Bitwa pod Legnicą

Mapa interaktywna pt. Najazd mongolski na ziemie polskie w 1241 roku. Mapa ziem polskich w momencie najazdu mongolskiego. Mapa przedstawia poszczególne dzielnice Polski, granice monarchii Henryków śląskich oraz granice państwa Konrada Mazowieckiego. Pokazuje też sąsiadów Polski, w tym zakon krzyżacki. Zaznaczone są główne miasta: Włodzimierz Wołyński, Przemyśl, Lublin, Sieciechów, Zawichost, Sandomierz, Koprzywnica, Tarczek, Chmielnik, Tursko Wielkie, Połaniec, Wiślica, Kalina, Kraków, Skalbmierz, Racibórz, Ołomuniec, Otmuchów, Opole, Wrocław, Legnica, Łęczyca, Sieradz, Kalisz, Płock, Włocławek, Gniezno, Poznań. Mapa składa się z warstwy bazowej i 3 warstw dodatkowych. Opis warstwy bazowej: Mapa przedstawia granice monarchii Henryków Śląskich, granice państwa Konrada Mazowieckiego oraz główne miasta polskie. Na warstwie bazowej znajduje się 22 punktów z dodatkowymi informacjami: ► Punkt 1 - Tursko Wielkie. Miejsce bitwy stoczonej 13 lutego 1241 roku przez rycerzy polskich pod dowództwem wojewody krakowskiego Włodzimierza Dunina z żołnierzami mongolskimi przez Bajdara. Do starcia doszło po wycofaniu się w rejonie Miechowa idących na Kraków żołnierzy mongolskich. Odwrót wojsk Bajdara w kierunku Sandomierza został zatrzymany przez małopolskie rycerstwo w rejonie Turska, gdzie rozegrała się bitwa. Mongołowie zastosowali odwrót taktyczny i rozerwali polski szyk bojowy. Chaos w oddziałach ciężkozbrojnej jazdy doprowadził od dużych strat w polskich szeregach i przyczynił się do przegranej. Zwycięskie oddziały mongolskie wycofały się wzdłuż lewego brzegu Wisły do Sandomierza. ► Punkt 2 - Chmielnik. Miejsce bitwy stoczonej 18 marca 1241 roku przy trasie na Szydłów w miejscu zwanym Wesołe Pole przez główne siły mongolskie pod dowództwem Bajdara z idącymi im naprzeciw od strony Gór Świętokrzyskich rycerzami krakowskimi i sandomierskimi pod dowództwem wojewody krakowskiego Włodzimierza Dunina, wojewody sandomierskiego Pakosława oraz kasztelanów: krakowskiego Klemensa z Brzeźnicy oraz sandomierskiego Jakuba Raciborowica. Ciężar bitwy wzięło na siebie lewe skrzydło wojsk polskich, złożone z rycerstwa małopolskiego. Przez kilka godzin odpierało ataki Mongołów, którzy następnie zastosowali „pozorowaną ucieczkę”, wprowadzając rozprężenie w polskich szeregach. Na zdezorientowanych Polaków uderzył oddział odwodowy, który doprowadził do rozerwania szyku wojsk polskich na dwie grupy. Pierwsza z ogromnymi stratami rozpierzchła się, druga wycofała się w kierunku północnym, aby następnego dnia stoczyć bitwę pod Tarczkiem. Ulokowane na prawym skrzydle rycerstwo sandomierskie, widząc rzekomy odwrót Mongołów, podążyło do Krakowa. Podczas bitwy polegli obaj kasztelani oraz wojewoda krakowski Włodzimierz Dunin. ► Punkt 3 - Tarczek. Miejsce bitwy stoczonej 19 marca 1241 roku między operującymi na kierunku północnym w stronę Ziemi Łęczyckiej i Kujaw oddziałami mongolskimi pod dowództwem Kajdana a uchodzącym spod Chmielnika rycerstwem małopolskim. Mongołowie przegrupowujący się w rejonie Bodzentyna natknęli się na rozbite oddziały polskiej jazdy i w krwawej walce je pokonały. Wraz z tą klęską małopolskiego rycerstwa otwarta została droga na Kraków, do którego armia Kajdana wkroczyła 1 kwietnia. Tu połączyła się z głównymi siłami i wspólnie 7 kwietnia dotarła do Wrocławia. ► Punkt 4 - Racibórz. Miejsce bitwy stoczonej 20 marca 1241 roku między siłami polskimi pod dowództwem księcia opolsko‑raciborskiego Mieszka II Otyłego a oddziałami zwiadowczymi wojsk mongolskich. Mongołowie przeprawiający się wpław z powodu zniszczonych mostów na lewy brzeg Odry zostali tam zaatakowani przez miejscowe rycerstwo i pokonani. W walce zginęło około 400 Mongołów. Wojska Mieszka II Otyłego, pozostawiając wzmocnioną załogę grodu, pociągnęły do Legnicy, gdzie książę wrocławski Henryk II Pobożny gromadził główne siły. ► Punkt 5 - Opole. Miejsce bitwy stoczonej 5 kwietnia 1241 roku między rycerstwem polskim pod dowództwem księcia opolsko‑raciborskiego Władysława a nadciągającymi od Krakowa i Raciborza siłami mongolskimi pod wodzą Bajdara. Idące wzdłuż Odry na Wrocław i Legnicę siły mongolskie napotkały oddziały polskie z Małopolski i Opolszczyzny, które wobec przewagi nieprzyjaciela po krótkiej walce wycofały się do Wrocławia. Mongołowie nie podejmowali się oblężenia miasta, ale w obawie, że książę wrocławski Henryk II Pobożny połączy swoje siły z królem czeskim Wacławem I, spiesznie przemieszczali się w stronę Legnicy. ► Punkt 6 - Legnica. Miejsce bitwy stoczonej 9 kwietnia 1241 roku na południowy wschód od miasta w miejscu zwanym Dobre Pole między rycerstwem polskim ze Śląska, Małopolski i Wielkopolski oraz posiłkami cudzoziemskimi, głównie z Niemiec i Czech, a wojskami mongolskimi. Zakończyła się ona klęską, a głównodowodzący siłami polskimi książę wrocławski Henryk II Pobożny poległ. Jego ściętą głowę wbitą na pal Mongołowie pokazali obrońcom Legnicy, ale grodu nie zamierzali oblegać. Po wycofaniu się w rejon Otmuchowa armia mongolska się podzieliła. Część z rannymi i zwłokami wodza zabitego pod Sandomierzem powróciła na Ruś. Pozostała większość udała się na Węgry przez Morawy, pustosząc je po drodze, aby połączyć się z głównymi siłami Batu‑chana. ► Punkt 7 - Włodzimierz Wołyński. Warowny gród ruski nad rzeką Ług na Wołyniu w pobliżu dawnej granicy Grodów Czerwieńskich, zniszczony z wyjątkiem soboru Zaśnięcia Matki Bożej podczas najazdu mongolskiego w grudniu 1240 roku. Po wymordowaniu ludności Mongołowie założyli tam obóz, aby przezimować i przygotować się do inwazji na ziemie polskie. Zgromadzili około 20 tysięcy żołnierzy pod dowództwem Ordy, najstarszego wnuka Czyngis‑chana. Atakiem na ziemie polskie miał dowodzić Bajdar. ► Punkt 8 - Lublin. Gród kasztelański z osadą targową położony na trasie szlaku handlowego znad Morza Czarnego nad Bałtyk w kierunku Gdańska. Spustoszony w styczniu i lutym 1241 roku podczas najazdu mongolskiego. Spalono m.in. kościół św. Mikołaja i wzgórze zamkowe, na którym postawiono następnie obronny, kamienny donżon o grubych murach niełatwych do sforsowania. ► Punkt 9 - Zawichost. Gród kasztelański z osadą targową położoną w pobliżu przeprawy przez Wisłę oraz skrzyżowanie ważnych szlaków handlowych w pobliżu kościoła św. Trójcy. Doszczętnie spalony podczas najazdu mongolskiego w styczniu 1241 roku. Część ludności uciekła do Sandomierza. Pojmani jeńcy będą następnie wykorzystani jako przewodnicy podczas wyprawy lutowej. ► Punkt 10 - Sieciechów. Gród obronny i port nadwiślański z parafią św. Wawrzyńca i klasztorem benedyktyńskim. Kontrolował szlak handlowy z Rusi na Sandomierz i Kraków. W 1232 roku został lokowany na prawie magdeburskim. Nie był oblegany w trakcie wyprawy mongolskiej 1241 roku. Podczas odwrotu w lutym 1241 roku Mongołowie przekraczali Wisłę w pobliżu osady. Doszło tam również do reorganizacji armii mongolskiej na siły zdolne do dalszych działań i oddziały wymagające natychmiastowego odesłania z rannymi i łupami do Włodzimierza Wołyńskiego. ► Punkt 11 - Sandomierz. Warowny gród książęcy położony nad Wisłą, o pierwotnej miejskiej lokacji sprzed 1241 roku. Miejsce ucieczki okolicznej ludności przed okrucieństwem mongolskim w trakcie najazdu w lutym i marcu 1241 roku. Zdobyty i spalony 13 lutego 1241 roku. Ponownie zniszczony w marcu 1241 roku. W związku z zabicie jednego w większych dowódców mongolskich przez obrońców ludność została wymordowana. Nieliczni jeńcy zostali utraceni w trakcie odwrotu. Pod miastem doszło do rozdzielenia wojsk Bajdara i Kajdana w marcu 1241 roku. Główne siły podążyły na Kraków, zaś oddziały Kajdana wykonując zadania odciągające skierowały się na północ w stronę Mazowsza i Kujaw. ► Punkt 12 - Koprzywnica. Osada targowa z klasztorem cystersów. Zakonny kościół św. Floriana został ograbiony i zdewastowany przez Mongołów w lutym 1241 roku. Cystersi uciekli do Sandomierza, gdzie większość zakonników, w tym opat, zginęła podczas rzezi miasta. ► Punkt 13 - Połaniec. Gród u ujścia rzeki Czarnej do Wisły. Posiada kościół św. Katarzyny na Winnej Górze. Niedaleko grodu znajdowała się osada służebna. Został doszczętnie spalony i złupiony przez wojska mongolskie w lutym 1241 roku podczas odwrotu w kierunku Sandomierza. Jeńcy i część łupów została porzucona podczas bitwy z małopolskim rycerstwem w pobliskiej wsi Tursko Wielkie. ► Punkt 14 - Skalbmierz. Gród z kościołem obronnym św. Jana Chrzciciela na szlaku handlowym z ziem niemieckich przez Wrocław i Kraków na Ruś. Spustoszony przez Mongołów w lutym 1241 roku. ► Punkt 15 - Kalina. Wieś koło Miechowa, będąca miejscem koncentracji rycerstwa małopolskiego pod dowództwem wojewody krakowskiego Włodzimierza Dunina w lutym 1241 roku. Na nadciągające od Sandomierza na miejsce zbiórki wojsko polskie natknęły się wojska mongolskie, idące na Kraków po spaleniu Skalbmierza. Odwrót Mongołów spowodował podążanie za nimi w kierunku Sandomierza polskiego rycerstwa celem odbicia jeńców oraz zniszczenia przeciwnika. ► Punkt 16 - Wiślica. Dwugrodowa osada nad Nidą przy szklaku handlowym prowadzącym z Pragi i Krakowa na Ruś. Ważny ośrodek administracyjny Małopolski ze zlokalizowanym na wyspie Regii pałacem książęcym, w którym rezydowała stała załoga wojskowa. W osadzie handlowej znajdowała się kolegiata i zgromadzenie kanoników regularnych. Wiślica została doszczętnie spalona w czasie najazdu mongolskiego w marcu 1241 roku. ► Punkt 17 - Kraków. Warowny gród książęcy nad Wisłą z osadą handlową na Okole z kościołem św. Andrzeja, gdzie broniła się część mieszkańców w marcu 1241 roku podczas najazdu mongolskiego. Większość ludności uciekła w bory niepołomickie, a małoletni książę Bolesław Wstydliwy wyjechał na Węgry. Główne siły mongolskie na czele z Bajdarem spaliły osadę, a następnie rozłożyły się obozem w wyczekiwaniu nadejścia armii Kajdana, spieszącej z Kujaw. Wojska połączyły się ze sobą 1 kwietnia 1241 roku i wspólnie udały na Śląsk. ► Punkt 18 - Sieradz. Gród kasztelański z osadą typu handlowego nad Wartą przy szlaku wiodącym z Krakowa do Gniezna. Spalony w marcu 1241 roku przez mongolskie oddziały Kajdana wracające z wyprawy rozpoznawczej na Kujawy. Zniszczeniu uległ znany ośrodek ceramiczny przy budującym się dominikańskim kościele św. Stanisława. ► Punkt 19 - Łęczyca. Gród kasztelański nad Bzurą, zlokalizowany na terenie dzisiejszej wsi Tum. W XII wieku siedziba księżnej Salomei, wdowy po Bolesławie Krzywoustym i miejsce zjazdów dzielnicowych. W marcu 1241 roku w zbudowanej na miejscu benedyktyńskiego opactwa romańskiej kolegiacie schroniła się miejscowa ludność podczas najazdu mongolskiego i przetrwała oblężenie. ► Punkt 20 - Wrocław. Gród kasztelański nad Odrą z zamkiem książęcym na Ostrowiu Tumskim. Starożytna osada handlowa na szlaku bursztynowym oraz drodze prowadzącej z Hiszpanii na teren Rusi. Jedna z pierwszych twierdz piastowskich. Jej mieszkańcy w obawie przed najazdem mongolskim opuścili osadę z początkiem kwietnia 1241 roku. Następnie podpalili zabudowania ze względów strategicznych. Wkraczający do grodu Mongołowie zastali tylko zgliszcza i załogę książęcą broniącą się na zamku. Zgodnie z tradycją odstąpili od oblężenia dzięki modlitwom przeora dominikańskiego, późniejszego błogosławionego, Czesława Odrowąża. Główne siły mongolskie nie podejmowały zdobycia zamku szybko zmierzając w kierunku Legnicy. ► Punkt 21 - Otmuchów. Gród kasztelański nad Nysą Kłodzką, zmilitaryzowany w opozycji do sąsiedniej Nysy, będącej od 1223 roku miastem rzemieślniczo‑handlowym. Obie osady zostały zniszczone podczas odwrotu wojsk mongolskich spod Legnicy w kwietniu 1241 roku. Pod grodem Mongołowie dokonali przegrupowania swoich wojsk przed atakiem na Morawy. Wojska rozpoznawcze zniszczyły urządzenia kąpielowe w pobliskim Lądku‑Zdroju. ► Punkt 22 - Ołomuniec. Stolica Moraw, główne miasto na szlaku handlowym biegnącym przez Bramę Morawską na ziemie polskie, oblegany przez Mongołów w kwietniu 1241 roku. Obrońcy miasta pojmali licznych żołnierzy mongolskich, w tym dowódcę jednego z ich oddziałów, co wpłynęło na decyzję najeźdźców odstąpienia od zdobywania miasta i przejścia na Węgry. Warstwy dodatkowe: ● Warstwa 1 - Działania wojsk mongolskich w styczniu 1241. Mapa przedstawia działania wojsk mongolskich w styczniu 1241r. ● Warstwa 2 - działania wojsk mongolskich w lutym 1241 r. Działania wojsk mongolskich w lutym 1241 r. ● Warstwa 3 - działania wojsk mongolskich w marcu i kwietniu 1241 r. Działania wojsk mongolskich w marcu i kwietniu 1241 r.

Mapa interaktywna pt. Bitwa pod Legnicą. Plan bitwy pod Legnicą w ułożeniu wyjściowym, w ułożeniu do ataku oraz w ułożeniu „pozorowanej ucieczki” i wypuszczenia gazów bojowych. Na planie pokazane jest też ułożenie rozstrzygające. Widoczne są pozycje wojsk i kierunki ich ruchu. Mapa składa się z warstwy bazowej i 3 warstw dodatkowych. Opis warstwy bazowej: Bitwa pod Legnicą 9 kwietnia 1241 roku Warstwy dodatkowe: ● Warstwa 1 - Faza wyjściowa bitwy. Faza wyjściowa bitwy Na warstwie 1 znajduje się 5 punktów z dodatkowymi informacjami: ► Punkt 1 - Oddział 1. Rycerstwo morawskie, joannici, templariusze, niemieccy górnicy ze Złotoryi i Lwówka pod wodzą margrabiego morawskiego Bolesława Dypoldowica, zwanego Szepiołką. Rozpoczynali w szyku liniowym. Z pozycji wyjściowej do ataku wzięli na siebie pierwszy impet wojsk mongolskich i zostali zasypani gradem strzał ich łuczników. ► Punkt 2 - Oddział 2. Rycerstwo krakowskie, sandomierskie, łęczyckie, sieradzkie pod wodzą Sulisława Dunina, brata poległego pod Chmielnikiem wojewody krakowskiego. Rozpoczynali w szyku liniowym. Z pozycji wyjściowej do ataku uderzyli jako formacja ciężkozbrojna przesuwając się najdalej ku pozycjom przeciwnika m.in. dzięki zastosowaniu kusz przeciw łucznikom mongolskim. ► Punkt 3 - Oddział 3. Rycerstwo górnośląskie i dolnośląskie księcia opolsko‑raciborskiego Mieszka II Otyłego. Rozpoczynali w szyku liniowym. Z pozycji wyjściowej do ataku uderzyli jako formacja ciężkozbrojna głównego kierunku natarcia. ► Punkt 4 - Oddział 4. Rycerstwo niemieckie, Krzyżacy pod dowództwem wielkiego mistrza Poppo von Osterna. Rozpoczynali w szyku liniowym. Z pozycji wyjściowej do ataku uderzyli z opóźnieniem, gdy operujące na prawym skrzydle oddziały mongolskie zaczęły napierać na śląskie rycerstwo. ► Punkt 5 - Oddział 5. Rycerstwo śląskie i wielkopolskie, pozostające w odwodzie, księcia wrocławskiego Henryka II Pobożnego. Weszli do działań w drugiej fazie bitwy, wspierając oddziały Mieszka II Otyłego na głównym kierunku natarcia. ● Warstwa 2 - Pozorowana ucieczka. Mapa przedstawia pozorowaną ucieczkę wojsk Na warstwie 2 znajdują się 3 punkty z dodatkowymi informacjami: ► Punkt 1 - Oddział 2. Rycerstwo krakowskie, sandomierskie, łęczyckie, sieradzkie pod wodzą Sulisława Dunina. Kontynuowali natarcie na oddziały mongolskie lewego skrzydła, które zaczęło się wycofywać. ► Punkt 2 - Oddział 3. Rycerstwo górnośląskie i dolnośląskie księcia opolsko‑raciborskiego Mieszka II Otyłego. Atak ich się załamał pod wpływem użycia gazów bojowych przez Mongołów oraz rzucenia dezinformacyjnego hasła do odwrotu. W konsekwencji niespodziewanie hufiec wycofał się z walki i podążył do Legnicy, zmuszając wojska odwodowe Henryka II Pobożnego do wejścia w miejsce nacierających oddziałów i pozostawienie niezabezpieczonych tyłów. Zaistniałą sytuację Henryk II Pobożny ocenił stwierdzeniem: „Gorze nam się stało”. ► Punkt 3 - Symbol trupiej główki. Była tam w ich (mongolskim) wojsku między innymi chorągwiami jedna ogromnej wielkości. […] na wierzchołku jej drzewca tkwiła postać głowy wielce szpetnej i potwornej z brodą, kiedy więc (Mongołowie) w tył się byli cofnęli i zabierali do ucieczki, chorąży niosący ów proporzec począł tą głową z całej siły machać, a natychmiast buchnęła z niej jakaś para gęsta, dym i wiew tak smrodliwy, że za rozejściem się między wojskami tej zabójczej woni Polacy mdlejący i ledwo żywi ustali na siłach i niezdolnymi się stali do walki. Źródło: Jana Długosza Roczniki czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego, ks. 7, Warszawa 2009, s. 24 ● Warstwa 3 - rozstrzygnięcie bitwy. Warstwa dodatkowa 3 Na warstwie 3 znajdują się 4 punkty z dodatkowymi informacjami: ► Punkt 1 - Oddział 1. Rycerstwo morawskie, joannici, templariusze, niemieccy górnicy ze Złotoryi i Lwówka pod wodzą margrabiego morawskiego Bolesława Dypoldowica, zwanego Szepiołką. Z uwagi na słabe opancerzenie, zwłaszcza niemieckich górników, oraz przerzedzenie szeregów zniszczonych atakiem mongolskich łuczników nie byli w stanie utrzymać pozycji i w walce wręcz, oblegani ze wszystkich stron, ponieśli klęskę, a nieliczni rozpierzchli się w ucieczce. Bolesław Dypoldowic zginął. Jego szczątki pochowano w klasztorze cystersów w Lubiążu. ► Punkt 2 - Oddział 2. Rycerstwo krakowskie, sandomierskie, łęczyckie, sieradzkie pod wodzą Sulisława Dunina. Wobec odstąpienia z pola walki hufca Mieszka II Otyłego pozostawał nieosłonięty z prawego skrzydła, co doprowadziło do wejścia w to miejsce odwodu mongolskiego wodza Bajdara. Impet natarcia się załamał i doszło do walki wręcz skutkującej ogromnymi stratami. ► Punkt 3 - Oddział 4. Rycerstwo niemieckie, Krzyżacy pod dowództwem wielkiego mistrza Poppo von Osterna. Operowali na prawym skrzydle wojsk mongolskich i długi czas utrzymywali pozycję pomimo niezabezpieczonej lewej flanki. W momencie wejścia wojsk odwodowych Bajdara załamało się ich natarcie, które nie potrafiło zniwelować spieszące im na pomoc rycerstwo odwodowe księcia Henryka II Pobożnego. Okrążeni ponieśli klęskę, a nieliczni umknęli z pola walki. ► Punkt 4 - Oddział 5. Rycerstwo śląskie i wielkopolskie, pozostające w odwodzie, księcia wrocławskiego Henryka Pobożnego. Wspierali hufiec Sulisława Dunina celem utrzymania natarcia i przełamania linii okrążenia jego wojsk. Wobec przewagi przeciwnika w obliczu ogromnych strat własnych ponieśli klęskę, a tylko nieliczni ulegli rozproszeniu. Osłaniany m.in. przez Sulisława Dunina książę Henryk II Pobożny został raniony i pojmany przez Mongołów. Najprawdopodobniej został zmuszony do uklęknięcia przed zwłokami wodza mongolskiego poległego pod Sandomierzem, a następnie ścięty. Jego ciało pozostało na pobojowisku, gdzie zostało rozpoznane po sześciu palcach u lewej stopy. Pochowane wraz z innymi poległymi wodzami, w tym Sulisławem Duninem, w kościele franciszkanów we Wrocławiu. W 1944 roku zostało wyjęte z grobu przez niemieckich naukowców celem zbadania aryjskości zwłok. W 1945 roku zaginęło podczas oblężenia miasta. Natomiast głowa księcia Henryka II Pobożnego została nabita na pal i obwożona przez Mongołów wzdłuż murów obronnych Legnicy, po czym przekazana Batu‑chanowi jako trofeum wojenne.