Budowa i właściwości węglanów i fosforanów

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń zna budowę i właściwości obu soli.

b) Umiejętności

Uczeń odróżnia i określa właściwości węglanów i fosforanów.

2. Metoda i forma pracy

Pogadanka, pokaz, praca z całą klasą, praca indywidualna.

3. Środki dydaktyczne

Podręcznik

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

1. Sprawdzenie listy obecności.

2. Przypomnienie zagadnień omawianych na poprzedniej lekcji - sposobów otrzymywania soli.

3. Nawiązanie do tematu lekcji. Zadanie uczniom pytania, czy znają jeszcze inne sole tlenowe, o których nie mówiono na lekcjach. Uczniowie powinni stwierdzić, że tak, że tymi solami są węglany i fosforany.

b) Faza realizacyjna

1. Budowa i właściwości węglanów. Napisanie przez uczniów definicji soli:

Węglany są to sole kwasu węglowego, które zawierają jon węglanowy COIndeks dolny 3₃Indeks górny 2-^2-.

Zapisanie przez uczniów w zeszytach właściwości węglanów:

• Węglany mogą być związkami jonowymi lub kowalencyjnymi.

• Węglany litowców są bardzo dobrze rozpuszczalne w wodzie, a inne węglany są nierozpuszczalne w wodzie.

• Węglany wapnia i magnezu powodują wzrost twardości wody i są składnikiem kamienia kotłowego.

• Rozkładają się w wyniku prażenia lub reakcji z kwasem nieorganicznym, wydzielając dwutlenek węgla. Oto przykłady reakcji, zachodzących pod wpływem temperatury:

CaCOIndeks dolny 3₃ → CaO + COIndeks dolny 2,_2,

CaCOIndeks dolny 3₃ + 2HCl → CaClIndeks dolny 2₂ + COIndeks dolny 2₂ + HIndeks dolny 2₂O

2. Występowanie i zastosowanie węglanów. Zapisanie przez uczniów wybranych przykładów soli, ich występowania i zastosowania, np.:

   • węglan amonowy – w proszkach do pieczenia, przy obróbce wełny i w farbiarstwie;

   • węglan litu – lek w zaburzeniach maniakalno‑depresyjnych, składnik szkliwa ceramicznego;

   • węglan magnezu – występujący w przyrodzie jako magnezyt, składnik dolomitu, artynitu, hydromagnezytu, stosowany jako składnik atramentów i szkieł, środek osuszający, środek zobojętniający kwasy i przeczyszczający;

   • węglan potasu – używany do produkcji mydeł, szkieł, glazury, środek osuszający, do barwienia i obróbki wełny;

   • węglan sodu – stosowany w fotografii, jako środek czyszczący, dodatek spożywczy, do produkcji szkła i tekstyliów;

   • węglan strontu – występujący jako minerał stroncjanit, stosowany do rafinacji cukru, jako środek barwiący sztuczne ognie na czerwono, jako luminofor lamp oscyloskopowych;

   • węglan wapnia- występujący jako kalcyt, kreda, aragonit, stosuje się do produkcji wapna i sody.

3. Budowa i właściwości fosforanów. Zapisanie przez uczniów definicji fosforanów: Fosforany są to sole tlenowych kwasów fosforowych, szczególnie kwasu ortofosforowego.

Zapisanie przez uczniów właściwości fosforanów:

• Fosforany mogą być związkami jonowymi lub kowalencyjnymi.

• Fosforany litowców są bardzo dobrze rozpuszczalne w wodzie, a inne fosforany są nierozpuszczalne w wodzie.

• Fosforan sodu powoduje obniżenie twardości wody.

• Fosforany powstają w wyniku reakcji zasad z kwasem ortofosforowym.

• Zastosowanie ma szczególnie fosforan trisodu i wapnia jako składnik nawozów sztucznych, kości i skał.

c) Faza podsumowująca

Uczniowie przypominają właściwości węglanów i fosforanów oraz ich zastosowanie.

5. Bibliografia

Z. Kluz, M. M. Pomniczek, Chemia. Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego, Warszawa 2005.

6. Załączniki

brak

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

brak