazu dojrzałej epoki - dynamicznej i zróżnicowanej. Ten okres cechuje zamiłowanie do bogactwa i komplikacji form. Duży wpływ na rozwój form miała twórczość Gianlorenzo Berniniego, wybitnego włoskiego architekta i rzeźbiarza. Architekci chętnie stosują różnorodne plany, efekty światłocieniowe, zaskakujące układy przestrzenne. Na popularności traci typ parawanowej fasady jezuickiej wyparty przez fasadę dwuwieżową.
Wśród budowli wyróżniających się planem jest kościół filipinów w Gostyniu wznoszony w latach 1677‑1698.
R10NZ7vpbrvBM1
Ilustracja przedstawia zdjęcie kościoła filipinów w Gostyniu. Świątynia jest wybudowana na planie ośmioboku, kryta kopułą na bębnie, wielkich rozmiarów i zwieńczona latarnią. Na fotografii znajduje się fasada budowli z czterema kolumnami umieszczonymi na wysokich cokołach, wydatnym gzymsem oraz transeptem. Nad kolumnami, ponad gzymsem, symetrycznie po obu stronach - znajdują się hełmy, które wyraźnie nadają fasadzie wertykalności. Nad wejściem oraz między kolumnami, w niewielkich niszach, umieszczone są posągi. Przed wejściem do świątyni znajdują się szerokie schody. Budowla jest otoczona murem z czerwonej cegły.
Kościół filipinów w Gostyniu, oczamiduszy.pl, CC BY 3.0
Na jego formę bezpośredni wpływ miała fundatorka, Zofia Opalińska. Podczas podróży do Wenecji ogromne wrażenie zrobił na niej tamtejszy kościół p.w. Santa Maria della Salute projektu Baltazara Longheny. Budowę kościoła gostyńskiego według sugestii fundatorki rozpoczęli Jerzy i Jan Catenazzi, a kontynuował Pompeo Ferrari. Nawa ma ośmioboczny rzut; otacza ją obejście i wieniec kaplic.
RVHFEtVfNH47L
Ilustracja interaktywna przedstawia dwie grafiki projektu Bazyliki Świętogórskiej: przekrój oraz plan. Fotografia jest czarno-biała. Dodatkowo na ilustracjach umieszczone są interaktywne punkty. Po kliknięciu w punkt pojawiają się dodatkowe informacje: 1. wieża, 2. fasada, 3. latarnia, 4. kopuła, 5. tambur, 6. wieża, 7. kaplice, 8. obejście, 9. nawa, 10. apsyda, 11. prezbiterium, 12. apsyda
Ilustracja interaktywna przedstawia dwie grafiki projektu Bazyliki Świętogórskiej: przekrój oraz plan. Fotografia jest czarno-biała. Dodatkowo na ilustracjach umieszczone są interaktywne punkty. Po kliknięciu w punkt pojawiają się dodatkowe informacje: 1. wieża, 2. fasada, 3. latarnia, 4. kopuła, 5. tambur, 6. wieża, 7. kaplice, 8. obejście, 9. nawa, 10. apsyda, 11. prezbiterium, 12. apsyda
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
1. wieża
2. fasada
3. latarnia
4. kopuła
5. tambur
6. wieża
7. kaplice
8. obejście
9. nawa
10. apsyda
11. prezbiterium
12. apsyda
Rysunek Bazyliki Świętogórskiej, K. Mikocka-Rachubowa, „Barok i rokoko w Polsce”, w: „Sztuka świata”, t. 7, red. A. Lewicka - Morawska, Warszawa 2009, s. 373, online-skills, CC BY 3.0
W duchu dojrzałego baroku ukształtowany jest nie tylko plan, ale także bryła. Jest mocno rozczłonkowana i zróżnicowana wielkościowo. Jej dominującym elementem jest ośmioboczna kopuła, znacznie wyższa od pozostałych partii kościoła. Horyzontalizm osi środkowej podkreślają także podziały fasady, zwłaszcza półkolumny, których przebieg przedłużony jest na linii attyki pilastrami. W kościele uwagę przyciąga wnętrze kopuły, utrzymane w duchu rozwiązań Borrominiego.
R124quisvFWza1
Ilustracja przedstawia zdjęcie sklepienia kopuły Bazyliki na Świętej Górze w Gostyniu. Zdjęcie ukazuje freski, które są oddzielone wyodrębnionymi podziałami, powtarzającymi ośmioboczny kształt bębna.
Freski na sklepieniu kopuły, Bazylika na Świętej Górze, Głogówko, wikimedia.org, CC BY 3.0
Bogato rozczłonkowana, o podkreślonej strukturze, wypełniona jest dekoracją malarską.
Jedną z najciekawszych budowli dojrzałego baroku jest kolegiata w Klimontowie Jej budowę rozpoczęto w 1643 roku. Eliptyczna nawa otwiera się arkadami do otaczającego ją obejścia.
RIOh1jbxCBxUL
Ilustracja interaktywna przedstawia owalny plan Kolegiaty w Klimontowie. Fotografia jest czarno-biała. Dodatkowo na ilustracji umieszczone są interaktywne punkty. Po kliknięciu w punkt pojawiają się dodatkowe informacje:. 1. prezbiterium, 2. kaplica, 3. kaplica, 4. nawa, 5. obejście
Ilustracja interaktywna przedstawia owalny plan Kolegiaty w Klimontowie. Fotografia jest czarno-biała. Dodatkowo na ilustracji umieszczone są interaktywne punkty. Po kliknięciu w punkt pojawiają się dodatkowe informacje:. 1. prezbiterium, 2. kaplica, 3. kaplica, 4. nawa, 5. obejście
1
2
3
4
5
1. prezbiterium
2. kaplica
3. kaplica
4. nawa
5. obejście
Rysunek Kolegiaty w Klimontowie, M. Karpowicz, „Barok w Polsce”, Warszawa 1988, s. 45, online-skills, CC BY 3.0
Sklepienie z lunetami o prostokątnym kształcie, często powtarzane w innych budowlach, przypisywane jest warsztatowi kierowanemu przez krakowskiego architekta, Jana Zaora.
R1NakQpX1vroW1
Ilustracja przedstawia sklepienie Kościoła św. Józefa w Klimontowie. Na zdjęciu znajduje się dekoracja sklepienia, którą stanowią malowidła oraz sztukateria. Na jasnoniebieskim tle wypełnionym regularnym, roślinnym ornamentem w złotym kolorze, umieszczone są pola o regularnych formach geometrycznych, obwiedzione białą sztukaterią, w środku których znajdują się malowidła.
Kościół św. Józefa, Klimontów, klimontow.net, CC BY 3.0
Zaor kontynuował od 1668 roku prace nad wileńskim kościołem p.w. śś. Piotra i Pawła na Antokolu.
RDHXzBkfqJpCf1
Ilustracja przedstawia zdjęcie Kościoła św. Piotra i Pawła na Antokolu w Wilnie. Na fotografii znajduje się fasada flankowana wieżami. Świątynia jest dwukondygnacyjna, z wyraźnymi podziałami zaakcentowanymi wydatnymi gzymsami. Wieże z hełmami są trzykondygnacyjne: w przyziemiu na panie koła, wyżej - na planie ośmiokąta. Portal umieszczony we wnęce jest zwieńczony półkoliście. Budynek jest otoczony murem z metalowa bramą.
Kościół św. Piotra i Pawła na Antokolu w Wilnie, Litwa, wikimedia.org, CC BY 3.0
Świątynię ufundowali przedstawiciele magnackiej rodziny Paców; miała być ona panteonem narodowym i rodowym oraz apoteozą rodu. W tym kościele po raz pierwszy pojawiła się tzw. fasada kolumnowa. Zastosowanie w obydwu kondygnacjach niemal pełnoplastycznych kolumn uczyniło fasadę dynamiczną i światłocieniową, a kolumny wraz z owalnymi w dolnej partii wieżami nadały jej miękkości. W korpusie nawowym czytelne są echa architektury jezuickiej - do nawy dostawione są kaplice, a na przecięciu nawy i transeptu znajduje się kopuła.
R196GIVDoIVqU1
Ilustracja przedstawia plan kościoła św. Piotra i Pawła w Wilnie. Jest on czarno-biały. Plan jest podłużny: ma kształt regularnego prostokąta, widoczne są ramiona transeptu i kopuła na skrzyżowaniu nawy głównej z poprzeczną. Dwie nawy boczne są wyraźnie węższe od nawy głównej. Prezbiterium jest zakończone półkoliście.
Plan kościoła św. Piotra i Pawła w Wilnie, Litwa, wikimedia.org, CC BY 4.0
Wnętrze pokryte jest ogromną ilością sztukaterii; zatarte są granice pomiędzy dekoracją a bielą ścian.
Ru13VpctGq6h51
Ilustracja przedstawia zdjęcie Kościoła św. Piotra i Pawła na Antokolu w Wilnie. Fotografia ukazuje bogato zdobione białe wnętrze: ściany i sklepienia są gęsto wypełnione sztukaterią. Na końcu nawy głównej z posadzką ułożoną w biało-czarną szachownicę, znajduje się ołtarz. Nawy boczne oddzielone są od nawy głównej szerokimi łukami arkad. We wnętrzu ustawione są w dwóch rzędach drewniane ławki.
Wnętrze Kościóła św. Piotra i Pawła na Antokolu w Wilnie, Litwa, wikimedia.org, CC BY 3.0
RHNEo2CxAxhJE
Ilustracja interaktywna przedstawia zdjęcie Kościoła św. Anny w Krakowie. Fotografia ukazuje budowlę o jasnej elewacji. Budynek flankowanym trójkondygnacyjnymi wieżami, na planie kwadratu. Dwukondygnacyjny front głównej elewacji jest zakończony trójkątnym tympanonem. Wejścia do świątyni są trzy: środkowe, najwyższe, zwieńczone łukiem półokrągłym. Po obydwu stronach głównego portalu znajdują się pary kolumn, które dźwigają wydatny fronton, przerwany na środku. Wejścia boczne znajdują się pomiędzy monumentalnymi pilastrami. Pierwsza kondygnacja jest zwieńczona wydatnym gzymsem, powtórzonym przed trójkątnym tympanonem wieńczącym budowlę. Wzdłuż prawie całej fasady znajdują się schody. Dodatkowo na ilustracji umieszczone są interaktywne punkty. Po kliknięciu w punkt pojawiają się dodatkowe informacje: 1: Fasada jest dwukondygnacyjna. Punkt 2: Na drugiej kondygnacji znajduje się przyczółek z reliefem przedstawiający Oko Bożej Opatrzności.
Ilustracja interaktywna przedstawia zdjęcie Kościoła św. Anny w Krakowie. Fotografia ukazuje budowlę o jasnej elewacji. Budynek flankowanym trójkondygnacyjnymi wieżami, na planie kwadratu. Dwukondygnacyjny front głównej elewacji jest zakończony trójkątnym tympanonem. Wejścia do świątyni są trzy: środkowe, najwyższe, zwieńczone łukiem półokrągłym. Po obydwu stronach głównego portalu znajdują się pary kolumn, które dźwigają wydatny fronton, przerwany na środku. Wejścia boczne znajdują się pomiędzy monumentalnymi pilastrami. Pierwsza kondygnacja jest zwieńczona wydatnym gzymsem, powtórzonym przed trójkątnym tympanonem wieńczącym budowlę. Wzdłuż prawie całej fasady znajdują się schody. Dodatkowo na ilustracji umieszczone są interaktywne punkty. Po kliknięciu w punkt pojawiają się dodatkowe informacje: 1: Fasada jest dwukondygnacyjna. Punkt 2: Na drugiej kondygnacji znajduje się przyczółek z reliefem przedstawiający Oko Bożej Opatrzności.
1
2
1. Fasada jest dwukondygnacyjna.
2. Na drugiej kondygnacji znajduje się przyczółek z reliefem przedstawiający Oko Bożej Opatrzności.
Kościół św. Anny, Kraków, krakow.travel, CC BY 3.0
Tu znaczący wpływ na formę oraz program ikonograficzny wnętrza miał ksiądz Sebastian Piskorski, proboszcz parafii, profesor uniwersytecki, wybitny znawca i mecenas sztuki, wielbiciel sztuki Berniniego i jego następców. Pierwszy projekt kościoła autorstwa Tylmana z Gameren został odrzucony jako zbyt klasycyzujący; zaakceptowany został dopiero kolejny. Za dekorację rzeźbiarską odpowiedzialny był Baltazar Fontana, za malarską między innymi Karol Dankwart. Lokalizacja kościoła wzdłuż wąskiej uliczki wymusiła na projektancie zastosowanie licznych korekt optycznych. Sama fasada, dwuwieżowa, jest bardzo plastyczna i światłocieniowa. Kondygnacje rozdziela bogato gzyms gierowany, okna i portale zamknięte zostały przerwanymi przyczółkami. Również wnętrze, na pozór harmonijne, poddane zostało korektom optycznym.
R195MBeIQ8PeO1
Ilustracja przedstawia wnętrze Kościoła św. Anny w Krakowie. Wewnątrz kościoła jest ciemno, ołtarz oświetla żółte światło. Ściany wnętrza i sklepienie są bogato zdobione sztukateriami.
Kościół św. Anny, Kraków, wikimedia.org, CC BY 3.0
Nawa oraz przylegające do niej kaplice zostały bogato ozdobione jednolitą dekoracją rzeźbiarską i malarską wkompo‑nowaną w podziały architektoniczne. Zwielokrotnione pilastry, liczne uskoki, malarstwo iluzjonistyczne dopełniają obrazu kolegiaty jako dzieła utrzymanego w duchu twórczości Berniniego.
Późny barok
Rozwiązaniem niezwykle popularnym w dojrzałym i późnym baroku jest idea Gesamtkunstwerk, - czyli łączenie w jednym dziele różnych dziedzin sztuki - architektury, malarstwa, rzeźby i wyposażenia. Dekoracja stiukowa „nachodzi” bądź jest kontynuacją scen malowanych lub wkomponowana jest w elementy architektury. Zacierają się i przenikają granice między sztukami. Takie rozwiązanie kompozycyjne wymagało współpracy artystów pracujących przy realizacji już na etapie jej projektowania. Jednym z najdoskonalszych przykładów realizacji idei Gesamtkunstwerk jest krakowska kolegiata p.w. św. Anny wznoszona w latach 1689‑1703.
Po połowie XVIII wieku późny barok współistnieje z klasycyzmem, aż po koniec stulecia. Z jednej strony kontynuowane są tendencje sztuki oddziałującej wrażeniem, dynamicznej i niespokojnej. Operuje ona złudzeniami optycznymi, skrótami perspektywicznymi, mnożeniem kondygnacji i porządków. Z tym wciąż silnym wpływem baroku rzymskiego współistnieje klasycyzujący nurt z tendencją do spokoju, statyki i harmonii.
W tej fazie baroku działał znakomity polski architekt związany z Krakowem, Kacper Bażanka. Kształcił się w Rzymie, gdzie zapoznał się z tamtejszą sztuką barokową. Działał głównie w Krakowie; jego dziełem jest między innymi aranżacja dziedzińca przed kościołem śś. Piotra i Pawła. Jednak jego najbardziej znaną realizacją jest projekt przebudowy gotyc‑kiego zespołu klasztornego Norbertanek w podkrakowskich Ibramowicach. W aranżacji wnętrza widoczny jest lekko falujący rytm zakomponowany z lekkością i swobodą.
R1NVmVOvaO4Ca1
Ilustracja przedstawia zdjęcie wnętrza kościoła klasztoru Norbertanek w Imbramowicach. Na fotografii znajduje się nawa gówna z ołtarzem oraz część sklepienia. Wnętrze jest bogato zdobione malowidłami i złoconą sztukaterią oraz rzeźbami. Wydatny, jasny gzyms oddziela ściany od sklepienia wypełnionego wielobarwnymi malowidłami.
Wnętrze Klasztoru Norbertanek w Imbramowicach, wikimedia.org, CC BY 3.0
Widoczne są tu echa twórczości Francesca Borrominiego. Bażanka znakomicie operował światłem; doskonale połączył też wystrój malarski i rzeźbiarski. To przykład idei GesamtkunstwerkGesamtkunstwerkGesamtkunstwerk.
Znakomitym przykładem nurtu klasycyzującego jest kościół Sakramentek w Warszawie zaprojektowany przez Tylmana z Gameren.
R1aN50pbN9YzD1
Ilustracja przedstawia zdjęcie kościoła sakramentek na Rynku Nowego Miasta w Warszawie. Na fotografii ukazana jest budowla o jasnej elewacji, wzniesiona na planie centralnym z kopułą zwieńczoną latarnią. Pseudoportyk jest flankowany parą pilastrów na wysokich cokołach i zwieńczony trójkątnym tympanonem.
Kościół św. Kazimierza na Rynku Nowego Miasta, wikimedia.org, domena publiczna
Nie znajdujące uznania w Krakowie jego upodobania stylistyczne, w Warszawie spotkały się z aprobatą fundatorki założenia, królowej Marii Kazimiery Sobieskiej. Prace nad kościołem rozpoczęto w 1688 roku. W porównaniu z bryłami przedstawionych wcześniej kościołów tu widać spokojną, wręcz statyczną kompozycję, jasną i przejrzystą. Kompozycja zewnętrzna jest odbiciem układu wnętrza, stanowią spójną, logiczną całość.
Architektura baroku w Polsce cechowała się silnymi wpływami włoskimi, przenoszonymi przeważnie bezpośrednio, przez sprowadzanych z Italii artystów. W początkowej fazie epoki kontynuowane były też formy tradycyjne, ale z biegiem czasu najsilniej zaznaczyła się dominacja plastycznego, ekspresyjnego baroku rzymskiego. U schyłku epoki zaczęły się pojawiać elementy klasycyzujące, głównie o proweniencji francuskiej. Jednak ważnym czynnikiem w ostatecznej realizacji projektu mieli fundatorzy, ich upodobania artystyczne i przeznaczenie kościoła.
classicmobile
Ćwiczenie 1
R1Lk9V4ENCQGr1
Połącz typy fasad z kościołami:Fasada jezuicka Możliwe odpowiedzi: 1. kościół pw śś. Piotra i Pawła na Antokolu, 2 - Bielany pod Krakowem, 3 kościół pw śś. Piotra i Pawła w Krakowie; Fasada kolumnowa Możliwe odpowiedzi: 1. kościół pw śś. Piotra i Pawła na Antokolu, 2 - Bielany pod Krakowem, 3 kościół pw śś. Piotra i Pawła w Krakowie; Fasada dwuwieżowa Możliwe odpowiedzi: 1. kościół pw śś. Piotra i Pawła na Antokolu, 2 - Bielany pod Krakowem, 3 kościół pw śś. Piotra i Pawła w Krakowie
Połącz typy fasad z kościołami:Fasada jezuicka Możliwe odpowiedzi: 1. kościół pw śś. Piotra i Pawła na Antokolu, 2 - Bielany pod Krakowem, 3 kościół pw śś. Piotra i Pawła w Krakowie; Fasada kolumnowa Możliwe odpowiedzi: 1. kościół pw śś. Piotra i Pawła na Antokolu, 2 - Bielany pod Krakowem, 3 kościół pw śś. Piotra i Pawła w Krakowie; Fasada dwuwieżowa Możliwe odpowiedzi: 1. kościół pw śś. Piotra i Pawła na Antokolu, 2 - Bielany pod Krakowem, 3 kościół pw śś. Piotra i Pawła w Krakowie
Połącz typy fasad z kościołami:
Bielany pod Krakowem, kościół p.w. śś. Piotra i Pawła w Krakowie, kościół p.w. śś. Piotra i Pawła na Antokolu
Fasada dwuwieżowa
Fasada jezuicka
Fasada kolumnowa
Źródło: Monika Kamińska.
static
Ćwiczenie 1
Połącz typy fasad z kościołami:
A - Fasada jezuicka B - Fasada dwuwieżowa C - Fasada kolumnowa
1 - kościół p.w. śś. Piotra i Pawła na Antokolu 2 - Bielany pod Krakowem 3 - kościół p.w. śś. Piotra i Pawła w Krakowie
C‑1,B‑2,A‑3
Zobacz także
Inna wersja zadania
R17aGPwf9hGPeme4aa38314b050f36_00000000000041
Ćwiczenie 2
Połącz typy fasad z kościołami:
Połącz typy fasad z kościołami:
Połącz typy fasad z kościołami:
kościół p.w. śś. Piotra i Pawła w Krakowie, kościół p.w. śś. Piotra i Pawła na Antokolu, Bielany pod Krakowem, kościół p.w. śś. Piotra i Pawła w Krakowie, kościół p.w. śś. Piotra i Pawła na Antokolu, Bielany pod Krakowem
Opisz wybrany obiekt sakralny przedstawiony w materiale.
Ilustracja do zadania, online-skills, CC BY 3.0
RthTy6K3LYe8Z
Przyporządkuj rzut budowli do zdjęcia. 1 Możliwe odpowiedzi: 1. B, 2. A, 3. C 2 Możliwe odpowiedzi: 1. B, 2. A, 3. C 3 Możliwe odpowiedzi: 1. B, 2. A, 3. C
Przyporządkuj rzut budowli do zdjęcia. 1 Możliwe odpowiedzi: 1. B, 2. A, 3. C 2 Możliwe odpowiedzi: 1. B, 2. A, 3. C 3 Możliwe odpowiedzi: 1. B, 2. A, 3. C
Odpowiedzi: A - (fot. D) B - (fot. F) C - (fot. B)
Rozwiązanie: 1‑C 2‑A 3‑B
Kościół Sakramentek w Warszawie
Kościół Sakramentek w Warszawie p.w. św. Kazimierza jest częścią większego założenia, w skład którego wchodzi jeszcze klasztor i ogród. Inicjatorką wzniesienia kościoła była królowa Maria Kazimiera Sobieska, zwana popularnie Marysieńką.
ReEKQpKOA62lW1
lustracja interaktywna przedstawia zdjęcie Kościoła Sakramentek w Warszawie. Obok kościoła znajduje się niski, biały budynek z czerwonym dachem. Przed budynkami widać duży plac i stojące na nim trzy samochody. Po obu stronach placu rosną drzewa, przed zabudowaniami klasztornymi rosną krzewy iglaste. Dodatkowo na ilustracji umieszczony są interaktywny punkt. Po kliknięciu w punkt pojawiają się dodatkowe informacje: 1. Kościół Sakramentek w Warszawie pw św. Kazimierza jest częścią większego założenia, w skład którego wchodzą jeszcze klasztor i ogród. Inicjatorką wzniesienia szkoły była królowa Maria Kazimiera Sobieska, zwana popularnie Marysieńką. Kościół miał być wotum dziękczynnym za zwycięstwo jej męża, króla Stanisława Sobieskiego, odniesione nad Turkami pod Wiedniem w 1683 roku.
lustracja interaktywna przedstawia zdjęcie Kościoła Sakramentek w Warszawie. Obok kościoła znajduje się niski, biały budynek z czerwonym dachem. Przed budynkami widać duży plac i stojące na nim trzy samochody. Po obu stronach placu rosną drzewa, przed zabudowaniami klasztornymi rosną krzewy iglaste. Dodatkowo na ilustracji umieszczony są interaktywny punkt. Po kliknięciu w punkt pojawiają się dodatkowe informacje: 1. Kościół Sakramentek w Warszawie pw św. Kazimierza jest częścią większego założenia, w skład którego wchodzą jeszcze klasztor i ogród. Inicjatorką wzniesienia szkoły była królowa Maria Kazimiera Sobieska, zwana popularnie Marysieńką. Kościół miał być wotum dziękczynnym za zwycięstwo jej męża, króla Stanisława Sobieskiego, odniesione nad Turkami pod Wiedniem w 1683 roku.
Rzut od frontu, online-skills, CC BY 3.0
Na lokalizację fundacji królowa wybrała Rynek Nowego Miasta; w tym celu zakupiła znajdującą się tam posiadłość z pałacem i ogrodem. Pałac został przerobiony na klasztor, a do jego muru został dostawiony kościół.
R14eOBqJujcDQ1
Ilustracja interaktywna przedstawia zdjęcie Kościoła Sakramentek w Warszawie, wykonane z perspektywy z lotu ptaka. Na fotografii widać kościół oraz fragment zabudowań klasztornych. W takim ujęciu świątyni – widać wyraźnie kopułę, która dominuje nad całością budowli. Dodatkowo na ilustracji umieszczony są interaktywny punkt. Po kliknięciu w punkt pojawiają się dodatkowe informacje: 1. Projekt zlecono Tylmanowi z Gameren; współpracował z nim architekt królewski, Augustyn Locci. Na przeznaczenie ziemi znaczący wpływ miała królowa. Francuzka z pochodzenia, sprowadzona ze swojej ojczyzny Sakramentki, czyli Benedyktynki od Nieustającej Adoracji Najświętszego Sakramentu. Jako główny inwestor żywo interesuje się tym projektem oraz postępami nad jego realizacją. Budowę rozpoczęto w 1688 roku.
Ilustracja interaktywna przedstawia zdjęcie Kościoła Sakramentek w Warszawie, wykonane z perspektywy z lotu ptaka. Na fotografii widać kościół oraz fragment zabudowań klasztornych. W takim ujęciu świątyni – widać wyraźnie kopułę, która dominuje nad całością budowli. Dodatkowo na ilustracji umieszczony są interaktywny punkt. Po kliknięciu w punkt pojawiają się dodatkowe informacje: 1. Projekt zlecono Tylmanowi z Gameren; współpracował z nim architekt królewski, Augustyn Locci. Na przeznaczenie ziemi znaczący wpływ miała królowa. Francuzka z pochodzenia, sprowadzona ze swojej ojczyzny Sakramentki, czyli Benedyktynki od Nieustającej Adoracji Najświętszego Sakramentu. Jako główny inwestor żywo interesuje się tym projektem oraz postępami nad jego realizacją. Budowę rozpoczęto w 1688 roku.
Sakramentki z góry, online-skills, CC BY 3.0
Zachowane rysunki Tylmana z Gameren pozwalają zaobserwować zmiany, jakich dokonywano jeszcze na etapie projektowania i w trakcie budowy. Architekt musiał uwzględnić nie tylko uwagi fundatorki, ale także zgromadzenia, dla którego był przeznaczony kościół. Mimo to budowla jest niezwykle spójna i „matematyczna”. Na przekrojach i rzutach widać bryły i figury uznawane przez teoretyków architektury za piękne i doskonałe; proporcje są wyważone i harmonijne.
Budowla wzniesiona została na planie nieregularnego ośmioboku wpisanego w krzyż. Nawa oraz kaplice dostępne były dla wiernych . Prezbiterium wraz z chórem zakonnym znajdowały się na osi kościoła i wtopione były w zabudowania klasztorne. Zastosowane rozwiązania kompozycyjne widoczne z zewnątrz odpowiadają organizacji przestrzeni wewnątrz kościoła i pokazują rozkład sił.
Ramiona krzyża widoczne na planie, w bryle zostały zrealizowane w formie portyków. W widoku z zewnątrz widoczny jest podział na trzy kondygnacje: portyki, podwójny tambur oraz kopuła.
Charakterystyczne jest to, że elementy każdej kondygnacji zachodzą nieco na wyższą (fronton portyków na tambur, okna górnego tamburu na kopułę). Fasada kościoła została nieznacznie poszerzona poprzez umieszczenie w jej narożach klatek schodowych. Wrażenie przysadzistości nadaje wydatny cokół obiegający budowlę oraz gzyms i bazy pilastrów ponad nim wykonane z ciemniejszego kamienia. Jednocześnie fasada została wysmuklona poprzez kilka elementów: podwójne pilastry doryckie podtrzymujące belkowanie, których krawędź wewnętrzna przedłużona jest na tympanon frontonu, fazowane narożniki oraz trójkątny fronton. Te elementy nadają fasadzie plastyczności, lekkości i strzelistości.
W wejściu zastosowany został schemat łuku triumfalnego. Nowatorskim rozwiązaniem jest podwójny tambur podtrzymujący kopułę. Jej ciężkość podkreślają wydatne, profilowane gzymsy. Tambur przepruty jest oknami, na dłuższych jego bokach wcinającymi się w kopułę i powtarzającymi formę okien portyków. Bryła kościoła charakteryzuje się oszczędną, ale harmonijną dekoracją z elementami podkreślającymi fundację królewską. W polu tympanonu ściany frontowej znajduje się płaskorzeźba z dwiema tarczami herbowymi podtrzymywanymi przez dwie postacie. Nad tarczami umieszczono koronę.
Wolutami oraz uskokami ozdobione zostało obramienie okien w dolnej kondygnacji tamburu. Nad tymi oknami, w półkolistym frontonie znajdującym się już w wyższej kondygnacji tamburu, umieszczona została płaskorzeźba przedstawiająca koronę i ornament roślinny. Na osi frontonów znajdują się półplastyczne monstrancje.
Bogatą dekorację ma natomiast ośmioboczna latarnia nad kopułą. Pilastry zwieńczone zostały przedstawieniami głów aniołków. Dekoracja pokrywa również przestrzeń pomiędzy pilastrami i nad oknami. Dachy nad portykami i latarnią zwieńczone są krzyżami. Między krzyżem nad latarnią a kulą znajduje się korona.
Architektura kościoła charakteryzuje się przejrzystością kompozycji dostosowaną do funkcji. W warszawskim kościele Sakramentek Tylman z Gameren zastosował wiele rozwiązań zaczerpniętych z architektury starożytnej: portyk, kopułę, porządki architektoniczne czy schemat łuku triumfalnego w elewacji frontowej. Tym samym kościół ten jest wyszukanym dziełem łączącym wzory klasyczne i współczesne. W oparciu o teorię architektury i definicję piękna znaną z traktatów architektonicznych powstała budowla harmonijna, logiczna i przejrzysta w swej strukturze.
RMFO6uDShzn7A
Ilustracja przedstawia plan i przekrój Kościoła Sakramentek w Warszawie. Zdjęcie jest wykonane w odcieniach szarości.
Sakramentki plan, żródło: I. M. Walicka, Kościół i klasztor Sakramentek w Warszawie. Pomnik zwycięstwa pod Wiedniem, Warszawa 1988.
Zadania
classicmobile
Ćwiczenie 4
RLlcK4vgvztYF1
Podaj nazwy poszczególnych etapów baroku w porządku chronologicznym.
Podaj nazwy poszczególnych etapów baroku w porządku chronologicznym.
Źródło: Monika Kamińska.
static
Ćwiczenie 4
Przyporządkuj budowle do właściwej chronologii.
RKQe20htJRRn51
Przyporządkuj budowle do właściwej chronologii.
Źródło: online skills, cc0.
Grupa 1 - Późny barok Grupa 2 - Wczesny barok Grupa 3 - Dojrzały barok
Odpowiedz na pytanie. Władcy, której dynastii ufundowali przy katedrze krakowskiej kaplicę-mauzoleum wzorowaną na kaplicy Zygmuntowskiej? Możliwe odpowiedzi: 1. Sasów, 2. Wazów, 3. Piastów
Władcy której dynastii ufundowali przy katedrze krakowskiej kaplicę-mauzoleum wzorowaną na kaplicy Zygmuntowskiej?
Sasów
Wazów
Piastów
Źródło: Monika Kamińska.
static
Ćwiczenie 6
Władcy której dynastii ufundowali przy katedrze krakowskiej kaplicę‑mauzoleum wzorowaną na kaplicy Zygmuntowskiej?
A - Sasów B - Wazów C - Piastów
B
classicmobile
Ćwiczenie 7
RSd3NEdCa7aSm1
Uzupełnij tekst.Pierwsze kościoły barokowe w Polsce z charakterystyczną fasadą parawanową związane były z architekturą zakonu TU UZUPEŁNIJ. Najpowszechniejszym i zalecanym rzutem biblioteki był rzut TU UZUPEŁNIJ. W dojrzałym baroku rozpowszechniamy się też rzuty na planie centralnym. Przykładem związanej realizacji jest kościół TU UZUPEŁNIJ, wzorowany na weneckiej instytucji TU UZUPEŁNIJ. W dojrzałym baroku popularność cieszy się koncepcja tzw. dzieła zbiorowego, inaczej TU UZUPEŁNIJ, która polega na łączeniu w jednym z różnych gałęzi sztuk, np. TU UZUPEŁNIJ, TU UZUPEŁNIJ, TU UZUPEŁNIJ. Przykładem budowli, w realizacji zrealizował ideę dzieła zbiorowego jest kościół TU UZUPEŁNIJ. Duży wpływ na założenia założone sakralnych mieli TU UZUPEŁNIJ.
Uzupełnij tekst.Pierwsze kościoły barokowe w Polsce z charakterystyczną fasadą parawanową związane były z architekturą zakonu TU UZUPEŁNIJ. Najpowszechniejszym i zalecanym rzutem biblioteki był rzut TU UZUPEŁNIJ. W dojrzałym baroku rozpowszechniamy się też rzuty na planie centralnym. Przykładem związanej realizacji jest kościół TU UZUPEŁNIJ, wzorowany na weneckiej instytucji TU UZUPEŁNIJ. W dojrzałym baroku popularność cieszy się koncepcja tzw. dzieła zbiorowego, inaczej TU UZUPEŁNIJ, która polega na łączeniu w jednym z różnych gałęzi sztuk, np. TU UZUPEŁNIJ, TU UZUPEŁNIJ, TU UZUPEŁNIJ. Przykładem budowli, w realizacji zrealizował ideę dzieła zbiorowego jest kościół TU UZUPEŁNIJ. Duży wpływ na założenia założone sakralnych mieli TU UZUPEŁNIJ.
Źródło: Monika Kamińska.
static
Ćwiczenie 7
Uzupełnij brakujący tekst:
Pytania: Pierwsze kościoły barokowe w Polsce z charakterystyczną fasadą parawanową związane były z architekturą zakonu ................ . Najpowszechniejszym i zalecanym rzutem kościoła był rzut ................ . W dojrzałym baroku rozpowszechniły się też rzuty na planie centralnym. Przykładem takiej realizacji jest kościół ................ , wzorowany na weneckiej świątyni ................ . W dojrzałym baroku popularnością cieszy się koncepcja tzw. dzieła zbiorowego, inaczej ................ , która polega na łączeniu w jednym dziele różnych gałęzi sztuk, np. ................ , ................ , ................ . Przykładem budowli, w której zrealizowano ideę dzieła zbiorowego jest kościół ................ . Duży wpływ na formę założeń sakralnych mieli ................ .
Odpowiedzi: A - jezuitów B - krzyża łacińskiego C - malarstwa D - Gesamtkunstwerk E - sztukatorstwa F - filipinów w Gostyniu G - Santa Maria della Salute H - architektury I - rzeźby J - fundatorzy K - św. Anny w Krakowie
Santa Maria della Salute, jezuitów, architektury, architektury, filipinów w Gostyniu, Santa Maria della Salute, sztukatorstwa, św. Anny w Krakowie, fundatorzy, krzyża łacińskiego, architektury, filipinów w Gostyniu, Gesamtkunstwerk, św. Anny w Krakowie, fundatorzy, jezuitów, Gesamtkunstwerk, architektury, rzeźby, malarstwa, krzyża łacińskiego
Pierwsze kościoły barokowe w Polsce z charakterystyczną fasadą parawanową związane były z architekturą zakonu ................................................ . Najpowszechniejszym i zalecanym rzutem kościoła był rzut ................................................. W dojrzałym baroku rozpowszechniły się też rzuty na planie centralnym. Przykładem takiej realizacji jest kościół ................................................, wzorowany na weneckiej świątyni ................................................. W dojrzałym baroku popularnością cieszy się koncepcja tzw. dzieła zbiorowego, inaczej ................................................ , która polega na łączeniu w jednym dziele różnych gałęzi sztuk, np. ................................................, ................................................, ................................................. Przykładem budowli, w której zrealizowano ideę dzieła zbiorowego jest kościół ................................................ . Duży wpływ na formę założeń sakralnych mieli .................................................
Źródło: online skills, cc0.
RVbt4NyRQgbDR
Ćwiczenie 9
Wskaż inicjatora wzniesienia kościoła Saramantek. Możliwe odpowiedzi: 1. Maria Kazimiera Sobieska, 2. Tylman z Gameren, 3. Karol Dankwart
Wskaż inicjatora wzniesienia kościoła Saramantek.
Maria Kazimiera Sobieska
Tylman z Gameren
Karol Dankwart
R177YsRCvKVsO
Ćwiczenie 10
Wskaż osobę odpowiedzialną za przygotowanie dekoracji rzeźbiarskich w kościele pw św. Anny w Krakowie. Możliwe odpowiedzi: 1. Karol Dankwart, 2. Baltazar Fontana, 3. Sebastian Piskorski
Wskaż osobę odpowiedzialną za powstanie dekoracji rzeźbiarskich w kościele p.w. św. Anny w Krakowie.
Karol Dankwart
Baltazar Fontana
Sebastian Piskorski
Polecenie 1
Wymień cechy charakteryzujące architekturę dojrzałego baroku w Polsce na podstawie wybranego obiektu sakralnego.
Wymień cechy charakteryzujące architekturę dojrzałego baroku w Polsce na podstawie wybranego obiektu sakralnego.
Wymień cechy charakteryzujące architekturę dojrzałego baroku w Polsce na podstawie wybranego obiektu sakralnego.
Porównaj fasady kościołów z poniższych zdjęć. Przy opisie zwróć uwagę na podziały poziome i pionowe; używaj określeń architektonicznych (np. portal, przyczółek).
6,6
RowfY88FkMBqh1
Ilustracja przedstawia zdjęcie Kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (kamedułów). Zdjęcie ukazuje budynek o jasnej elewacji widoczny od frontu. Budynek jest flankowany dwiema wieżami o przekroju kwadratu. Pomiędzy wieżami, front budynku jest wysunięty przed fasadę i zwieńczony trójkątnym tympanonem z balustradą. Po bokach wejścia znajdują się kolumny. Widać również rzeźby postaci stanowiące ozdobę ścian, znajdujące się w niewielkich wnękach. Budynek jest dwukondygnacyjny (wieże – mają trzy kondygnacje), każda oddzielona wydatnym gzymsem.
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (kamedułów), Bielany, Kraków, wikimedia.org, CC BY 4.0
R1aN50pbN9YzD1
Ilustracja przedstawia zdjęcie kościoła sakramentek na Rynku Nowego Miasta w Warszawie. Na fotografii ukazana jest budowla o jasnej elewacji, wzniesiona na planie centralnym z kopułą zwieńczoną latarnią. Pseudoportyk jest flankowany parą pilastrów na wysokich cokołach i zwieńczony trójkątnym tympanonem.
Kościół św. Kazimierza na Rynku Nowego Miasta, wikimedia.org, domena publiczna
RcFtQaqHjrRcg
Polecenie 2
Znajdź w najbliższej okolicy barokowy obiekt sakralny. Na podstawie uzyskanych informacji o obiekcie, wskaż i uzasadnij, do którego okresu rozwoju baroku należy: wczesnego, dojrzałego czy późnego.
Znajdź w najbliższej okolicy barokowy obiekt sakralny. Na podstawie uzyskanych informacji o obiekcie, wskaż i uzasadnij, do którego okresu rozwoju baroku należy: wczesnego, dojrzałego czy późnego.
Znajdź w najbliższej okolicy barokowy obiekt sakralny. Na podstawie uzyskanych informacji o obiekcie, wskaż i uzasadnij, do którego okresu rozwoju baroku należy: wczesnego, dojrzałego czy późnego.
Znajdź w najbliższej okolicy kościół barokowy. Na podstawie własnych obserwacji lub zdjęć w Internecie spróbuj opisać jego plan i bryłę. Do opisu dołącz zdjęcia.
Odpowiedzi: A - Późny barok B - Dojrzały barok C - Wczesny barok
Rozwiązanie: 1‑A 2‑C 3‑A 4‑C 5‑B 6‑B
me4aa38314b050f36_0000000000007
me4aa38314b050f36_0000000000007
Uzupełnij brakujący tekst:
Pytania: Pierwsze kościoły barokowe w Polsce z charakterystyczną fasadą parawanową związane były z architekturą zakonu ................ . Najpowszechniejszym i zalecanym rzutem kościoła był rzut ................ . W dojrzałym baroku rozpowszechniły się też rzuty na planie centralnym. Przykładem takiej realizacji jest kościół ................ , wzorowany na weneckiej świątyni ................ . W dojrzałym baroku popularnością cieszy się koncepcja tzw. dzieła zbiorowego, inaczej ................ , która polega na łączeniu w jednym dziele różnych gałęzi sztuk, np. ................ , ................ , ................ . Przykładem budowli, w której zrealizowano ideę dzieła zbiorowego jest kościół ................ . Duży wpływ na formę założeń sakralnych mieli ................ .
Odpowiedzi: A - sztukatorstwa B - malarstwa C - Gesamtkunstwerk D - krzyża łacińskiego E - jezuitów F - Santa Maria della Salute G - filipinów w Gostyniu H - św. Anny w Krakowie I - fundatorzy J - architektury K - rzeźby
dzieło zbiorowe, całkowite; wzajemne przenikanie się sztuk i zacieranie granic między nimi. Zjawisko charakterystyczne dla sztuki dojrzałego i późnego baroku.
Stiuk
Stiuk
plastyczny, wytrzymały materiał na bazie wapna i gipsu, z dodatkiem kruszywa. Niezwykle popularny w okresie baroku, szeroko stosowany w dekoracjach sklepień, ścian, a także do wykonywania figur wolnostojących.
Źródła:
Słownik terminologiczny sztuk pięknych, red. K. Kubalska‑Sulkiewicz et al., Warszawa 1996.
T. Chrzanowski, Barok - styl i epoka, w: Sztuka świata, t. 7, Warszawa 2009
Galeria dzieł sztuki
RowfY88FkMBqh1
Ilustracja przedstawia zdjęcie Kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (kamedułów). Zdjęcie ukazuje budynek o jasnej elewacji widoczny od frontu. Budynek jest flankowany dwiema wieżami o przekroju kwadratu. Pomiędzy wieżami, front budynku jest wysunięty przed fasadę i zwieńczony trójkątnym tympanonem z balustradą. Po bokach wejścia znajdują się kolumny. Widać również rzeźby postaci stanowiące ozdobę ścian, znajdujące się w niewielkich wnękach. Budynek jest dwukondygnacyjny (wieże – mają trzy kondygnacje), każda oddzielona wydatnym gzymsem.
Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (kamedułów), Bielany, Kraków, wikimedia.org, CC BY 4.0
RgyWq40aM4glb1
Ilustracja przedstawia zdjęcie wnętrza Kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (kamedułów) na Bielanach w Krakowie. Na fotografii znajduje się nawa główna ze sklepieniem kolebkowym oraz symetrycznie położone do niej - nawy boczne, niższe z oknami nad łukami arkadowymi oddzielającymi nawy.. n końcu nawy głównej znajduje się, położony centralnie, ołtarz.Poziome rytmy gzymsów nad łukami arkad naw bocznych, nadają wnętrzu charakteru horyzontalnego.
Wnętrze Kościóła Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (kamedułów), Bielany, Kraków, wikimedia.org, CC BY 4.0
R1PxWb5jAjgBv1
Ilustracja przedstawia kaplicę Wazów Kościoła św. Stanisława i św. Wacława na Wawelu w Krakowie. Kaplica jest kopią renesansowej kaplicy Zygmuntowskiej.
Źródło: online-skills.
R18svr7BVpwF91
Ilustracja przedstawia zdjęcie wnętrza Kaplicy Wazów na Wawelu w Krakowie. Wnętrze jest bogato zdobione czarnym i czerwonym marmurem oraz złotem. W niewielkich niszach znajdują się złote posągi, ściany pokryte są złoconymi sztukateriami.
Wnętrze Kaplicy Wazów na Wawelu, Kraków, tropter.com, CC BY 3.0
R1Y2e3zLV7kIf1
Ilustracja przedstawia zdjęcie kopuły Kaplicy Wazów na Wawelu. Na zdjęciu ukazane są freski oraz liczne zdobienia.
Kopuła Kaplicy Wazów na Wawelu, Kraków, tropter.com, CC BY 3.0
R10NZ7vpbrvBM1
Ilustracja przedstawia zdjęcie kościoła filipinów w Gostyniu. Świątynia jest wybudowana na planie ośmioboku, kryta kopułą na bębnie, wielkich rozmiarów i zwieńczona latarnią. Na fotografii znajduje się fasada budowli z czterema kolumnami umieszczonymi na wysokich cokołach, wydatnym gzymsem oraz transeptem. Nad kolumnami, ponad gzymsem, symetrycznie po obu stronach - znajdują się hełmy, które wyraźnie nadają fasadzie wertykalności. Nad wejściem oraz między kolumnami, w niewielkich niszach, umieszczone są posągi. Przed wejściem do świątyni znajdują się szerokie schody. Budowla jest otoczona murem z czerwonej cegły.
Kościół filipinów w Gostyniu, oczamiduszy.pl, CC BY 3.0
R124quisvFWza1
Ilustracja przedstawia zdjęcie sklepienia kopuły Bazyliki na Świętej Górze w Gostyniu. Zdjęcie ukazuje freski, które są oddzielone wyodrębnionymi podziałami, powtarzającymi ośmioboczny kształt bębna.
Freski na sklepieniu kopuły, Bazylika na Świętej Górze, Głogówko, wikimedia.org, CC BY 3.0
R1NakQpX1vroW1
Ilustracja przedstawia sklepienie Kościoła św. Józefa w Klimontowie. Na zdjęciu znajduje się dekoracja sklepienia, którą stanowią malowidła oraz sztukateria. Na jasnoniebieskim tle wypełnionym regularnym, roślinnym ornamentem w złotym kolorze, umieszczone są pola o regularnych formach geometrycznych, obwiedzione białą sztukaterią, w środku których znajdują się malowidła.
Kościół św. Józefa, Klimontów, klimontow.net, CC BY 3.0
RDHXzBkfqJpCf1
Ilustracja przedstawia zdjęcie Kościoła św. Piotra i Pawła na Antokolu w Wilnie. Na fotografii znajduje się fasada flankowana wieżami. Świątynia jest dwukondygnacyjna, z wyraźnymi podziałami zaakcentowanymi wydatnymi gzymsami. Wieże z hełmami są trzykondygnacyjne: w przyziemiu na panie koła, wyżej - na planie ośmiokąta. Portal umieszczony we wnęce jest zwieńczony półkoliście. Budynek jest otoczony murem z metalowa bramą.
Kościół św. Piotra i Pawła na Antokolu w Wilnie, Litwa, wikimedia.org, CC BY 3.0
Ru13VpctGq6h51
Ilustracja przedstawia zdjęcie Kościoła św. Piotra i Pawła na Antokolu w Wilnie. Fotografia ukazuje bogato zdobione białe wnętrze: ściany i sklepienia są gęsto wypełnione sztukaterią. Na końcu nawy głównej z posadzką ułożoną w biało-czarną szachownicę, znajduje się ołtarz. Nawy boczne oddzielone są od nawy głównej szerokimi łukami arkad. We wnętrzu ustawione są w dwóch rzędach drewniane ławki.
Wnętrze Kościóła św. Piotra i Pawła na Antokolu w Wilnie, Litwa, wikimedia.org, CC BY 3.0
R1NVmVOvaO4Ca1
Ilustracja przedstawia zdjęcie wnętrza kościoła klasztoru Norbertanek w Imbramowicach. Na fotografii znajduje się nawa gówna z ołtarzem oraz część sklepienia. Wnętrze jest bogato zdobione malowidłami i złoconą sztukaterią oraz rzeźbami. Wydatny, jasny gzyms oddziela ściany od sklepienia wypełnionego wielobarwnymi malowidłami.
Wnętrze Klasztoru Norbertanek w Imbramowicach, wikimedia.org, CC BY 3.0
RRY9Hsn5UjfLT
Ilustracja przedstawia zdjęcie Kościoła św. Anny w Krakowie. Zdjęcie ukazuje budowlę o jasnej elewacji, widoczną z profilu.
Kościół św. Anny, Kraków, krakow.travel, CC BY 3.0
R195MBeIQ8PeO1
Ilustracja przedstawia wnętrze Kościoła św. Anny w Krakowie. Wewnątrz kościoła jest ciemno, ołtarz oświetla żółte światło. Ściany wnętrza i sklepienie są bogato zdobione sztukateriami.
Kościół św. Anny, Kraków, wikimedia.org, CC BY 3.0
R1aN50pbN9YzD1
Ilustracja przedstawia zdjęcie kościoła sakramentek na Rynku Nowego Miasta w Warszawie. Na fotografii ukazana jest budowla o jasnej elewacji, wzniesiona na planie centralnym z kopułą zwieńczoną latarnią. Pseudoportyk jest flankowany parą pilastrów na wysokich cokołach i zwieńczony trójkątnym tympanonem.
Kościół św. Kazimierza na Rynku Nowego Miasta, wikimedia.org, domena publiczna
Bibliografia
Słownik terminologiczny sztuk pięknych, red. K. Kubalska‑Sulkiewicz et al., Warszawa 1996
Z. Bania, Kolegiata w Klimontowie – jak naśladowano architekturę rzymską i jak się kojarzyła bazylika św. Piotra na Watykanie, [w:] Studia nad sztuką renesansu i baroku, tom X: Programy ideowe w przedsięwzięciach artystycznych w XVI‑XVIII wieku, red. Irena Rolska‑Boruch, Lublin 2010, s. 35‑44
E. Bassi, J. Kowalczyk, Dzieło Baltazara Longheny w Polsce. Kościół Filipinów w Gostyniu, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, t. XXIII (1978), z. 1‑2, s. 3‑35
K. J. Czyżewski, Kaplica Wazów - czyli ostatnie mauzoleum jagiellońskie w Polsce, „Studia Waweliana”, t. XVII (2016), s. 77‑129
M. Karpowicz, Barok w Polsce, Warszawa 1988
S. Kozakiewicz, Wczesny barok w Polsce, Warszawa 1970
S. Kozakiewicz, Późny barok w Polsce, Warszawa 1970
W. Koch, Style w architekturze, Warszawa 2005
A. Miłobędzki, Architektura polska XVII wieku, Warszawa 1975
W. Tomkiewicz, Piękno wielorakie. Sztuka baroku, Warszawa 1971
