Ważne daty

Wprowadzenie

R127B1hgCQIgk1

Ilustracja przedstawia Benjamina Brittena. Mężczyzna ma na sobie sweter i koszulę z białym kołnierzem. Miał zaczesane do tyłu włosy, gładką twarz. Za nim znajduje się półka z książkami.

Benjamin Britten uznawany jest za jednego z najwybitniejszych kompozytorów muzyki angielskiej od czasów Henry’ego Purcella, dla którego istotne było szerzenie pozytywnych emocji wśród słuchaczy: Wierzę w korzenie, związki, pochodzenie i relacje międzyludzkie. Chciałbym, aby moja muzyka była dla ludzi użyteczna, aby sprawiała im radość. Benjamin Britten hołdował zastanej tradycji muzycznej, nie interesował się zdobyczami awangardyAwangardaawangardy, przez co był niejednokrotnie krytykowany. Jednak pomimo wszelkich przeciwności przez całe życie pozostał wierny swojemu credo artystycznemu.

Benjamin Britten, żyjący w latach 1913–1976, od wczesnych lat ujawniał talent kompozytorski – już jako nastolatek miał w swym dorobku ponad 100 utworów. Do wyboru drogi artystycznej zainspirowała go matka Edith, która była śpiewaczką i pianistką. Początkowo uczył się kompozycji u Franka Bridge’a (1927–1930), zajęcia kontynuował w klasie kompozycji Johna Irelanda oraz w klasie fortepianu Arthura Benjamina w Royal College of Music w Londynie (1930–1934). W 1939 r. wyjechał do Stanów Zjednoczonych, a po powrocie osiadł w mieście Aldeburgh, gdzie od 1948 r. organizował festiwal muzyczny wraz z Peterem Pearsem i librecistą Erikiem Crozierem. Warto pamiętać, że to prestiżowe wydarzenie organizowane jest regularnie także obecnie.

W celu popularyzacji kameralnej opery angielskiej przewodził grupie English Opera Group od 1947 r. W ciągu swojego życia odbył wiele podróży artystycznych (Europa, Australia, Azja, Ameryka Północna i Południowa), podczas których prezentował jako wykonawca (pianista), a także dyrygent, wiele ze swoich kompozycji. Warto podkreślić, iż w 1961 r. odbył podróż do Polski, gdzie wystąpił wraz z Peterem Pearsem podczas V Festiwalu Muzyki Współczesnej Warszawska Jesień. W latach 60. otrzymał także tytuł doktora honoris causa uniwersytetów w Oksfordzie oraz w Leicester.

Kierunki twórczości Benjamina Brittena

Benjamin Britten jest twórcą wielu pojedynczych pieśni oraz cykli, które tworzył już jako nastolatek, m. in. cykl pieśni orkiestrowych Quatre chansons françaises do słów Victora Hugo i Paula Verlaine’a. Jednym z najsłynniejszych cykli jest wczesna kompozycja Les Illuminations (1940) na wysoki głos (sopran lub tenor) z towarzyszeniem orkiestry smyczkowej do poezji Artura Rimbauda. Wiele z tworzonych pieśni Britten wykonywał przy fortepianie wraz ze swoim partnerem – utalentowanym tenorem Peterem Pearsem. Kompozytor brytyjski niejednokrotnie współpracował również ze znakomitym niemieckim barytonem – Dietrichem Fischerem‑Dieskauem. W tworzonych pieśniach Britten był w szczególny sposób wyczulony na walory brzmieniowe i ekspresyjne warstwy słownej.

Najważniejszym gatunkiem muzycznym dla Benjamina Brittena były opery, wśród nich m. in. Peter Grimes (1945), Gwałt na Lukrecji (1946), The Turn of the Screw (1954), Sen nocy letniej (1960), Owen Wingrave (1970) czy Śmierć w Wenecji (1973). Dzieła te odznaczają się wykorzystywaniem wielu bogatych i różnorodnych pomysłów kolorystycznych, harmonicznych oraz budowaniem znakomitej dramaturgii muzycznej. W każdej z oper kompozytor pochylał się nad problemami psychologicznymi i moralnymi jednostki ludzkiej.

Wiele oper powstało specjalnie z myślą o dzieciach, pod hasłem Zróbmy operę (Let’s make an opera), wśród nich – Mały kominiarczyk (The Little Sweep) (1949). Kompozytorowi angielskiemu zależało na popularyzacji ważnego w historii muzyki gatunku wśród młodych adeptów sztuki, a wiele z utworów przeznaczył do wykonania także przez zespoły amatorskie.

Kompozytor angielski stworzył także wiele utworów orkiestrowych, wśród nich słynne War Requiem (Requiem wojenne) op. 66 (1962). Utwór został opatrzony mottem z wiersza Wilfreda Owena, który zginął walcząc podczas I wojny światowej – Wszystko co dziś poeta może uczynić, to ostrzegać. Britten skomponował również takie kompozycje orkiestrowe, jak: Wariacje na temat Franka Bridge’a na orkiestrę smyczkową (1937) utrzymane w stylistyce neoklasycznejNeoklasycyzmneoklasycznej, The Young Person’s Guide to the Orchestra (1946), wariacje i fuga na temat Purcella czy Spring Symphony (1949).

W dorobku twórczym Benjamina Brittena odnajdziemy wiele utworów instrumentalnych m. in. Koncert fortepianowy (1938), Koncert skrzypcowy (1939) czy szereg utworów wiolonczelowych skomponowanych dla wybitnego artysty Mstislava Rostropovicha – Sonata wiolonczelowa (1961) oraz trzy suity na wiolonczelę solo. Britten skomponował również trzy kwartety smyczkowy, a ostatni z nich powstał rok przed śmiercią kompozytora (1975). Wśród utworów kameralnych nie brakuje również polskiego akcentu – Britten stworzył kompozycję poświęconą pamięci Ignacego Jana Paderewskiego – Mazurka Elegiaca na 2 fortepiany (1941).

Podsumowanie

Benjamin Britten był znakomitym kompozytorem, pianistą i dyrygentem, który nie odwracał się od tradycji muzycznej. Zwracał szczególną uwagę na kształtowanie melodyki w swych utworach, odwoływał się wielokrotnie do tonalności i form klasycznych (przede wszystkim wariacyjnych i ostinatowychOstinatoostinatowych), korzystał z różnych sfer inspiracji (zwłaszcza literackich), tworzył muzykę ilustracyjną i programową (m. in. 6 Metamorfoz według Owidiusza na obój solo czy Symfonia wiosenna), ale poszukiwał również interesujących rozwiązań kompozytorskich, m. in. poprzez twórcze podejście do stosowania figur muzyczno‑retorycznych czy subtelne odwołania do techniki dodekafonicznejDodekafoniadodekafonicznej (m. in. w operze The Turn of the Screw). Nieobca była mu także muzyka użytkowa – filmowa, teatralna czy radiowa.

R1IEpvsucNaNT1

Ilustracja przedstawia Benjamina Brittena. Mężczyzna siedzi przy fortepianie na tle pokoju dziennego. Lekko uśmiecha się. Ubrany w biała koszulę i szary sweter. Na lewej ręce ma zegarek.

Na zakończenie warto przytoczyć słowa wypowiedziane przez dziennikarzy muzycznych – Joannę Grotkowską i Marcina Majchrowskiego:
Wszystkie cechy stylu Brittena – skłonności tonalne, zamiłowanie do form klasycznych – były niezgodne z trendami obowiązującymi w powojennym świecie. Szedł on pod prąd powszechnie przyjętych norm społecznych, politycznych dogmatów, muzycznych trendów. Spoglądał w stronę tradycji, ale jego perspektywa zaskakuje głębią sięgania w przeszłość. Swoją twórczością zdaje się mówić: brytyjskość tak, ale nie ta spod znaku Elgara i jego generacji, lecz znacznie starsza, szlachetniejsza! Dzień dzisiejszy europejskiej muzyki? Owszem, ale nie spod znaku kompozytorów z Europy Zachodniej i wolnego świata, lecz chyba Dymitra Szostakowicza (z radzieckim mistrzem ponoć się Britten nawet zaprzyjaźnił). Był więc tym, który brytyjską odrębność podniósł do rangi światowego uniwersalizmu? Jest najwybitniejszym kompozytorem angielskim od czasów... No właśnie.... Henry’ego Purcella? Glorious Britten? Glorious!

Zamek Książąt Pomorskich – Opera na Zamku w Szczecinie

Zadania

Słownik pojęć

Źródło:

Biblioteka muzyczna