Korzystanie z internetu ma swoje nieocenione zalety, ale pamiętaj, że nie jest wolne od zagrożeń. Nie wszyscy, których spotkasz w sieci, mają dobre zamiary. Często wykorzystują oni łatwowierność, a za pomocą oszustw i sprytnych programów próbują nas okraść. Możesz również paść ofiarą nękania, ubliżania oraz być narażonym na nieodpowiednie dla twojego wieku treści. Nadmierne korzystanie z komputera niesie ze sobą również ryzyko zatracenia się w cyfrowym świecie, uzależnienia oraz utraty kontaktu z rzeczywistością. W tym materiale dowiesz się na co zwrócić uwagę i jak uchronić się przed tymi zagrożeniami.
1
Ćwiczenie 1
Na podstawie rozmów ze swoimi koleżankami i kolegami spróbuj określić, czy zdają sobie oni sprawę z zagrożeń, jakie mogą pojawiać się podczas korzystania z usług internetowych. Chcąc przeprowadzić wnikliwą obserwację, zapoznaj się z rodzajami zagrożeń. W tym celu:
Odszukaj w sieci rodzaje zagrożeń.
Spróbuj je scharakteryzować.
Podaj, w jaki sposób można się przed nimi chronić.
Wykonaj zestawienie w tabeli.
Możesz wykorzystać poniższy szkicownik lub wykonać tabelę w znanym ci edytorze tekstu lub grafiki, może to być Microsoft Word, LibreOffice Writer lub Paint.
Szkicownik to proste narzędzie które możesz wykorzystać do stworzenia prowizorycznej tabeli i uzupełnić ją o swoje pomysły. Przeciągnij kafelki z tekstem Zagrożenia oraz Jak się chronić? do góry szkicownika chwytając je i przytrzymując lewym przyciskiem myszy. Utwórz dwie kolumny przenosząc pozostałe kafelki w taki sam sposób. Aby uzupełnić dostępne pola tekstowe kliknij na nie dwukrotnie lewym przyciskiem myszy i zacznij pisać. Możesz wykorzystać również ołówek do wzbogacenia swojej tabeli o rysunki - wybierz jego grubość oraz kolor. Jeśli stwierdzisz, że chcesz zacząć od początku, u dołu szkicownika znajdziesz przycisk Wyczyść. Uważaj, ponieważ usunięte zostaną wszystkie wpisane informacje, układ oraz zmazany zostanie ołówek. Mając podłączoną do swojego komputera drukarkę, możesz również wydrukować swoje dzieło klikając przycisk Drukuj.
RVyCkKivYGWzb
Źródło: GroMar, licencja: CC BY 3.0.
Wyniki swoich obserwacji przedstaw koleżankom i kolegom. Jeśli masz problem ze znalezieniem informacji, zajrzyj do podpowiedzi.
Gdy będziesz miał kłopoty ze zdobyciem informacji, skorzystaj z treści zawartych w niniejszym materiale. Możesz również skorzystać z odpowiednich stron dla dzieci. Informacje na temat zagrożeń znajdziesz tutaj:
https://sieciaki.pl/warto-wiedziec/sieciuchy
https://sieciaki.pl/warto-wiedziec/zagrozenia
Sposoby na radzenie sobie z zagrożeniami znajdziesz na tej samej stronie:
https://sieciaki.pl/warto-wiedziec/porady
Przykładowe rodzaje zagrożeń w sieci:
cyberprzemoc;
uzależnienie;
niebezpieczne treści (przemoc);
łamanie prawa (hazard);
kradzież danych osobowych;
włamania komputerowe;
zagrożenia techniczne (wirusy);
wyłudzanie poufnych danych.
Przykładowe rady jak się chronić przed wymienionymi zagrożeniami:
Nie pozwól się straszyć i ośmieszać, ale też nie przenoś konfliktów do sieci. Nie rób nikomu przykrości i nie obrażaj. Gdy coś cię zaniepokoi, powiedz o tym rodzicom lub wychowawcy. Staraj się unikać ponownego spotkania z agresywną osobą oraz oglądania treści nawołujących do przemocy.
Nie spędzaj całego wolnego czasu przed komputerem, ustawienie limitu korzystania z urządzeń elektronicznych będzie dobrym pomysłem.
Minimalny wiek uprawniający do udziału w grach hazardowych w Polsce to 18 lat. Pamiętaj o tym i unikaj osób, które cię do tego namawiają oraz nie wchodź na strony, które oferują gry hazardowe.
Zawsze podawaj źródło pochodzenia materiału sieciowego, który pobierasz.
Nie publikuj zdjęć lub filmów przedstawiających osoby, które nie wyraziły zgody na ich uwiecznienie oraz udostępnienie ich wizerunku.
Nie używaj w adresie e‑mail swojego imienia, nazwiska, daty urodzin lub jakiejkolwiek informacji, dzięki której można cię jednoznacznie zidentyfikować. Pamiętaj o wymyślaniu skomplikowanych haseł, aby trudno było je odgadnąć. Nie podawaj nigdy nikomu i na żadnej stronie swoich danych osobowych, numeru telefonu, adresu czy e‑maila bez wyraźnej zgody zaufanej osoby dorosłej.
Zainstaluj oprogramowanie antywirusowe, nie otwieraj podejrzanych załączników oraz nie pobieraj plików z niezaufanych stron.
1
Ćwiczenie 1
Na podstawie rozmów ze swoimi koleżankami i kolegami spróbuj określić, czy zdają sobie oni sprawę z zagrożeń, jakie mogą pojawiać się podczas korzystania z usług internetowych. Chcąc przeprowadzić wnikliwą obserwację, zapoznaj się z rodzajami zagrożeń. W tym celu:
Odszukaj w sieci rodzaje zagrożeń.
Spróbuj je scharakteryzować.
Podaj, w jaki sposób można się przed nimi chronić.
Wykonaj zestawienie w tabeli.
Wyniki swoich obserwacji przedstaw koleżankom i kolegom. Jeśli masz problem ze znalezieniem informacji zajrzyj do podpowiedzi.
Gdy będziesz miał kłopoty ze zdobyciem informacji, skorzystaj z treści zawartych w niniejszym materiale. Możesz również skorzystać z odpowiednich stron dla dzieci. Informacje na temat zagrożeń znajdziesz tutaj:
https://sieciaki.pl/warto-wiedziec/sieciuchy
https://sieciaki.pl/warto-wiedziec/zagrozenia
Sposoby na radzenie sobie z zagrożeniami znajdziesz na tej samej stronie:
https://sieciaki.pl/warto-wiedziec/porady
Tabelę możesz wykonać w znanym ci edytorze tekstu lub grafiki, może to być Microsoft Word lub Paint.
Przykładowe rodzaje zagrożeń w sieci:
cyberprzemoc;
uzależnienie;
niebezpieczne treści (przemoc);
łamanie prawa (hazard);
kradzież danych osobowych;
włamania komputerowe;
zagrożenia techniczne (wirusy);
wyłudzanie poufnych danych.
Przykładowe rady jak się chronić przed wymienionymi zagrożeniami:
Nie pozwól się straszyć i ośmieszać, ale też nie przenoś konfliktów do sieci. Nie rób nikomu przykrości i nie obrażaj. Gdy coś cię zaniepokoi, powiedz o tym rodzicom lub wychowawcy. Staraj się unikać ponownego spotkania z agresywną osobą oraz oglądania treści nawołujących do przemocy.
Nie spędzaj całego wolnego czasu przed komputerem, ustawienie limitu korzystania z urządzeń elektronicznych będzie dobrym pomysłem.
Minimalny wiek uprawniający do udziału w grach hazardowych w Polsce to 18 lat. Pamiętaj o tym i unikaj osób, które cię do tego namawiają oraz nie wchodź na strony, które oferują gry hazardowe.
Zawsze podawaj źródło pochodzenia materiału sieciowego, który pobierasz.
Nie publikuj zdjęć lub filmów przedstawiających osoby, które nie wyraziły zgody na ich uwiecznienie oraz udostępnienie ich wizerunku.
Nie używaj w adresie e‑mail swojego imienia, nazwiska, daty urodzin lub jakiejkolwiek informacji, dzięki której można cię jednoznacznie zidentyfikować. Pamiętaj o wymyślaniu skomplikowanych haseł, aby trudno było je odgadnąć. Nie podawaj nigdy nikomu i na żadnej stronie swoich danych osobowych, numeru telefonu, adresu czy e‑maila bez wyraźnej zgody zaufanej osoby dorosłej.
Zainstaluj oprogramowanie antywirusowe, nie otwieraj podejrzanych załączników oraz nie pobieraj plików z niezaufanych stron.
RFoLAPVE7EAts
Ćwiczenie 2
Wersja alternatywna ćwiczenia: Czy komputer z programem antywirusowym jest w pełni bezpieczny i odporny na wirusy? Wskaż poprawną odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. Nie, program antywirusowy pomaga chronić komputer, jednak wciąż może nie wystarczyć, 2. Tak, program antywirusowy w pełni chroni komputer
Źródło: GroMar, licencja: CC BY 3.0.
R11Bcbsqm2vd9
Ćwiczenie 3
W jaki sposób można zainfekować komputer? Wskaż poprawne odpowiedzi.
Źródło: GroMar, licencja: CC BY 3.0.
R1DZCtrUp4SaT
Ćwiczenie 4
Co nie jest przykładem cyberprzemocy? Wskaż poprawne odpowiedzi.
Źródło: GroMar, licencja: CC BY 3.0.
Ru0YtD4cGcI5z
Ćwiczenie 5
Wersja alternatywna ćwiczenia: Co może być objawem uzależnienia od internetu, komputera lub telefonu? Wskaż poprawne odpowiedzi. Możliwe odpowiedzi: 1. Czujesz ciągłą potrzebę sprawdzania co się dzieje na portalach społecznościowych, 2. Czujesz niepokój kiedy nie masz w ręce telefonu, 3. Spędzasz przy komputerze większość dnia, 4. Zaniedbujesz obowiązki spędzając czas w internecie, 5. Tracisz kontakt ze znajomymi i rodziną rezygnując ze spotkań, żeby posiedzieć przy komputerze, 6. Jedyne o czym myślisz, to internet i media społecznościowe, 7. Spędzasz przy komputerze dwie godziny dziennie, 8. Uważasz, że nienoszenie ze sobą telefonu jest dziwne, 9. Lubisz spędzić część wolnego czasu grając w gry, 10. Śledzisz na bieżąco ulubione portale informacyjne lub media społecznościowe
Źródło: GroMar, licencja: CC BY 3.0.
RUgjgYpnemfoA
Ćwiczenie 6
Wersja alternatywna ćwiczenia: Jakie informacje można bezpiecznie podawać w internecie? Wskaż poprawne odpowiedzi. Możliwe odpowiedzi: 1. Pseudonim lub nick, 2. Wzrost, 3. Płeć, 4. Adres zamieszkania, 5. Imię i nazwisko, 6. Pesel, 7. Numer telefonu
Źródło: GroMar, licencja: CC BY 3.0.
RlSMjAvjgp8cC
Ćwiczenie 7
Wersja alternatywna ćwiczenia: Jaki jest minimalny wiek w Polsce uprawniający do udziału w grach hazardowych? Wskaż poprawną odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. 18 lat, 2. 16 lat, 3. 21 lat
Źródło: GroMar, licencja: CC BY 3.0.
R10acZVfwr79P
Ćwiczenie 8
Wersja alternatywna ćwiczenia: Jak zadbać o swoje bezpieczeństwo w sieci? Wskaż poprawne odpowiedzi. Możliwe odpowiedzi: 1. Zainstalować na komputerze program antywirusowy, 2. Nie używać przeglądarki internetowej, 3. Używać skomplikowanych haseł, 4. Nie publikować zdjęć, które mogą zaszkodzić twojej osobie, z internetu nie można niczego trwale usunąć, 5. Zainstalować kilka programów antywirusowych, 6. Wchodzić tylko na zaufane strony, 7. Nie podawać nigdzie swoich danych osobowych, 8. Pobierać nieznane programy komputerowe
Źródło: GroMar, licencja: CC BY 3.0.
Cyberprzemoc
Przykrym zjawiskiem, z którym możesz się najczęściej spotkać podczas użytkowania komunikatoraKomunikator internetowykomunikatora jest cyberprzemoc, czyli zagrożenie polegające na wyrządzaniu krzywdy przez ludzi złośliwych i niegrzecznych. Do takich działań zalicza się m.in. wyzywanie, straszenie, czy poniżanie kogoś w internecie. Może się to również odbywać, na przykład, poprzez robienie komuś zdjęć bez jego zgody, a następnie publikowanie ich i rozsyłanie w sieci. Umieszczone w sieci zdjęcie, przedstawiające wydarzenie niemiłe dla osoby na nim uwiecznionej, opatrzone złośliwymi komentarzami, rodzi w niej poczucie upokorzenia i bezradności.
RSEaKrgSmEntN
Film animowany "Bez kożuszka" przedstawiający zagrożenia wynikające z udostępniania i rozsyłania własnych zdjęć i nagrań.
Film animowany "Bez kożuszka" przedstawiający zagrożenia wynikające z udostępniania i rozsyłania własnych zdjęć i nagrań.
Film animowany "Bez kożuszka" przedstawiający zagrożenia wynikające z udostępniania i rozsyłania własnych zdjęć i nagrań.
Film animowany "Bez kożuszka" przedstawiający zagrożenia wynikające z udostępniania i rozsyłania własnych zdjęć i nagrań.
Źródło: SheepliveCartoons, licencja: CC BY 3.0.
Film animowany "Bez kożuszka" przedstawiający zagrożenia wynikające z udostępniania i rozsyłania własnych zdjęć i nagrań.
Zapamiętaj!
Nie pozwól się straszyć i ośmieszać. Nie jesteś sam.
Gdy coś cię zaniepokoi, powiedz o tym rodzicom lub wychowawcy.
W sytuacji zagrożenia w internecie możesz skorzystać z pomocy oferowanej pod numerem telefonu: 116 111 - jest to telefon zaufania dla dzieci i młodzieży. Możesz również wejść na stronę: https://116111.pl. Znajdziesz tam nie tylko porady, ale i konieczną pomoc w razie problemów.
Uzależnienia
Korzystając z internetu, musisz sobie zdawać sprawę z zagrożeń, jakie mogą pojawić się podczas korzystania z jego usług. Jednym z nich jest uzależnienie od internetu, które może dotyczyć także i ciebie. Zastanów się czy:
ktoś z twoich znajomych mówił ci, że za długo przesiadujesz przy komputerze?
podejmowałeś próby ograniczania korzystania z internetu?
rezygnujesz ze spotkań z przyjaciółmi, aby być dłużej w sieci?
odczuwasz potrzebę coraz dłuższego przebywania w sieci?
zdarza ci się spędzać w internecie więcej czasu niż planowałeś wcześniej?
ryzykujesz zerwanie kontaktów z przyjacielem, tylko dlatego, że spędzasz dużo czasu w sieci?
Dzięki powszechności smartfonów, dostęp do internetu ma praktycznie każdy w dowolnym możliwym momencie. Uzależnienie od telefonu, czyli tak zwany - fonoholizm, stał się poważnym problem wśród dzieci, młodzieży, a nawet dorosłych. Łatwy dostęp sprawia, że ciężko się nam oderwać od ekranu. Zastanów się czy:
znajomi lub rodzina zwracają ci uwagę, że wciąż patrzysz w telefon?
czujesz niepokój, gdy nie posiadasz przy sobie telefonu?
nie potrafisz powstrzymać się od reakcji, gdy usłyszysz powiadomienie na telefonie?
spędzasz mnóstwo czasu na wykonywaniu bezproduktywnych czynności na telefonie?
używasz telefonu na ważnych spotkaniach, lekcjach lub wydarzeniach, gdzie twoja uwaga powinna być skupiona na czymś innym?
odczuwasz przymus ciągłego sprawdzania telefonu, nawet jeśli nie pojawiło się żadne nowe powiadomienie, a wzięcie smartfonu do ręki zawsze kończy się bezcelowym dłuższym przeglądaniem mediów społecznościowych, internetu lub graniem w gry mobilne?
Każda pozytywna odpowiedź udzielona na powyższe pytania powinna być dla ciebie ostrzeżeniem, które mówi, że musisz ograniczyć korzystanie z internetu lub telefonu. Poszukaj innych sposobów spędzania wolnego czasu. Spróbuj utworzyć plan dnia, w którym czas korzystania z internetu będzie dokładnie określony, a w telefonie zablokowane będą wszelkie zbędne funkcje.
RoVPQ95jeBhlw
Film animowany "Zemsta" przedstawiający zagrożenie jakim jest cyberprzemoc i prześladowanie w internecie.
Film animowany "Zemsta" przedstawiający zagrożenie jakim jest cyberprzemoc i prześladowanie w internecie.
Film animowany "Zemsta" przedstawiający zagrożenie jakim jest cyberprzemoc i prześladowanie w internecie.
Film animowany "Zemsta" przedstawiający zagrożenie jakim jest cyberprzemoc i prześladowanie w internecie.
Źródło: SheepliveCartoons, licencja: CC BY 3.0.
Film animowany "Zemsta" przedstawiający zagrożenie jakim jest cyberprzemoc i prześladowanie w internecie.
Zapamiętaj!
Zbyt częste korzystanie z internetu może spowodować uzależnienie od niego. W rezultacie możesz zaniedbać naukę i zrezygnować ze swoich dotychczasowych przyjaźni.
Zainstaluj na komputerze program antywirusowy.
Stosuj trudne do odgadnięcia hasła.
W związku z zagrożeniami w sieci bądź ostrożny i nie podawaj nigdzie swoich danych osobowych, dzięki którym ktoś mógłby cię zidentyfikować i znaleźć. Nie wysyłaj również swoich zdjęć.
Podczas przeglądania stron internetowych możesz spotkać się z próbami nawiązania kontaktu z tobą przez osobę podającą się za kogoś innego.
Jeśli jesteś w niebezpieczeństwie, zadzwoń pod numer 116 111 - jest to telefon zaufania dla dzieci i młodzieży. Możesz również wejść na stronę: https://116111.pl. Znajdziesz tam nie tylko porady, ale i konieczną pomoc w razie problemów.
Wirusy też są złośliwe
Korzystając z komputera z dostępem do internetu, jesteś narażony na ściągnięcie tzw. wirusówWirus komputerowywirusów, czyli programów mających, w założeniu ich autora, uszkodzić twój komputer. Mogą one skasować dane, wyłączyć komputer, odgrywać niepożądane dźwięki, spowodować wolniejszą pracę komputera, kraść informacje znajdujące się na dysku, a nawet przejąć kontrolę nad twoim komputerem.
R1OOsKXsnsXHA
Ilustracja przedstawia krzyczące dzieci, ubrane w jednokolorowe koszulki, broniące się przed wirusami komputerowymi. Jedno z dzieci ma okulary i wystawia ręce w stronę wirusa. Dwa potwory o ostrych zębach i długich pazurach wychodząc z ekranu laptopa, jeden wystawia ręce w stronę dzieci, drugi gryzie obudowę laptopa.
Ilustracja przedstawiająca krzyczące dzieci i wirusy wychodzące z komputera.
Źródło: Sławomir Szaruga, licencja: CC BY 3.0.
Jednym z groźniejszych wirusów jest tak zwany koń trojański, będący programem, który podszywa się pod przydatne aplikacje. Koń trojański śledzi twoje działania na komputerze zdobywając o tobie informacje i może doprowadzić nawet do oddania kontroli nad twoim komputerem innym osobom. Drugim, równie popularnym zagrożeniem podobnym do wirusa, jest tzw. robak komputerowy, czyli program tworzący własne kopie. Jego działanie skutkuje, przede wszystkim, zmniejszaniem na dysku miejsca, które możesz wykorzystać na swoje potrzeby. Bardziej złośliwe robaki mogą szyfrować i usuwać twoje dane. Inne wirusy poznasz zapewne spędzając więcej czasu w internecie.
Uwaga!
Nie otwieraj plików nieznanych typów, czytaj uważnie pojawiające się na ekranie komunikaty, nie reaguj na te, które zalecają otwarcie jakiegoś pliku albo kliknięcie w link od nieznanego dostawcy.
Zawsze zwracaj uwagę w co klikasz, bo przypadkiem możesz ściągnąć wirusa z plikiem muzycznym czy filmem. Do zabezpieczania się przed wirusami komputerowymi, stosuj program antywirusowy. Dbaj o to, aby był to program zawsze aktualny.
O tym jak ważnym problemem jest bezpieczeństwo w sieci, może świadczyć fakt, iż nawet Komisja Europejska zaproponowała coroczne obchodzenie w całej Europie, 8. lutego, Dnia Bezpiecznego Internetu. Tego dnia w szkołach organizowane są zajęcia edukacyjne oraz konkursy o tematyce związanej z przeciwdziałaniem zagrożeniom w sieci internetowej. Czy twoja szkoła również uczestniczy w obchodach Dnia Bezpiecznego Internetu? Może przyłączycie się do tej inicjatywy?
1
Ćwiczenie 9
Uruchom w twojej przeglądarce stronę WWW o adresie www.sieciaki.pl. Zapoznaj się z grami oraz kreskówkami, w których przedstawiono zagrożenia i zasady bezpieczeństwa w internecie. Jakie inne przydatne informacje i ciekawe zajęcia możesz znaleźć na stronie www.sieciaki.pl? Swoje odpowiedzi zapisz poniżej.
R1SfORfkKH4VN
Wersja alternatywna: (Uzupełnij).
Źródło: GroMar, licencja: CC BY 3.0.
Ważne!
Część gier oraz „Misja: Bezpieczny internet” wymagają utworzenia konta na stronie www.sieciaki.pl. Jeśli nie posiadasz takiego konta, poproś swojego rodzica lub opiekuna o pomoc w jego utworzeniu albo postaraj się zarejestrować samodzielnie. Proces ten nie będzie się wiele różnić od sposobu zakładania kont na forach internetowych i mediach społecznościowych przedstawionego w materiale Komunikacja w interneciePQGh8Clm0Komunikacja w internecie. Jeśli masz mniej niż szesnaście lat, potrzebna będzie zgoda rodzica lub opiekuna na przetwarzanie twoich danych osobowych.
Chcąc znaleźć gry oraz kreskówki, przejdź do zakładek znajdujących się w lewym górnym rogu ekranu. Znajdziesz tam sekcję Dla Dzieci oraz Dla Nauczycieli i Dla Rodziców. Interesująca dla ciebie jest przede wszystkim sekcja Dla Dzieci, w której znajdują się odpowiednio gry oraz kreskówki.
R1Dynk8Cxdmay
Zrzut ekranu wycinka strony Sieciaki.pl z rozwiniętym menu "Dla Dzieci". Obok znajduje się zakładka "Dla Nauczycieli". W menu "Dla Dzieci" znajduje się zakładka "Warto wiedzieć" z opcjami do wyboru: "Historia", "Sieciaki", "Sieciuchy", "Zasady bezpieczeństwa", "Porady" i "Zagrożenia". Następna zakładka to "Misja: Bezpieczny internet". Poniżej znajdują się "Książki "Sieciaki"", "Słuchowiska "Sieciaki"", "Gry", "Kreskówki", "Radio", "Komiksy"
Zrzut ekranu wycinka strony Sieciaki.pl z rozwiniętym menu "Dla Dzieci".
Źródło: GroMar, licencja: CC BY 3.0.
W podpowiedzi znajduje się informacja, gdzie znaleźć gry oraz kreskówki. W zakładce Dla Dzieci znajdziesz również inne zabawy. Poczytaj komiksy, aby dowiedzieć się więcej na temat bezpieczeństwa w internecie oraz płynących z niego zagrożeń. Możesz również posłuchać radia i słuchowiska lub zainteresować się związanymi z tematem książkami. Wszystkie te media niosą ze sobą niezbędną wiedzę, którą musisz posiadać, aby poruszać się po sieci. Jeśli będziesz pewny, że pamiętasz i rozumiesz wszystko czego się nauczyłeś, możesz spróbować swoich sił w Misjach: Bezpieczny internet. Sprawdzą one twoją wiedzę i zręczność.
Wirus komputerowy1
Wirus komputerowy
Program komputerowy, którego celem jest niszczenie lub uszkadzanie danych, aplikacji i systemu, mający zdolność samodzielnego powielania się i przenoszenia na inne komputery.
Komunikator internetowy1
Komunikator internetowy
Program umożliwiający bezpośrednią komunikację w czasie rzeczywistym pomiędzy dwoma lub większą liczbą użytkowników poprzez internet.
