W trakcie wakacyjnych wypadów w góry czy nad morze zdarzają się burzowe dni, podczas których pioruny, wiatr i ulewy przerywają wędrówki po szlaku lub plażowanie. Jak należy się zachować podczas takich niebezpiecznych zjawisk pogodowych?

Ryz4qiKcQLUX41
Turyści w górach często pamiętają o niebezpieczeństwach, z jakimi wiąże się pozostanie na szlaku w trakcie burzy. Nie wolno jednak zapominać, że otwarta przestrzeń, jaką jest plaża, oraz woda to równie groźne miejsca, gdy istnieje ryzyko uderzenia pioruna.
Źródło: GB_photo, Pixabay, domena publiczna.
Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:
  • czym jest wyładowanie atmosferyczne;

  • jak powstaje piorun.

Twoje cele
  • Rozpoznasz oznaki nadchodzącej burzy.

  • Wyjaśnisz, w jaki sposób należy się zachować podczas występowania niebezpiecznych zjawisk pogodowych (burzy, huraganu, zamieci śnieżnej).

  • Wskażesz, gdzie znaleźć informacje na temat zbliżających się groźnych zjawisk atmosferycznych.

iIm8NTNPXg_d5e230

Ekstremalne zjawiska pogodowe, takie jak burzaburzaburza, silna wichura i zamieć śnieżnazamieć śnieżnazamieć śnieżna, są zagrożeniem dla życia i zdrowia. Niektóre z nich można przewidzieć dzięki analizie elementów pogody, takich jak zachmurzenie i wiatr. Ponadto, gdy prognozowane są groźne zmiany pogodowe, pojawiają się w mediach ostrzegawcze komunikaty oraz przesyłane są telefoniczne informacje alarmowe (tzw. alertyalert RCBalerty). Dzięki temu mamy szansę odpowiednio się zachować, by uniknąć zagrożenia lub ograniczyć jego negatywne skutki.

1. Burza

Burza związana jest z występowaniem chmur kłębiastych deszczowych (cumulonimbuscumulonimbuscumulonimbus)[wym. kumulonimbus]. Podczas burzy dochodzi do wyładowań atmosferycznych – piorunówpiorunpiorunów, a także intensywnych opadów deszczu, śniegu (burza śnieżna) lub gradu. Więcej na temat powstawania tego zjawiska przeczytasz w e‑materiale „Jak powstaje burza?”.

W ciągu 1 sekundy w atmosferze całej kuli ziemskiej obserwuje się ok. 100 wyładowań, z czego jedna trzecia uderza w Ziemię. W polskich warunkach klimatycznych burze występują najczęściej w czerwcu i lipcu, nierzadko też w sierpniu. Zjawiska te niosą ze sobą wiele zagrożeń, dlatego w miesiącach wakacyjnych trzeba szczególnie zwracać uwagę na oznaki nadchodzącego załamania pogodowego.

RF5jkaZsqIz0l1
Wyładowania elektryczne w chmurze kłębiastej deszczowej. Chmury cumulonimbus [wym. kumulonimbus] poza burzami mogą przynosić ulewne opady, grad, silny wiatr, a czasem tornada. Są to chmury o budowie pionowej: tworzą struktury o znacznej wysokości. Ponadto przybierają różne rozmiary i kształty.
Źródło: World Meteorological Organization, Flickr, licencja: CC BY-NC-ND 2.0.
bg‑blue

Oznaki nadchodzącej burzy

R10WxAWESTvPP1
Spójrz w niebo: pokryte jest ciemną, rozległą chmurą kłębiastą deszczową. W takiej sytuacji zrezygnuj ze spaceru, zwłaszcza na otwartej przestrzeni, i zostań w domu.
Źródło: DerTobiSturmjagd, Pixabay, domena publiczna.

Jeśli zaobserwujesz następujące zjawiska, oznacza to, że nadciąga burza – należy wówczas natychmiast wrócić do domu, schroniska lub innego zamkniętego budynku:

  • wypiętrzanie się chmur kłębiastych (ich rozrost w pionie ku górze);

  • nasilający się wiatr;

  • ciemnienie zachmurzonego nieba;

  • grzmoty – nigdy ich nie ignoruj, nawet gdy część nieba pozostaje bezchmurna;

  • duszność, przypiekające promienie słoneczne i brak wiatru, a następnie mętne powietrze i gorsza widoczność (zwłaszcza w górach).

RkXr79ltHCrYW1
Obecność rozległego „kowadła” – w górnej części chmury – jest jedną z oznak gwałtownej burzy.
Źródło: Aguus, Pixabay, domena publiczna.
bg‑blue

Zagrożenia w czasie burzy

Pioruny stanowią zagrożenie dla życia człowieka oraz zwierząt. Ponadto są niebezpieczne dla różnych obiektów naziemnych, ponieważ mogą wywołać pożar lub np. zniszczyć budynek czy rozerwać drzewo. Powodują także uszkodzenie instalacji elektrycznej.

  1. Uderzenie pioruna w człowieka – podczas uderzenia pioruna w człowieka przez jego ciało przepływa prąd, co może spowodować zatrzymanie pracy serca, trudności z oddychaniem w wyniku paraliżu mięśni w klatce piersiowej, a także oparzenia. Jest to bardzo niebezpieczne i często kończy się śmiercią.

  2. Uderzenie pioruna w obiekt, z którym człowiek ma kontakt lub który znajduje się w pobliżu – jeśli piorun uderzy w przedmiot, który trzymamy (np. parasol), lub w powierzchnię, na której się znajdujemy (np. łańcuch górski lub boisko), prąd przepłynie również przez nasze ciało. Jeśli przebywamy pod drzewem lub w pobliżu wysokich obiektów (takich jak słup czy maszt), to gdy uderzy w nie piorun, część prądu przebiegnie do naszego ciała poprzez wilgotne powietrze. W tych sytuacjach porażenie niesie ze sobą podobne zagrożenia jak w przypadku bezpośredniego uderzenia pioruna w człowieka.

bg‑red

Uwaga! Do porażenia może dojść także w domu.

Jeśli piorun trafi w okablowanie w momencie, gdy dotykamy urządzeń elektrycznych, może porazić nas prąd. Z tego powodu przed burzą należy odłączyć urządzenia elektryczne z gniazdek. Dzięki temu uchronimy również sprzęty elektryczne przed uszkodzeniem. Prąd może być przewodzony także przez rury i linię telefoniczną, dlatego nie powinno się ich dotykać w czasie burzy.

R1UtcwiHKcp8n1
Wytyczne Rządowego Centrum Bezpieczeństwa na wypadek burzy.
Źródło: rcb.gov.pl, domena publiczna.
RdYpv9u49EHfU1
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
bg‑red

Zasady bezpieczeństwa podczas burzy w górach:

R13jvUwV7yZrO
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ciekawostka
R17O79j2bPMRK1
Zasada Łowców Burz brzmi: „Ostrzegać, badać, ukazywać i pomagać”.
Źródło: Always Shooting, Flickr, licencja: CC BY 2.0.

Polscy Łowcy Burz to stowarzyszenie skupiające entuzjastów meteorologii. Zajmują się oni prognozowaniem pogody i ostrzeganiem przed groźnymi zjawiskami meteorologicznymi, zwłaszcza burzami. Ponadto starają się zapoznawać innych z wiedzą na temat ekstremalnych zjawisk pogodowych oraz ukazują zniszczenia, jakie one powodują.

2. Silne wichury

Gwałtowne wichury o niszczycielskiej sile zwane są często huraganami.

bg‑blue

Zagrożenia w czasie wichury

Silne wichury łamią gałęzie i całe drzewa, zrywają elewację ze ścian domów, uszkadzają dachy i samochody. Prowadzą też do awarii sieci energetycznych, pozbawiając prądu całe miejscowości. Zdarza się, że powalone na samochody i przechodniów gałęzie i drzewa oraz odpadające elementy elewacji powodują ofiary śmiertelne. Natomiast zerwanie linii energetycznych stwarza ryzyko porażenia prądem.

R1Fpz7BVzbu9C1
Wytyczne Rządowego Centrum Bezpieczeństwa na wypadek wichury.
Źródło: rcb.gov.pl, domena publiczna.

3. Zamieć śnieżna

Zimą silny wiatr może być połączony z intensywnymi opadami śniegu. Takie zjawisko zwane jest zamiecią śnieżną lub śnieżycą. W górach może ono wystąpić również wiosną lub jesienią, nawet gdy pogoda na nizinach wydaje się niegroźna. Szczególnie w takich przypadkach śnieżyca potrafi zaskoczyć nieprzygotowanych turystów.

RXaXIz9eqjRLL1
Zamieć śnieżna na zdjęciu satelitarnym. Zdjęcie satelitarne to obraz Ziemi wykonany przez satelitę (czyli przez specjalne urządzenie, które krąży w kosmosie wokół kuli ziemskiej i ją fotografuje).
Źródło: NASA, Wikimedia Commons, domena publiczna.
bg‑blue

Zagrożenia w czasie śnieżycy

RbCzVGlajV9mS1
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

4. Gdzie sprawdzić prognozy burzowe?

RBXsiktXFUnct1
Alerty o nadchodzących gwałtownych zjawiskach pogodowych wysyłane są w formie SMS‑ów. Na alert RCB nie trzeba się zapisywać – wiadomości dostają wszyscy użytkownicy telefonów komórkowych, którzy znajdują się na obszarze, gdzie wystąpi zagrożenie.
Źródło: domena publiczna.

Użytkownicy telefonów komórkowych przed nadejściem gwałtownego zjawiska pogodowego, takiego jak burza czy wichura, otrzymują alert Rządowego Centrum BezpieczeństwaRządowe Centrum Bezpieczeństwa (RCB)Rządowego Centrum Bezpieczeństwa z informacjami dotyczącymi rodzaju zagrożenia i wytycznymi, jak należy się zachować.

Przed wyruszeniem w góry, ale także w wędrówkę po płaskim terenie, zawsze sprawdzaj prognozę pogody. Informacje o zagrożeniu pogodowym w wybranym rejonie Polski znajdziesz m.in. na stronach Instytutu Meteorologii i Gospodarki WodnejInstytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW)Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej oraz Polskich Łowców Burz:

  • gory.imgw.pl

  • meteo.imgw.pl

  • lowcyburz.pl

Istnieją również aplikacje pogodowe na telefon, takie jak:

  • Meteo IMGW Prognoza dla Polski – w zakładce „Ostrzeżenia” pojawiają się komunikaty o nadchodzących niebezpiecznych zjawiskach meteorologicznych, takich jak upały, burze z gradem czy powodzie;

  • Monitor Burz – zapowiada nadchodzące nawałnice;

  • Burzowo.info – Mapa burzowa – wyświetla ostrzeżenia przed zbliżającymi się wyładowaniami atmosferycznymi w promieniu 20 km od naszej lokalizacji.

R19u2oY71gCkY
Film pod tytułem "Zasady bezpiecznego zachowania się podczas występowania niebezpiecznych zjawisk pogodowych".
1
Polecenie 1

Wyjaśnij, dlaczego się zaleca, aby w trakcie burzy nie przebywać blisko wysokich obiektów, np. takich jak pojedyncze drzewa.

R1b58XuelvTkT
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 2

Opisz, jak należy się zachować, jeśli podczas spaceru zaskoczy cię śnieżyca.

RAzdT7B2fYkPl
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 3

Opisz, jak należy się zachować, jeżeli podczas wędrówki w lesie, w górach bądź na otwartej przestrzeni nadejdzie burza lub silny wiatr.

RMTKnnEuvcQY3
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Podsumowanie

  • Głównymi oznakami nadchodzącej burzy są tworzące się chmury burzowe (cumulonimbusy) [wym. kumulonimbusy] i ciemniejące niebo oraz wzmagający się wiatr. Chmury burzowe są kłębiaste, gęste i ciemne. Często przypominają olbrzymie kowadło lub grzyb.

  • Najważniejszą zasadą bezpiecznego zachowania się podczas groźnych sytuacji pogodowych jest stosowanie się do zaleceń przesłanych w alertach, pozostanie w domu i odłączenie urządzeń elektrycznych z gniazdek. W przypadku, gdy jesteśmy poza domem, należy unikać miejsc najbardziej narażonych na wyładowania atmosferyczne oraz oddziaływanie wiatru, zwłaszcza otwartych przestrzeni, wzniesień, pojedynczych drzew i słupów.

  • Ostrzeżenia przed groźnymi zjawiskami pogodowymi przesyłane są w alertach wszystkim użytkownikom telefonów komórkowych. Sami możemy sprawdzić, czy nadchodzi burza, np. na stronie Polskich Łowców Burz (lowcyburz.pl) oraz za pośrednictwem specjalnych aplikacji (m.in. Monitora Burz).

iIm8NTNPXg_d5e420

Słownik

alert RCB
alert RCB

(ang. alert – alarm) SMS‑owy system ostrzegania przed zagrożeniami; wiadomości tekstowe (SMS‑y) są wysyłane tylko w nadzwyczajnych sytuacjach, gdy zagrożone jest życie i zdrowie

burza
burza

zjawisko związane z chmurami kłębiastymi burzowymi; charakteryzuje się wyładowaniami atmosferycznymi, występowaniem błyskawic i grzmotów oraz intensywnymi opadami deszczu, śniegu lub gradu; podczas burzy może też występować silny wiatr

burza śnieżna
burza śnieżna

gwałtowny, obfity opad śniegu z silnym wiatrem oraz wyładowaniami atmosferycznymi

cumulonimbus
cumulonimbus

[wym. kumulonimbus] chmura kłębiasta deszczowa; jest to pionowa chmura, która przybiera różne kształty i rozmiary; często łączy się z innymi chmurami tego samego rodzaju; cumulonimbus może powodować burze, dlatego określa się ją jako „chmura burzowa”

Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW)
Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej (IMGW)

instytut badawczy zajmujący się m.in. prognozowaniem pogody, prowadzeniem prac badawczych i ostrzeganiem przed zagrożeniami meteorologicznymi

kosodrzewina
kosodrzewina

sosna górska; gatunek drzewa iglastego; występuje w pasmach górskich

piorun
piorun

potoczna nazwa wyładowania atmosferycznego; wyładowanie jest widoczne w postaci błyskawicy; towarzyszy mu przedłużony huk – grzmot, powstający przy rozprężaniu nagrzanych mas powietrza

Rządowe Centrum Bezpieczeństwa (RCB)
Rządowe Centrum Bezpieczeństwa (RCB)

państwowa jednostka pełniąca funkcję krajowego centrum zarządzania kryzysowego; zajmuje się też wysyłaniem SMS‑ów informacyjnych o np. specjalnych warunkach pogodowych

zamieć śnieżna
zamieć śnieżna

zjawisko polegające na unoszeniu śniegu z powierzchni gruntu przez silny, porywisty wiatr

iIm8NTNPXg_d5e497

Zadania

1
Pokaż ćwiczenia:
1
Ćwiczenie 1
R11jDzQOHYnSa1
Przyporządkuj nazwy zjawisk atmosferycznych do ich opisów. Zawieja Możliwe odpowiedzi: 1. Gwałtowny, porywisty wiatr o bardzo dużej prędkości., 2. Opady śniegu podczas silnego wiatru., 3. Intensywne opady deszczu, śniegu lub gradu wraz z wyładowaniami atmosferycznymi., 4. Unoszenie z powierzchni ziemi leżącego śniegu przez silny, porywisty wiatr. Zamieć Możliwe odpowiedzi: 1. Gwałtowny, porywisty wiatr o bardzo dużej prędkości., 2. Opady śniegu podczas silnego wiatru., 3. Intensywne opady deszczu, śniegu lub gradu wraz z wyładowaniami atmosferycznymi., 4. Unoszenie z powierzchni ziemi leżącego śniegu przez silny, porywisty wiatr. Burza Możliwe odpowiedzi: 1. Gwałtowny, porywisty wiatr o bardzo dużej prędkości., 2. Opady śniegu podczas silnego wiatru., 3. Intensywne opady deszczu, śniegu lub gradu wraz z wyładowaniami atmosferycznymi., 4. Unoszenie z powierzchni ziemi leżącego śniegu przez silny, porywisty wiatr. Huragan Możliwe odpowiedzi: 1. Gwałtowny, porywisty wiatr o bardzo dużej prędkości., 2. Opady śniegu podczas silnego wiatru., 3. Intensywne opady deszczu, śniegu lub gradu wraz z wyładowaniami atmosferycznymi., 4. Unoszenie z powierzchni ziemi leżącego śniegu przez silny, porywisty wiatr.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 2
R15joejs16oWc1
Wskaż poprawne dokończenie zdania.

Typ chmur związany z powstawaniem burzy to... Możliwe odpowiedzi: 1. chmury pierzaste., 2. chmury średnie kłębiaste., 3. chmury kłębiaste., 4. chmury kłębiaste deszczowe.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 3
R1LIScQYSQhIE1
Zaznacz wskazówki dotyczące zachowań, które są zgodne z zasadami bezpieczeństwa podczas burzy. Możliwe odpowiedzi: 1. Wyłącz telefon., 2. Schowaj się pod drzewem, aby nie zmoknąć., 3. Oddal się od wysokich obiektów – słupów, drzew, wież., 4. Jeśli jesteś w grupie ludzi, stańcie jak najbliżej siebie., 5. Jeśli jesteś w grupie ludzi, stańcie w odległości ok. 3 metrów od siebie., 6. Unikaj otwartych przestrzeni., 7. Znajdź najbliższy zbiornik wodny i stań przy jego brzegu.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 4
RTCgpYlVwwkjd2
Wpisz prawidłową liczbę, tak aby zdanie przedstawiało prawdziwą informację. Jeżeli grzmot jest słyszalny 15 sekund po zauważeniu błysku, oznacza to, że wyładowanie atmosferyczne nastąpiło w odległości około Tu uzupełnij km od nas.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 5
RywAn6sY7y0wz2
Podziel działania zabezpieczające na te, które można zastosować przed wichurą, w jej trakcie i po jej ustaniu. Przed wichurą Możliwe odpowiedzi: 1. Poinformuj służby o niebezpiecznych zdarzeniach., 2. Poszukaj bezpiecznego schronienia., 3. Pomóż rannym i poszkodowanym., 4. Zabezpiecz przedmioty, które mogą zostać porwane przez wiatr., 5. Naładuj telefon komórkowy., 6. Zostań w domu., 7. Nie zatrzymuj się pod drzewami, szyldami i słupami trakcji energetycznej., 8. Zamknij okna i drzwi. W trakcie wichury Możliwe odpowiedzi: 1. Poinformuj służby o niebezpiecznych zdarzeniach., 2. Poszukaj bezpiecznego schronienia., 3. Pomóż rannym i poszkodowanym., 4. Zabezpiecz przedmioty, które mogą zostać porwane przez wiatr., 5. Naładuj telefon komórkowy., 6. Zostań w domu., 7. Nie zatrzymuj się pod drzewami, szyldami i słupami trakcji energetycznej., 8. Zamknij okna i drzwi. Po wichurze Możliwe odpowiedzi: 1. Poinformuj służby o niebezpiecznych zdarzeniach., 2. Poszukaj bezpiecznego schronienia., 3. Pomóż rannym i poszkodowanym., 4. Zabezpiecz przedmioty, które mogą zostać porwane przez wiatr., 5. Naładuj telefon komórkowy., 6. Zostań w domu., 7. Nie zatrzymuj się pod drzewami, szyldami i słupami trakcji energetycznej., 8. Zamknij okna i drzwi.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Rcme3TShGaPXH1
Ćwiczenie 6
Wskaż ilustracje przedstawiające niebezpieczne miejsca w czasie burzy
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RylJYp86jYf3B1
Ćwiczenie 6
Wskaż niebezpieczne miejsca w czasie burzy.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
31
Ćwiczenie 7

Wyjaśnij, dlaczego wycieczkę w góry najlepiej rozpocząć wcześnie rano.

RLwT5SDcrZs9x
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
31
Ćwiczenie 8

Wymień czynności, jakie należy wykonać, gdy przebywamy podczas burzy w domu.

R1dWAwszfYG0F
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
bg‑azure

Notatnik

RFKfA6pwjSv2c
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Bibliografia

Polscy Łowcy Burz, Zasady bezpieczeństwa podczas burz, 9.03.2012, lowcyburz.pl/2012/03/09/zasady‑bezpieczenstwa‑podczas‑burz/ [dostęp: 28.11.2022].

Polscy Łowcy Burz, Zasady bezpieczeństwa podczas silnych wiatrów, lowcyburz.pl/2012/03/09/zasady‑bezpieczenstwa‑podczas‑burz/ [dostęp: 28.11.2022].

Rządowe Centrum Bezpieczeństwa, #AlertRCB, www.gov.pl/web/rcb/burza–badz‑bezpieczny [dostęp: 28.11.2022].

Rządowe Centrum Bezpieczeństwa, Burza – bądź bezpieczny, www.gov.pl/web/rcb/burza–badz‑bezpieczny [dostęp: 28.11.2022].

Rządowe Centrum Bezpieczeństwa, Wichura – jak się przygotować, www.gov.pl/web/rcb/burza–badz‑bezpieczny [dostęp: 28.11.2022].

Rządowe Centrum Bezpieczeństwa, Burza – „Reaguj! Czas biegnie” – 2. część kampanii edukacyjnej RCB i PKP Intercity, YouTube, 22.03.2022, www.youtube.com/watch?v=MQFWlRFTA9w&list=PLOC7outzNP‑LxQ7dHk_AfXwDxgOy6qpam&ab_channel=Rz%C4%85doweCentrumBezpiecze%C5%84stwa [dostęp: 28.11.2022].

Wytłumaczyć Ci?, Burza – co warto wiedzieć? Zasady zachowania w trakcie burzy, YouTube, 26.01.2022, www.youtube.com/watch?v=l98g5Pvn4wE&ab_channel=Wyt%C5%82umaczy%C4%87Ci%3F [dostęp: 28.11.2022].