Bioróżnorodność i jej znaczenie

Wstęp

BioróżnorodnośćbioróżnorodnośćBioróżnorodność to, inaczej mówiąc, różnorodność biologiczna. Oznacza ona rozmaitość form życia występujących na Ziemi. Obecna wiedza pozwala analizować zagadnienia bioróżnorodności na wszystkich poziomach organizacji przyrody. Możliwa jest analiza różnorodności genetycznejgenetykagenetycznej, gatunkowej i ekosystemowej. Różnorodność genetyczna związana jest z występowaniem w populacji wielu alleli tego samego genu. Różnorodność gatunkowa dotyczy liczby gatunków żyjących w określonym ekosystemie. Natomiast różnorodność ekosystemowa związana jest z rozmaitością naturalnych siedlisk i ekosystemów.

Ziemska bioróżnorodność ulega ciągłym zmianom. Zmieniający się klimat, czy też naturalne katastrofy, wielokrotnie zmieniały liczebność gatunków oraz zasoby ekosystemów. W dzisiejszych czasach zagrożenie bioróżnorodności na Ziemi jest ogromne i wynika z destrukcyjnej działalności człowieka na naszej planecie.

RLMuLQSz6neyP1
Ilustracja przedstawia powiększone zdjęcie kwiatu, na którym znajduje się motyl. Motyl ma beżowe nakrapiane skrzydła. U góry rysunku znajduje się biały duzy napis : „BIORÓŻNORODNOŚĆ”. W środkowej części ilustracji znajdują się trzy napisy ułożone poziomo. Od lewej : „ZRÓŻNICOWANIE EKOSYSTEMÓW”, ZRÓŻNICOWANIE GATUNKÓW” , „ZRÓŻNICOWANIE GENÓW”. Pod ostatnim napisem wkomponowano powiększone mikroskopowe zdjęcie przedstawiające najprawdopodobniej fragment DNA.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Nauczysz się

  1. wymieniać poziomy bioróżnorodności;

  2. wymieniać czynniki decydujące o bioróżnorodności gatunkowej i ekosystemowej;

  3. uzasadniać, od czego zależą umiejętności adaptacyjne organizmów;

  4. wymieniać przyczyny zagrożenia bioróżnorodności.

1

Cele edukacyjne zgodne z etapem kształcenia

  1. wymienia poziomy różnorodności biologicznej;

  2. opisuje znaczenie różnorodności genetycznej w przystosowaniu organizmów do lokalnych warunków życia;

  3. wyjaśnia, na czym polega ewolucyjny wyścig zbrojeń i jakie znaczenie w nim ma różnorodność genetyczna;

  4. wyjaśnia przyczyny i skutki spadku różnorodności genetycznej.

m9b7460f544a8f404_1502093859156_0

BIORÓŻNORODNOŚĆ I JEJ ZNACZENIE - audiobook

Rozdziały audiobooka:

  1. Jaka piękna ćma!

  2. Gatunki i ekosystemy

  3. Ochrona bioróżnorodności

1
Uwaga!

Notatka dla prowadzącego:

Przed rozpoczęciem pracy z audiobookiem, możesz skorzystać z przygotowanego scenariusza lekcji, który pokazuje, jak wdrożyć materiały multimedialne w tok lekcji.

R4EVbGqP63TYd1
W prostokątnym polu znajduje się strzałka skierowana w dół (symbol pobierania pliku) i napis „Pobierz załącznik”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego scenariusz lekcji.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Wskazówka

Podczas odsłuchiwania audiobooka zwróć uwagę na rodzaje bioróżnorodności.bioróżnorodnośćbioróżnorodności.

Postaraj się zapamiętać, jaką rolę odgrywa człowiek w kształtowaniu bioróżnorodności.

ROI2rX38E6mYs1
Na ekranie pokazany jest panel sterowania z aktywnymi klawiszami do odtwarzania zawartości audiobooka. W części górnej części znajdują się trzy klawisze. Pierwszy od lewej „Widok” umożliwia przełączenie między odtwarzaczem dźwiękowym audiobooka oznaczonym jako „Odtwarzacz” na liście wyboru a podglądem treści audiobooka oznaczonym jako „Tekst”. Odtwarzacz dźwiękowy oznaczony jako „Odtwarzacz” przedstawia żółty pasek, na którym podczas odtwarzania pojawia się tekst. Widok „Tekst” prezentuje pełny tekst pojawiający się w nagraniu. Widok „Dynamiczny” stanowi połączenie widoku „Odtwarzacz” i „Tekst". Klawisz środkowy „Książka” umożliwia nawigację po treści audiobooka. Klawisz trzeci od lewej „Więcej” – zawiera informacje o programie. Poniżej oddzielony linią znajduje się panel sterowania odtwarzacza nagrania. Poniżej panelu sterowania znajduje się żółty pasek, na którym w trakcie odtwarzania pokazywany jest tekst nagrania.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PMWqAxUQ9

Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 1

Jaki piękny pies, mój pupil! Człowiek udomowił wiele zwierząt. Obecnie panująca moda na wybrane rasy psów lub kotów przyczynia się do silnej modyfikacji ich materiału genetycznegogenetykagenetycznego. Dowiedz się, dlaczego sympatyczny wygląd zwierzęcia, pociąga często za sobą wzmożoną opiekę weterynarza.

Polecenie 2

Ogrody zoologiczne i botaniczne przyciągają odwiedzających bogactwem gatunków występujących niemal na całej kuli ziemskiej. Dowiedz się, jakie działania podejmują te instytucje dla zachowania bioróżnorodności.

Polecenie 3

Znajdź symbole/logotypy organizacji międzynarodowych i polskich zajmujących się ochroną środowiska. Zastanów się, dlaczego w logotypach znanych organizacji często znajdują się panda wielka i żubr.

m9b7460f544a8f404_1502093867461_0

Podsumowanie

  1. Bioróżnorodność genetycznagenetykagenetyczna umożliwia gatunkom adaptację do zmian w ekosystemach, co z kolei konieczne jest do przetrwania.

  2. Liczebność populacji ma decydujący wpływ na przetrwanie gatunków. Im większa populacja tym większa różnorodność genetyczna a tym samym większa zdolność adaptacyjna do zmieniających się warunków środowiskowych.

  3. Bioróżnorodność ekosystemów zależy od warunków klimatycznych i ukształtowania terenu. Z kolei bioróżnorodność gatunkowa zależna jest od bioróżnorodności ekosystemów.

  4. Człowiek ma bardzo duży wpływ na zmiany bioróżnorodności. Niezwykle ważne jest ciągłe i intensywne budowanie świadomości obecnych i przyszłych pokoleń, aby rozsądne korzystanie z zasobów Ziemi sprzyjało zachowaniu tego bogactwa.

  5. Polski geograf Florian Plit mówi: „Pamiętajmy… mamy tylko jedną Ziemię a jej przyszłość zależy od każdego, na pozór niewielkiego ludzkiego działania, zależy od każdego z nas”.

RyKmED4uB2Uph1
Ilustracja przedstawia zdjęcie ręki trzymającej białą kartkę. W centrum kartki umieszczone zostało koło, wewnątrz którego umieszczono zdjęcie kominów emitujących czarny dym. Na koło naniesiono schematyczną siatkę kartograficzną. Całość symbolizuje kulę ziemską i nawiązuje do zanieczyszczania środowiska. Kartka otoczona jest półkoliście sześcioma kołami, w które wkomponowano zdjęcia przedstawiające różne elementy przyrody. Kolejno (od górnego lewego rogu): motyla, ptaki wodne, żółtego owada, ośnieżoną górę, kolby kukurydzy, owoce.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Praca domowa
Polecenie 4.1

Odsłuchaj treści audiobooka/e‑podręcznika na temat bioróżnorodności i jej ochrony. Zaplanuj badanie bioróżnorodności w najbliższej okolicy. Określ miejsce i zakres badań. Opracuj wyniki swoich badań i podziel się wnioskami.

m9b7460f544a8f404_1503905579466_0

Zadania

Ćwiczenie 1
RFz7cSeBLW8B91
Na ekranie pokazane jest w ramce Zadanie 1 zatytułowane: „Jaka piękna ćma!”. Pod tytułem podane jest polecenie, które brzmi: „Jasne i ciemne odmiany ćmy krępaka nabrzozaka wskazują na przystosowanie gatunku do zmieniających się warunków środowiska i zwiększają szansę przeżycia. Wybierz czynniki utrwalające cechy odmiany jasnej albo ciemnej.”Poniżej umieszczono tabelę zawierającą treść ćwiczenia. Tabela składa się z trzech kolumn i ośmiu wierszy. W kolumnie pierwszej od lewej w ośmiu wierszach umieszczono informacje o różnych elementach środowiska, w którym żyje ćma, której dotyczy zadanie. Kolumna środkowa zatytułowana jest : „Odmiana jasna”, kolumna skrajna prawa: „Odmiana ciemna”. W każdej z tych kolumn znajduje się punktator, który służy zaznaczaniu prawidłowego wyboru.W prawym dolnym rogu zadania umieszczony jest klawisz ”Sprawdź” służący sprawdzeniu poprawności wykonania zadania.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
R12FxUz82gFoa1
Na ekranie pokazane jest w ramce Zadanie 2 zatytułowane: „Gatunki i ekosystemy” Poniżej znajduje się opis ćwiczenia i polecenie, które brzmi : „Pogrupuj wymienione czynniki na geograficzne i biologiczne mające wpływ na kształtowanie bioróżnorodności gatunkowej i ekosystemowej.” Poniżej polecenia znajdują się dwie ramki ułożone jedna nad drugą. W ramce górnej w lewym górnym rogu znajduje się napis : „CZYNNIKI GEOGRAFICZNE”. W dolnej ramce w lewym górnym rogu znajduje się napis : „CZYNNIKI BIOLOGICZNE”. Poniżej ramek umieszczona dwanaście okienek. Znajdują się w nich różne czynniki geograficzne i biologiczne. Należy umieścić je w odpowiednich ramkach. W prawym dolnym rogu zadania umieszczony jest klawisz ”Sprawdź” służący sprawdzeniu poprawności wykonania zadania.

Pogrupuj wymienione czynniki na geograficzne i biologiczne mające wpływ na kształtowanie bioróżnorodności gatunkowej i ekosystemowej.

obecność silniejszych osobników, rodzaj podłoża, hierarchia w stadzie, prądy morskie, klimat, odporność na choroby, wprowadzanie obcych gatunków, ukształtowanie terenu, pasożyty, temperatura powietrza/wody, opady, migracje

CZYNNIKI GEOGRAFICZNE  
CZYNNIKI BIOLOGICZNE  
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
RoLNGfeCivjzA1
Na ekranie pokazane jest Zadanie 3 zatytułowane: „Spadek heterozygotyczności.” Poniżej znajduje się polecenie, które brzmi : „Wykres przedstawia spadek heterozygotyczności (różnorodności genetycznej) w kolejnych pokoleniach muszki owocowej hodowanej w laboratoriach (chów wsobny). Zaznacz odpowiedzi określające przyczyny takiego przebiegu krzywej.” Poniżej umieszczony został wykres zatytułowany : „Utrata heterozygotyczności w populacji laboratoryjnej”. Przedstawia on wyniki eksperymentu dla dwóch różnych prób. Próba 1 – dla populacji liczącej 16 osobników i Próba 2 - dla populacji liczącej 9 osobników. Oś rzędnych opisana jest : „Heterozygotyczność” w skali 0 -0.5, oś odciętych opisana jest : „Pokolenia” w skali 0 - 20. Na wykresie widnieją dwie szare linie: ciągła (dolna) i przerywana (górna). Linie wykresu mają początkowy punkt wspólny i charakter malejący. Obok wykresu jest umieszczony jego opis: „Próba 1. Linia przerywana oznacza teoretyczne przewidywania dla populacji liczącej 16 osobników” .”Próba 2. Szara linia ciągła oznacza teoretyczne przewidywania dla populacji liczącej 9 osobników.” W górnej części rysunku, nad liniami wykresu umieszczono rysunek muszki owocowej.Poniżej wykresu w sześciu wierszach oznaczonych literami od A do F umieszczono sześć różnych informacji. Z lewej strony każdego wiersza znajduje się okienko wyboru. Należy za jego pomocą zaznaczyć prawidłowe odpowiedzi. W prawym dolnym rogu zadania umieszczony jest klawisz ”Sprawdź” służący sprawdzeniu poprawności wykonania zadania.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
m9b7460f544a8f404_1502358147126_0

Słowniczek

Bioróżnorodność
Bioróżnorodność

inaczej różnorodność biologiczna; patrz www.epodreczniki.pl Szkoła ponadgimnazjalna, klasa 1, biologia - 2.1 Różnorodność biologiczna 

Darniówka tatrzańska
Darniówka tatrzańska

inaczej nornik tatrzański (Microtus tatricus); gatunek gryzonia występujący w Karpatach, zwłaszcza w Tatrach

Endemity
Endemity

patrz www.epodreczniki.pl Szkoła ponadgimnazjalna, klasa 1, biologia - 2.2 Różnorodność gatunkowa

Gatunki inwazyjne
Gatunki inwazyjne

gatunki wyróżniające się dużą ekspansywnością, rozprzestrzeniają się naturalnie lub z udziałem człowieka; stanowią zagrożenie dla rodzimej fauny i flory 

Genetyka
Genetyka

nauka o dziedziczności

Krępak nabrzozak
Krępak nabrzozak

gatunek ćmy (Biston betularia)występujący w umiarkowanej strefie Europy, Azji i Ameryki Północnej, pospolity w Polsce

Monokultura
Monokultura

uprawa roślin tego samego gatunku przez wiele lat na tym samym miejscu

Relikt
Relikt

gatunek, którego obecny wąski zasięg występowania jest pozostałością znacznie szerszego, istniejącego w minionych epokach geologicznych; w Polsce reliktami polodowcowymi są: brzoza karłowata, dębik ośmiopłatkowy czy skalnica śnieżna