Budowa i funkcje poszczególnych elementów aparatu ruchu konia
ATLAS INTERAKTYWNY
Spis treści
1. Modele 3D – anatomia aparatu ruchu konia1. Modele 3D – anatomia aparatu ruchu konia
skóra,
mięśnie powierzchowne,
mięśnie głębokie,
układ szkieletowy,
układ nerwowy,
układ krwionośny
kopyto.
2. Atlas interaktywny – anatomia aparatu ruchu konia2. Atlas interaktywny – anatomia aparatu ruchu konia
2.1 Układ kostny
kościec głowy od przodu,
kościec głowy z boku,
kościec głowy od góry,
kościec głowy od dołu,
kościec głowy od tyłu,
łopatka strona brzuszna,
łopatka strona grzbietowa,
budowa kręgosłupa,
odcinek lędźwiowy kręgosłupa od strony górno‑bocznej,
klatka piersiowa,
mostek,
kościec kończyny piersiowej od strony przyśrodkowej,
szkielet lewej kończyny,
miednica,
układ kostny, widok przednio‑boczny,
kościec od strony tylno‑bocznej.
2.2 Stawy obwodowe i kręgosłupa
stawy,
staw łokciowy,
lewy staw kolanowy,
staw stępu,
nadgarstek prawy.
2.3 Układ krwionośny
tętnice i żyły,
budowa anatomiczna serca,
główne tętnice prawej kończyny miednicznej,
główne tętnice prawej kończyny piersiowej.
2.4 Układ nerwowy
widok boczny,
widok przednio‑boczny,
widok tylno‑boczny.
2.5 Mięśnie powierzchowne i głębokie konia, powięzi
mięśnie powierzchowne – widok z boku,
mięśnie powierzchowne – widok przednio‑boczny,
mięśnie powierzchowne – widok tylno‑boczny,
mięśnie głębokie – widok z boku,
mięśnie powierzchowne głowy,
mięśnie głębokie głowy,
powięzi.
2.6 Więzadła i ścięgna
ścięgna,
struktury wzmacniające staw śródręczno‑członowy (pęcinowy),
więzadła stawu nadgarstkowego,
kości palca.
2.7 Kopyto
kopyto,
palec ręki w przekroju strzałkowym.
Instrukcja
Instrukcja zamieszczona pod materiałem ma charakter skrócony, a jej uszczegółowienie znajduje się w Instrukcji użytkowania.
Użytkownik ma możliwość zapoznania się z modelami 3D wybranych elementów aparatu ruchu konia. Po naciśnięciu „Pokaż modele” pojawia się spis treści z miniaturkami każdego układu:
skóra,
mięśnie powierzchowne,
mięśnie głębokie,
układ szkieletowy,
układ nerwowy,
układ krwionośny.
Aby zapoznać się z wybranym modelem, należy najechać na miniaturkę i ją kliknąć. Wówczas dostępny będzie model 3D.
Po kliknięciu znaku pauzy w lewym górnym rogu można zatrzymać kamerę.
Po kliknięciu i przytrzymaniu prawego przycisku myszki można przesuwać model w różne strony.
Galeria modeli 3D.
Pierwszy model przedstawia skórę konia. Model zawiera jedną planszę z informacjami na temat skóry konia. Treść jest tożsama z treścią nagrania (pliku dźwiękowego) umieszczonego na planszy. Druga plansza przedstawia obraz mikroskopowy warstw skóry konia.
Plansza pierwsza zawiera schemat przekroju skóry konia. Jest to fragment końskiej skóry, z której wyrastają włosy. Na ilustracji ukazane łodygi włosa, które pionowo wyrastają ze znajdujących się w skórze mieszków włosowych. Wierzchnia warstwa skóry to epiderma. Pod nią znajduje się skóra właściwa, a jeszcze głębiej tkanka podskórna. W epidermie znajdują się gruczoły łojowe, które przylegają do włosa. W epidermie mają również ujścia gruczoły potowe, które przypominają nici pozawijane na końcach. Przebiegają one głównie przez skórę właściwą.
Skóra jest organem o największej powierzchni w końskim ciele – stanowi od kilkunastu do nawet 24% jego masy. Może w znacznym stopniu wpływać na ogólny stan zdrowia zwierzęcia. Pełni wiele ważnych funkcji: chroni zwierzę przed czynnikami mechanicznymi czy termicznymi, stanowi barierę ochronną przed zakażeniem bakteriami, grzybami i wirusami. Zapewnia organizmowi utrzymywanie względnie stałych parametrów wewnętrznych, bierze udział w magazynowaniu i przemianie materii. Poza tym jest narządem zmysłu dotyku, umożliwiając rejestrację bodźców ze środowiska zewnętrznego i reagowanie zwierzęcia na nie.
Skóra składa się z trzech głównych warstw:
naskórka,
skóry właściwej,
warstwy podskórnej.
Najbardziej zewnętrzną jej warstwą jest naskórek, o wiele grubszy u koni w porównaniu na przykład z naskórkiem człowieka. Naskórek odgrywa rolę pierwszej linii ochronnej organizmu, a składa się z kilku warstw komórek. Wśród typów komórek naskórka możemy wymienić melanocyty zawierające pigment zwany melaniną. Warunkuje on kolor skóry i włosa, a więc także sierści konia. W głębszej części naskórka znajdują się komórki Merella wyspecjalizowane w odbieraniu bodźców czuciowych oraz komórki Langerhansa. Zadaniem tych ostatnich jest obrona skóry, biorą udział w jej procesach odpornościowych. We wszystkich warstwach naskórka znajdują się keratynocyty, które nie tylko zapewniają warstwę ochronną, ale biorą udział w procesie keratynizacji. W trakcie tego procesu komórki keratynocytów stopniowo obumierają, przesuwają się ku powierzchni naskórka i tam tworzą jego zewnętrzną, zrogowaciałą warstwę. Obumarłe komórki są nieustannie zastępowane nowymi. Podczas procesu keratynizacji wykształca się puszka kopytowa.
Warstwa skóry właściwej odżywia naskórek i wspiera jego funkcjonowanie. W jej budowie dominuje tkanka łączna włóknista, która zawiera między innymi zakończenia nerwowe i naczynia krwionośne. Te ostatnie dostarczają substancje odżywcze do naskórka i odgrywają istotną rolę w termoregulacji organizmu.
Pod skórą właściwą znajduje się warstwa lub tkanka podskórna. Zawiera komórki tłuszczowe i dolne odcinki korzeni włosów, części wydzielnicze gruczołów i niektóre receptory. Jest warstwą izolującą organizm przed zmianami temperatury oraz amortyzuje potencjalne uderzenia. Zgromadzony tłuszcz odgrywa też rolę w gospodarce wodno‑elektrolitowej i jest źródłem energii.
Druga plansza zawiera obraz mikroskopowy warstw skóry konia. Na samej górze znajduje się warstwa zrogowaciała. Następnie występują: warstwa jasna, warstwa ziarnista, warstwa kolczasta oraz warstwa podstawna. Najgłębiej położona jest skóra właściwa.
Model przedstawia ciało konia, które w całości pokrywa skóra. Przyjmuje ona brązowy odcień. W okolicach pyska koń ma jasny pasek. Na karku koń ma długie włosy tworzące grzywę. W okolicach pośladków i odcinka ogonowego kręgosłupa koń również ma długie włosy tworzące ogon. Grzywa oraz ogon mają kolor czarny.
Drugi model przedstawia mięśnie powierzchowne konia. Model zawiera planszę z informacjami na temat układu mięśniowego. Treść jest tożsama z treścią nagrania (pliku dźwiękowego) umieszczonego na planszy.
Układ mięśniowy. Ponieważ konie to duże i ciężkie ssaki, dlatego dla utrzymania masy ciała wymagają silnej struktury mięśniowo‑ścięgnowej. Układ mięśniowy u koni stanowi blisko połowę ciężaru ich ciała. Mięśnie zbudowane są z trzech rodzajów tkanki mięśniowej: gładkiej (znajdują się w narządach wewnętrznych), poprzecznie prążkowanej szkieletowej oraz poprzecznie prążkowanej serca.
Generalnie mięśnie szkieletowe podzielić można na cztery najważniejsze zespoły:
mięśnie skórne – zawiadują ruchami skóry, z jednej strony zespolone są ze skórą, a z drugiej z powięzią powierzchowną albo z kośćmi danej okolicy głowy;
mięśnie głowy i szyi – w przypadku koni takie najważniejsze mięśnie to:
mięsień równoległoboczny – umiejscowiony na górnym grzbiecie szyi, pozwala na unoszenie szyi oraz podnoszenie łopatki do przodu;
mięsień płatowaty – jest odpowiedzialny za podnoszenie do góry głowy, a także skręcanie szyi na bok;
mięsień ramienno‑głowowy – on z kolei odpowiada za opuszczanie głowy oraz zgięcie szyi, jak również za wyprost stawu ramiennego;
mięśnie tułowia – jeśli omawiamy ten zespół mięśni u konia, to należy wymienić między innymi:
mięsień najdłuższy – przebiegający po obu stronach kręgosłupa od części szyjnej poprzez piersiową aż po lędźwiową; odpowiada za zginanie grzbietowe, brzuszne i boczne końskiego kręgosłupa, jest najbardziej obciążony w sytuacji dosiadania konia i jazdy na nim;
mięsień najszerszy grzbietu – mięsień ten łączy kość ramienną z więzadłem nadkolcowym kręgosłupa, pozwala na zgięcia boczne kręgosłupa, a także zginanie stawu ramiennego;
mięsień czworoboczny grzbietu – występuje w części szyjnej (pozwala na podnoszenie łopatki, jak również odwodzenie kończyny piersiowej) oraz piersiowej, wspomagając odwodzenie.
mięśnie kończyn – warto tu wspomnieć o:
mięśniu trójgłowym ramienia, który pozwala na zginanie stawu ramiennego oraz prostowanie łokciowego;
mięśniu dwugłowym ramienia odpowiedzialnym za prostowanie stawu ramiennego i zginanie łokciowego;
mięśniach pośladkowych: powierzchownym (odpowiedzialnym za prostowanie kończyny miednicznej w stawie biodrowym i odwodzenie jej) oraz średnim (pozwala na prostowanie i odwodzenie kończyny miednicznej w stawie biodrowym oraz jej wewnętrzną rotację);
mięśniu dwugłowym uda, który prostuje staw kolanowy, pozwala również na prostowanie i odwodzenie stawu biodrowego;
mięśniu półścięgnistym – jego zadaniem jest zginanie kolana i jego wewnętrzne rotowanie, jak również prostowanie stawu biodrowego;
mięśniu półbłoniastym – pełni ważną rolę w sytuacji obciążenia, na przykład podczas jazdy konnej; jest odpowiedzialny za prostowanie w tych warunkach stawu kolanowego i biodrowego.
Model przedstawia ciało konia, które w całości pokryte jest mięśniami przyjmującymi czerwonawy kolor. Możliwe jest wyszczególnienie mięśni głowy, tułowia, kończyn przednich oraz tylnych. Głowa konia wyposażona jest w szereg mięśni ulokowanych głównie po bokach. W przypadku otworów takich jak oczy, szpara ust i nozdrza przyjmują one okrężny kształt. Od nich odchodzą idące w tył i ku górze pozostałe mięśnie głowy. W większości są one spłaszczone i podłużne. Jedynie mięśnie ulokowane w bocznej części głowy (w okolicach policzków) różnią się wyglądem. Przyjmują one kształt grubego i płaskiego płata. Mięśnie tułowia obejmują cały kręgosłup, obręcz barkową, klatkę piersiowa oraz brzuch. W przypadku mięśni kręgosłupa w odcinku szyjnym to przyjmują one różne kształty. Mięśnie układające się brzusznie wyglądają jak podłużne, spłaszczone pasy o różnej szerokości, natomiast te, które układają się grzbietowo, przypominają szerokie trójkątne płaty. Zbiegają się one w okolicach kończyn przednich konia. Spod nich wychodzą równolegle biegnące mięśnie, które okalają jego kończyny piersiowe. Mają one kształt podłużnych pasów o różnych szerokościach. Dochodzą one mniej więcej w okolice stawu nadgarstkowego. W tym miejscu pojawiają się ścięgna, stanowiące przedłużenie mięśni. Wyglądem przypominają walce. Mają białawą barwę. Ich zakończenia znajdują się w dolnej części kończyny. Są lekko spłaszczone i wygięte na zewnątrz. Największy mięsień kręgosłupa w odcinku piersiowym i lędźwiowym od strony grzbietowej ma kształt ogromnego płata, który rozciąga się niemal na całej powierzchni pleców. Spod niego wychodzą mniejsze mięśnie. Wyglądają jak krzyżujące się i przeplatające podłużne pasy. Wypełniają one m.in. przestrzeń międzyżebrową. Brzuch konia pokryty jest natomiast niemal w większości białawym płatem. Jedynie z przodu, w okolicach piersi, w niedużym stopniu pokryty jest on mięśniami. W odcinku lędźwiowo‑krzyżowym znajdują się biegnące równolegle mięśnie w kształcie podłużnych pasów. Okalają one zad konia, a także jego tylne kończyny. Mięśnie te dochodzą mniej więcej do okolic stawu stępu. W tym miejscu pojawiają się ścięgna, stanowiące przedłużenie mięśni. Mają one walcowaty kształt i białawą barwę. Ich zakończenia znajdują się w dolnej części kończyny. Są lekko spłaszczone i wygięte na zewnątrz. Mięśnie znajdujące się w odcinku krzyżowo‑ogonowym biegną równolegle do kręgosłupa, kończąc się wraz z ostatnim kręgiem jego odcinka ogonowego.
Trzeci model przedstawia układ szkieletowy konia. Model zawiera planszę z informacjami na temat układu szkieletowego. Treść jest tożsama z treścią nagrania (pliku dźwiękowego) umieszczonego na planszy.
Układ szkieletowy. Układ szkieletowy pełni rolę rusztowania dla tkanek miękkich organizmu, zabezpiecza także narządy wewnętrzne przed urazami (np. żebra osłaniają serce, kości czaszki – mózg, a kręgi kręgosłupa chronią rdzeń kręgowy). Jego zadaniem jest podpieranie oraz stabilizacja całego ciała, a także umożliwianie ruchu organizmu. Pozwala on również koniowi, bez względu na bezruch czy też wykonywany ruch, na utrzymanie sylwetki.
Układ szkieletowy konia zbudowany jest z dwustu pięciu lub dwustu sześciu kości (istnieją różnice osobnicze, na przykład często konie czystej krwi arabskiej mają siedemnaście zamiast osiemnaście żeber), natomiast kości – z żywej tkanki zaopatrywanej przez układ krążenia w tlen i składniki odżywcze.
Komórki kostne dzielą się na:
osteoklasty, określane również jako komórki kościogubne – charakteryzują się zdolnością rozpuszczania oraz wchłaniania (resorpcji) uszkodzonej lub starej tkanki kostnej. Dzięki temu możliwa jest przebudowa tkanki, a w efekcie prawidłowe kształtowanie się kości i ich odnowa, na przykład po złamaniach.
osteocyty – głównym zadaniem tych komórek jest wymiana składników odżywczych i produktów przemiany materii wewnątrz kości.
osteoblasty, czyli inaczej komórki kościotwórcze – odpowiadają za regenerację, a także wzrost tkanki kostnej, chroniąc jednocześnie kość przed działaniem osteoklastów.
Do kości za pomocą ścięgien przyczepione są mięśnie szkieletowe, które kurcząc się, umożliwiają wprawienie ciała w ruch. Istotną rolę w układzie szkieletowym odgrywają też stawy (będące ruchomymi połączeniami pomiędzy kośćmi) oraz więzadła (pasma tkanki łącznej spajające kości między sobą). Chrząstka stawowa znajdująca się na końcach kości pozwala na płynne poruszanie się dwóch kości względem siebie, natomiast zadaniem mazi stawowej powlekającej wnętrze stawu jest między innymi zmniejszanie tarcia w stawie oraz zapobieganie ścieraniu kości.
Warto także pamiętać, że zadaniem układu szkieletowego jest produkcja krwinek, ich magazynowanie, jak również gromadzenie składników mineralnych czy tłuszczów. Odgrywa to istotną rolę szczególnie u źrebnych klaczy.
Model przedstawia ciało konia złożone z kilkuset kości. Różnią się one od siebie wymiarami oraz kształtami. Głowę konia można podzielić na dwie części: czaszkę oraz szczękę. Czaszka konia przyjmuje podłużny kształt, który znacząco zwęża się ku dołowi. Charakteryzuje się ona licznymi nierównościami w postaci wyrostków, dołków, znacznych otworów lub małych wgłębień. W widoku od góry czaszka ma największe otwory w około dwóch trzecich swojej długości (idąc od dołu). Są to oczodoły, które znajdują się z boku czaszki, po obu jej stronach. Nieznacznie wyżej oczodołów umieszczone są mniejsze otwory, które od zewnątrz ograniczone są przez znaczne wypukłości. W tym miejscu zaczyna się niewielkie zwężenie czaszki, kończące się na samym jej szczycie, w okolicach uszu. W widoku od boku okazuje się, że w miejscu obu otworów czaszka ma od wewnętrznej strony dodatkowe wklęsłości. Poniżej oczodołów, w około jednej drugiej czaszki konia, usytuowane są niewielkie wklęsłości przyjmujące okrągły kształt. Znajdują się one po obu jej stronach. Dół czaszki w widoku od góry zakończony jest w kształcie litery W, czyli rozdziela się na dwa szpice. W widoku od boku dolna część czaszki również się rozdwaja. Przyjmuje ona kształt wydłużonej litery U i tworzy znaczne wgłębienie w czaszce. W widoku z boku oraz z góry ukazane zostały zęby umieszczone od spodu czaszki, po jej bokach. Kilka z nich znajduje się na samym jej dole, natomiast pozostała część po bokach. Czaszka konia zakończona jest od dołu dwoma chrząstkami o elipsowatym kształcie. Dodatkowo mają one znaczne wgłębienia. Umieszczone są lekko z boku głowy konia, w miejscu nozdrzy. W górnej części czaszki, w miejscu uszu konia, również znajdują się dwie chrząstki. Zarówno od boku, jak i od przodu przyjmują one kształt trójkąta, którego ramiona są dużo dłuższe od podstawy. Boki chrząstki w widoku z przodu są lekko zaokrąglone i zwężają się znacząco ku górze, tworząc ostre zakończenie. Chrząstki te dodatkowo w widoku z przodu mają znaczne wgłębienie. Szczęka konia, podobnie jak czaszka, przyjmuje podłużny kształt. W widoku od boku wygląda jak lekko wygięty łuk, który w miejscu zgięcia jest stosunkowo szerszy od swoich dwóch końców. W widoku z dołu szczękę charakteryzuje kształt przypominający literę V, której miejsce łączenia dwóch ramion przypada w okolicach pyska. Szczęka w widoku od dołu nie jest w pełni zabudowana, tak samo jak litera V ma pustą przestrzeń. Z tego powodu w widoku od spodu, spod szczęki, dość dobrze widoczna jest końska czaszka. W widoku z boku oraz z góry ukazane zostały zęby umieszczone od góry szczęki, po jej bokach. Kilka z nich znajduje się na samym jej dole, natomiast pozostała część po bokach. Czaszka ze szczęką łączy się za pomocą stawu. Ich połączenie znajduje się w górnej części głowy konia, w okolicach wypustki czaszki umiejscowionej nad oczodołami. Czaszka konia połączona jest z odcinkiem szyjnym kręgosłupa poprzez jego szczytowy kręg. Kręgosłup konia w odcinku szyjnym przyjmuje kształt zbliżony do litery S, czyli jest lekko wygięty. Składa się z siedmiu kręgów połączonych ze sobą stawami. Poszczególne kręgi szyjne w widoku z boku oraz z przodu mają kształt poprzecznie ustawionego podłużnego czworoboku o zaokrąglonych krawędziach. Kręgi szyjne w widoku z przodu i z boku mają mniej więcej taką samą długość. Każdy krąg charakteryzuje się inną wysokością. Kręgi umieszczone na końcach są stosunkowo „niższe” od tych, które znajdują się w centrum odcinka szyjnego kręgosłupa. Po odcinku szyjnym kręgosłupa znajduje się jego odcinek piersiowy, składający się z kilkunastu kręgów połączonych ze sobą za pomocą stawów. Kręgi odcinka piersiowego również mają kształt czworoboku o zaokrąglonych krawędziach. Wyróżnia je natomiast obecność długich wyrostków, które kształtem przypominają kolce o ściętych i lekko zaokrąglonych wierzchołkach. Wyrostki te usytuowane są na górnej powierzchni kręgów. Każdy krąg piersiowy ma wyrostek o innej długości. Pierwsze z nich (znajdujące się w okolicach odcinka szyjnego) są najdłuższe, natomiast dalsze stają się coraz krótsze. Usytuowane w jednym rzędzie, kolejno za sobą, kształtem przypominają „falę”. Kręgi piersiowe ponadto mają po bokach wgłębienia, do których za pomocą stawów przyłączone są odbiegające od kręgosłupa żebra. Koń ma kilkanaście par żeber. Ulokowane są one po obu stronach kręgosłupa. Żebra przyjmują półkolisty kształt. W widoku z przodu są lekko wygięte do zewnątrz. Różnią się one długością, która wzrasta od pierwszego do około szóstego, siódmego żebra, a następnie ulega stopniowemu zmniejszeniu. Każde żebro składa się z części kostnej oraz części chrzęstnej. Część kostna znajduje się przy kręgosłupie i tworzy większość żebra. Jego część chrzęstna umieszczona jest jedynie na jego końcu. Wszystkie żebra odchodzące od kręgosłupa zbiegają się do mostka, który umieszczony jest poniżej kręgosłupa w stosunkowo dużej odległości. Kilka par początkowych żeber swoją częścią chrzęstną łączy się bezpośrednio z mostkiem, natomiast pozostałe zbiegają się w jednym miejscu i dopiero wówczas się z nim łączą. Mostek konia przyjmuje kształt grubego drążka, zwężającego się ku końcowi. Jego zakończenie jest zbliżone do zaokrąglonego szpica. Mostek konia wygięty jest znacząco do zewnątrz. Odcinek piersiowy kręgosłupa, żebra oraz mostek wspólne tworzą klatkę piersiową konia. Bezpośrednio po odcinku piersiowym kręgosłupa znajduje się jego odcinek lędźwiowy. Złożony jest z sześciu kręgów połączonych ze sobą za pomocą stawów. Kręgi odcinka lędźwiowego mają kształt czworoboku o zaokrąglonych krawędziach. Podobnie do kręgów odcinka piersiowego mają wyrostki usytuowane na ich górnej powierzchni, jednak są one krótsze i szersze. Kręgi odcinka lędźwiowego mają natomiast dodatkowo bardzo długie i poziomo ułożone wyrostki boczne. Mają one kształt podłużnych blaszek, zaokrąglonych na końcach. W widoku z góry charakteryzują się różną długością. Wzrasta ona od pierwszego do trzeciego kręgu, a następnie stopniowo się zmniejsza. Po odcinku lędźwiowym kręgosłupa znajduje się jego odcinek krzyżowy. Składa się on z pięciu kręgów, które zrastają się w jedną kość. Przyjmuje ona postać klina wsuniętego między dwie kości biodrowe miednicy. Na górnej powierzchni ma on pięć wyrostków, umieszczonych w niewielkich odstępach od siebie. Kształtem przypominają one blaszki o zaokrąglonych końcach. Są one nachylone pod niewielkim kątem. Ostatnią częścią kręgosłupa jest odcinek ogonowy. Złożony jest z kilkudziesięciu kręgów, które kształtem przypominają podłużne walce o niewielkich zwężeniach w centralnej części. Pierwsze dwa kręgi mają na górze nieznaczne wyrostki i są stosunkowo większe od pozostałych. Kolejne kręgi stopniowo się zmniejszają. Ostatni krąg dodatkowo zakończony jest ostrym szpicem. Cały odcinek ogonowy kształtem przypomina mocno wygięty do dołu pręt, który znacząco zwęża się ku dołowi. Na szkielet konia składają się także jego kończyny przednie oraz tylne. W widoku z przodu dwie kończyny piersiowe usytuowane są po bokach klatki piersiowej. Wystają one ponad kręgosłup. W widoku z boku okazuje się, że umieszczone są one na samym przodzie klatki piersiowej. Od góry kończyna przednia ma łopatkę. Jest to płaska kość. Przyjmuje ona kształt wydłużonego trójkąta, który zwęża się ku dołowi. W widoku z boku łopatka usytuowana jest pod niewielkim kątem, zwróconym na zewnątrz. Na górnej krawędzi łopatki znajduje się chrząstka. Przylega do łopatki na całej długości jej górnej krawędzi. Jest ona podłużna i lekko spłaszczona. Łopatka od dołu, przy zwężeniu, łączy się za pomocą stawu z główką znajdującej się poniżej kości, która tworzy ramię konia. Kość ta jest długa i gruba. Ma kształt poprzecznie ustawionego walca. Na obu swoich końcach ma główki w postaci znacznych zgrubień. Umieszczona jest ona pod kątem przeciwnie zwróconym do łopatki. Kość ta od dołu za pomocą stawu łączy się z kolejną kością, tworzącą przedramię konia. Jest ona zdecydowanie dłuższa i cieńsza. Ma również kształt poprzecznie ustawionego walca, zakończonego z obu stron główkami. Nie jest usytuowana pod kątem. Poniżej kości tworzącej przedramię konia znajduje się staw nadgarstkowy. Składa się z kilku małych kości umieszczonych w dwóch rzędach. Przyjmują one kształt sześcianów lub prostopadłościanów. W widoku z boku okazuje się, że jedna z kości tworzących staw nadgarstkowy odstaje od pozostałych. Umieszczona jest ona on wewnętrznej strony kończyny przedniej pod niedużym kątem. Od dołu stawu nadgarstkowego przyłączona jest długa i gruba kość, na której obu końcach znajdują się główki w postaci zgrubień. W widoku z boku okazuje się, że przylega do niej inna kość, która jest zdecydowanie cieńsza. Obie te kości tworzą nadpięcie. Kończyna przednia zakończona jest palcem, składa się on z trzech kości połączonych ze sobą stawami. W widoku z boku okazuje się, że kości te są usytuowane pod kątem względem kości tworzących nadpięcie. Są one zwrócone na zewnątrz względem brzucha konia. Dwie z nich, które położone są wyżej, mają kształt poprzecznie ustawionych walców. Ostatnia kość, zakańczająca kończynę przednią tworzy kopyto. W widoku z dołu okazuje się, że kość ta ma kształt łuku o stosunkowo grubej ściance. W części przedniej jest ona zaokrąglona, natomiast w tylnej się rozszerza. Kość ta od spodu jest wklęsła. W widoku z boku kość tworząca kopyto w części przedniej jest ścięta pod znacznym kątem.
Czwarty model przedstawia układ nerwowy konia. Model zawiera planszę z informacjami na temat układu nerwowego. Treść jest tożsama z treścią nagrania (pliku dźwiękowego) umieszczonego na planszy.
Układ nerwowy. Układ nerwowy należy do najważniejszych, a jednocześnie najbardziej skomplikowanych elementów składających się na zwierzęcy organizm. To on odpowiedzialny jest za kontrolowanie i regulowanie wszystkich funkcji życiowych koni, zapewnienie współpracy między różnymi strukturami i układami organizmu, jak również odbieranie bodźców ze zmieniającego się otoczenia zewnętrznego i reagowanie na nie. Układ nerwowy tworzy tkanka nerwowa składająca się z komórek nerwowych, czyli neuronów, oraz komórek glejowych, a także struktury łącznotkankowe i naczynia krwionośne.
Z tkanki nerwowej zbudowane są:
ośrodkowy układ nerwowy – centralnie położony w obrębie głowy i tułowia, chroniony przez kości czaszki oraz kręgosłup oraz pełniący nadrzędną funkcję wobec pozostałych części układu nerwowego; w jego skład wchodzi rdzeń kręgowy oraz mózgowie;
obwodowy układ nerwowy – przekazuje informacje pomiędzy ośrodkowym układem nerwowym a poszczególnymi narządami organizmu; obejmuje nerwy czuciowe i ruchowe. Pierwsze z nich przesyłają bodźce do mózgu, a drugie do mięśni. W skład układu obwodowego wchodzą nerwy czaszkowe (na przykład nerw wzrokowy czy węchowy), nerwy rdzeniowe wywodzące się z rdzenia kręgowego i autonomiczny układ nerwowy (którego nerwy unerwiają narządy wewnętrzne).
Mózg koński chroniony jest kostnym pancerzem, czyli czaszką. Mózgowie ze wszystkimi narządami organizmu komunikuje się za pomocą nerwów. To one przenoszą informacje oraz bodźce z całego organizmu i obwodu do ośrodkowego układu nerwowego, jak i impulsy w przeciwną stronę. Nerwy są rozgałęzione i dochodzą do wszystkich części ciała.
Przetworzone bodźce umożliwiają zwierzęciu percepcję otoczenia, kojarzenie przeżyć i zapamiętywanie doświadczeń. Pamiętajmy jednak, że konie posługują się instynktem samozachowawczym i nie potrafią przewidywać konsekwencji wydarzeń.
Autonomiczny układ nerwowy, nazywany również wegetatywnym układem nerwowym, reguluje czynności życiowe, takie jak choćby oddychanie czy trawienie. Steruje narządami wewnętrznymi i kieruje ich pracą niezależnie od świadomych zachowań zwierzęcia. Dzieli się na dwie części:
układ współczulny – inaczej układ sympatyczny lub pobudzający; jest on odpowiedzialny za mobilizację organizmu i przygotowanie go do właściwej reakcji na zaistniałe niebezpieczeństwo (na przykład do walki albo ucieczki); działa również w sytuacji napotkania partnera płciowego. Efektem jego działania jest przyspieszenie oddechu i tętna, zwiększenie ciśnienia krwi, a co za tym idzie – ukrwienia mięśni.
układ przywspółczulny – inaczej układ parasympatyczny lub hamujący; on z kolei działa poniekąd odwrotnie i aktywizuje tylko te funkcje, które są niezbędne w danym czasie do odpoczynku czy trawienia. Czuwa bowiem nad funkcjami organizmu w czasie snu, trawienia oraz wydalania. Jego stymulacja powoduje odprężenie, zwolnienie oddychania i krążenia krwi, wzrost wydzielania insuliny czy skurczów przewodu pokarmowego.
Model przedstawia w pełni unerwione ciało konia. Centralne części układu nerwowego to mózgowie oraz rdzeń kręgowy. Mózgowie znajduje się w tylnej części końskiej czaszki. Przyjmuje ono niewielkie rozmiary. Jego największa część ulokowana z przodu to mózg. Ma on kształt poprzecznie usytuowanego owalu. Złożony jest z dwóch półkul złączonych ze sobą. Mózg ma nierówną i mocno pofałdowaną strukturę. Jego powierzchnia składa się z wielu zakrętów i bruzd. Z tyłu mózgowia znajduje się przylegająca do mózgu niewielka część, która kształtem przypomina mały mózg. Od niego odbiega łączący się z mózgowiem rdzeń kręgowy. Bezpośrednio od mózgu odchodzi część nerwów. Tworzą one liczne rozgałęzienia obejmujące całą głowę konia. Dochodzą one m.in. w okolice uszu, nosa, pyska i oczu, unerwiając te okolice. Rdzeń kręgowy odbiega od mózgowia i biegnie wzdłuż odcinka szyjnego, piersiowego, lędźwiowego oraz krzyżowego kręgosłupa. Rdzeń kręgowy przyjmuje kształt zbliżony do grubego sznura. Od niego odchodzą nerwy obejmujące całe ciało konia, m.in. szyję i brzuch. W okolicach jego barków oraz pośladków niektóre gałęzie nerwowe odbiegające od rdzenia zbliżają się do siebie, a następnie przeplatają ze sobą. Od tworzącego się splotu odchodzą kolejne nerwy. Unerwiają one kończyny przednie (splot w okolicach barku) oraz tylne (splot w okolicach pośladków).
Piąty model przedstawia układ krwionośny konia. Model zawiera planszę z informacjami na temat układu krwionośnego. Treść jest tożsama z treścią nagrania (pliku dźwiękowego) umieszczonego na planszy.
Układ krwionośny. W tym układzie zasadniczą rolę odgrywa serce, podtrzymuje ono ruch krwi w naczyniach krwionośnych, nieustannie przepompowując ją do komórek ciała i z powrotem. W przypadku konia jest ono tak samo zbudowane jak u wszystkich ssaków: składa się z dwóch przedsionków oraz dwóch komór, okryte jest tzw. osierdziem (workiem surowiczym). U dorosłego zwierzęcia waży około 3 kg. Położone jest nieco po lewej stronie w klatce piersiowej, między trzecim a szóstym żebrem.
Krew krąży w zamkniętym układzie, tworzonym przez tętnice, żyły oraz naczynia kapilarne (czyli naczynia włosowate). Przez tętnice transportowana jest krew utlenowana (wyjątkiem jest tętnica płucna). Płynie ona przez aortę i rozbudowany system mniejszych tętnic do wszystkich zakątków ciała. Im dalej od serca, tym tętnice stają się cieńsze, przechodząc ostatecznie w sieć naczyń włosowatych. W tych ostatnich dochodzi do procesu wymiany tlenu z dwutlenkiem węgla, a także składników pokarmowych z produktami przemiany materii.
Niektóre tętnice u konia można łatwo wyczuć pod skórą, np. pod żuchwą, nasadą ogona, po wewnętrznej stronie łokcia i dolnej części stawu kolanowego. W tych miejscach przylegają one bowiem do kości tuż pod skórą. Dzięki temu opiekun konia może wyczuć puls i łatwo zmierzyć tętno zwierzęcia.
Żyły odpowiedzialne są za transport odtlenowanej krwi, która powraca do serca. Także i tu wyjątek stanowi żyła płucna. Żyły mają cienkie ścianki o małej liczbie włókien sprężystych i mięśniowych. Jednak im dalej od naczyń kapilarnych, a bliżej serca, tym grubość tych naczyń krwionośnych i ich przekrój zwiększają się.
Model przedstawia układ krwionośny konia. W środku klatki piersiowej umiejscowione jest serce. Przypomina obły stożek. Jego zwężony wierzchołek skierowany jest ku dołowi. Serce ma dwie komory. Od prawej odchodzą żyły, natomiast od lewej – tętnice. Wszystkie odbiegają od górnej powierzchni serca. Mają one kształt bardzo długich i lekko powyginanych grubych prętów. Żyły na modelu oznaczone są kolorem niebieskim, tętnice – czerwonym. Tętnica odbiegająca od serca z przodu biegnie głównie przez szyję i kończy się w okolicach głowy. Na całej swojej długości ma liczne rozgałęzienia, które dzielą się na coraz to mniejsze i węższe naczynia, oplatające całą szyję i głowę. Duże rozgałęzienie znajduje się także bezpośrednio przed sercem. Odchodzące w tym miejscu tętnice oplatają kończyny przednie, doprowadzając do nich krew. Tętnica odchodząca od serca z tyłu biegnie głównie równolegle do kręgosłupa i kończy się tak jak jego odcinek ogonowy. Ona również ma liczne rozgałęzienia dzielące się na mniejsze i węższe naczynia. Oplatają one np. cały grzbiet oraz brzuch konia. W okolicach odcinka lędźwiowo‑krzyżowego kręgosłupa tętnica odbiegająca od serca ma duże rozgałęzienie. Odchodzące w tym miejscu tętnice oplatają kończyny tylne, doprowadzając do nich krew. Żyły w ciele konia biegną analogicznie do tętnic, aby zapewnić odpowiedni obieg krwi.
Szósty model przedstawia kopyto konia. Model zawiera planszę z informacjami na temat kopyta. Treść jest tożsama z treścią nagrania (pliku dźwiękowego) umieszczonego na planszy.
Kopyto. Kopyto to rogowa osłona końcowych części palca w każdej kończynie konia. Ma kształt puszki z masywną, solidną ścianą i podeszwą, jest wytrzymałe i sprężyste. Jego zadaniem jest po pierwsze ochrona wewnętrznych struktur (na przykład kości kopytowej), a ogólnie końskiej kończyny przed uszkodzeniami. Po drugie kopyto jest odpowiedzialne za prawidłowe rozłożenie ciężaru ciała, minimalizowanie i amortyzowanie wstrząsów podczas ruchu zwierzęcia i kontaktu kończyny z podłożem. Składa się z:
części wewnętrznych – są to kości, naczynia krwionośne, ścięgna i więzadła, a także nerwy oraz tworzywo rogowe
części zewnętrznych – w ich skład wchodzą ściany rogowe, podeszwa rogowa oraz strzałka rogowa.
Model przedstawia kopyto konia. Stanowi ono zakończenie kończyny zwierzęcia. Kopyto w części przedniej jest zaokrąglone i znacząco rozszerza się w części tylnej. Od spodu kopyto konia jest lekko wklęsłe. Na środku podeszwy kopyta znajduje się strzałka, czyli element spodniej części kopyta konia, który kształtem przypomina grot strzały. Podstawa strzałki skierowana jest w kierunku tylnej części kopyta, natomiast grot strzałki w kierunku jego przedniej części.
Siódmy model przedstawia mięśnie głębokie konia. Model zawiera planszę z informacjami na temat układu mięśniowego. Treść jest tożsama z treścią nagrania (pliku dźwiękowego) umieszczonego na planszy.
Właściwe umięśnienie odgrywa ważną rolę w przypadku wszystkich ssaków. U konia odpowiednia muskulatura i właściwa budowa ciała gwarantuje między innymi utrzymanie wagi jeźdźca. Ważną funkcję pełni system mięśni głębokich, zwanych także mięśniami stabilizującymi. Choć są one o wiele mniej widoczne niż mięśnie powierzchowne, ich rola jest nie do przecenienia. Stanowią rodzaj gorsetu mięśniowego – to one właśnie tworzą zawieszenie ciała i łączą wszystkie jego duże części, kierują ciało konia w górę, spełniają rolę nośną i podnoszącą. Utrzymują postawę ciała od wewnątrz, kontrolują równowagę zwierzęcia i jego środek ciężkości. Są potrzebne zarówno do wyprostowania grzbietu konia, jak i pracy podczas skoków i wygięcia wierzchowca nad przeszkodą.
Jednym z ważnych mechanizmów układu mięśniowo‑ścięgnowego u koni jest układ ustaleniowy. Składa się on z systemu mięśni, ścięgien i więzadeł, które zamykają główne stawy kończyn piersiowych i miednicznych, aby przeciwdziałać szybkiemu męczeniu się mięśni. Pozwala on na zmniejszenie zużycia energii przez zwierzę podczas odpoczynku oraz dłuższego ruchu. Umożliwia koniowi ustalenie stawów kończyn oraz unoszenie ciężaru ciała bez wysiłku mięśniowego (praca mięśni zastępowana jest bowiem pracą ścięgien, więzadeł i powięzi). Działa tylko w kończynach przednich, tylnymi koń odpoczywa na zmianę. Dzięki układowi ustaleniowemu konie mogą spać w pozycji stojącej.
Model przedstawia ciało konia złożone z kilkuset kości. Szkielet konia w większości powleczony jest mięśniami. Charakteryzują się one czerwoną barwą. Wyszczególnić można mięśnie głowy, tułowia, kończyn przednich oraz tylnych. Niemalże cała czaszka zwierzęcia pokryta jest mięśniami. Mają głównie kształt płaskich, szerokich i podłużnych pasów. Mięśnie tułowia obejmują cały kręgosłup, obręcz barkową, klatkę piersiowa oraz brzuch. Mięśnie powlekające kręgosłup przyjmują kształt płaskich i szerokich płatów. W przypadku obręczy barkowej, klatki piersiowej oraz brzucha mięśnie mają kształt podłużnych, płaskich i ostro zakończonych pasów. Zad konia również pokryty jest mięśniami o kształcie szerokich i spłaszczonych pasów. Oprócz zadu okalają one także tylne kończyny konia w górnej części. Wszystkie kończyny konia w górnej połowie powleczone są mięśniami w postaci podłużnych, spłaszczonych i wąskich pasów. Zakończone są one ścięgnami. Ścięgna mają płaski i szeroki kształt, który zwęża się ku dołowi. Mają białawą barwę. Ścięgna znajdują się w dolnej części wszystkich kończyn konia.
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści
Dokładniejsza prezentacja poszczególnych układów zaprezentowana jest w atlasie interaktywnym, dostępnym po kliknięciu poniższego obrazka z napisem „Anatomia konia – atlas interaktywny”.
Wówczas użytkownik przenoszony jest do osobnej karty zawierającej ilustracje dokładnie przedstawiające poszczególne elementy (np. układ krwionośny, nerwowy, kostny itp.).
Miejsce na notatki
Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści