I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:
1) wykazuje się znajomością dziedzin sztuk plastycznych: malarstwa, rzeźby, grafiki, architektury (łącznie z architekturą wnętrz), rysunku, scenografii, sztuki użytkowej dawnej i współczesnej (w tym rzemiosła artystycznego); rozumie funkcje tych dziedzin i charakteryzuje ich język; rozróżnia sposoby i style wypowiedzi w obrębie dyscyplin; zna współczesne formy wypowiedzi artystycznej, wymykające się tradycyjnym klasyfikacjom, jak: happening, performance, asamblaż; sztuka nowych mediów;
3) klasyfikuje barwy w sztukach plastycznych; wykazuje się znajomością pojęć: gama barwna, koło barw, barwy podstawowe i pochodne, temperatura barwy, walor barwy; rozróżnia i identyfikuje w dziełach mistrzów i własnych kontrasty barwne: temperaturowe, dopełnieniowe i walorowe; podejmuje działania twórcze z wyobraźni i z zakresu interpretacji natury, uwzględniające problematykę barwy;
4) charakteryzuje i rozróżnia sposoby uzyskania iluzji przestrzeni w kompozycjach płaskich; rozpoznaje rodzaje perspektyw (w tym m.in.: rzędowa, kulisowa, aksonometryczna, barwna, powietrzna, zbieżna); rozpoznaje i świadomie stosuje światłocień, jako sposób uzyskania iluzji przestrzeni; podejmuje działania kreatywne z wyobraźni i z natury, skoncentrowane wokół problematyki iluzji przestrzeni;
II. Doskonalenie umiejętności plastycznych – ekspresja twórcza przejawiająca się w działaniach indywidualnych i zespołowych. Uczeń:
3) modeluje bryły i reliefy, konstruuje samodzielnie małe rzeźbiarskie formy przestrzenne i bryły architektoniczne, a większe projekty realizuje we współpracy z innymi; tworzy aranżacje przestrzenne z gotowych elementów stosując układy kompozycyjne właściwe dla uzyskania zamierzonego wyrazu;
III. Opanowanie podstawowych wiadomości z zakresu kultury plastycznej, jej narodowego i ogólnoludzkiego dziedzictwa kulturowego. Uczeń:
5) rozpoznaje wybrane, najbardziej istotne dzieła z dorobku innych narodów.
Nauczysz się
rozpoznawać w kompozycjach płaskich iluzję przestrzeni, uzyskaną za pomocą perspektywy zbieżnej i barwnej;
podejmować działania kreatywne z wyobraźni i z natury, skoncentrowane wokół problematyki iluzji przestrzeni;
tworzyć aranżacje przestrzenne z gotowych elementów, stosując układy kompozycyjne właściwe dla uzyskania zamierzonego wyrazu.
Wstęp
Leone Battista Alberti twierdził, że malarstwo jest najtrudniejszą ze sztuk, ponieważ jej zadanie polega na przedstawianiu trójwymiarowejTrójwymiarowytrójwymiarowej rzeczywistości na dwuwymiarowej płaszczyźnie.
R1JtXdpHgD59Y1
Są twórcy, którzy wymyślają nowe obiekty. Zaczynają od rysunku, który pokazuje przestrzenną postać przedmiotu – jego ogólny kształt, bryłęBryłabryłę. Jeśli rysunki te są zgodne z pewnymi zasadami, można z nich wywnioskować, jak daną rzecz wykonać. W ten sposób projektuje się nowe domy, meble, pojazdy, telefony i wiele innych rzeczy.
Iluzja przestrzeni na płaszczyźnie
R1WDp1VMSCrxd1
RY9Dqp4kMB1ho1
W obu przypadkach mamy wrażenie przestrzeni, mimo że dom przedstawiony jest na płaszczyźnie. Model komputerowy obiektu najczęściej można obracać. Wtedy jeszcze bardziej upewnimy się, że nie jest płaski.
Dlaczego na rysunku ściany budynku straciły kształt prostokąta? To skutek iluzji (złudzenia) - im dalej od nas, tym wszystko wydaje się być mniejsze. Wystarczy przypomnieć sobie samolot w locie. Kiedy wydaje się bardzo mały, mówimy, że leci wysoko. I odwrotnie – kiedy jego rozmiary rosną, mamy przekonanie, że zbliża się do ziemi. Tak samo działa zbliżenie w aparacie fotograficznym.
Iluzję trójwymiarowego przedmiotu na płaszczyźnie można uzyskać dzięki perspektywiePerspektywaperspektywie. Jedną z jej odmian jest perspektywa zbieżna, w której rządzą zasady geometrii. Linie równoległe, idące w głąb, spotykają się (zbiegają się) w jednym punkcie na horyzoncieHoryzonthoryzoncie. Jest to punkt zbiegu. Linie pionowe pozostają pionowymi.
RIXD60FAILohB1
Polecenie 1
Narysuj na kartce drogę w perspektywie.
Czego potrzebujesz?
Ołówek, gumkę i kartkę A4.
Czym jest bryła?
Dowolny kształt płaski jest dwuwymiarowy. Ma tylko szerokość i długość. Bryła nie mieści się na płaszczyźnie i ma jeszcze jeden wymiar – głębokość. Jest trójwymiarowa. Warto wiedzieć, że słowem „głębokość” określa się nie tylko odległość od dna, ale także pomiędzy przednią i tylną ścianą budynku, szafy, skrzyni czyli obiektu przestrzennego.
Budynek na poprzednich ilustracjach składa się z kilku brył, ale w plastyce mówi się o bryle jako całości. Można np. stwierdzić: ciekawa, piękna, nieciekawa, ogromna bryła budynku, kościoła, wieżowca, pomnika; oryginalna bryła samochodu itp.
RSZC3Im9BDqtJ1
RFjm8dbbf0xob1
RyGRYcO2DGhdD1
Iluzja przestrzeni w dziełach sztuki
W ciągu wieków twórcy mieli wiele pomysłów na stworzenie iluzji przestrzeni na płaszczyźnie. Już człowiek jaskiniowy rysował zwierzęta tak, aby jedno częściowo zasłaniało drugie. Mamy wówczas wrażenie, że pierwsze zwierzę znajduje się bliżej nas - perspektywa rzędowa. W starożytnym Egipcie dzielono malowidło na pasy. Postacie i przedmioty najbardziej oddalone umieszczano w górnym pasie.
Już ponad dwa tysiące lat temu w Pompejach i Grecji powstały malowidła z elementami perspektywy. Jednak dopiero około XV wieku we Włoszech, opracowano zasady perspektywy i powszechnie zaczęto stosować ją w rysunku i malarstwie. W tym czasie odkryto także inne sposoby na iluzję przestrzeni w płaskim obrazie, w tym perspektywę barwną, inaczej malarską.
Rw8CvUdTNHcKg1
Jednym z pionierów rysunku perspektywicznegoPerspektywicznyperspektywicznego był włoski architektArchitektarchitekt Filippo Brunelleschi (czyt. Bruneleski). Jego misją było odwzorowanie pomysłu na kartce papieru, przed rozpoczęciem budowy. Jednym z artystów, który wykorzystał tą zasadę jako pierwszy w malarstwie, był Masaccio.
RnXjAQJvVRFBr1
Bryła w przestrzeni
Każda kompozycjaKompozycjakompozycja przestrzenna wymaga odpowiedniego usytuowania, jednak nie zawsze to miejsce jest znane. Rzeźbiarz, tworząc swe dzieło, często nie zastanawia się, dokąd ono trafi. Kiedy jednak zna miejsce ustawienia, chce, aby rzeźbaRzeźbarzeźba i jego lokalizacja pasowały do siebie i tworzyły spójną całość.
Bryła budynku zawsze musi być dopasowana do miejsca, w którym powstanie budynek. Ważniejsza od wyglądu jest jednak funkcjonalność. W projektowanych budynkach ktoś będzie mieszkał, pracował, żył. Może nikt tam nie będzie przebywał. To jednak nie przeszkadza, by budowle cieszyły nasze oczy i zaspokajały potrzebę piękna, tak samo jak sztuka. Mistrzem dopasowania bryły budowli do miejsca był architekt, Frank Wright, który zaprojektował dom nad prawdziwym wodospadem.
R81Jx4T1Rd4Cp1
Polski malarz, Władysław Strzemiński wraz z żoną, rzeźbiarką Katarzyną Kobro zastanawiali się nad regułami kompozycji przestrzeni. Próbowali ustalić zasady widzenia obrazu i rzeźby. Od starożytności w architekturzeArchitekturaarchitekturze stosowano „złoty podziałZłoty podziałzłoty podział”. Zachowanie odpowiednich proporcji w elementach budynku sprawia, że oko ludzkie odbiera go jako regularny i harmonijny. Strzemiński stworzył serię obrazów pod tytułem Kompozycja architektoniczna. Namalował na każdym 2‑3 figury geometryczne w różnych układach i kolorach. Dokładnie je wymierzył, stosując „złoty podział”. W rezultacie Strzemiński i Kobro doszli do wniosku, że to rzeźba kształtuje przestrzeń, ponieważ, w przeciwieństwie do obrazu, nie ma granic.
R1JJERHA381XL1
Podsumowanie
Czego się dowiedziałeś?
bryła to każdy obiekt trójwymiarowy;
projektowanie przedmiotów trójwymiarowych najlepiej zacząć od wykonania rysunku na płaszczyźnie;
perspektywa zbieżna i barwna służą do stworzenia iluzji przestrzeni na płaszczyźnie;
Katarzyna Kobro, Filippo Brunelleschi, Frank Wright, Władysław Strzemiński, Józef Pankiewicz, Masaccio to twórcy, którzy w różny sposób zajmowali się przestrzenią;
rzeźby i budynki kształtują przestrzeń wokół nas.
Teraz potrafisz:
narysować lub namalować przedmiot trójwymiarowy na płaszczyźnie, wykorzystując perspektywę zbieżną lub barwną;
samodzielnie wykonać model obiektu trójwymiarowego na podstawie rysunku.
Zadania
classicmobile
Ćwiczenie 1
R1EFrlRDPfiS81
static
Ćwiczenie 1
Który rodzaj sztuki Leone Battista Alberti uważał za najtrudniejszy?
A - Rysunek obiektu na płaszczyźnie. B - rzeźba C - malarstwo D - kaligrafia E - rysunek F - architektura
C
classicmobile
Ćwiczenie 2
R17gp7VnR417Q1
static
Ćwiczenie 2
Bryła to:
A - Rysunek obiektu na płaszczyźnie. B - Iluzja przestrzeni na płaszczyźnie. C - Każda forma przestrzenna - budynek, rzeźba, samochód, kamień a nawet człowiek.
C
classicmobile
Ćwiczenie 3
RIanr95MZlpoP1
static
Ćwiczenie 3
Przyjrzyj się wybranym ilustracjom i dopasuj do każdej odpowiedni opis.
Odpowiedzi: A - W perspektywie zbieżnej linie równoległe, które się od nas oddalają spotykają się w punkcie zbiegu. B - Malarze zauważyli, że obiekty położone bliżej nas, wydają się mieć cieplejsze barwy niż te dalej położone. C - Nieznany autor wykuł rzeźbę z kamiennej bryły.
1‑A 2‑C 3‑B
Zobacz także
Inna wersja zadania
Rs9kA8372l88cm2e4f29123975ef66_00000000000161
classicmobile
Ćwiczenie 4
RdqCygkZi0zdk1
static
Ćwiczenie 4
Z podanych ilustracji wybierz te, w których można zauważyć perspektywę zbieżną.
RRZztGiB4AkPY1
A
C
E
classicmobile
Ćwiczenie 5
RM8zxvxRwrR1p1
static
Ćwiczenie 5
Przyjrzyj się wybranym ilustracjom i dopasuj je do autora.
Odpowiedzi: A - Władysław Strzemiński B - Józef Pankiewicz C - Frank Wright D - Masaccio i Brunelleschi
1‑A 2‑C 3‑B 4‑D
Zobacz także
Inna wersja zadania
RvMw6Nn57ZWQZm2e4f29123975ef66_00000000000171
classicmobile
Ćwiczenie 6
R1TiiYwSaHP0M1
static
Ćwiczenie 6
W której pracy autor zastosował perspektywę barwną, aby stworzyć iluzję przestrzeni?
R1VAEXEluGZMz1
C
R1W3cLCM40Mlj
Ćwiczenie 7
Przeciągając podane elementy przyporządkuj nazwiska twórców do dziedziny sztuki, którą się zajmowali. Katarzyna Kobro Możliwe odpowiedzi: 1. architektura, 2. malarstwo, 3. rzeźba, 4. malarstwo, architektura Filippo Brunelleschi Możliwe odpowiedzi: 1. architektura, 2. malarstwo, 3. rzeźba, 4. malarstwo, architektura Frank Wright Możliwe odpowiedzi: 1. architektura, 2. malarstwo, 3. rzeźba, 4. malarstwo, architektura Władysław Strzemiński Możliwe odpowiedzi: 1. architektura, 2. malarstwo, 3. rzeźba, 4. malarstwo, architektura
Przeciągając podane elementy przyporządkuj nazwiska twórców do dziedziny sztuki, którą się zajmowali. Katarzyna Kobro Możliwe odpowiedzi: 1. architektura, 2. malarstwo, 3. rzeźba, 4. malarstwo, architektura Filippo Brunelleschi Możliwe odpowiedzi: 1. architektura, 2. malarstwo, 3. rzeźba, 4. malarstwo, architektura Frank Wright Możliwe odpowiedzi: 1. architektura, 2. malarstwo, 3. rzeźba, 4. malarstwo, architektura Władysław Strzemiński Możliwe odpowiedzi: 1. architektura, 2. malarstwo, 3. rzeźba, 4. malarstwo, architektura
Przeciągając podane elementy przyporządkuj nazwiska twórców do dziedziny sztuki, którą się zajmowali.
Architekt i rolnik Patryk Bradley postanowił zaprojektować i wybudować dla siebie dom w swoim malowniczym gospodarstwie rolnym w Irlandii. Gdy okazało się, że nie wystarczy mu pieniędzy na tradycyjny murowany budynek, wymyślił tańsze rozwiązanie. Kupił kontenery, w których przewozi się towary statkami. Po wycięciu otworów na okna i drzwi ustawił jeden na ziemi, a drugi prostopadle na nim z tyłu opierając go o zbocze góry.
Nie było łatwo przekonać innych do tego nietypowego pomysłu. Jednak od 2015 roku Patryk Bradley mieszka we własnym domu o skromnej i ciekawej bryle, a przez duże okna podziwia widoki malowniczej okolicy.
Bądź jak Patryk Bradley. Samodzielnie zaprojektuj dom z kontenerów.
Czego potrzebujesz?
Do projektu w perspektywie: Ołówka, gumki i kartki formatu A4. Do modelu z kartoników: Kleju, nożyczek, linijki z miarką, pisaków lub farby, 3‑5 kartonowych rolek po ręcznikach papierowych.
Jeśli nie uda ci się zdobyć gotowych rolek, zrób modele kontenerów samodzielnie z papieru technicznego. W każdym przypadku pamiętaj, aby zachować właściwe proporcje. Długość kontenera musi być 5 razy większa od boku kwadratu z jego przodu. Z rolki uzyskasz szerokość i wysokość 4 cm, długość 20 cm.
Zamiana okrąglej rurki na kwadratową:
Zgnieć rurkę na płasko wzdłuż – uzyskasz 2 krawędzie.
Rozłóż rurkę i ponownie zgnieć ją pośrodku między poprzednimi zagięciami – uzyskasz pozostałe 2 krawędzie kontenera.
m2e4f29123975ef66_0000000000016
m2e4f29123975ef66_0000000000016
Przyjrzyj się wybranym ilustracjom i dopasuj do każdej odpowiedni opis.
Odpowiedzi: A - Nieznany autor wykuł rzeźbę z kamiennej bryły. B - Malarze zauważyli, że obiekty położone bliżej nas, wydają się mieć cieplejsze barwy niż te dalej położone. C - W perspektywie zbieżnej linie równoległe, które się od nas oddalają spotykają się w punkcie zbiegu.
Rozwiązanie: 1‑C 2‑A 3‑B
m2e4f29123975ef66_0000000000017
m2e4f29123975ef66_0000000000017
Przyjrzyj się wybranym ilustracjom i dopasuj je do autora.
Odpowiedzi: A - Masaccio i Brunelleschi B - Frank Wright C - Józef Pankiewicz D - Władysław Strzemiński
Rozwiązanie: 1‑D 2‑B 3‑C 4‑A
m2e4f29123975ef66_0000000000018
m2e4f29123975ef66_0000000000018
Przeciągając podane elementy przyporządkuj nazwiska twórców do dziedziny sztuki, którą się zajmowali.
Pytania: Katarzyna Kobro - ................ Filippo Brunelleschi - ................ Frank Wright - ................ Władysław Strzemiński - ................ Michał Anioł - ................
Odpowiedzi: A - architektura B - malarstwo, architektura C - rzeźba, malarstwo D - rzeźba E - malarstwo
Rozwiązanie: 1‑D 2‑B 3‑A 4‑E 5‑C
Słownik pojęć
Architekt
Architekt
specjalista w dziedzinie projektowania i wznoszenia budowli.
Architektura
Architektura
sztuka projektowania, wznoszenia i artystycznego kształtowania budowli.
Bryła
Bryła
kształt przestrzenny w architekturze i rzeźbie.
Dziedzina
Dziedzina
zakres czyjegoś działania w obrębie nauki, gospodarki, techniki, kultury itp.
Horyzont
Horyzont
linia, wzdłuż której niebo wydaje się stykać z powierzchnią ziemi.
Instalacja
Instalacja
dzieło plastyczne zbudowane przez artystę w zastanej przestrzeni.
Kompozycja
Kompozycja
utwór lub jakakolwiek całość, w których poszczególne elementy są rozmieszczone i uporządkowane w określony sposób.
Modelunek
Modelunek
uwydatnianie w dziele sztuki plastyczności przedstawionej postaci lub przedmiotu za pomocą odpowiednich środków artystycznych; też: rezultat takiego modelowania.
Perspektywa
Perspektywa
przedstawienie trójwymiarowych przedmiotów na płaszczyźnie tak, aby patrzący na rysunek miał wrażenie głębi.
Perspektywiczny
Perspektywiczny
przedstawiający przedmioty w perspektywie.
Rzeźba
Rzeźba
trójwymiarowe dzieło sztuki wykonane w kamieniu, drewnie, gipsie itp,
Skala
Skala
ustalony stosunek zmniejszania się lub zwiększania rysunku, mapy, modelu w porównaniu z rozmiarami przedmiotu rzeczywistego.
Sklepienie
Sklepienie
konstrukcja budowlana w kształcie łuku, zamykająca od góry przestrzeń budynku.
Trójwymiarowy
Trójwymiarowy
mający trzy wymiary: długość, szerokość i wysokość.
Złoty podział
Złoty podział
podział na dwie nierówne części, gdy całość tak się ma do większej części jak większa część - do mniejszej.
Galeria dzieł sztuki
RhIvifeWgIZTB1
RxPonYZfHgYl51
RkbcdTv5olHXG1
R13EWMIlXLikV1
Bibliografia
A. Bochnak, Historia sztuki nowożytnej, t. I, Warszawa‑Kraków, PWN 1985