Wprowadzenie

Asymilacja

Każdą barwę charakteryzuje ton, stopień jasności i nasycenia.

Barwy nigdy nie są wyizolowane ze środowiska, lecz zawsze występują w sąsiedztwie innych barw – obok siebie, na rozmaitych tłach, w różnych konfiguracjach. Dlatego można zauważyć różne zjawiska barwne, odbierane indywidualnie, czyli niejednakowo przez wszystkich ludzi.

Poniżej przedstawiono zjawiska barwne określane jako asymilacja barwnaAsymilacja barwnaasymilacja barwna, czyli rozprzestrzenianie się barwy na tło, w efekcie których możemy spostrzegać pozorne zmiany wartości barwnych zależne od otoczenia. Do najbardziej znanych zjawisk tego typu należą: zjawisko van Bezolda, efekt neonowy, zjawisko akwarelowe (z ang. watercolor effect). [czyt.: łoterkolor efekt]

Przyjrzyj się szarej jednorodnej płaszczyźnie zamieszczonej poniżej, a następnie kliknij na nią. Czarne i jasnoszare paski umieszczone nad płaszczyzną zsuną się w dół. Obserwuj, jak kolor pasków wpływa na postrzeganie barwy tła. W celu lepszej obserwacji zjawiska czynność możesz powtarzać dowolną ilość razy, klikając ponownie w ilustrację.

Można zauważyć, że – mimo iż tło jest jednorodne – kolor pasków się rozprzestrzenia. Dlatego tam, gdzie paski są czarne, spostrzegane tło staje się ciemniejsze, a tam, gdzie jasnoszare, tło staje się jaśniejsze.

A teraz wykonaj to samo ćwiczenie w kilku wariantach: gdy zmienia się kolor, szerokość pasków i ich zagęszczenie. Ponownie obserwuj, jak kolor pasków wpływa na postrzeganie barwy tła. W celu lepszej obserwacji zjawiska czynność możesz powtarzać dowolną liczbę razy, klikając ponownie w ilustrację.

Obserwowane zjawisko barwne nazywane jest asymilacją barwAsymilacja barwnaasymilacją barw, czyli rozprzestrzenianiem się barwy. Kolor pasków nałożonych na tło rozprzestrzenia się, zmieniając jego kolor, jasność i nasycenie. Paski jaśniejsze sprawiają wrażenie, że tło też jest spostrzegane jako jaśniejsze, natomiast paski ciemniejsze powodują, że tło jest odbierane jako ciemniejsze. Zjawisko to powstaje przy paskach różnej grubości i ich różnym zagęszczeniu.

Taki sam efekt daje też obwiedzenie ornamentu konturem białym lub czarnym. Czarny kontur powoduje, że tło wydaje się ciemniejsze, a biały, że jaśniejsze. Efekt ten jest określany jako zjawisko van Bezolda.

Przyjrzyj się ilustracjom zamieszczonym poniżej, obrazującym to zjawisko w ornamentyce.

R1KtO58ThQjmY1

Ilustracja przedstawia cztery prostokąty, ozdobione ornamentem. Na pierwszym prostokącie widać czerwony ornament na niebieskim tle. Drugi prostokąt został podzielony na trzy części, w pierwszej części widzimy niebieski ornament z białą obramówką na czerwonym tle, w drugiej części niebieski ornament, bez obramówki, na czerwonym tle, a w trzeciej części niebieski ornament z czarną obramówką na czerwonym tle. Trzeci prostokąt przedstawia, w pierwszej części czarny ornament na czerwonym tle, w drugiej części biały ornament na czerwony tle, a w trzeciej części czerwony ornament na czarnym tle. Czwarty prostokąt, w pierwszej części przedstawia czarny ornament na niebieskim tle, w drugiej części widzimy biały ornament na niebieskim tle, a w trzeciej części niebieski ornament na czarnym tle.

W pierwszej animacji umieszczonej poniżej znajdują się dwa szare krzyże. Kliknij na nie. W pierwszym krzyżu jego środkowa część rozjaśni się. W drugim krzyżu jego środkowa część stanie się ciemniejsza. Zastanów się, czy różnicowanie koloru środkowych części krzyży wpływa na zmianę ich spostrzegania. W celu lepszej obserwacji zjawiska czynność możesz powtarzać dowolną liczbę razy, klikając ponownie w ilustrację.

W ćwiczeniu ponownie można było zaobserwować zjawisko rozprzestrzeniania się barwy. Po zmianie środkowej części koloru krzyża spostrzegamy jakby na szare, krzyżujące się linie zostały nałożone koliste płytki z zabarwionego na szaro matowego szkła. Zjawisko to nazywa się efektem neonowym.

W tej samej animacji wykonaj to ćwiczenie w innym wariancie – gdy krzyże są czarne, a ich środki stają się jasnoniebieskie i różowe. Ponownie zastanów się, czy różnicowanie koloru środkowych części krzyży wpływa na zmianę ich spostrzegania.

Tym razem widzimy jakby na czarne, krzyżujące się linie została nałożona kolista płytka z matowego szkła zabarwionego na niebiesko (po lewej) i różowo (po prawej). Efekt neonowy powstaje przy różnicowaniu koloru środkowych części krzyży.

Poniżej umieszczono ilustrację przedstawiającą siatkę złożoną z szarych krzyży. Kliknij w ilustrację, a środkowa część każdego krzyża rozjaśni się. Zaobserwuj, czy pojawia się efekt neonowy.

A teraz zaobserwuj, jak to zjawisko wygląda przy zastosowaniu siatki z czarnych krzyży i zabarwieniu ich środkowych części różnymi kolorami.

Efekt akwareli

Przyjrzyj się uważnie figurom zamieszczonym poniżej. W większą figurę została wpisana taka sama, tylko mniejsza. Są one narysowane podwójną linią falistą w kolorach granatowym i różowym. Kolory są kontrastowe, przy czym jeden jest znacznie ciemniejszy od drugiego. W większej figurze ciemna linia jest na zewnątrz, natomiast w mniejszej – jasna. Zaobserwuj, czy występuje proces asymilacji, a jeśli tak, to na której płaszczyźnie rozprzestrzenia się kolor.

RIsu9kBWR98il1

Ilustracja przedstawia figurę kwadratu. Narysowany jest podwójną linią falistą w kolorach granatowym (od zewnątrz) i różowym. Wewnątrz kwadratu narysowany jest drugi kwadrat, także podwójną linią falistą od wewnątrz granatową, na zewnątrz różową.

Następnie kliknij w ilustrację z ikoną „i”. Pojawią się analogiczne figury, w których zostały zamienione kolory linii: w większej figurze jasna linia jest na zewnątrz, a w mniejszej – ciemna. Zaobserwuj, czy w figurach umieszczonych po prawej stronie występuje proces asymilacji, a jeśli tak, to na której płaszczyźnie rozprzestrzenia się kolor.

Wykonaj to samo ćwiczenie z figurami w innych wariantach kolorystycznych.

Obserwowane zjawisko kolorystyczne to tzw. efekt akwareliAkwarelaakwareli (z ang. watercolor effect) [czyt.: łoterkolor efekt], który polega na rozprzestrzenianiu się jaśniejszego koloru obwódki (rozlewaniu się jak w akwareli). Aby zjawisko to było dobrze widoczne, muszą być spełnione następujące warunki:

• obwódka powinna być narysowana linią falistą;

• linia falista powinna być podwójna – złożona z dwóch stykających się linii narysowanych kontrastowymi barwami, przy czym jedna z nich powinna być zdecydowanie ciemniejsza;

• obwódka powinna stanowić figurę zamkniętą.

Film Barwni sąsiedzi - asymilacja

R1SdmmDxu2xXS

Ukazują się dwie nieregularne, przylegające do siebie kule: niebieska i zielona. Na ich tle pojawia się napis: „Barwni sąsiedzi. Asymilacja”. Po chwili znika, a kule zmieniają swoje kolory: niebieska w zieleń, zielona zaś w czerwień. Kule po chwili unoszą się, znikając z kadru. Pojawiają się rozbite kształty, w kolorach: czarnym i odcieniach szarego. Powiększają się i przybliżają, następnie łączą się w poziomie, tworząc harmonijkę. Zmienia się na szary prostokąt, na którego tle są dwa mniejsze: po lewej szary z czarnymi pionowymi liniami, po prawej szary z białymi liniami. Na tym tle pojawia się napis: „Barwa rozprzestrzenia się”. Dwa prostokąty rozszerzają się do pełnego ekranu. Kadr ukazuje obrazy zmieniające się z szarych na barwne. Najpierw ekran podzielony jest na trzy części: pierwszy w czerwono‑granatowe, pionowe linie, środkowy w biało‑czerwone linie, dolny w zielono‑czerwone. Sprawiają wrażenie łączących się w taki sposób, że kolory z jednego pasa przenikają do pozostałych. W kolejnych ujęciach zmieniają się: górny pas z granatowego na niebieski, a linie na wszystkich pasach na kolor zielony. Na końcu skrajne pasy i linie zmieniają swój kolor na szary. Szare prostokąty znikają. Tło zmienia się na ciemnoszare. Linie dzielą się na dwie części, przecinając się pod kątem czterdziestu pięciu stopni i tworzą siatkę. Pojawiają się czerwone punkty, ułożone po przekątnych, cztery na każde ramię. Przekątne kręcą się wokół środka. Następnie kratka zmienia kolor na czarny, a tło staje się białe, w wyniku tego punkty są mniej widoczne, tworzą wrażenie powidoku. W dalszej części animacji znikają czerwone punkty. Tło zamienia się barwami z siatką, po czym również znika. Na białym tle pojawia się napis: „Efekt van Bezolda”. Na różowym tle, z dołu ekranu wyłaniają się czerwone sześciany, zbudowane z małych kostek z czarnymi krawędziami. Z góry przesuwają się ku środkowi ekranu takie same sześciany złożone z kostek, ale z białym konturem. Figury zderzają się i rozpadają na części. Optycznie czerwień na sześcianach z białą obwódką jest jaśniejsza od tych z czarną. Pojawia się białe tło, z napisem „Efekt neonowy”, a zaraz po nim dwanaście krzyżyków, zbudowanych z cienkich, ciemnoszarych linii pionowych i poziomych, rytmicznie przecinających się i ustawionych w czterech kolumnach, po trzy w każdej. Na przecięciach pojawiają się jasnoszare punkty. Po ich zniknięciu pozostaje złudzenie, że na ich miejscu linie są ciemniejsze. Następnie pojawia się siatka, której kwadraty mają wierzchołki, są czerwonymi punktami. Siatka faluje, a punkty w płynny sposób zmieniają kolejno swój kolor na: żółty, zielony, niebieski, fioletowy. Efekt sprawia złudzenie, że nie tylko punkty, ale i kratka jest kolorowa. Pojawia się napis „Efekt akwareli”. Na plamie przypominającej postrzępiony prostokąt z otworem w środku znajdują się kontury: czarne na zewnątrz i żółte w środku. Kontury te falują, zmieniając kształt i kolor. Kolejno pojawiają się kolory: zielony, niebieski, granatowy. Następnie czarny kontur zostaje przeniesiony od środka, a na zewnątrz znajdują się kontury kolorowe, po czym prostokąt zostaje pozbawiony nierówności i powstaje figura prostokąta z otworem o zaokrąglonych rogach. Prezentacji towarzyszy ambientowa muzyka, złożona z pojedynczych, długich dźwięków elektronicznych.

Ukazują się dwie nieregularne, przylegające do siebie kule: niebieska i zielona. Na ich tle pojawia się napis: „Barwni sąsiedzi. Asymilacja”. Po chwili znika, a kule zmieniają swoje kolory: niebieska w zieleń, zielona zaś w czerwień. Kule po chwili unoszą się, znikając z kadru. Pojawiają się rozbite kształty, w kolorach: czarnym i odcieniach szarego. Powiększają się i przybliżają, następnie łączą się w poziomie, tworząc harmonijkę. Zmienia się na szary prostokąt, na którego tle są dwa mniejsze: po lewej szary z czarnymi pionowymi liniami, po prawej szary z białymi liniami. Na tym tle pojawia się napis: „Barwa rozprzestrzenia się”. Dwa prostokąty rozszerzają się do pełnego ekranu. Kadr ukazuje obrazy zmieniające się z szarych na barwne. Najpierw ekran podzielony jest na trzy części: pierwszy w czerwono‑granatowe, pionowe linie, środkowy w biało‑czerwone linie, dolny w zielono‑czerwone. Sprawiają wrażenie łączących się w taki sposób, że kolory z jednego pasa przenikają do pozostałych. W kolejnych ujęciach zmieniają się: górny pas z granatowego na niebieski, a linie na wszystkich pasach na kolor zielony. Na końcu skrajne pasy i linie zmieniają swój kolor na szary. Szare prostokąty znikają. Tło zmienia się na ciemnoszare. Linie dzielą się na dwie części, przecinając się pod kątem czterdziestu pięciu stopni i tworzą siatkę. Pojawiają się czerwone punkty, ułożone po przekątnych, cztery na każde ramię. Przekątne kręcą się wokół środka. Następnie kratka zmienia kolor na czarny, a tło staje się białe, w wyniku tego punkty są mniej widoczne, tworzą wrażenie powidoku. W dalszej części animacji znikają czerwone punkty. Tło zamienia się barwami z siatką, po czym również znika. Na białym tle pojawia się napis: „Efekt van Bezolda”. Na różowym tle, z dołu ekranu wyłaniają się czerwone sześciany, zbudowane z małych kostek z czarnymi krawędziami. Z góry przesuwają się ku środkowi ekranu takie same sześciany złożone z kostek, ale z białym konturem. Figury zderzają się i rozpadają na części. Optycznie czerwień na sześcianach z białą obwódką jest jaśniejsza od tych z czarną. Pojawia się białe tło, z napisem „Efekt neonowy”, a zaraz po nim dwanaście krzyżyków, zbudowanych z cienkich, ciemnoszarych linii pionowych i poziomych, rytmicznie przecinających się i ustawionych w czterech kolumnach, po trzy w każdej. Na przecięciach pojawiają się jasnoszare punkty. Po ich zniknięciu pozostaje złudzenie, że na ich miejscu linie są ciemniejsze. Następnie pojawia się siatka, której kwadraty mają wierzchołki, są czerwonymi punktami. Siatka faluje, a punkty w płynny sposób zmieniają kolejno swój kolor na: żółty, zielony, niebieski, fioletowy. Efekt sprawia złudzenie, że nie tylko punkty, ale i kratka jest kolorowa. Pojawia się napis „Efekt akwareli”. Na plamie przypominającej postrzępiony prostokąt z otworem w środku znajdują się kontury: czarne na zewnątrz i żółte w środku. Kontury te falują, zmieniając kształt i kolor. Kolejno pojawiają się kolory: zielony, niebieski, granatowy. Następnie czarny kontur zostaje przeniesiony od środka, a na zewnątrz znajdują się kontury kolorowe, po czym prostokąt zostaje pozbawiony nierówności i powstaje figura prostokąta z otworem o zaokrąglonych rogach. Prezentacji towarzyszy ambientowa muzyka, złożona z pojedynczych, długich dźwięków elektronicznych.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1SdmmDxu2xXS

Ukazują się dwie nieregularne, przylegające do siebie kule: niebieska i zielona. Na ich tle pojawia się napis: „Barwni sąsiedzi. Asymilacja”. Po chwili znika, a kule zmieniają swoje kolory: niebieska w zieleń, zielona zaś w czerwień. Kule po chwili unoszą się, znikając z kadru. Pojawiają się rozbite kształty, w kolorach: czarnym i odcieniach szarego. Powiększają się i przybliżają, następnie łączą się w poziomie, tworząc harmonijkę. Zmienia się na szary prostokąt, na którego tle są dwa mniejsze: po lewej szary z czarnymi pionowymi liniami, po prawej szary z białymi liniami. Na tym tle pojawia się napis: „Barwa rozprzestrzenia się”. Dwa prostokąty rozszerzają się do pełnego ekranu. Kadr ukazuje obrazy zmieniające się z szarych na barwne. Najpierw ekran podzielony jest na trzy części: pierwszy w czerwono‑granatowe, pionowe linie, środkowy w biało‑czerwone linie, dolny w zielono‑czerwone. Sprawiają wrażenie łączących się w taki sposób, że kolory z jednego pasa przenikają do pozostałych. W kolejnych ujęciach zmieniają się: górny pas z granatowego na niebieski, a linie na wszystkich pasach na kolor zielony. Na końcu skrajne pasy i linie zmieniają swój kolor na szary. Szare prostokąty znikają. Tło zmienia się na ciemnoszare. Linie dzielą się na dwie części, przecinając się pod kątem czterdziestu pięciu stopni i tworzą siatkę. Pojawiają się czerwone punkty, ułożone po przekątnych, cztery na każde ramię. Przekątne kręcą się wokół środka. Następnie kratka zmienia kolor na czarny, a tło staje się białe, w wyniku tego punkty są mniej widoczne, tworzą wrażenie powidoku. W dalszej części animacji znikają czerwone punkty. Tło zamienia się barwami z siatką, po czym również znika. Na białym tle pojawia się napis: „Efekt van Bezolda”. Na różowym tle, z dołu ekranu wyłaniają się czerwone sześciany, zbudowane z małych kostek z czarnymi krawędziami. Z góry przesuwają się ku środkowi ekranu takie same sześciany złożone z kostek, ale z białym konturem. Figury zderzają się i rozpadają na części. Optycznie czerwień na sześcianach z białą obwódką jest jaśniejsza od tych z czarną. Pojawia się białe tło, z napisem „Efekt neonowy”, a zaraz po nim dwanaście krzyżyków, zbudowanych z cienkich, ciemnoszarych linii pionowych i poziomych, rytmicznie przecinających się i ustawionych w czterech kolumnach, po trzy w każdej. Na przecięciach pojawiają się jasnoszare punkty. Po ich zniknięciu pozostaje złudzenie, że na ich miejscu linie są ciemniejsze. Następnie pojawia się siatka, której kwadraty mają wierzchołki, są czerwonymi punktami. Siatka faluje, a punkty w płynny sposób zmieniają kolejno swój kolor na: żółty, zielony, niebieski, fioletowy. Efekt sprawia złudzenie, że nie tylko punkty, ale i kratka jest kolorowa. Pojawia się napis „Efekt akwareli”. Na plamie przypominającej postrzępiony prostokąt z otworem w środku znajdują się kontury: czarne na zewnątrz i żółte w środku. Kontury te falują, zmieniając kształt i kolor. Kolejno pojawiają się kolory: zielony, niebieski, granatowy. Następnie czarny kontur zostaje przeniesiony od środka, a na zewnątrz znajdują się kontury kolorowe, po czym prostokąt zostaje pozbawiony nierówności i powstaje figura prostokąta z otworem o zaokrąglonych rogach. Prezentacji towarzyszy ambientowa muzyka, złożona z pojedynczych, długich dźwięków elektronicznych.

Słownik pojęć

Galeria ilustracji

R1KtO58ThQjmY

Ilustracja przedstawia cztery prostokąty, ozdobione ornamentem. Na pierwszym prostokącie widać czerwony ornament na niebieskim tle. Drugi prostokąt został podzielony na trzy części, w pierwszej części widzimy niebieski ornament z białą obramówką na czerwonym tle, w drugiej części niebieski ornament, bez obramówki, na czerwonym tle, a w trzeciej części niebieski ornament z czarną obramówką na czerwonym tle. Trzeci prostokąt przedstawia, w pierwszej części czarny ornament na czerwonym tle, w drugiej części biały ornament na czerwony tle, a w trzeciej części czerwony ornament na czarnym tle. Czwarty prostokąt, w pierwszej części przedstawia czarny ornament na niebieskim tle, w drugiej części widzimy biały ornament na niebieskim tle, a w trzeciej części niebieski ornament na czarnym tle.

RIsu9kBWR98il

Ilustracja przedstawia figurę kwadratu. Narysowany jest podwójną linią falistą w kolorach granatowym (od zewnątrz) i różowym. Wewnątrz kwadratu narysowany jest drugi kwadrat, także podwójną linią falistą od wewnątrz granatową, na zewnątrz różową.