Bóg i Ojczyzna - wybrane pieśni hymniczne
Ważne daty
II w. p.n.e. – Hymn do słońca Mesomedesa (dokładna data powstania nie jest znana)
ok. 1253 – hymnhymn Gaude Mater Polonia Wincentego z Kielczy
XIII w. – pierwszy hymn w języku polskim Bogurodzica (dokładna data powstania nie jest znana)
1797 – powstanie Pieśni Legionów Polskich we Włoszech
1816 – powstanie pierwszej wersji hymnu Boże, coś Polskę
1831 – Wojciech (Albert) Sowiński komponuje muzykę do hymnu Ignacego Jana Krasickiego Święta miłości kochanej Ojczyzny
1836 – Ryszard Wagner komponuje uwerturę Polonia
1910 – powstanie Roty Marii Konopnickiej i Feliksa Nowowiejskiego
1927 – zatwierdzenie Mazurka Dąbrowskiego jako polskiego hymnu państwowego
1982 – Krzysztof Meyer komponuje VI Symfonię Polską op. 57
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń:
1. zna podstawowe terminy i pojęcia właściwe dla opisu i zrozumienia wybranych dzieł muzycznych (hymny polskie).
definiować pojęcia hymnu i hymnu państwowego;
przedstawiać okoliczności powstania polskiego hymnu państwowego;
wykonywać polski hymn państwowy (4 zwrotki);
analizować inne polskie hymny, będące wyrazem polskości i patriotyzmu;
wymieniać autorów wykorzystujących hymny polskie i obce w swojej twórczości.
Definicja i wyznaczniki gatunku
HymnHymn (z greckiego pieśń pochwalna) – to jeden z najstarszych gatunków literackich, którego tematyka była różnorodna. Hymny pisano ku czci greckich bóstw, jak i chrześcijańskiego Boga, jako pochwałę osoby, ojczyzny (kraju), wydarzenia czy idei. Gatunek ten charakteryzuje niezwykły, poważny, podniosły ton. W literaturze średniowiecznej miał charakter niemal wyłącznie religijny. Współcześnie utożsamiany z pieśnią patriotyczną. Historia literatury zna hymny: państwowe, narodowe, wojskowe, religijne, koronacyjne, akademickie, a także szkolne. Niekiedy hymnem staje się utwór niespełniający ścisłych wymogów formalnych – wystarczy, że określona społeczność nada mu taką funkcję.
Hymn w starożytnej Grecji
Mesomedes z Krety – grecki poeta i muzyk żyjący w II w. p.n.e. jest autorem dwóch z kilku zachowanych zabytków muzycznych starożytnej Grecji – Hymnu do Heliosa (boga słońca) i Hymnu do Nemesis (bogini zemsty, sprawiedliwości i przeznaczenia).
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D15MFbVzo
Utwór muzyczny: Mesmomedes z Krety - Hymn do Słońca Wykonawca: Petros Tabouris Ensemble. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się wesołym charakterem.
Polska twórczość hymniczna w średniowieczu
Gaude Mater Polonia – to XIII‑wieczna pieśń hymniczna. Jej twórcą jest Wincenty z Kielczy. Najstarszy zapis pieśni znajduje się w Antyfonarzu kieleckim i pochodzi z 1372 r. W tłumaczeniu na język polski tytuł brzmi Raduj się, Matko Polsko. Utwór został napisany na kanonizację biskupa Stanisława ze Szczepanowa w 1253 r., jako część oficjumoficjum rymowanego o św. Stanisławie. Po raz pierwszy pieśń została wykonana w Krakowie podczas uroczystości kanonizacyjnych w 1254 r. Melodia hymnu jest zaczerpnięta z chorału gregoriańskiegochorału gregoriańskiego O salutaris Hostia (O, zbawcza Hostio).
![Fotografia przedstawia cztery sceny z życia św. Stanisława. Mianowanie na biskupa, wskrzeszenie Piotrowina, zamordowanie przez króla oraz ćwiartowanie ciała. Biskup ubrany jest w czerwone szaty. Każda scena otoczona jest szeroką kolorową ramą.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RKOZPyiAZZ5gv/1/2LqSxMsWq20wDtw2UCjBKi1OiWk4mfNb.jpg)
Kult św. Stanisława (ur. 1030, zm. 11.04.1079 r.) w okresie rozbicia dzielnicowego przybierał coraz większe rozmiary, potęgowany legendą o cudownym zrośnięciu się ciała, poćwiartowanego z woli króla Bolesława Szczodrego. Taką odmianę losu wróżono i dla Polski. Święty Stanisław został uznany, obok św. Wojciecha, za głównego patrona Polski. Pieśń Gaude Mater Polonia na równi z Bogurodzicą pełniła w dawnych wiekach rolę hymnuhymnu narodowego. Śpiewało ją rycerstwo polskie po odniesionym zwycięstwie. Później pieśń towarzyszyła uroczystościom narodowym. Pierwsza zwrotka, w czterogłosowym opracowaniu Teofila Klonowskiego, jest obecnie śpiewana w czasie inauguracji roku akademickiego, zamiennie z pieśnią Gaudeamus igitur (Radujmy się więc).
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D15MFbVzo
Utwór: Gaude Mater Polonia Wykonawca: Chór Mieszany Cantores Veiherovienses z Wejherowa. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się religijnym, hymnicznym charakterem.
![](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res/R14hFZKFAHmQ7/1670336603/N2D1IqrsrD8uVLLMKRx91zQgKq3R1bA2.zip_extracted/ALTERNATIVE-STATIC/fCRF0WA9WrlqPHk4GWlNmcXV4lEjRngL.jpg)
1. Malarz umieścił na swoim obrazie wizerunek świętego Stanisława – patrona Polski, któremu jest poświęcony hymn Gaude Mater Polonia.
Poniżej jest tekst łaciński i polski hymnuPoniżej jest tekst łaciński i polski hymnu:
Łacina
Gaude Mater Polonia
Gaude Mater Polonia,
prole fecunda nobili.
Summi Regis magnalia
laude frequenta vigili.
Cuius benigna gratia
Stanislai Pontificis
passionis insignia
signis fulgent mirificis.
Hic certans pro iustitia,
Regis non cedit furiae:
Stat pro plebis iniuria
Christi miles in acie.
Tyranni truculentiam,
Qui dum constanter arguit,
Martyrii victoriam
Membratim caesus meruit.
Novum pandit miraculum
Splendor in sancto cernitus,
Redintegrat corpusculum
Sparsum caelestis medicus.
Sic Stanislaus pontifex
Transit ad caeli curiam,
Ut apud Deum opifex
Nobis imploret veniam.
Poscentes eius merita,
Salutis dona referunt:
Morte praeventi subita
Ad vitae potum redeunt.
Cuius ad tactum anuli
Morbi fugantur turgidi:
Ad locum sancti tumuli
Multi curantur languidi.
Surdis auditus redditur,
Claudis gressus officium,
Mutorum lingua solvitur
Et fugatur daemonium.
Ergo, felix Cracovia,
Sacro dotata corpore
Deum, qui fecit omnia,
Benedic omni tempore.
Sit Trinitati gloria,
Laus, honor, iubilatio:
De Martyris victoria
Sit nobis exsultatio.
Amen
Polski
Raduj się, Matko Polsko
Raduj się, Matko Polsko,
w sławne potomstwo płodna!
Króla królów i najwyższego Pana wielkość
Uwielbiaj chwałą przynależną.
Albowiem z Jego łaskawości
Biskupa Stanisława męki
Niezmierne, jakie on wycierpiał,
Jaśnieją cudownymi znaki.
Potykał się za sprawiedliwość,
Przed gniewem króla nie ustąpił:
I staje żołnierz Chrystusowy
Za krzywdę ludu sam do walki.
Ponieważ stale wypominał
On okrucieństwo tyranowi,
Koronę zdobył męczennika,
Padł posiekany na kawałki.
Niebiosa nowy cud zdziałały,
Bo mocą swą Niebieski Lekarz
Poćwiartowane jego ciało
Przedziwne znowu w jedno złączył.
Tak to Stanisław biskup przeszedł
W przybytki Króla niebieskiego,
Aby u Boga Stworzyciela
Nam wyjednać przebaczenie.
Gdy kto dla zasług jego prosi,
Wnet otrzymuje zbawcze dary:
Ci, co pomarli nagłą śmiercią,
Do życia znowu powracają.
Choroby wszelkie pod dotknięciem
Pierścienia jego uciekają,
Przy jego świętym grobie zdrowie
Niemocnych wielu odzyskuje.
Słuch głuchym bywa przywrócony
A chromy kroki stawia raźno,
Niemowom język się rozwiązał,
W popłochu szatan precz ucieka.
A przeto szczęsny ty, Krakowie,
Uposażony świętym ciałem,
Błogosław po wsze czasy Boga,
Który z niczego wszystko stworzył.
Niech Trójcy Przenajświętszej zabrzmi
Cześć, chwała, sława, uwielbienie,
A nam tryumfy męczennika
Niech wyjednają radość wieczną.
Amen
Bogurodzica
Bogurodzica – pierwsza pieśń w języku polskim, powstała prawdopodobnie w XIII w. Ten religijny utwór związany z kultem maryjnym był zarazem najstarszą pieśnią bojową polskiego rycerstwa, którą – według kronikarza Jana Długosza – śpiewali już w 1410 r. rycerze pod Grunwaldem, kiedy ruszali do walki z Krzyżakami. Za panowania dynastii Jagiellonów Bogurodzica była hymnem królewskim.
![](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res/RKi4QM1OKUsFx/1670336603/1cBaylQ3jYrqo3ZFpWegghnecGVPXd9O.zip_extracted/ALTERNATIVE-STATIC/1VbA4hcMD7Q0eRIDxUpkApsPHYPUFRA2.jpg)
1. W Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie przechowywany jest najstarszy zachowany do naszych czasów zapis tej pieśni, pochodzący z 1407 r. Bogurodzica jest pieśnią jednogłosową wykonywaną bez akompaniamentu. W formie nawiązuje do chorału gregoriańskiego.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D15MFbVzo
Utwór muzyczny: „Bogurodzica”. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się hymnicznym charakterem.
Inispiracje
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D15MFbVzo
Utwór muzyczny: Wojciech Kilar, Bogurodzica Wykonawca: Chór Filharmonii Narodowej w Warszawie, Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Narodowej w Warszawie, pod dyrygenturą Witolda Rowickiego. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się hymnicznym charakterem.
Sięgnąwszy po tekst najstarszej polskiej pieśni religijnej, nazwanej przez Jana Długosza carmen patrium, kompozytor uwypuklił jej bohaterski, rycerski charakter – jako inwokacji przed bitwą. Dzieło rozpoczyna się bowiem punktowanym motywem rytmicznympunktowanym motywem rytmicznym werbla, który najpierw stopniowo narasta, a potem cichnie, prawie zamierając. Gdy po pauzie rytm powraca i dołącza do niego głuche, złowrogie tremolotremolo kotłów, widzimy zgoła – jak zanotował w swej monografiimonografii Leszek Polony – nadciągające hufce rycerskie.
![](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res/R1HkW34ntRXCt/1670336604/1cvP4CyNc2T7JdTxeyDLyiATpBtUbE72.zip_extracted/ALTERNATIVE-STATIC/2RBqpilYgdgXgbAhYP6JohqQfOLqf4Ig.jpg)
1. Wejście chóru w wysokim rejestrze, ze słowami Bogurodzica, dziewica, Bogiem sławiena Maryja!, rozpoczyna właściwą narrację. Po krótkim, czysto instrumentalnym przerywniku, odzywa się w niskich rejestrach chór męski z incipitem pieśni, następnie dołączają głosy żeńskie z jednostajną rytmicznie melorecytacją pierwszej strofy pieśni. Towarzyszą temu obsesyjne powtórzenia fragmentów tekstu oraz dramatyczne interwencje perkusji. Pierwszy odcinek utworu kończy się potężną kulminacją na – jakby wykrzyczanych quasi grido – słowach Kyrie eleison.
Druga część kompozycji rozpoczyna się wprowadzeniem przez basy drugiej strofy pieśni. (Twego dziela Krzciciela, Bożyce, / Usłysz głosy, napełń myśli człowiecze! / Słysz modlitwę, jąż nosimy / To dać raczy, jegoż prosimy - zapis tekstu według Historii literatury niepodległej Polski (965‑1795) Ignacego Chrzanowskiego), przybierając kształt rytmicznego i motywicznego ostinataostinata, którego obsesyjność prowadzi do kulminacji na klasterowychklasterowych akordach całej orkiestry. Po tym odcinku następuje rodzaj orkiestrowego interludiuminterludium, w którym na plan pierwszy wybijają się instrumenty smyczkowe z długimi dźwiękami. AkordyAkordy harf oraz spokojna pod względem wyrazowym partia chóru żeńskiego (A na świecie zbożny pobyt / Po żywocie rajski przebyt). Po pauzie generalnej, w epilogu utworu, po raz pierwszy i jedyny, kompozytor cytuje początek gregoriańskiej melodii oryginalnej Bogurodzicy. Całość wieńczy przypomnienie punktowanego rytmu werbli z początku dzieła.
Mazurek Dąbrowskiego
Najważniejszą pieśnią dla każdego Polaka jest Mazurek Dąbrowskiego, pierwotnie Pieśń Legionów Polskich we Włoszech. Powstała we włoskim mieście Reggio nell’Emilia w lipcu 1797 r. Autorem sześciu strof jest Józef Wybicki, natomiast kompozytor melodii o proweniencji ludowego mazura jest nieznany. Od pierwszego wykonania pieśń szybko się rozprzestrzeniła wśród polskiej emigracji i w okupowanym kraju. Tekst nawiązuje do wzniosłych, ale i tragicznych momentów z historii politycznej i militarnej Polski. Był pisany ku pokrzepieniu serc. Przywołuje wielkie postaci: hetmana Stefana Czarnieckiego, Tadeusza Kościuszkę czy Napoleona Bonaparte, z którym wielu Polaków wiązało nadzieje na odzyskanie niepodległości. Mazurek Dąbrowskiego został uznany za hymn państwowyhymn państwowy w 1927 r. i zatwierdzono go ponownie po drugiej wojnie światowej (1948 r.).
Wpływ polskiego hymnu na inne pieśni narodowe
![](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res/RDpceTxjxNi7V/1670336604/1Q4D241mtgv74Cf1VSwEdkBaipnUGlQf.zip_extracted/ALTERNATIVE-STATIC/QkMIqBcSeTuNLt4KgPOtoepzFmrdMSUJ.jpg)
1. Polski hymn narodowy stał się protoplastą dla innych słowiańskich hymnów i pieśni. Słowacy śpiewali: Hej, Slováci, ešte naša slovenská reč žije. Ten tytuł później został zamieniony przez Czechów na Hej, Slované. Pieśń stała się pieśnią wszystkich Słowian po zjeździe wszechsłowiańskim w 1848 r. w Pradze. Łużyczanie mają pieśń Hišće Serbstwo njezhubjene (Jeszcze Łużyce nie zginęły) napisaną przez Handrija Zejlera w 1845 r. na wzór Mazurka Dąbrowskiego, a Chorwaci pieśń Još Hrvatska ni propala (Jeszcze Chorwacja nie umarła) z 1833 r. autorstwa Ferdynanda Livadicia. W czasie powstania listopadowego 1831 r. Mazurek Dąbrowskiego zawędrował na Żmudź jako pieśń ludowa pod tytułem Pieśń Żmudzinów telszewskiego powiatu w wojnie r. 1831. Do melodii polskiego hymnu napisano siedem zwrotek tekstu po żmudzku.
Inspiracje
W 1836 r. Ryszard Wagner (kompozytor niemiecki 1813–1883) w wieku 23 lat skomponował UwerturęUwerturę na orkiestrę C‑dur Polonia. Wagner napisał tę uwerturę będąc pod wrażeniem jedności i odwagi Polaków w czasie powstania listopadowego, w dążeniu przez nich do wywalczenia niepodległości. Na powstanie utworu wpłynął fakt podróżujących przez jego rodzinny Lipsk oddziałów rozbitej armii polskiej, zmierzających ku Francji po upadku powstania listopadowego, a także spotkaniem z jednym z jego bohaterów, hrabią Wincentym Tyszkiewiczem. W roku 1832 Wagner uczestniczył w urządzonych przez emigrantów obchodach rocznicy 3 Maja, słuchając polskich pieśni patriotycznych. W utwór wkomponował fragmenty polskich dzieł: Mazurek Trzeciego Maja (Witaj, majowa jutrzenko), Mazurek Dąbrowskiego i Litwinka, czyli hymn Legionów Litewskich (dobrze znanej w 1 połowie XIX w. patriotycznej pieśni autorstwa Karola Kurpińskiego (kompozytor polski 1785–1857).
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D15MFbVzo
Utwór muzyczny: Ryszard Wagner - Uwertura na orkiestrę C - dur Polonia, takty 329-609 Wykonawca: Orkiestra Polskiego Radia w Krakowie, dyryguje Szymon Kawalla. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się skocznym charakterem.
Boże coś Polskę
Boże, coś Polskę (1816 r.) – hymn Alojzego Felińskiego (1771–1820). Pierwszą wersję muzyki napisał Jan Nepomucen Piotr Kraszewski. Hymn powstał na cześć cara Aleksandra I – króla Królestwa Polskiego (Kongresowego) i pierwotny jego tytuł brzmiał: Boże, zachowaj Króla (od 1818 r. występował pod nazwą Pieśń narodowa za pomyślność króla). Boże, coś Polskę było zamówieniem wielkiego Księcia Konstantego i pierwotnie w refrenie pieśni Felińskiego padały słowa: Przed Twe oblicze zanosim błaganie, naszego króla zachowaj nam Panie! na rocznicę ogłoszenia Królestwa Polskiego. Już w następnym roku nieoficjalnie zaczęto śpiewać w tym miejscu Naszą ojczyznę racz nam wrócić, Panie. Melodia pieśni została uproszczona i upodobniona do melodii pieśni religijnej Bądź pozdrowiona, Panienko Maryjo, tę samą melodię ma pieśń religijna Serdeczna Matko. Pieśń zaczęła funkcjonować w obiegu jako pieśń konspirantów, a po klęsce powstania listopadowego stała się manifestacją uczuć patriotycznych. Do początkowych dwóch zwrotek w 1828 r. dodano dwie kolejne z Hymnu do Boga o zachowanie wolności, którego autorem był Antoni Gorecki. Anonimowi autorzy dodawali później kolejne zwrotki tak, że w 1860 r. było ich aż 11. W zaborze rosyjskim została zakazana w 1862 r. W rok później towarzyszyła powstańcom i stąd nazwano ją Marsylianką 1863 roku.
W drugiej połowie XIX i na początku XX w. hymn był znany i śpiewany w wielu językach, głównie jako pieśń religijna, a wśród narodów słowiańskich jako pieśń patriotyczna. Żydzi uznali ją za Modlitwę Izraelitów na Nowy Rok 5622 (czyli 1861), ze słowami Boże, coś wielki Izraela naród...
Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r., pieśń dzięki swojej patriotycznej tradycji i ze względu na podniosły charakter hymniczny, stała się jedną z kandydatek do miana hymnu państwowego. W refrenie zaczęto śpiewać Ojczyznę wolną pobłogosław, Panie, natomiast na Śląsku śpiewano ją jako śląski hymn narodowy z refrenem Spod jarzma Niemców wybawże nas Panie. Zwrot Ojczyznę wolną racz nam wrócić, Panie śpiewano ponownie w PRL.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D15MFbVzo
Utwór muzyczny: „Boże ! Coś Polskę”, głos z organami. W celu wysłuchania dzieła należy w dolnym lewym rogu nacisnąć szary trójkąt, służący do odtworzenia muzyki. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się hymnicznym charakterem.
Pierwotny tekst opublikowany w Gazecie Warszawskiej 20 lipca 1816 roku:
Boże, coś Polskę przez tak liczne wieki
Otaczał blaskiem potęgi i chwały
I tarczą swojej zasłaniał opieki
Od nieszczęść, które przywalić ją miały
Przed Twe ołtarze zanosim błaganie,
Naszego Króla zachowaj nam Panie!
Tyś, coś ją potem, tknięty jej upadkiem,
Wspierał walczącą za najświętszą sprawę,
I chcąc świat cały mieć jej męstwa świadkiem,
Wśród samych nieszczęść pomnożył jej sławę
Przed Twe ołtarze…
Ty, coś na koniec nowymi ją cudy
Wskrzesił i sławne z klęsk wzajemnych w boju
Połączył z sobą dwa braterskie ludy,
Pod jedno berło Anioła pokoju:
Przed Twe ołtarze…
Wróć nowej Polsce świetność starożytną
I spraw, niech pod Nim szczęśliwą zostanie
Niech zaprzyjaźnione dwa narody kwitną,
I błogosławią Jego panowanie;
Przed Twe ołtarze…
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D15MFbVzo
Utwór muzyczny: Boże, coś Polskę, Tekst: Alojzy Feliński, muzyka: Jan Nepomucen Piotr Kraszewski Wykonawca: Tomasz Sokołowski. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się hymnicznym charakterem.
Święta miłości kochanej Ojczyzny
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D15MFbVzo
Utwór muzyczny: „Święta miłości kochanej Ojczyzny” - głos z fortepianem. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
Tekst tej pieśni napisał biskup warmiński Ignacy hrabia Krasicki, najwybitniejszy twórca literatury polskiego oświecenia. Pierwsza część tekstu powstała około 1772 r., po doświadczeniach konfederacji barskiej i pierwszym rozbiorze Polski. Na jednym z obiadów czwartkowych jesienią 1774 r. Krasicki czytał zebranym swój poemat Myszeis przygotowywany do druku jako debiut książkowy i w pieśni IX tego poematu ogłosił pierwszą strofę Święta miłości kochanej Ojczyzny, która jako apostrofaapostrofa anonimowego autora, ukazała się tej jesieni w czasopiśmie Zabawy Przyjemne i Pożyteczne. Jeszcze w tym samym 1774 r. apostrofa do miłości ojczyzny była kolportowana przez księgarzy także w formie osobnej ulotki. Niebawem książę Adam Czartoryski, założyciel i komendant Szkoły Rycerskiej w Warszawie, włączył wiersz Krasickiego do Katechizmu moralnego dla uczniów Korpusu Kadetów. Tekst ten również został wywieszony na drzwiach pokoi kadetów. Odmawiano go w każdą sobotę przed oficerem dyżurnym jako modlitwę, był też śpiewany (nie wiadomo dziś z jaką melodią) – jako Pieśń Szkoły Rycerskiej. Z tego powodu innym znanym tytułem tej pieśni został Hymn Szkoły Rycerskiej. Również Komisja Edukacji Narodowej propagowała ten hymn, wprowadzając go do podręczników gramatyki.
Tekst drugiej części Hymnu… pochodzi z innego utworu Krasickiego – Wojny chocimskiej (1780 r.). W XIX w. śpiewniki podawały już oba te wiersze jako jeden Hymn do miłości Ojczyzny.
Muzykę do tego tekstu pisało wielu twórców. Pierwszą znaną powszechnie wersję muzyczną skomponował Józef Elsner. Jednakże do dziś przetrwała napisana w 1831 r. na emigracji przez pianistę i kompozytora Wojciecha (Alberta) Sowińskiego (1805–1880) autora m.in. pierwszego w naszej muzykografii Słownika muzyków polskich dawnych i nowoczesnych, 1874 r.
Rota
Słowa RotyRoty napisała Maria Konopnicka pod wpływem oburzenia prześladowaniami polskości w zaborze pruskim, czyli szerokiej germanizacji i strajku dzieci wrzesińskich z 1901 r. Opublikowana po raz pierwszy w 1908 r. Rota, na łamach krakowskiego czasopisma Przodownicy, stała się inspiracją dla Feliksa Nowowiejskiego. Szlachetna w swej prostocie melodia do słów wiersza niosącego przesłanie wierności Ojczyźnie, oficjalnie zabrzmiała w lipcu 1910 r. w Krakowie, jako Hasło – uroczysta pieśń na obchód grunwaldzki. Kilkuset chórzystów z całej Polski pod dyrekcją kompozytora wykonało utwór podczas uroczystego jubileuszu 500‑lecia zwycięstwa nad Krzyżakami. Odsłonięty został wtedy, zaprojektowany przez Antoniego Wiwulskiego, a ufundowany przez Ignacego Jana Paderewskiego – pomnik Grunwaldzki, przedstawiający Władysława Jagiełłę, z mottem na cokole monumentu Praojcom na chwałę – braciom na otuchę.
Rozpoczynając od wydarzeń z początku XX w., które to bezpośrednio wpłynęły na powstanie wiersza, poprzez powstania śląskie i wielkopolskie, I i II wojnę światową oraz bolesne doświadczenia stanu wojennego, zaobserwować można żywą obecność Roty traktowanej jako hymn narodowy, wyrażający postawę opartą na chrześcijańskiej wierności i zawierzeniu Bogu, pełną zaangażowania wobec ojczyzny.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Rota była kolejnym (obok Boże, coś Polskę) kontrkandydatem Mazurka Dąbrowskiego do określenia mianem hymnu narodowego.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D15MFbVzo
Utwór muzyczny: VI Symfonia Polska op. 57 cz. II Wykonawca: Krzysztof Meyer. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się hymnicznym charakterem.
![](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res/R3JfgY9xswBxv/1670336604/1wnIEpGtSOBhrytHDJM2ggMwiJ4sezh5.zip_extracted/ALTERNATIVE-STATIC/1BOZHO0LZev4tqOFtlRmoIjpIYhffZlU.jpg)
1. VI Symfonię Polską op. 57 (1982 r.) rozpoczął pisać Krzysztof Meyer (ur. 1943 r., polski kompozytor) – jak sam wyznał – pod wpływem ogłoszenia stanu wojennego w Polsce w dniu 13 grudnia 1981 r. Ukończył ją w kwietniu następnego roku i nazwał Symfonią Polską, aby zwrócić uwagę na okoliczności w jakich powstawała. Są tu cytaty z polskich pieśni patriotycznych – Bogurodzicy, Boże, coś Polskę, Roty oraz nawiązania do dawnych epok – charakterem melodyki i rytmu, odpowiednimi współbrzmieniami. Jest to muzyka z jednej strony nowoczesna, z drugiej zaś cechuje ją osadzenie w tradycji polskiej, inspirowanej dawnymi hymnami.
Prezentacja 3D przedstawiająca Pomnik Grunwaldzki w Krakowie
Zadania
Ignacy Krasicki był autorem hymnu:
- Boże, coś Polskę
- Święta miłości kochanej Ojczyzny
- Rota
Który z poniższych hymnów stał się kanwą dla powstania wielu innych hymnów lub pieśni:
- Boże, coś Polskę
- Gaude Mater
- Mazurek Dąbrowskiego
Jakiej melodii Ryszard Wagner nie wykorzystał w swojej uwerturze C-dur Polonia:
- Rota
- Mazurek 3 maja
- Mazurek Dąbrowskiego
Który z poniższych tekstów został wykorzystany w refrenie pieśni Boże, coś Polskę:
- Przed Twe ołtarze zanosim błaganie, Naszego Króla zachowaj nam Panie!
- Przed Twe ołtarze zanosim błaganie, Ojczyznę naszą pobłogosław Panie!
- Przed Twe ołtarze zanosim błaganie, Ojczyznę wolną racz nam wrócić, Panie!
Przyporządkuj wyjaśnienia do podanych pojęć:
szybkie powtarzanie jednego lub kilku dźwięków dających efekt drżenia., (w klasycznym kształcie) to zazwyczaj trzy- lub czteroczęściowy utwór muzyczny na orkiestrę, popularny w XVIII, XIX i XX w. Jest orkiestrowym odpowiednikiem sonaty., tradycyjny, jednogłosowy śpiew liturgiczny Kościoła łacińskiego wykonywany unisono przez mężczyzn., wielokrotne powtarzanie struktury melodycznej (także harmonicznej lub rytmicznej), najczęściej w głosie najniższym.
chorał gregoriański | |
tremolo | |
symfonia | |
ostinato |
Połącz w pary autora z właściwym utworem:
Uwertura koncertowa C-dur <i>Polonia</i>, <i>Bogurodzica</i> na chór mieszany i orkiestrę, <i>VI Symfonia Polska</i>
Wojciech Kilar | |
Ryszard Wagner | |
Krzysztof Meyer |
Mesmomedes- 1. Hymn do słońca, 2. Rota, 3. Boże, coś Polskę
Alojzy Feliński- 1. Hymn do słońca, 2. Rota, 3. Boże, coś Polskę
Do podanych imion i nazwisk twórców, dopasuj nazwy hymnów ich autorstwa:
Hymn do słońca, Boże, coś Polskę, Rota
Feliks Nowowiejski- ......................................
Mesmomedes- ......................................
Alojzy Feliński- ......................................
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D15MFbVzo
Utwór muzyczny: „Mazurek Dąbrowskiego”, wersja fortepianowa, opr. K. Sikorski. W celu wysłuchania utworu należy kliknąć w szary trójkąt umieszczony w lewym dolnym rogu odtwarzacza.
Słownik pojęć
współbrzmienie co najmniej trzech dźwięków o różnej wysokości i nazwie.
bezpośredni, często uroczysty zwrot do osoby, pojęcia przedmiotu, stosowany w utworze poetyckim (lub przemówieniu).
tradycyjny, jednogłosowy śpiew liturgiczny Kościoła łacińskiego wykonywany unisono przez mężczyzn.
(z greckiego hýmnos – pieśń pochwalna) uroczysta i podniosła pieśń pochwalna o apostroficznym charakterze wypowiedzi, komponowana na cześć bóstwa, szczególnej osoby, wydarzenia, ojczyzny (kraju), a także idei.
(hymn narodowy) uroczysta pieśń o charakterze patriotycznym, stanowiąca jeden z symboli państwowych.
(z łac. zaczyna się, od incipere – zaczynać) określenie na formułkę umieszczaną często na początku średniowiecznych rękopisów, która zawierała imię autora i tytuł dzieła.
wstawka instrumentalna między częściami utworu wokalnego lub instrumentalnego.
(ang. tone cluster = grono dźwięków) to wielodźwiękowe współbrzmienie, zbudowane z małych interwałów, najczęściej sekundowych. Używany w muzyce XX w. Nie jest uważany za akord.
forma dramatyczna uprawiana w średniowieczu. Była wykonywana jako część obrzędu liturgicznego, ale nie należała do kanonicznych składników nabożeństwa.
(wł.) termin muzyczny oznaczający wielokrotne powtarzanie struktury melodycznej (także harmonicznej lub rytmicznej), najczęściej w głosie najniższym.
(wł.) prawie, jakby krzyk.
tekst przysięgi lub rodzaj utworu literackiego.
wynika z wydłużenia dźwięku akcentowanego, zwykle o połowę, kosztem następnego dźwięku nieakcentowanego (np. ósemka z kropką + szesnastka).
(w klasycznym kształcie) to zazwyczaj trzy- lub czteroczęściowy utwór muzyczny na orkiestrę, popularny w XVIII, XIX i XX w. Jest orkiestrowym odpowiednikiem sonaty.
(z wł. drżenie) określenie rodzaju artykulacji, która polega na szybkim powtarzaniu jednego lub kilku dźwięków dających efekt drżenia.
(francuski – ouverture; otwarcie, rozpoczęcie) dzieło przeznaczone do wykonania przed podniesieniem kurtyny w operze, czasem też grane na otwarcie koncertu. W XIX w. bardzo popularne było komponowanie niezależnych uwertur koncertowych, które posiadały obrazowe tytuły.
Galeria dzieł sztuki
Biblioteka muzyczna
Bibliografia
Leszek Polony, Kilar. Żywioł i modlitwa, Kraków 2005.
Ignacy Chrzanowski, Historia literatury niepodległej Polski (965–1795).