Białe – czarne, dobre – złe, czyli świat przeciwieństw
Wstęp
Język, którym się porozumiewamy jest wartością i służy do odnajdywania się w naszej rzeczywistości. Z tego powodu konieczne jest używanie jasnego, klarownego języka. Należy dążyć do wykorzystania jego bogatych zasobów, aby komunikacja stała się interesująca i zrozumiała. Jak powiedział Janusz Korczak: Źle mówić i pisać znaczy krzywdzić swoją mową tych, którzy ją budowali.

wzbogacisz i urozmaicisz swoje słownictwo;
utworzysz synonimy i antonimy wybranych wyrazów;
dokonasz redakcji tekstów;
wskażesz i nazwiesz kontrasty oraz przeciwieństwa.
Cele edukacyjne zgodne z etapem kształcenia
uzyskuje świadomość występowania w języku antonimów i synonimów oraz sposobów ich tworzenia;
poszerza swoją znajomość reguł gramatycznych w języku ojczystym zwłaszcza w zakresie tworzenia synonimów i antonimów;
nabywa świadomość różnic między użyciem danych form;
rozwija umiejętność tworzenia wypowiedzi oceniających z wykorzystaniem wyrazów o bliskim, podobnym znaczeniu i wyrazów o znaczeniu przeciwstawnym.
Białe – czarne, dobre – złe, czyli świat przeciwieństw – audiobook
Rozdziały:
Hotel jest wspaniały
Kontrowersyjny pomnik
Trudny wybór
Przed rozpoczęciem pracy z audiobookiem, możesz skorzystać z przygotowanego scenariusza lekcji, który pokazuje, jak włączyć materiały multimedialne w tok lekcji.
Wyruszając w podróż poznawania bogactwa naszego języka, zwróć uwagę, jak uczestnicy dialogu opisują sytuację, czy używają podobnych wyrazów, określeń. Zastanów się, czy mają cały czas podobne zdanie dotyczące omawianego obiektu i sytuacji.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PhiaBy1KR
Białe – czarne, dobre – złe, czyli świat przeciwieństw
Rozdział 1
Hotel jest wspaniały.
Wysłuchasz rozmowy pomiędzy mamą i synem, którzy spędzają wakacje w hotelu we Włoszech.
— Nareszcie mogę odpocząć i to bez gotowania, prania i sprzątania twojego pokoju.
— Ja też nie muszę tutaj sprzątać i mogę się wreszcie zająć poważniejszymi sprawami.
— Rozejrzyj się, Michale, jak tu pięknie – plaża, wspaniały hotel i te widoki.
— Hotel jest fajny i dobry, w końcu pięć gwiazdek! Przyznaję, jest interesujący.
— Dobry?! Jest rewelacyjny, wspaniały i pokoje są oszałamiające.
— No przecież mówię, że jest spoko.
— Spoko to jest w domu, synu. To doskonałe miejsce, a budynek hotelu nowoczesny i bardzo funkcjonalny.
— Faktycznie, nie wygląda jak większość hoteli.
— O to mi chodziło, jest wyjątkowy. Ty chyba lubisz to, co wyjątkowe?
— Dlaczego tak uważasz?
— Świadczy o tym twoja ekstrawagancka fryzura.
— Nie bądź zgryźliwa, mamo.
— Nie jestem zgryźliwa, tylko szczera i prostolinijna.
— Kto jeszcze mówi prostolinijna?!
— Ja! Chodźmy już do naszego spoko hotelu.
Rozdział 2
KontrowersyjnyKontrowersyjny pomnik
Syn i ojciec zwiedzają miasto. Zauważają pomnik i dyskutują na jego temat.
— Nareszcie się wyrwaliśmy, obrzydły mi już hotelowe luksusy.
— Ja też się cieszę. Mam dość leżenia na plaży i ciągłych zachwytów mamy nad niesamowitym basenem i czarującym kelnerem.
— Ja tam uważam, że kelner jest niegrzeczny i nieokrzesany.
— Moim zdaniem to sympatyczny facet. Chodźmy zobaczyć stadion i pochodzić po sklepach.
— Pamiętaj, że nie mam za dużo pieniędzy.
— Jak zwykle… Tato! Spójrz w prawo, tam – obok fontanny! Co za ohyda! Co to w ogóle jest? Nigdy nie widziałem czegoś takiego.
— Ja uważam, że jest piękny. To monumentalna rzeźba przedstawiająca walczące siły.
— Jakie siły? Nie widzę nic takiego.
— Ten pomnik jest bardzo nowoczesny, Michale. Zobacz, jakie ma łagodne bryły i miękki modelunek.
— Tato! Co ty wygadujesz, to coś jest obrzydliwe i okropne.
— Masz prawo do własnej opinii. Ja sądzę, że to oryginalna rzeźba. Wielu ludzi nie rozumie sztuki, ale tylko dlatego, że nie chce jej zrozumieć. Trzeba popatrzeć, zachwycić się, pomyśleć…
— Mam się zachwycić tym koniem czy facetem, który się z nim siłuje? To kiepska rzeźba, nie podoba mi się – i już.
— Mnie się podoba, spójrz na to napięcie ruchu i gest postaci. Jest niesamowita.
— Chodźmy lepiej na stadion, pokażę ci coś niesamowitego!
Rozdział 3
Trudny wybór
Matka i syn siedzą na plaży. Rozmawiają o czymś, co spotkało chłopaka.
— Jak tu jest pięknie! Jestem taka zadowolona. W domu często bywam nieszczęśliwa. Przytłacza mnie nadmiar obowiązków.
— Wiem, mamo. Jesteś przemęczona i niespokojna. Ja też nie mam łatwego życia – nauka, nauka i nauka…
— Rzeczywiście jest ci niełatwo: leżenie, komórka, film... Na szczęście tutaj jestem spokojna i wypoczęta. Dlaczego jesteś taki cichy i smutny? Zwykle mój syn jest głośny i radosny.
— To nic takiego… Mam dylematdylemat…
— Co się stało?
— Widziałem dzisiaj jak kelner – wiesz, ten sympatyczny – podniósł portfel upuszczony przez gościa i nie zawołał go, ale schował portfel do kieszeni.
— To okropne. Jesteś pewien? Postąpił niegodziwie i obłudnie.
— Mamo… A może mi się wydawało, może… Wydawał mi się sympatyczny i uczciwy. Zawsze do nas zagadywał, uśmiechał się. Nie naciągał na napiwki.
— Mówiłeś, że nie zawołał tego pana, więc jego zachowanie było nieuczciwe i niemoralne.
— Pewnie masz rację, ale zawsze zachowywał się szarmanckoszarmancko i uprzejmie. Był profesjonalny i grzeczny.
— Ta sytuacja świadczy o jego obłudzie. Na pewno nie jest taki, jakim się nam wydawał – hipokrytahipokryta.
— Chyba muszę porozmawiać z kierownikiem… Zobaczymy, co powie. Nie chcę sam wydawać wyroku.
— To byłoby idealne wyjście z sytuacji. Spróbujmy być obiektywni.
Komu hotel podoba się bardziej, mamie czy synowi? Uzasadnij odpowiedź.
Czy uważasz, że możemy wskazać kto miał rację w ocenie pomnika?
Co zrobiłbyś na miejscu Michała? Uzasadnij swoją odpowiedź. Które cechy wymienione w dialogu są dla Ciebie ważne?
Podsumowanie
Nasz język jest bogaty i pozwala nazywać elementy świata w różnorodny sposób za pomocą:
SYNONIMÓW – wyrazów bliskoznacznych, o podobnym znaczeniu.
ANTONIMÓW – wyrazów o znaczeniu przeciwnym.
Antonimy mogą być wyrazami o utrwalonym znaczeniu, np. dobry – zły. Możemy je sami stworzyć używając cząstki nie np. przyjaciel – nieprzyjaciel.
Pamiętaj, żeby korzystać z języka świadomie, precyzyjne dobierać słowa, wówczas rozmowa z tobą będzie interesująca.
Stwórz tekst, w którym opiszesz hotel lub pomnik wspomniane w nagraniach. Użyj wielu przymiotników. Zwróć uwagę, aby w tekście znalazło się minimum 5 synonimów i 3 antonimy.

Ćwiczenia
W przypadku braku możliwości rozwiązania zadania z klawiatury lub trudności z odczytem przez czytnik ekranu skorzystaj z innej wersji zadania.
Do każdego z podanych wyrazów dopisz jego synonim, który wystąpił w nagraniu.
1. CUDOWNY - ....................
2. CIEKAWY - ..........................
3. ZACHWYCAJĄCY - ..............................
4. ŁADNY - ..............
5. SZCZERY - ..........................
Do każdego z podanych wyrazów dobierz jego synonim, który wystąpił w nagraniu.
PROSTOLINIJNY, PIĘKNY, WSPANIAŁY, WSPANIAŁY, PROSTOLINIJNY, PIĘKNY, WSPANIAŁY, PIĘKNY, PIĘKNY, WSPANIAŁY, PROSTOLINIJNY, PROSTOLINIJNY, WSPANIAŁY, PIĘKNY, PROSTOLINIJNY, INTERESUJĄCY, INTERESUJĄCY, OSZAŁAMIAJĄCY, INTERESUJĄCY, OSZAŁAMIAJĄCY, OSZAŁAMIAJĄCY, INTERESUJĄCY, OSZAŁAMIAJĄCY, OSZAŁAMIAJĄCY, INTERESUJĄCY
1. CUDOWNY – ..............................
2. CIEKAWY – ..............................
3. ZACHWYCAJĄCY – ..............................
4. ŁADNY – ..............................
5. SZCZERY – ..............................
Do podanych wyrazów dopisz antonimy, które usłyszałeś w nagraniu.
1. Zrozumiały - ............................
2. Staromodny - ....................
3. Piękne - ....................
4. Niegrzeczny - ....................
Do podanych wyrazów dobierz antonimy, które usłyszałeś w nagraniu.
czarujący, niezrozumiały, czarujący, obrzydliwe, czarujący, niezrozumiały, niezrozumiały, nowoczesny, obrzydliwe, obrzydliwe, niezrozumiały, nowoczesny, czarujący, nowoczesny, obrzydliwe, nowoczesny
1. Zrozumiały – ............................
2. Staromodny – ............................
3. Piękne – ............................
4. Niegrzeczny – ............................
Zamień przekreślone wyrazy tak, aby zmienić całkowicie wymowę zdania na przeciwną. Pomoże Ci treść wysłuchanego dialogu. Zwróć uwagę na przedrostki i zaimki przeczące.
1. W domu często bywam bardzo szczęśliwa. ..............................
2. Jego zachowanie było uczciwe. ....................
3. Kelner zachowywał się nieuczciwie. ............................
4. Chcę być obiektywna. ..........................
Zamień przekreślone wyrazy tak, aby zmienić całkowicie wymowę zdania na przeciwną. Pomoże Ci treść wysłuchanego dialogu. Zwróć uwagę na przedrostki i zaimki przeczące.
nieszczęśliwa, nieobiektywna, nieszczęśliwa, nieobiektywna, nieuczciwe, profesjonalnie, profesjonalnie, nieszczęśliwa, nieszczęśliwa, nieuczciwe, nieuczciwe, profesjonalnie, nieobiektywna, profesjonalnie, nieuczciwe, nieobiektywna
1. W domu często bywam bardzo szczęśliwa. ..............................
2. Jego zachowanie było uczciwe. ..............................
3. Kelner zachowywał się nieuczciwie. ..............................
4. Chcę być obiektywna. ..............................
Słowniczek
sytuacja wymagająca wyboru między dwiema różnymi możliwościami; problem; alternatywa.
odbiegający od ogólnie przyjętych zwyczajów i norm; ekscentryczny, dziwaczny, oryginalny, zadziwiający, bulwersujący, wzbudzający zainteresowanie.
(gr. hipokrisis – udawanie) człowiek, u którego następuje rozbieżność między zasadami moralnymi, które głosi, a ich przestrzeganiem w życiu codziennym.
udawanie, fałsz, dwulicowość, obłuda, niespójność stosowanych zasad moralnych.
wywołujący spory, niepozwalający na jednoznaczną ocenę, problematyczny, dyskusyjny, sporny.
dokładny, odznaczający się dbałością o szczegóły w wykonaniu czegoś.
odznaczający się wyszukaną grzecznością, elegancki, uprzejmy.
Powrót do e‑podręcznika
E‑podręcznik „Kultura odmienia”
http://www.epodreczniki.pl/reader/c/131144/v/latest/t/student‑canon
2.3.2.1. Kontrasty i przeciwieństwa w języku
http://www.epodreczniki.pl/reader/c/131144/v/latest/t/student‑canon/m/j0000007VAB1v50