Bitwa pod Płowcami

Mapa interaktywna pt. Wojna polsko‑krzyżacka w latach 1327 - 1332. Mapa przedstawia na dwóch poziomach uszczegółowienia przebieg wojny polsko‑krzyżackiej w latach 1327 - 1332 ze szczególnym uwzględnieniem działań wojennych w lipcu i wrześniu 1331 roku. Pokazuje obszar wojny podczas ataku wojsk polskich na Mazowsze w 1327 roku, potem teren działań krzyżackich w 1329 roku, szlak przemarszu wojsk zakonnych i polskich w 1330 roku, w końcu wzajemne starcia w lipcu i wrześniu 1331 roku. Osobno traktuje przemarsz wojsk czeskich z Pragi przez Wrocław i Głogów do Poznania we wrześniu 1331 roku. Więcej uwagi kieruje na wyprawy krzyżackie z lipca i września 1331 roku, które pustoszyły Kujawy i doprowadziły do dwóch starć: pod Pyzdrami 27 lipca 1331 roku i pod Płowcami 27 września 1331 roku. Mapa składa się z warstwy bazowej i 7 warstw dodatkowych.

Opis warstwy bazowej: Mapa przedstawiająca granice Polski za panowania Władysława Łokietka oraz ziemie sąsiadujące: Cesarstwo Niemieckie, Państwo Krzyżackie, Wielkie Księstwo Litewskie, Księstwo Halicko‑Włodzimierskie, Królestwo Węgierskie, Królestwo Czeskie. Oznaczone są obszary zajęte przez Krzyżaków: Pomorze Gdańskie, Ziemia Dobrzyńska, Kujawy. Oznaczone jest Mazowsze oraz ziemie pod zwierzchnictwem Czech (księstwo płockie). Widoczne są nazwy najważniejszych miejscowości oraz oznaczenia bitew przy miejscowościach: Poznań, Płowce, Kowal. Na warstwie bazowej znajduje się 35 punktów z dodatkowymi informacjami:

• Punkt 1 Wrocław. Jan Luksemburski wkroczył do miasta 29 września 1331 roku.

• Punkt 2 Głogów. Jan Luksemburski zajął miasto 2 października 1331 roku.

• Punkt 3 Poznań. Jan Luksemburski posiadając machiny oblężnicze, siedmiuset ciężkozbrojnych rycerzy i piechotę, rozpoczął oblężenie ufortyfikowanego miasta 5 października 1331 roku; zmuszony do odwrotu przez wojska polskie 11 października udał się na Morawy pustoszone przez wojska węgierskie Karola Roberta.

• Punkt 4 Gostynin. Warownia drewniano‑ziemna na pograniczu kujawsko‑mazowieckim wraz z osadą handlową i kościołem św. Jakuba. Oblegana w lipcu 1327 roku przez wojska polskie króla Władysława Łokietka, który od strony Ziemi Dobrzyńskiej zaatakował Mazowsze i spalił Płock w celu zmuszenia miejscowego księcia do uległości lennej i odstąpienia od sojuszu z Krzyżakami. Po nadejściu wojsk zakonnych armia polska wycofała się w stronę Brześcia Kujawskiego, odstępując od zdobycia warowni.

• Punkt 5 Dobrzyń. Miasto nad Wisłą niedaleko Włocławka, stolica Ziemi Dobrzyńskiej, siedziba zakonu braci dobrzyńskich, oblegane przez Krzyżaków w marcu 1329 roku, posiadało od 1330 roku komtura zamiast starosty, wróciło do Polski w 1343 roku.

• Punkt 6 Płock. Miasto nad Wisłą, stolica Mazowsza, 29 marca 1329 roku po kilkudniowym oblężeniu siłą zhołdowane przez Jana Luksemburskiego, od 1351 roku lenno Polski.

• Punkt 7 Przedecz. Prywatne miasto duchowne, własność arcybiskupstwa gnieźnieńskiego z drewniano‑ziemną warownią zdobytą przy użyciu machin oblężniczych wiosną 1329 roku przez Otto von Lutterberga. W 1331 roku nie oblegane. Ponownie zdobyte przez Krzyżaków na 11 lat w 1332 roku.

• Punkt 8 Toruń. Miasto nad Wisłą i Drwęcą, lokowane przez Krzyżaków w 1233, członek Hanzy przed 1280, pod koniec XIII wieku liczyło 20 tysięcy mieszkańców. Miejsce koncentracji wojsk krzyżackich przeciwko Litwie i Polsce w 1329 roku. Miejsce zawarcia przymierza skierowanego przeciwko Polsce 12 marca 1329 roku między królem czeskim Janem Luksemburskim i wielkim mistrzem Wernerem von Orseln.

• Punkt 9 Włocławek. Miasto na Wisłą, lokowane na prawie chełmińskim w 1255 roku, spalone przez wojska krzyżackie 23 kwietnia 1329 roku wraz z romańską katedrą.

• Punkt 10 Raciążek. Zamek biskupów kujawskich dwukrotnie oblegany i grabiony przez Krzyżaków: w kwietniu 1329 roku i lipcu 1330 roku, zaś ukrywająca się w warowni ludność była mordowana lub pędzona w niewolę dla okupu.

• Punkt 11 Lipienek. Warownia krzyżacka podległa bezpośrednio wielkiemu mistrzowi w Malborku, siedziba komtura chełmińskiego w latach 1285 - 1334, bezskutecznie oblegana w 1330 roku przez Władysława Łokietka przy wsparciu wojsk węgierskich i litewskich, miejsce zawarcia rozejmu z Krzyżakami 18 października 1330 roku.

• Punkt 12 Kowalewo. Miasto na Pojezierzu Chełmińskim, lokowane w 1275 roku przez Krzyżaków, którzy w wąskim przejściu między dwoma jeziorami zbudowali murowaną warownię, we wrześniu 1330 roku Władysław Łokietek bezskutecznie oblegał zamek przez kilka dni.

• Punkt 13 Radziejów. Miasto na Kujawach lokowane w 1252 roku. Uzyskało rozliczne przywilej za czasów Władysława Łokietka: miało trzy młyny, sześć rzeźniczych jatek, łaźnię i kilka zajazdów. Było ważnym ośrodkiem handlowym z komorą celną. Zabudowa drewniana miasta uległa spaleniu podczas wojny polsko‑krzyżackiej w 1330 roku. Krzyżacy okupowali miasto w 1331 roku. Na drodze w stronę Brześcia Kujawskiego stoczyli 27 września 1331 roku bitwę pod Płowcami, a następnie wycofali się w kierunku Torunia.

• Punkt 14 Nakło. Miasto lokowane w 1299 roku przez Władysława Łokietka w miejscu dawnego grodu Pomorzan na granicy z Wielkopolską, oblegany przez Krzyżaków i zdobyty 17 lipca 1330 roku, ograbieniu i spaleniu uległy kościoły, zamordowano też obrońców miasta.

• Punkt 15 Chełmno. Miasto w dolinie Dolnej Wisły, wybrane przez Krzyżaków w 1228 roku na stolicę Ziemi Chełmińskiej, do 1250 roku było siedzibą komtura, w 1232 roku otrzymało prawa miejskie, które stały się wzorem dla lokacji około 200 miast wschodniopomorskich i mazowieckich, należało do Hanzy.

• Punkt 16 Kalisz. Miasto nad Prosną, dawna stolica Wielkopolski, od czasów lokacyjnych dzieliło się na lewo i prawobrzeżną część, zwaną Starym i Nowym Miastem, oblegane przez Krzyżaków w dniach 21 - 23 września 1331 roku. Wojska zakonne pod wodzą wielkiego marszałka Dietricha  von Altenburga zniszczyły i zrabowały Stare Miasto oraz kolegiatę św. Pawła Apostoła, gdzie pochowani byli Piastowie wielkopolscy. Skuteczny opór stawiało im Nowe Miasto, mocno zmilitaryzowane, co doprowadziło do znacznych strat w szeregach krzyżackich. Zginęło co najmniej 40 rycerzy. Zgodnie z podpisanym w Malborku 8 lipca 1331 roku zobowiązaniem pod Kaliszem miała mieć miejsce 14 września 1331 roku koncentracja wojsk czesko‑krzyżackich. Jan Luksemburski nie wywiązał się z tego zobowiązania, dlatego Krzyżacy musieli zmienić swoje plany wojenne. Odstąpili od zajmowania Nowego Miasta i objuczeni łupami skierowali się w stronę Konina, nie czekając na spóźnionego króla czeskiego. Na ich decyzję miał wpływ nie tylko wylew Prosny, ale i rosnące w siłę zgrupowanie wojsk Władysława Łokietka.

• Punkt 17 Wyszogród. Silnie obsadzona (około 200 żołnierzami) warownia na pograniczu kujawsko‑pomorskim, obsługująca komorę celną i kontrolująca statki płynące przez Wisłę, oblegana przez Krzyżaków wiosną 1330 roku. Padła 12 maja 1330 roku po podłożeniu ognia pod zamkiem. Obrońcy spłonęli. Pożar objął również położoną pod warownią osadę handlową z kościołem św. Marii Magdaleny. Wygnani przez Krzyżaków mieszkańcy dwa kilometry na północny wschód od osady założyli nowe miasto Fordon. Ruiny nie były obsadzone wojskiem w lipcu 1331 roku.

• Punkt 18 Bydgoszcz. Ufortyfikowana warownia kontrolująca szlak handlowy na Pomorze przez most na Brdzie i kasztelania dysponująca komorą celną. 23 lipca 1331 roku zajęta przez Krzyżaków, którzy ją okupowali do 1337 roku.

• Punkt 19 Inowrocław. Miasto nad Notecią z warzelnią soli, stolica Kujaw Zachodnich, miejsce obrad sądu papieskiego w 1321 roku, które nakazywało Krzyżakom oddać Pomorze Gdańskie, obsadzone wzmocnioną załogą wojskową przysłaną przez króla Władysława Łokietka, obroniło się podczas najazdu krzyżackiego w lipcu 1331 roku, następnie rycerstwo inowrocławskie i kruszwickie podążyło szlakiem wojsk zakonnych w kierunku Kwieciszewa. Dowódca załogi kruszwickiej rycerz Antoni z Kujaw pertraktował z Krzyżakami w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa miastu za cenę oddania około 700 zwierząt, w tym owiec, na co Krzyżacy przystali. Zamordowali jednak opiekujących się bydłem parobków.

• Punkt 20 Kwieciszewo. Wieś targowa na granicy między Kujawami a Pałukami, własność kanoników regularnych z Trzemeszna, broni wejścia w głąb Wielkopolski przez przesmyk między jeziorami Skorzęcińskim a Powidzkim aż do Słupcy. Spalona w lipcu 1331 roku przez Krzyżaków.

• Punkt 21 Słupca. Miasto spalone przez Krzyżaków w lipcu 1331 roku. Mieszkańcy zobowiązali się wykupić od śmierci i dlatego jako jeńcy byli więzieni na zamku w Toruniu.

• Punkt 22 Środa Wielkopolska. Miasto na Pojezierzu Wielkopolskim, siedziba starosty, złupione i spalone 28 lipca 1331 roku przez Krzyżaków, którzy pod miastem podzielili się na dwie grupy. Jedna udała się na północ w stronę Kostrzynia, druga na południe w kierunku na Bnin w stronę łuku Warty, osłoniętego przez pas jezior, który ciągnął się od Kórnika po Zaniemyśl celem odbicia trzody rzekomo tam przetrzymywanej przez uchodzącą ludność.

• Punkt 23 Zaniemyśl. Wieś na Pojezierzu Wielkopolskim, w okolicach której końcem lipca 1331 roku miejscowa ludność podjęła udaną próbę obrony swoich włości i majątku przed łupieżczym oddziałem krzyżackim w sile trzech tysięcy jezdnych. W oparciu o ciąg jezior polodowcowych na obszarze 30 km zbudowano linię wałów, zasieków i grobli. Ciągnął się on od koryta Warty na północ przez Zaniemyśl, Bnin i Kórnik. Bronione przez chłopską piechotę i jazdę fortyfikacje wielokrotnie atakowane nie zostały przełamane i Krzyżacy musieli się wycofać z dużymi stratami. Spaleniu uległ jednak Bnin i okoliczne wioski.

• Punkt 24 Kostrzyn. Prywatne miasto duchowne, należące do gnieźnieńskich klarysek, spalone przez Krzyżaków 29 lipca 1331 roku.

• Punkt 25 - Pobiedziska. Ufortyfikowane miasto niedaleko Ostrowa Lednickiego, złupione i spalone przez wojska zakonne 29 lipca 1331 roku, ludności udało się uciec w lasy przed atakiem Krzyżaków, dlatego z wściekłości następnego dnia napadli na pobliskie, przylegające do jeziora Gołuchowskiego, Kłecko. Splądrowali i spalili miasto, a ludność wymordowali. Nie oszczędzili również miejscowego kościoła św. Jerzego, z którego zabrali cenne rękopisy i obrazy.

• Punkt 26 Gniezno. Miasto na Nizinie Wielkopolskiej, stolica arcybiskupia, zajęta i spalona przez wojska Dietricha  von Altenburga 31 lipca 1331 roku. W wyniku rokowań wikariusza katedry Alberta ocalał kościół metropolitarny wraz z relikwiami św. Wojciecha (ukrytymi przed zakonnymi wysłannikami, którzy zamierzali je nielegalnie przejąć) oraz świątynie franciszkanów i franciszkanek.

• Punkt 27 Żnin. Prywatne miasto duchowne, należące do arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, osada handlowa na szlaku bursztynowym idącym ze Śląska do Gdańska, spalone 31 lipca 1331 roku przez oddziały zakonne pod dowództwem Dietricha von Altenburga, który złupił miejscowy dwór arcybiskupi. Krzyżacy w trakcie całej lipcowej wyprawy, która zakończyła się w początkach sierpnia w Toruniu, spalili 41 wsi i miast. Szczególnie mocno ucierpiały dobra arcybiskupów gnieźnieńskich, którzy wykazywali podczas sądów papieskich przychylność wobec Władysława Łokietka i potępiali działania Krzyżaków.

• Punkt 28 Łęczyca. Miasto nad Bzurą na pograniczu Niziny Mazowieckiej i Wielkopolskiej, stolica księstwa łęczyckiego, posiadała na terenie dzisiejszej wsi Tum drewniano‑ziemną warownię silnie obsadzoną, którą oblegali i spalili Krzyżacy 15 września 1331 roku. Zniszczyli również romańską kolegiatę w Tumie, którą już wcześniej, podczas najazdu w 1306 roku, obrabowali.

• Punkt 29 Uniejów. Miasto duchowne nad Wartą, własność arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, oblegane i spalone 17 września 1331 roku przez główne siły krzyżackie, które dokonały pod miastem przegrupowania swoich oddziałów: część ruszyła na południowy wschód w kierunku Szadka, zaś główne siły kierowały się na Kalisz przez Spicymierz.

• Punkt 30 Spicymierz. Drewniano‑ziemna warownia z osadą handlową na szlaku z Pomorza na Ruś i z Łęczycy do Kalisza, broniona 19 września 1331 roku przez kasztelana łęczyckiego Pawła i lokalnych rycerzy, którzy chcieli zapobiec przeprawie Krzyżaków przez Wartę, zdobyta po oblężeniu i spalona. Krzyżacy skierowali się na Kalisz, po drodze przejmując oddziały, które wysłali na Łęczycę i Sieradz.

• Punkt 31 Szadek. Miasto na szlaku handlowym od Sieradza na Mazowsze, splądrowane i spalone przez Krzyżaków 19 września 1331 roku.

• Punkt 32 Sieradz. Stolica księstwa sieradzkiego, splądrowany i spalony 20 września 1331 roku przez oddział pod dowództwem komtura elbląskiego Hermana von Oettinga. Krzyżacy sprofanowali kościół i klasztor dominikanów. Wikary Bogumił w kościele parafialnym pod wezwaniem Wszystkich Świętych, chcąc zapobiec rabunkom i mordom, wyszedł do nich z Najświętszym Sakramentem, co jednak w żaden sposób nie wpłynęło na zachowanie rycerzy zakonnych.

• Punkt 33 Warta. Miasto lokowane przez mieszczan Sieradza na szlaku handlowym do Kalisza, spalone 20 września 1331 roku przez Krzyżaków.

• Punkt 34 Bnin. Prywatne miasto w pobliżu Kórnika, miejsce koncentracji wojsk wielkopolskich pod dowództwem wojewody poznańskiego Wincentego z Szamotuł, który na wezwanie króla Władysława Łokietka podążył ze swoimi oddziałami pod Kalisz we wrześniu 1331 roku, a następnie wraz z rycerstwem sieradzko‑łęczyckim uczestniczył w bitwie pod Płowcami 27 września 1331 roku.

• Punkt 35 Stawiszyn. Miasto na szlaku handlowym z Kalisza do Konina, spalone przez Krzyżaków we wrześniu 1331 roku.

Warstwy dodatkowe:

● Warstwa 1 Działania wojsk polskich w 1327 r.. Mapa przedstawia działania wojsk polskich w 1327r. Na warstwie 1 znajduje się 1 punkt z dodatkowymi informacjami:

• Punkt 1 bitwa pod Kowalem. Starcie 31 lipca 1327 roku sił polskich podążających do obozu w Brześciu Kujawskim z chorągwiami toruńskimi i chełmińskimi dowodzonymi przez komturów Hugona von Almenhausena i  Otto von Lutterberga, które spaliły po drodze z Gostynina miejscową warownię i osadę handlową. Krzyżacy ponieśli dotkliwe straty. Zginął komtur toruński Hugon von Almenhausen. Rozejm podpisano pod Włocławkiem.

● Warstwa 2 działania wojsk krzyżackich w 1329 r. turkusowe strzałki symbolizujące przemarsze wojsk

● Warstwa 3 działania wojsk polskich w 1330 r. różowe strzałki symbolizujące przemarsze wojsk

● Warstwa 4 działania wojsk krzyżackich w 1330 r. fioletowe strzałki symbolizujące przemarsze wojsk

● Warstwa 5 działania wojenne w lipcu 1331 r. Mapa przedstawia działania wojenne w lipcu 1331 r. - rejony koncentracji wojsk krzyżackich i polskich oraz ich ruchy. Na warstwie 5 znajdują się 2 punkty z dodatkowymi informacjami:

• Punkt 1 obóz krzyżacki (VII 1331). Koncentracja wojsk krzyżackich odbyła się w Ziemi Chełmińskiej 22 lipca 1331 roku. Dowódcami wojsk zakonnych zostali komtur chełmiński Otto von Lutterberg oraz wielki marszałek Dietrich von Altenburg. Koncentracja zgromadziła w obozie wojennym blisko 6 tysięcy żołnierzy, w tym około 200 rycerzy zakonnych.

• Punkt 2 bitwa pod Pyzdrami. Walki, które rozegrały się 27 lipca 1331 roku pod spalonym miastem między rycerstwem inowrocławskim a zakonnymi żołnierzami. Krzyżacy, nie bacząc na toczące się rokowania z dowódcą obrony miasta Krzywonosem, podstępem wdarli się do środka i zaczęli łupić miasto. Przed podpaleniem kościołów franciszkanów i fary wynieśli z nich Najświętszy Sakrament i cudowny obraz Matki Bożej, aby nie być posądzonym o znieważenie miejsca świętego. Następnie zaczęli poszukiwania wśród obrońców królewicza Kazimierza, który jednak wcześniej wyjechał do Poznania. Tymczasem pod miasto nadciągnęły z odsieczą oddziały wielkopolskie, które stoczyły z rycerzami zakonu niewielką potyczkę. Wynik walki dla Polaków był niepomyślny. Wielu rycerzy padło; sporo też jeńców zagarnęli Krzyżacy. Następnie wojska zakonne podążyły w kierunku Poznania, a w ślad za nimi ruszyła polska armia, która ze względu na małą liczebność nie podejmowała walki z Krzyżakami.

● Warstwa 6 działania wojsk czeskich w 1331 r. zielone strzałki symbolizujące przemarsze wojsk

● Warstwa 7 działania wojenne we wrześniu 1331 r. Mapa przedstawia działania wojsk polskich w 1331 r Na warstwie 7 znajdują się 2 punkty z dodatkowymi informacjami:

• Punkt 1 obóz krzyżacki (IX 1331). Koncentracja wojsk krzyżackich odbyła się w Ziemi Chełmińskiej 12 września 1331 roku. Dowódcami wojsk zakonnych zostali komtur chełmiński Otto von Lutterberg oraz wielki marszałek Dietrich von Altenburg. W wyprawie wzięli też udział: mistrz inflancki Eberhard von Monheim, wielki komtur Otto von Bonsdorf, komtur bałgijski Henryk Reuss von Plauen, komtur papowski Heidenreich von Hugewitz, komtur elbląski Herman von Oetting, komtur gdański Albert von Ore, komtur toruński Heinrich Rube oraz komtur golubski Eliger von Hohenstein. Koncentracja zgromadziła w obozie wojennym blisko 7 tysięcy żołnierzy, w tym około 100 rycerzy angielskich. Wojska zakonne pomaszerowały następnie wzdłuż prawego brzegu Wisły przez Ziemię Dobrzyńską na południowy wschód do Płocka, gdzie przeprawiono się na lewy brzeg Wisły i skierowano na Przedecz.

• Punkt 2 bitwa pod Koninem. Starcie wojsk polskich pod dowództwem króla Władysława Łokietka z armią krzyżacką na czele z komturem chełmińskim Otto von Lutterbergiem oraz wielkim marszałkiem Dietrichem von Altenburgiem w nocy z 23 na 24 września 1331 roku. Armia zakonna została zaatakowana w trakcie wkraczania do miasta przez połączone siły królewskie i rycerstwa wielkopolskiego na czele z wojewodą poznańskim Wincentym z Szamotuł. Bitwa nie przyniosła rozstrzygnięcia i Łokietek o brzasku polecił szybkie wycofanie się z pola walki. Pozostawił tam wozy z bronią i żywnością. Krzyżacy natomiast po spaleniu miasta ruszyli na północ w stronę Radziejowa.

Mapa interaktywna pt. Bitwa pod Płowcami. Mapa przedstawia na trzech poziomach uszczegółowienia przebieg bitwy polsko‑krzyżackiej pod Płowcami 27 września 1331 roku. Ukazany jest obszar Kujaw od drogi biegnącej od Konina do Radziejowa, a następnie na wschód do Brześcia oraz układ wsi między Kaczewem a Samszycami, gdzie ustawiona była armia polska. Pokazana jest lokalizacja wsi Płowce, pod którą doszło do ataku z czoła części wojsk polskich na oddział krzyżacki stanowiący tylną część armii. Przedstawiono kierunki natarcia wojsk Władysława Łokietka na rozczłonkowaną kolumnę wojsk krzyżackich. Następnie ukazano przebieg dalszych walk między polską armią a nadciągającą spod Brześcia odsieczą krzyżacką. Na koniec zwrócono uwagę na kierunek odwrotu wojsk zakonnych w stronę Torunia. Mapa składa się z warstwy bazowej i 4 warstw dodatkowych.

Opis warstwy bazowej: Plan przedstawiający miejsce bitwy pod Płowcami z zaznaczeniem głównych miejscowości, ułożenia i kierunku przemarszu wojsk oraz miejsca ich starcia. Na warstwie bazowej znajdują się 2 punkty z dodatkowymi informacjami:

• Punkt 1. Płowce.
  Straż tylna wojsk krzyżackich, licząca około 2300 osób, została zaatakowana około godz. 9.00 rano 27 września 1331 roku z czoła przez polski hufiec dowodzony przez Wincentego z Szamotuł w pobliżu wsi Płowce. Krzyżacy zdezorientowani rzucili przeciwko niemu większość swych sił, wiążąc je w walce. Ruchy żołnierzy utrudniała mgła. Pomimo mgły Krzyżacy zdołali podzielić się na pięć oddziałów i ustawili szyki bojowe. Pozostający dotychczas w ukryciu w lesie rycerze polscy w sile czterech hufców na czele z królem Władysławem Łokietkiem, gdy zaczęła opadać mgła, zaatakowali kolumnę krzyżacką równocześnie z boku i z tyłu. Hasłem bojowym, które pozwalało rycerstwu polskiemu rozpoznać się w bitewnym zamęcie, było zawołanie „Kraków”. Walka trwała około trzech godzin i składała się z szeregu pojedynków rycerskich oraz była dwukrotnie przerywana dla odpoczynku i opatrzenia rannych. Podczas trzeciego ataku Polaków na pozycje krzyżackie spadł z konia chorąży zakonny Iwan, a wraz z nim chorągiew, co wywołało panikę w szeregach krzyżackich. Ich pozycje załamały się i poszły w rozsypkę. Jedynie nielicznym udało się wyrwać z kotła i uciec w kierunku Brześcia. Do niewoli wzięto 56 braci zakonnych ze swym dowódcą, rannym podczas bitwy w twarz wielkim marszałkiem von Altenburgiem. Poległo wielu dostojników zakonu m.in. komtur elbląski Herman von Oetting, komtur gdański Albert von Ore oraz wielki komtur Otto von Bonsdorf. Zdobyto także wozy z łupami i wielką chorągiew Zakonu. Walka polskich hufców Władysława Łokietka z oddziałami straży tylnej wojsk krzyżackich zakończyła się około południa. Potem rozłożono się obozem dla wypoczynku około trzy kilometry od miejsca bitwy blisko wsi Jarantowice. Władysław Łokietek zdawał sobie sprawę, że wieść o pogromie z pewnością już dotarła do dwóch pozostałych oddziałów krzyżackich i czekał na reakcję strony przeciwnej. Tymczasem grupa ciężkozbrojnej jazdy na czele z Otto von Lutterbergiem powiadomiła straż przednią Henryka Reuss von Plauena, że wracają w stronę Radziejowa. Chodziło nie tyle o wsparcie straży tylnej, co powstrzymanie uciekinierów z pola walki przed rozbudzaniem paniki w szeregach zakonnych żołnierzy. Armia von Lutterberga dotarła do polskiego obozowiska około godziny 14.00 i z miejsca przystąpiła do walki.

• Punkt 2. Jarantowice.
  Około godziny 14.00 nadciągnęła od strony Brześcia Kujawskiego ciężkozbrojna jazda na czele z Otto von Luterbergiem, który po drodze zawracał niedoszłych uciekinierów z pola walki. Bitwa rozgorzała na nowo i przybrała charakter chaotyczny. Początkowo przewagę miały wojska polskie, które doprowadziły do ucieczki część wojsk krzyżackich, tak, że z kolei zawracać je musiał nadciągający ze strażą przednią około godz. 17.00 Henryk Reuss von Plauen. Otto von Luterberg uderzył zwartą kolumną na lewe skrzydło wojsk polskich, gdzie walczyli Wielkopolanie i Kujawianie pod dowództwem Wincentego z Szamotuł. Przełamał front i wszedł na tyły polskiej armii, co wywołało panikę w jej szeregach. Najprawdopodobniej wtedy zostaje zamordowana przez Polaków część jeńców. Królewicz Kazimierz zostaje odesłany z pola walki przez ojca, który uruchomił dla ratowania wojsk polskich swoje odwody. Mimo to Krzyżacy uzyskali przewagę i zaczęli spychać Polaków ku zachodowi. Walka była zaciekła. Zginął komtur toruński Heinrich Rube. Po stronie polskiej największe straty były na prawym skrzydle, gdzie walczyli Małopolanie. Życie stracił chorąży ziemi sandomierskiej Krystyn z Ostrowa i chorąży ziemi krakowskiej Grzegorz Nekada Toporczyk. Poza tym w bezpośrednim niebezpieczeństwie znajdował się sam król. Część jeńców z rannym Dietrichem von Altenburgiem zostaje odbita przez Krzyżaków z rąk łęczycan. Równocześnie do niewoli polskiej dostaje się Henryk Reuss von Plauen oraz komtur golubski Eliger von Hohenstein wraz z blisko czterdziestoma rycerzami zakonnymi, co dowodzi jak zmienne były koleje tej bitwy. Wobec zapadających ciemności i zauważalnej przewagi wojsk krzyżackich Łokietek zarządził odwrót armii polskiej. Krzyżacy na rozkaz Luterberga wymordowali jeńców polskich z wyjątkiem 56 najznaczniejszych na wymianę i okup. Następnie szybko opuścili miejsce bitwy, nie grzebiąc nawet swoich poległych. Pochówkiem zajął się biskup włocławski Maciej z Gołańczy, który naliczył 4187 zabitych żołnierzy po obu stronach, z czego większość stanowili Krzyżacy. Doliczywszy rannych i wziętych do niewoli można straty po obu stronach szacować na 40 procent.

Warstwa 1. Faza przygotowawcza bitwy na 26/27 września 1331 r.

Plan przedstawiający kierunki przemarszu wojsk 27 września 1331 roku na godz. 9:00, 14:00 i 17:00. Na warstwie 1 znajdują się 2 punkty z dodatkowymi informacjami:

• Punkt 1. Wojska krzyżackie.
  Spod Konina, gdzie doszło do pierwszej potyczki z armią Władysława Łokietka, 24 września 1331 roku wojska krzyżackie kierują się na Radziejów, który zajmują 26 września 1331 roku. Armią zakonną dowodzi komtur chełmiński Otto von Lutterberg, a podlegają mu m.in. wielki marszałek Dietrich von Altenburg, komtur elbląski Herman von Oetting, komtur gdański Albert von Ore, wielki komtur Otto von Bonsdorf oraz komtur bałgijski Henryk Reuss von Plauen. W armii zakonnej znajdują się również Krzyżacy inflanccy oraz goście z zachodniej Europy, z liczącą około 100 osób grupą rycerzy angielskich. Całość wojska krzyżackiego liczy około 7 tysięcy ludzi. W jego skład wchodzą ciężkozbrojni bracia zakonni w liczbie blisko 200, 100 ciężkozbrojnych rycerzy świeckich oraz liczące około 1700 osób hufce lekkozbrojne. Ponadto w tym wojsku jest mniej więcej 2000 konnych giermków oraz 2000 chłopskiej ludności pruskiej.

• Punkt 2. Wojska polskie.
  Spod Konina 24 września 1331 roku wojska polskie pod dowództwem Władysława Łokietka wycofują się, nie kontynuując potyczki z armią zakonną i kierują się na Brześć Kujawski przez wsie Kaczewo, Bytoń i Faliszewo na zachód od jeziora Głuszyńskiego. Po przekroczeniu rzeki Zgłowiączka na wysokości wsi Samszyce rozlokowują się obozem w pobliskim lesie. Zgrupowanie chorągwi z Kujaw, Wielkopolski, Małopolski, Ziemi Sieradzko‑Łęczyckiej i pojedynczych rycerzy z Pomorza Gdańskiego liczy blisko 5 tysięcy żołnierzy. Wśród nich są: wojewoda poznański Wincenty z Szamotuł, chorąży krakowski Grzegorz Nekada, chorąży sandomierski Krystyn z Ostrowa czy rycerz z Kujaw Jan z Kisielewa. Radziejów- wieczorem 26 września 1331 roku, gdy został zawiązany obóz pod miastem, Krzyżacy podjęli decyzję o wyruszeniu rano w kierunku Brześcia Kujawskiego w trzech grupach. Pierwszy oddział pod dowództwem komtura bangijskiego Henryka Reuss von Plauena zawierający większość sił krzyżackich miał wyruszyć o 6.00 rano. Za nim w niewielkiej odległości miała się posuwać grupa ciężkozbrojnej jazdy na czele z komturem chełmińskim Otto von Lutterbergiem. Straż tylną stanowiła trzecia grupa pod dowództwem wielkiego marszałka Dietricha von Altenburga. W skład tej grupy wchodziła pruska piechota i około 350 rycerzy konnych. Ich zadaniem było zabezpieczenie tyłów, ochrona zebranych łupów i zbieranie żywności dla całej armii. W grupie tej znajdowali się czołowi dostojnicy zakonu: komtur elbląski Herman von Oetting, komtur gdański Albert von Ore, wielki komtur Otto von Bonsdorf. Rozbili się obozem w pewnym oddaleniu od sił głównych na drodze w stronę wsi Stary Radziejów w odległości blisko 3 km od wsi Płowce. Wyruszyli najpóźniej 27 września około 9.00 rano. Było bowiem bardzo wilgotno i mgliście, więc czekano na lepsze warunki pogodowe. Wtedy w pobliżu wsi Płowce na tylną straż wojsk krzyżackich, liczącą około 2300 osób, napadł z czoła polski hufiec dowodzony przez Wincentego z Szamotuł. Krzyżacy zdezorientowani rzucili przeciwko niemu większość swych sił, wiążąc je w walce. Ruchy żołnierzy utrudniała mgła. Pomimo tego Krzyżacy zdołali podzielić się na pięć oddziałów i ustawili szyki bojowe. Pozostający dotychczas w ukryciu w lesie rycerze polscy w sile czterech hufców na czele z królem Władysławem Łokietkiem, gdy zaczęła opadać mgła, zaatakowali kolumnę krzyżacką równocześnie z boku i z tyłu. Hasłem bojowym, które pozwalało rycerstwu polskiemu rozpoznać się w bitewnym zamęcie, było zawołanie „Kraków”. Walka trwała około trzech godzin i składała się z szeregu pojedynków rycerskich oraz była dwukrotnie przerywana dla odpoczynku i opatrzenia rannych. Podczas trzeciego ataku Polaków na pozycje krzyżackie spadł z konia chorąży zakonny Iwan, a wraz z nim chorągiew, co wywołało panikę w szeregach krzyżackich. Ich pozycje załamały się i poszły w rozsypkę. Jedynie nielicznym udało się wyrwać z kotła i uciec w kierunku Brześcia.

Warstwa 2. Faza bitwy między 9:00 a 12:00. Zbliżenie na miejsce starcia wojsk polskich i Krzyżackich

Warstwa 3. Faza bitwy około godziny 14:00. Zbliżenie na miejsce starcia wojsk polskich i Krzyżackich

Warstwa 4. Faza bitwy około godziny 17:00. Zbliżenie na miejsce starcia wojsk polskich i Krzyżackich.