Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
RN2vjgj7DqdvM1

Bolero Maurycego Ravela

Ważne daty

1875‑1937 – lata życia Josepha‑Maurice’a Ravela

Ważniejsze kompozycje:

1899Pawana na cześć zmarłej Infantki (wersja fortepianowa)

1907Rapsodia hiszpańska

1907‑1909Dafnis i Chloe

1917Nagrobek Couperina

1927‑1928Bolero

1
1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

R15bsE78xBfrV1
W prostokątnym polu znajduje się napis „Pobierz”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego scenariusz lekcji - dokument w formacie pdf.
Źródło: online-skills, cc0.

I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka.

8. Muzyka XX i XXI wieku. Uczeń:

1) charakteryzuje muzykę w kontekście estetyki epoki – wymienia i opisuje wybrane style i techniki muzyki XX i XXI w.: impresjonizm, ekspresjonizm, dodekafonia, serializm, punktualizm, neoklasycyzm, nawiązania do jazzu, folkloryzm, witalizm, aleatoryzm, sonoryzm, muzyka elektroakustyczna, improwizowana, multimedialna, performance;

2) wymienia środki wykonawcze muzyki XX i XXI wieku i opisuje: fortepian preparowany, fale Martenota, organy Hammonda, syntezator (Mooga), zastosowanie taśmy magnetofonowej, instrumenty elektroakustyczne i elektroniczne;

3) wymienia i charakteryzuje twórczość kompozytorów: Claude Debussy, Maurice Ravel, Aleksander Skriabin, Arnold Schönberg, Siergiej Prokofiew, Igor Strawiński, Béla Bartók, Siergiej Rachmaninow, Dymitr Szostakowicz, Manuel de Falla, George Gershwin, John Cage, Olivier Messiaen, Pierre Boulez, Karheinz Stockhausen, Steve Reich, Gerard Grisey, Kaija Saariaho, Thomas Adès i in..

II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń:

1. zna podstawowe terminy i pojęcia właściwe dla opisu i zrozumienia wybranych dzieł muzycznych;

2. nazywa i porządkuje główne nurty, gatunki i style muzyczne, wskazuje formy wypowiedzi artystycznej spoza tradycyjnej klasyfikacji, uzasadniając swoją wypowiedź.

III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń:

1. wypowiada się w formie ustnej (np. dyskusja, prezentacja, debata) i/lub pisemnej (np. esej, referat) o dziełach muzycznych w oparciu o podstawową terminologię.

Nauczysz się

opisywać twórczość Ravela;

wykazywać różnorodność stylistyczną utworów Ravela;

formułować wzorce kulturowe Bolera;

określać zmiany dynamiczne w dziele Ravela;

charakteryzować instrumenty mające wpływ na zastosowanie efektu dynamicznego w utworze.

Historia Maurycego Ravela

RZY1pnTHzisI4
Film edukacyjny pod tytułem Historia Maurycego Ravela. Film przedstawia pokaz slajdów, na których umieszczone są zdjęcia i tekst: 1. Ilustracja przedstawia Maurice Ravela, obok niego pojawiają się dodatkowe informacje: Maurice Ravel, francuski pianista, kompozytor i dyrygent, wraz z Claudem Debussym uważany jest za przedstawiciela impresjonizmu. Naukę gry na fortepianie rozpoczął w wieku 7 lat, kontynuując swe muzyczne zainteresowania w konserwatorium paryskim, w klasach fortepianu i kompozycji. Choć szczególne znaczenie przypisuje się tworzonym przez niego utworom fortepianowym i pieśniom, choć do kanonu literatury muzycznej weszły takie jego utwory, jak: Pawana na cześć zmarłej Infantki, Rapsodia hiszpańska, Kwartet smyczkowy F-dur, Koncerty fortepianowe, opera Dziecko i czary, balet Dafnis i Chloe, najczęściej wykonywany jest jego poemat choreograficzny Bolero. Według danych udostępnianych przez francuskie stowarzyszenie pisarzy, kompozytorów i wydawców muzycznych, na całym świecie Bolero odtwarzane bądź wykonywane jest sześć razy w ciągu każdej godziny. 2. Ilustracja przedstawia Idę Rubinstein, obok niej pojawiają się dodatkowe informacje: Historia kompozycji sięga roku 1927. Wówczas to, na zamówienie przyjaciółki, rosyjskiej tancerki, producentki i menadżerki Idy Rubinstein, Ravel rozpoczął komponowanie muzyki baletowej inspirowanej motywami hiszpańskimi. Początkowo planował zinstrumentować fragmenty suity fortepianowej Iberia Izaaka Albeniza, jednakże w obliczu problemów związanych z prawami autorskimi, odstąpił od pierwotnego zamysłu i w ostatniej chwili skomponował utwór, do którego nie przywiązywał szczególnej wagi. Jego obojętny stosunek względem Bolera określają najlepiej autokomentarze: „to prościutki i bezpośredni utwór, bez najmniejszych starań o wirtuozerię”, „brak w nim muzyki”, „każdy student konserwatorium napisałby to lepiej”… 3. Ilustracja przedstawia Projekt kostiumu do premiery Bolera, obok niego pojawiają się dodatkowe informacje: Po premierze Bolera zachwycony recenzent przybliżał treść libretta napisanego przez Idę Rubinstein: „Scena przedstawia wnętrze hiszpańskiej gospody: jest ono na wpół ciemne; wzdłuż ścian, za stołami siedzą wieśniacy przy winie. Pośrodku wielki stół, na którym tancerka rozpoczyna taniec – najpierw z godnością, miarowo… Ruchy jej krzepną, gdy rytm powtarza się uporczywie raz po raz… Goście nie zwracają początkowo uwagi na tańczącą, lecz stopniowo zaczynają nasłuchiwać, patrzą ze wzrastającym zainteresowaniem. Coraz bardziej ogarnia ich urzekająca monotonia rytmu – wstają, podchodzą do tańczącej, jak zahipnotyzowani stają wokół stołu, urzeczeni tańcem, który przeradza się w zbiorową magię…” 4. Ilustracja przedstawia Idę Rubinstein w kostiumie hiszpańskiej tancerki, obok niej pojawiają się dodatkowe informacje: Premierowe wykonanie poematu choreograficznego Bolero Maurycego Ravela, z solistką baletu Idą Rubinstein i jej zespołem tancerzy, miało miejsce 22 listopada 1928 roku w Operze Paryskiej. Choć obecnie utwór ten należy do najpopularniejszych przykładów muzyki dwudziestowiecznej, pierwszym wykonaniom towarzyszyły przede wszystkim odgłosy niezrozumienia i niezdecydowania. Od rewolucyjnej premiery baletu Święto wiosny Igora Strawińskiego, która miała miejsce w 1913 roku, minęło piętnaście lat, ale publiczność paryska gwizdała, krzyczała i otwarcie wyrażała swoje niezadowolenie. 5. Ilustracja przedstawia kompozytora i zespół baletowy po wykonaniu Bolera w Wiedniu w 1929 roku, obok nich pojawiają się dodatkowe informacje: Powszechnie znana jest anegdota, jakoby podczas premierowego wykonania utworu jedna z melomanek wstała i wykrzyknęła: „Pan oszalał!” Podobno reakcja Ravela była zaskakująca. Odpowiedział na tę prowokację ze stoickim spokojem: „Całe szczęście, widzę, że jednak ktoś zrozumiał, o co chodzi” 6. Ilustracja przedstawia Maurice Ravela, obok niego pojawiają się dodatkowe informacje: Okazało się, że Maurice Ravel stworzył jednak absolutny hit. Bolero stanowi bowiem nie tylko jeden z najczęściej słuchanych dwudziestowiecznych utworów z kręgu muzyki klasycznej; wykorzystuje się jego fragmenty jako podkład dźwiękowy do bajek, filmów i reklam; choreografowie dokonują prób reinterpretacji i tworzenia nowych układów tanecznych, także dla łyżwiarzy. 7. Ilustracja przedstawia obraz Ludwiga Nauera pod tytułem Maurycy Ravel obok niego pojawiają się dodatkowe informacje: Bolero wpisało się w jeden z wielu panujących wówczas nurtów – nurt narodowy w muzyce. W pierwszych dziesięcioleciach XX wieku, w reakcji na hegemonię muzyki niemieckiej w wieku XIX, Francuzi postulowali tworzenie „muzyki czysto francuskiej”. Ravel nie tylko uznawany był za jednego z najwybitniejszych kompozytorów Francji, ale także złożył hołd swym wielokulturowym baskijsko-szwajcarskim korzeniom, nawiązując do folkloru hiszpańskiego, m.in. w Bolerze, Godzinie hiszpańskiej i Rapsodii hiszpańskiej. Jednakże, oprócz muzycznego nacjonalizmu, w jego twórczości odnajdziemy elementy impresjonizmu, neoklasycyzmu, a nawet jazzu. Obecnie uznawany jest za jednego z klasyków XX wieku.
m4d104d2a3d6048aa_0000000000010

Charakterystyka utworu Bolero

Muzyka Bolera Maurycego Ravela wykorzystuje rytm tańca ludowego o tej samej nazwie, utrzymanego w metrum ³¼, tańczonego z towarzyszeniem kastanietów już w XVIII wieku na ulicach i placach Hiszpanii. Pierwszy raz pomysł zasadniczej melodii utworu – tematu, kompozytor przegrywał przy fortepianie swemu przyjacielowi podczas pobytu na wczasach w Saint‑Jean‑de‑Luz. Sam twórca zwrócił wówczas uwagę na szczególnego rodzaju uporczywość pomysłu melodycznego, co zintensyfikował dodatkowo niecodzienną konstrukcją formalną, rodzajem eksperymentu. Bolero jest bowiem utworem tanecznym kształtowanym w oparciu o zasadę powtarzalności z wykorzystaniem narastania poziomu dynamicznego (crescendoCrescendocrescendo).

Na tle nieustannie powtarzającego się schematu rytmicznego Bolera temat powtórzony jest osiemnastokrotnie, przy czym kolejne powtórzenie głównej melodii podejmuje nowy instrument.

R1FVYGLxt5CX01
Maurycy Ravel, Schemat rytmiczny „Bolera”, haigmassie.blogspot.com, CC BY 3.0
R1P2G8zZePe4l
Utwór: Maurice Ravel, Bolero Werbel. Nagranie przedstawia partię rytmiczną wybijaną przez werbel w utworze Bolero. Kompozycja jest stylizowanym tańcem hiszpańskim.

W pierwszych taktach kompozycji Ravel wprowadza cztery instrumenty: werbel, altówki, wiolonczele i flet wykonujący temat.

R10Ta6D71EtVD
Utwór: Maurice Ravel, Bolero Flet. Nagranie przedstawia temat napisany w partii fletu w utworze Bolero. Kompozycja jest stylizowanym tańcem hiszpańskim. Cechuje się spokojnym, wesołym charakterem.

W ostatnich taktach jest to już dwadzieścia sześć linii głosowych (pojedynczych instrumentów oraz grup instrumentalnych).

Osiągnięty jest zatem efekt crescendaCrescendocrescenda orkiestrowego, karuzeli dźwięków, apoteozy rytmu. Przestrzeń wypełnia się bowiem nie tylko w sposób naturalny coraz większą ilością wykonawców, ale dodatkowo twórca potęguje poziom dynamiczny nakazując instrumentalistom stopniowo grać coraz głośniej.

Ze względu na prostotę konstrukcyjną (osiemnaście powtórzeń tego samego pomysłu melodycznego w zmieniającej się szacie instrumentacyjnej) Bolero było początkowo krytykowane i nikt nie przypuszczał, że to właśnie ta kompozycja przyniesie twórcy nieprzemijającą sławę.

Pobierz partyturę utworu klikając na przycisk „Pobierz”.

R18Ihw9jK0iYe1
Partytura do pobrania.
Źródło: online skills, licencja: CC BY 3.0.
R2ygC0BPVRhc9
Utwór: Maurice Ravel, Bolero orkiestra Bolero jest stylizowanym tańcem hiszpańskim przeznaczonym na skład orkiestry symfonicznej. Utwór posiada umiarkowane tempo (Tempo di Bolero, moderato assai) i instrumentalną fakturę homofoniczną. Dynamika utworu wzrasta wraz z kolejnymi powtórzenimi tematu.

Zadania

RviCIQPqdqrd8
Ćwiczenie 1
Które ze wskazanych opinii odnoszą się do kompozycji Maurycego Ravela Bolero. Możliwe odpowiedzi: 1. karuzela dźwięków, 2. prościutki i bezpośredni utwór, 3. apoteoza rytmu, 4. piękności z przyprawionymi nosami, różowane […] albo na szczudłach
RXRa2bfS24EPF
Ćwiczenie 2
Do pojęcia dopasuj definicję. Pojęcie: Crescendo Możliwe odpowiedzi: 1. określenie dynamiczne – coraz głośniej., 2. forma instrumentalna, czyli zbudowana z kilku lub kilkunastu części, przede wszystkim o charakterze tanecznym, utrzymanych głównie w tej samej lub pokrewnej tonacji., 3. taniec dworski z XVI w.; także pieśń lub piosenka miłosna, jedna z form staropolskiej liryki, popularnej w XVI–XVII w., 4. określenie dynamiczne – coraz ciszej. Pojęcie: Diminuendo Możliwe odpowiedzi: 1. określenie dynamiczne – coraz głośniej., 2. forma instrumentalna, czyli zbudowana z kilku lub kilkunastu części, przede wszystkim o charakterze tanecznym, utrzymanych głównie w tej samej lub pokrewnej tonacji., 3. taniec dworski z XVI w.; także pieśń lub piosenka miłosna, jedna z form staropolskiej liryki, popularnej w XVI–XVII w., 4. określenie dynamiczne – coraz ciszej. Pojęcie: Suita Możliwe odpowiedzi: 1. określenie dynamiczne – coraz głośniej., 2. forma instrumentalna, czyli zbudowana z kilku lub kilkunastu części, przede wszystkim o charakterze tanecznym, utrzymanych głównie w tej samej lub pokrewnej tonacji., 3. taniec dworski z XVI w.; także pieśń lub piosenka miłosna, jedna z form staropolskiej liryki, popularnej w XVI–XVII w., 4. określenie dynamiczne – coraz ciszej. Pojęcie: Pawana Możliwe odpowiedzi: 1. określenie dynamiczne – coraz głośniej., 2. forma instrumentalna, czyli zbudowana z kilku lub kilkunastu części, przede wszystkim o charakterze tanecznym, utrzymanych głównie w tej samej lub pokrewnej tonacji., 3. taniec dworski z XVI w.; także pieśń lub piosenka miłosna, jedna z form staropolskiej liryki, popularnej w XVI–XVII w., 4. określenie dynamiczne – coraz ciszej.
R15MrF7jvMhHe
Ćwiczenie 3
Zaznacz zdania prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Bolero Maurice`a Ravela napisane jest w metrum 6/8. 2. Bolero ma kompozycję ułożoną w oparciu o powtarzalność i narastający poziom dynamiczny. 3. Maurice Ravel jest przedstawicielem impresjonizmu. 4. Bolero Ravela jest stylizowanym tańcem niemieckim.
R10mLlacIZzUc
Ćwiczenie 4
Pierwsza strona partytury Bolera wymaga 4 instrumentalistów, ostatnia – 26. Jak można zatem, odpowiednio do uzyskanego efektu dynamicznego, określić tę kompozycję? Możliwe odpowiedzi: 1. crescendo orkiestrowe, 2. diminuendo orkiestrowe, 3. nieustanne cieniowanie dynamiczne
RvL2JRSA90u8L
Ćwiczenie 5
Czyje zamówienie realizował Maurycy Ravel tworząc Bolero? Możliwe odpowiedzi: 1. Heleny Rubinstein, 2. Idy Rubinstein, 3. Neli Rubinstein
RjD5W0upmkarG
Ćwiczenie 6
Wskaż termin, który wyjaśnia następująca definicja: trójdzielny hiszpański taniec ludowy, powstały w XVIII wieku, wykonywany z towarzyszeniem instrumentów perkusyjnych (kastaniety, bębenek baskijski) oraz gitary Możliwe odpowiedzi: 1. Bolero, 2. Flamenco, 3. Dumka
R7hnWibCSpGI1
Ćwiczenie 7
Wskaż tytuł kompozycji Maurycego Ravela. Możliwe odpowiedzi: 1. La Mer, 2. Ariadna i Sinobrody, 3. Dafnis i Chloe
Polecenie 1

Wysłuchaj nagrania Bolera Maurice`a Ravela, wskaż cechy kompozycji, które wskazują na impresjonistyczny charakter dzieła, oraz uzasadnij jaki mają wpływ na odbiór kompozycji.

R2ygC0BPVRhc9
Utwór: Maurice Ravel, Bolero orkiestra Bolero jest stylizowanym tańcem hiszpańskim przeznaczonym na skład orkiestry symfonicznej. Utwór posiada umiarkowane tempo (Tempo di Bolero, moderato assai) i instrumentalną fakturę homofoniczną. Dynamika utworu wzrasta wraz z kolejnymi powtórzenimi tematu.
RgFK6C731M2Sf
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

Słownik pojęć

Balet
Balet

forma widowiska teatralnego, w którym zasadnicze elementy stanowią ruch, muzyka i oprawa scenograficzna, które powiązane są wspólną myślą przewodnią.

Bolero
Bolero

trójdzielny hiszpański taniec ludowy oraz powstała do niego muzyka, powstały w XVIII wieku, wykonywany z towarzyszeniem instrumentów perkusyjnych (kastaniety, bębenek baskijski) oraz gitary.

Crescendo
Crescendo

określenie dynamiczne – coraz głośniej.

Diminuendo
Diminuendo

określenie dynamiczne – coraz ciszej.

Impresjonizm
Impresjonizm

kierunek w sztuce zapoczątkowany w Paryżu w II połowie XIX wieku; głównym celem artystów impresjonistów (początkowo malarzy i rzeźbiarzy) było uchwycenie ulotnych momentów; nazwa kierunku, nawiązująca do tytułu obrazu Claude’a Moneta Impresja, wschód słońca, pochodzi z jednej z pierwszych negatywnych krytyk autorstwa Louisa Leroya.

Neoklasycyzm
Neoklasycyzm

kierunek w sztuce przełomu XIX i XX wieku (w muzyce od lat dwudziestych XX wieku) związany z nawiązaniem do elementów sztuki epok wcześniejszych, szczególnie klasycyzmu; interpretowany jest jako reakcja na wybujały emocjonalizm romantyzmu.

Pawana
Pawana

taniec dworski z XVI w.; także pieśń lub piosenka miłosna, jedna z form staropolskiej liryki, popularnej w XVI–XVII w.

Rapsodia
Rapsodia

utwór instrumentalny lub wokalno‑instrumentalny, o nieustalonej budowie, przybiera postać fantazji, formy sonatowej, wariacji, formy 3‑częściowej typu ABA lub innej; w 2. poł. XIX w. rapsodia najczęściej eksponowała narracyjny charakter muzyki, opierając się na przetworzonym stylistycznie folklorze.

Suita
Suita

forma instrumentalna, czyli zbudowana z kilku lub kilkunastu części, przede wszystkim o charakterze tanecznym, utrzymanych głównie w tej samej lub pokrewnej tonacji.

Źródło:

sjp.pwn.pl

Biblioteka muzyczna

R1P2G8zZePe4l
R10Ta6D71EtVD
R2ygC0BPVRhc9
Przewiń
Głośność