Budowa i funkcje szkieletu

1. Szkielet osiowy

W szkielecieszkieletszkielecie wyróżniamy szkielet osiowy i szkielet kończyn. Do szkieletu osiowegoszkielet osiowyszkieletu osiowego zaliczamy czaszkę, kręgosłup i klatkę piersiową.

Poniżej znajduje się galeria mediów przedstawiająca szczegółową budowę szkieletu człowieka.

Kości czaszki (z wyjątkiem żuchwy) są połączone ze sobą nieruchomo szwami o różnym kształcie linii łączącej.

Na szkielet czaszki składają się:

• kości płaskie połączone szwami, tworzące puszkę, w której zamknięty jest mózg -mózgoczaszka, której w skład wchodzą kości: czołowa, skroniowa, ciemieniowa, potyliczna;

• kości różnokształtne – rusztowanie twarzy - trzewioczaszka, której w skład wchodzą kości: nosowa, jarzmowa, szczęka i żuchwa. Kości te stanowią oparcie dla zębów i umożliwiają żucie pokarmu.

Poniżej znajduje się galeria mediów przedstawiająca szczegółową budowę czaszki człowieka.

KręgosłupkręgosłupKręgosłup stanowi rusztowanie tułowia, podpiera czaszkę oraz daje oparcie kościom kończyn. Znajduje się po grzbietowej stronie ciała. Składa się z 33‑34 kręgów i dzieli na odcinki: szyjny (7 kręgów), piersiowy (12), lędźwiowy (5), krzyżowy (5), ogonowy (4‑5). Najbardziej masywne kręgi występują w odcinku lędźwiowym, który może utrzymać naprawdę duże obciążenie. Każdy kręg zbudowany jest z trzonu, łuku kręgowego i wyrostków. Kręgi ułożone są jeden na drugim wzdłuż pionowej osi ciała.

Trzony kręgówkręgkręgów łączą się ze sobą za pomocą krążków międzykręgowych. Amortyzują one wstrząsy, które mogłyby być przenoszone na czaszkę na przykład podczas skakania. Kręgosłup oglądany z boku jest charakterystycznie wygięty w kształcie podwójnej litery S, co ułatwia utrzymanie pionowej postawy ciała. Krzywizny kręgosłupa kształtują się w pierwszym i drugim roku życia.

Łuki kręgów łączą się ze sobą za trzonami i tworzą kanał kręgowykanał kręgowykanał kręgowy, który chroni znajdujący się wewnątrz rdzeń kręgowy.

Na klatkę piersiową składają się kręgi piersiowe, odchodzące od nich żebra oraz mostek. Żebra łączą się z mostkiem za pośrednictwem chrząstek, co pozwala na zmiany objętości klatki piersiowej podczas wdechu i wydechu. Klatka piersiowa chroni położone w jej wnętrzu płuca i serce.

2. Budowa szkieletu kończyn i ich obręczy

Kości kończyn łączą się z kręgosłupem za pomocą grup kości układających się w poprzeczne pasy zwane też obręczami. Obręcz barkowaobręcz barkowaObręcz barkowa jest złożona z łopatek i obojczyków – mocuje szkielet kończyny górnej. Miejscem połączenia jest staw ramienny. Ma on płytką panewkę, dlatego zapewnia dużą ruchomość ramienia. Kości kończyny górnej wolnej to kość ramienna, 2 kości przedramienia – łokciowa i promieniowa – oraz kości ręki – nadgarstka, śródręcza i palców (paliczki).

R39ZJ2SfhmzUb

Grafika przedstawia plan budowy kończyny górnej. Od góry widać długą kość - obojczyk, który łączy się z łopatką. Łopatka jest kością płaską, kształtem przypominająca trójkąt. Łączy się ona z kością ramienną. Kość ramienna posiada wydłużony kształt i łączy się z kością łokciową. Kość łokciowa ułożona jest równolegle z kością promieniową. Przy nadgarstku kość łokciowa jest cieńsza niż kość promieniowa, a przy łokciu cieńsza. Dalej znajduje się osiem, krótkich kości nadgarstka, a następnie pięć kości śródręcza. Budowa kończyny górnej zakończona jest paliczkami. Kciuk składa się z dwóch paliczków, a pozostałe palce z trzech.

Kończyny dolne łączą się z osią ciała za pośrednictwem obręczy miednicznejobręcz miednicznaobręczy miednicznej złożonej z 2 kości miednicznych i kości krzyżowej. Kości miedniczne, w których skład wchodzą kości łonowe, biodrowe i kulszowe wraz z kością krzyżową tworzą miednicę kostną – stabilny i masywny pas miednicowy dający oparcie dla tułowia.  Kończyny są zespolone z miednicą po jej zewnętrznych stronach, tworząc tym samym 2 masywne słupy podporowe. Szerokie i długie stopy oparte na ziemi dają solidną podstawę dla pionowo ustawionego ciała.

Staw biodrowy stanowi połączenie pomiędzy kością miedniczną a kończyną dolną. Szkielet kończyny dolnej składa się z kości udowej, 2 kości podudzia – piszczelowej i strzałkowej – oraz kości stopy – stępu, śródstopia i palców (paliczków). Kości stopy są tak ustawione, że po jej wewnętrznej części tworzy się charakterystyczne wysklepienie. Zapewnia ono elastyczny chód i amortyzuje wstrząsy.

Podsumowanie

• Szkielet stanowi rusztowanie organizmu i nadaje mu kształt.

• Szkielet osiowy tworzą czaszka oraz kręgosłup z klatką piersiową.

• Przebiegający wzdłuż tułowia kręgosłup jest dla niego podporą, umożliwia wyginanie ciała, amortyzuje wstrząsy docierające do czaszki, chroni położony w kanale kręgowym rdzeń kręgowy.

• Mózgoczaszka tworzy osłonę dla mózgu. Trzewioczaszka chroni narządy zmysłów oraz stanowi rusztowanie dla początkowych odcinków układu pokarmowego i oddechowego.

• Klatka piersiowa jest złożona z wielu kości połączonych głównie ruchomo; ochrania płuca i serce oraz wraz z mięśniami odpowiada za ruchy oddechowe.

• Kończyny łączą się ze szkieletem osiowym poprzez obręcze. Ruch kończyn dolnych umożliwia przemieszczanie się, a ruch kończyn górnych wykonywanie precyzyjnych ruchów (np. sięganie).

Słownik

Zadania

1

Ćwiczenie 2

RutUdSjQUa9wE

RZoQddcwoUvcT

Wskaż ruchomą kość czaszki. Możliwe odpowiedzi: 1. A, 2. B, 3. C, 4. D

R1dlMdzdau2zQ1

Ćwiczenie 2

Która z wymienionych części czaszki jest ruchoma? Możliwe odpowiedzi: 1. kość ciemieniowa, 2. kość jarzmowa, 3. szczęka, 4. żuchwa

2

Ćwiczenie 3

RNufzT0QIrhgD

Na grafice przedstawiony jest szkielet człowieka widoczny od przodu. Cyfrą jeden oznaczono czaszkę. Cyfrą dwa oznaczono klatkę piersiową. Cyfrą trzy oznaczono kręgosłup. Cyfrą cztery oznaczono miednicę.

R1DyEMvCFXLwJ

Połącz w pary cyfrę oznaczającą element szkieletu z opisem jego funkcji. 1 - 1. łączy kończynę dolną ze szkieletem osiowym, 2. ochrania serce, 3. stanowi rusztowanie tułowia i podpiera czaszkę, 4. ochrania mózg
2 - 1. łączy kończynę dolną ze szkieletem osiowym, 2. ochrania serce, 3. stanowi rusztowanie tułowia i podpiera czaszkę, 4. ochrania mózg
3 - 1. łączy kończynę dolną ze szkieletem osiowym, 2. ochrania serce, 3. stanowi rusztowanie tułowia i podpiera czaszkę, 4. ochrania mózg
4 - 1. łączy kończynę dolną ze szkieletem osiowym, 2. ochrania serce, 3. stanowi rusztowanie tułowia i podpiera czaszkę, 4. ochrania mózg

Połącz w pary cyfrę oznaczającą element szkieletu z opisem jego funkcji. 1 - 1. łączy kończynę dolną ze szkieletem osiowym, 2. ochrania serce, 3. stanowi rusztowanie tułowia i podpiera czaszkę, 4. ochrania mózg
2 - 1. łączy kończynę dolną ze szkieletem osiowym, 2. ochrania serce, 3. stanowi rusztowanie tułowia i podpiera czaszkę, 4. ochrania mózg
3 - 1. łączy kończynę dolną ze szkieletem osiowym, 2. ochrania serce, 3. stanowi rusztowanie tułowia i podpiera czaszkę, 4. ochrania mózg
4 - 1. łączy kończynę dolną ze szkieletem osiowym, 2. ochrania serce, 3. stanowi rusztowanie tułowia i podpiera czaszkę, 4. ochrania mózg