R1MZLgUwoqLFd
Zdjęcie przedstawia widoczny na pierwszym planie kalkulator położony bokiem na kartkach z obliczeniami. Na kalkulatorze wsparta jest łyżka stołowa, na której z jednej strony ułożone są w stos monety, a z drugiej nabity ziemniak. W tle rozsypane są monety, obok nich leży jeden banknot, na którym widnieje liczba "10".

Budżet domowy

Źródło: Learnetic S.A., dostępny w internecie: https://pixabay.com/pl/photos/monety-kalkulator-bud%c5%bcet-1015125/, licencja: CC BY 4.0.
Nauczysz się

  • Definiować, czym jest budżet domowy.

  • Rozróżniać dochody i wydatki gospodarstw domowych.

  • Wyjaśniać powody, dla których konstruuje się budżet domowy.

  • Analizować dane liczbowe dotyczące dochodów i wydatków gospodarstw domowych.

  • Zaplanować i skonstruować budżet domowy.

  • Oceniać korzyści wynikające z planowania budżetu domowego.

Wprowadzenie

Jednym z głównych aspektów funkcjonowania gospodarstwa domowegoGospodarstwo domowegospodarstwa domowego jest gospodarowanie. Rozumiemy przez to podejmowanie decyzji ekonomicznych i ich realizację. Działalność ta zmierza do zaspokajania potrzeb członków gospodarstwa domowego. Jedną z najważniejszych decyzji podejmowanych przez nich jest opracowanie budżetu domowego.

Budżet a budżet domowy

BudżetbudżetBudżet to finansowe zestawienie dochodów i wydatków pieniężnych pojedynczej osoby, firmy, samorządu lub państwa, obejmujące pewien okres czasu (najczęściej miesiąc lub rok).

Budżet domowyBudżet domowyBudżet domowy jest pojęciem o dwojakim znaczeniu.

  1. Środki finansowe pozostające do dyspozycji gospodarstwa domowego.

  2. Sposób nadzorowania dochodów i wydatków, które przepływają przez dane gospodarstwo domowe.

R1ZaWj46AQh9o
Ilustracja przedstawia animowaną formę budynku mieszkalnego w kolorze niebieskim. Posiada on jedynie drzwi i stoi po lewej stronie platformy, pod którą widoczny jest jedynie walec. Po skrajnej, prawej stronie platformy widać duży, czerwony znak "%". Platforma ma symbolizować wagę uginającą się pod ciężarem domu.
Pożądaną cechą budżetu domowego jest racjonalne zarządzanie posiadanymi dochodami w taki sposób, aby po pokryciu wszystkich wydatków pozostała dodatkowa kwota pieniędzy, którą można przeznaczyć na oszczędności.
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Dochody i wydatki w budżecie gospodarstwa domowego

Przez dochóddochodydochód rozumiemy wszelkie wpływy zasilające cyklicznie budżet domowy. Mogą to być:

  • dochody powstałe na skutek stosunku pracy, a więc wypłata wynagrodzenia,

  • dochody z pobieranych zasiłków, takich jak zasiłek dla osoby bezrobotnej, zasiłek dla kobiet w ciąży, zasiłek macierzyński, dochód z programu 500+,

  • wpływy z tytułu rent i emerytur,

  • przychody z działalności gospodarczej,

  • przychody z inwestycji,

  • środki pieniężne uzyskane poprzez nagrody oraz wygraną,

  • zaciągnięte kredyty i pożyczki.

Rct00BnRawWoD1
Struktura przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzanego na 1 osobę w gospodarstwach domowych w 2020 r.
Struktura przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzanego na 1 osobę w gospodarstwach domowych w 2020 r.
Źródło: Learnetic S.A., dostępny w internecie: https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/warunki-zycia/dochody-wydatki-i-warunki-zycia-ludnosci/budzety-gospodarstw-domowych-w-2020-roku,9,15.html, licencja: CC BY 4.0.

Wykres słupkowy poziomy: Struktura przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę w gospodarstwach domowych w 2020 r.

Dochody z pracy najemnej: 53,0%

Dochody z pracy na własny rachunek: 9,1%

Dochody z gospodarstwa rolnego: 3,3%

Dochody ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych: 23,9% w tym: z emerytur: 20,5%, z rent: 2,9%

Dochody z pozostałych świadczeń społecznych: 8,3% w tym ze świadczenia wychowawczego: 6,1%

Inne dochody: 2,4%

Rw30qi4gGBFGJ
Ćwiczenie 1
Zaznacz dochody gospodarstwa domowego. Możliwe odpowiedzi: 1. wynagrodzenie, 2. abonament telewizyjny, 3. zasiłek dla osoby bezrobotnej, 4. emerytura, 5. przychody z działalności gospodarczej,, 6. nagroda, 7. czynsz, 8. opłaty za media, 9. kredyt
ĆWICZENIE: Wielokrotny wybór
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
RHnZw8TstJoqy
Ćwiczenie 1
Możliwe odpowiedzi: 1. wynagrodzenie, 2. abonament telewizyjny, 3. zasiłek dla osoby bezrobotnej, 4. emerytura, 5. przychody z działalności gospodarczej,, 6. nagroda, 7. czynsz, 8. opłaty za media, 9. kredyt
ĆWICZENIE: Wielokrotny wybór
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
R1TTBDlZs8pRQ
Ćwiczenie 2
Na podstawie wykresu "Struktura przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na 1 osobę w gospodarstwach domowych ogółem w 2020 r." uszereguj podane dochody od największego do najmniejszego. Elementy do uszeregowania: 1. dochody ze świadczenia wychowawczego, 2. dochody z pracy najemnej, 3. dochody z emerytur, 4. dochody z gospodarstwa rolnego, 5. dochody z rent, 6. dochody z pracy na własny rachunek
ĆWICZENIE: Uporządkuj elementy
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RnKefCrmZYeyU
Ćwiczenie 2
Elementy do uszeregowania: 1. dochody z emerytur, 2. dochody z rent, 3. dochody z pracy na własny rachunek, 4. dochody z pracy najemnej, 5. dochody ze świadczenia wychowawczego, 6. dochody z gospodarstwa rolnego
ĆWICZENIE: Uporządkuj elementy
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Przez wydatkiwydatkiwydatki rozumiemy wszystkie zmniejszenia budżetu gospodarstwa domowego. Ze względu na ich charakter wyróżniamy dwa typy wydatków:

  • wydatki stałe,

  • wydatki zmienne.

Wydatki stałe to wydatki, które gospodarstwo domowe ponosi cyklicznie, np. są opłacane co miesiąc. Do takich wydatków zaliczamy:

  • opłaty za czynsz,

  • opłaty za media (prąd, gaz),

  • opłaty komunikacyjne (benzyna, karta miejska),

  • spłaty rat kredytów i pożyczek.

Z kolei wydatki zmienne to wydatki, które nie obciążają cyklicznie budżetu. Są to wydatki jakie musimy ponieść z tytułu zakupu żywności, obuwia, ubrań, kosmetyków, wydatki na remonty czy rozrywkę.

R19KifUzqrT5o
1
RXaTfpzoUjlNl
Rozmazane zdjęcie przedstawiające trzy stosy złotych monet ustawione od najniższego do najwyższego. W tle duży dom jednorodzinny z ogrodem. Na zdjęciu u góry napis: Wydatki gospodarstw domowych. Po lewej tekst: Gospodarstwo domowe to osoba lub grupa osób zamieszkujących razem i wspólnie gospodarujących, a więc podejmujących decyzje, jak wykorzystać posiadane środki finansowe. Gospodarstwo takie opiera swoje funkcjonowanie na budżecie. To opracowywany przez jego członków finansowy plan dochodów i wydatków. Na środku zdjęcia napis: dochody, znak mniejszości, znak równości, znak większości, wydatki.
Prezentacja - wydatki gospodarstw domowych
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1

WYDATKI GOSPODARSTWA DOMOWEGO
Gospodarstwo domowe to osoba lub grupa osób zamieszkujących razem i wspólnie gospodarujących, a więc podejmujących decyzje, jak wykorzystać posiadane środki finansowe. Gospodarstwo takie opiera swoje funkcjonowanie na budżecie. To opracowywany przez jego członków finansowy plan dochodów i wydatków.

RGRg1HBGGIbgQ
1
RN3dW5j4eAQaJ
Na ekranie u góry napis: Wydatki stałe - mieszkanie. Niżej, po lewej stronie ilustracja składająca się z czterech zdjęć. W lewym górnym rogu ułożone obok siebie w wachlarz monet stuzłotowe. W lewym dolnym rogu salon z aneksem kuchennym wykończony drogimi materiałami. W prawym dolnym rogu zapisana kartka, na której stoi drewniany model małego domu oraz leżą klucze. W prawym górnym rogu chodnik z kostki brukowej, na którym stoją ciemnoszare kubły na śmieci. Obok trawnik. Po prawej stronie ekranu tekst: czynsz, użytkowanie mieszkania, fundusz remontowy, odpady komunalne, podatek od nieruchomości, wieczyste użytkowanie, raty kredytów hipotecznych, raty pożyczek na potrzeby mieszkaniowe.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1

WYDATKI STAŁE – MIESZKANIE
Lwią część wydatków każdego gospodarstwa domowego stanowią wydatki stałe, do których należy opłata za mieszkania, popularnie nazywana czynszem.
W ramach takiej opłaty, obok kwoty za użytkowanie mieszkania, pobierane są opłaty na fundusz remontowy, za gospodarowanie odpadami komunalnymi, na podatek od nieruchomości czy koszty wieczystego użytkowania.
Opłatą za mieszkanie możemy również nazwać raty spłacanych kredytów hipotecznych czy pożyczek zaciągniętych przez członków gospodarstwa domowego na potrzeby mieszkaniowe.

RXEiIkfJoQkIs
1
RqlRrWn55uSxz
U góry ekranu napis: Wydatki stałe - media. Niżej trzy zdjęcia. Z lewej strony na pierwszy planie ręka trzymająca pilota do telewizora, dalej niski stolik, a w tle na białej ścianie telewizor. W środku zdjęcie zlewu w kuchni, z którego leci niewielki strumień wody. Po prawej górna część kuchenki gazowej z zapalonymi czterema dyszami. Na dole ekranu tekst: prąd, woda, ogrzewanie, gaz, opłaty abonamentowe za telefon, telewizję, internet. Badanie GUS (2021) - wydatki stałe mieszkaniowe i media - ponad 18% dochodów.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1

WYDATKI STAŁE – MEDIA
Powiązane z opłatami za mieszkanie są opłaty za media wykorzystywane przez gospodarstwo domowe. Do nich należą opłaty za:
- prąd,
- wodę,
- ogrzewanie,
- gaz,
- abonament telefoniczny, telewizyjny, internetowy.
Według badań Głównego Urzędu Statystycznego, w okresie między październikiem 2020 r. a wrześniem 2021 r. wydatki powiązane z opłatami za mieszkanie i media stanowiły ponad 18% dochodów przeciętnego gospodarstwa domowego.

R12hh00ZKaOX3
1,1
R2uRrkIf35ZIo
U góry ekranu tekst: Wydatki stałe - komunikacja. Poniżej z lewej strony tekst: opłaty ponoszone z tytułu transportu, środki komunikacji prywatnej i miejskiej pozwalające przemieszczać się z domu do pracy i szkoły. Z prawej strony tekst: dom, szkoła, praca. Na dole z lewej strony dwa zdjęcia: z lewej strony ręka trzymająca pilota, w tle telewizor. Z prawej strony górna część kuchenki gazowej z zapalonymi dyszami. Po prawej tekst: Badanie GUS (2021) - wydatki stałe: komunikacja - niemal 10% dochodów.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Rfia0jqIrRSzW
Czarny ekran. U góry biały napis: Wydatki stałe - komunikacja. Niżej napis: dom. Następnie krótka strzałka skierowana w prawo do napisu: szkoła, praca. Po chwili na ekranie pojawiają się jednocześnie cztery filmy. W lewym górnym rogu widać tłum mężczyzn stojących w autobusie lub tramwaju (widoczne część pleców i tył głowy). W lewym dolnym rogu znajduje się film przedstawiający peron oraz ludzi czekających na pociąg. W tle znajdują się ruchome schody. Film jest przyspieszony. Widać jak co pewien czas przyjeżdża pociąg w jednym lub drugim kierunku, wysiadają i wsiadają ludzie, po czym pociąg odjeżdża. W prawym dolnym rogu znajduje się film przedstawiający szeroką ruchliwą drogę szybkiego ruchu, po której jedzie wiele samochodów. Po prawej stronie kilka pasów dla samochodów oddalających się od kamery, na środku kilka pasów dla samochodów jadących w stronę kamery oraz po lewej stronie kilka pasów innej drogi dla samochodów jadących również w stronę kamery. Zieleń po prawej i lewej stronie kadru. W tle wysokie wieżowce. Na czwartym filmie, w prawym górnym rogu, widać zbliżenie na otwarte drzwi autobusu. Drzwi zamykają się i autobus jedzie w prawą stronę. Kamera stoi nieruchomo. Autobus przejeżdża i widać fragment parkingu z zaparkowanym samochodem, kałużę, chodnik, a w tle witrynę sklepową. Po prawej stronie zejście do tunelu. Film powtarza się dwa razy.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/Rfia0jqIrRSzW

Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Czarny ekran. U góry biały napis: Wydatki stałe - komunikacja. Niżej napis: dom. Następnie krótka strzałka skierowana w prawo do napisu: szkoła, praca. Po chwili na ekranie pojawiają się jednocześnie cztery filmy. W lewym górnym rogu widać tłum mężczyzn stojących w autobusie lub tramwaju (widoczne część pleców i tył głowy). W lewym dolnym rogu znajduje się film przedstawiający peron oraz ludzi czekających na pociąg. W tle znajdują się ruchome schody. Film jest przyspieszony. Widać jak co pewien czas przyjeżdża pociąg w jednym lub drugim kierunku, wysiadają i wsiadają ludzie, po czym pociąg odjeżdża. W prawym dolnym rogu znajduje się film przedstawiający szeroką ruchliwą drogę szybkiego ruchu, po której jedzie wiele samochodów. Po prawej stronie kilka pasów dla samochodów oddalających się od kamery, na środku kilka pasów dla samochodów jadących w stronę kamery oraz po lewej stronie kilka pasów innej drogi dla samochodów jadących również w stronę kamery. Zieleń po prawej i lewej stronie kadru. W tle wysokie wieżowce. Na czwartym filmie, w prawym górnym rogu, widać zbliżenie na otwarte drzwi autobusu. Drzwi zamykają się i autobus jedzie w prawą stronę. Kamera stoi nieruchomo. Autobus przejeżdża i widać fragment parkingu z zaparkowanym samochodem, kałużę, chodnik, a w tle witrynę sklepową. Po prawej stronie zejście do tunelu. Film powtarza się dwa razy.

1

WYDATKI STAŁE – KOMUNIKACJA

Ważnym wydatkiem członków gospodarstwa domowego są opłaty ponoszone z tytułu transportu. Rozumiemy przez to różne środki komunikacji prywatnej i miejskiej pozwalające przemieszczać się z domu do pracy i szkoły.
Według badań Głównego Urzędu Statystycznego, w okresie między październikiem 2020 r. a wrześniem 2021 r. wydatki powiązane z opłatami za mieszkanie i media stanowiły niemal 10% do

R2GVTlBfKXtW6
1
Rg5ycKWtM3sZI
U góry ekranu napis: Wydatki zmienne - żywność. Niżej po lewej stronie tekst: największa grupa wydatków zmiennych, produkty spożywcze, napoje bezalkoholowe. Po prawej napis: badanie GUS (2021) - wydatki zmienne: żywność - ponad 28% dochodów. Na dole ekranu trzy zdjęcia. Po lewej: na białym tle kilka malin, orzechy laskowe bez łupin oraz warzywa (marchew, pomidory, sałata). W  środku: wózek sklepowy przed sklepową dużą lodówką z otwieranymi drzwiami. Po prawej dłoń trzymająca szklankę, do której leje się mleko ze szklanego dzbanka na tle suchego podłoża z niewielką roślinnością.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1

WYDATKI ZMIENNE – ŻYWNOŚĆ
Największą grupę wydatków zmiennych, a więc takich, których wysokość w każdym miesiącu jest inna, stanowią wydatki na żywność. Rozumiemy przez to różnorodne produkty spożywcze i napoje bezalkoholowe.
Według badań Głównego Urzędu Statystycznego, w okresie między październikiem 2020 r. a wrześniem 2021 r. wydatki te stanowiły ponad 28% dochodów przeciętnego gospodarstwa domowego.

RFtIFjnvWBzqQ
1
R17FbRvquzaql
U góry slajdu napis: Wydatki stałe - zdrowie i higiena. Po lewej stronie tekst: Ponoszone w celu zachowania zdrowia lub w wyniku dążenia do odzyskania zdrowia utraconego w wyniku choroby lub wypadku; ponoszone w celu utrzymania czystości i higieny w gospodarstwie domowym. Po prawej stronie dwa zdjęcia. pierwsze przedstawia górną część kuchenki gazowej z zapalonymi czterema palnikami. Drugie przedstawia dłoń trzymająca pilota, w tle telewizor zawieszony na ścianie. Pod zdjęciami tekst: Badanie GUS (2020) - wydatki zmienne: zdrowie i higiena - ponad 5% dochodów.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1

WYDATKI ZMIENNE – ZDROWIE i HIGIENA
Kolejną grupą wydatków zmiennych są wydatki zdrowotne. Członkowie gospodarstwa domowego ponoszą je w celu zachowania zdrowia lub dążąc do odzyskania zdrowia utraconego w wyniku choroby lub wypadku. Powiązane z tą kategorią są wydatki ponoszone w celu utrzymania czystości i higieny w gospodarstwie domowym.
Według badań Głównego Urzędu Statystycznego w 2020 r. wydatki te stanowiły ponad 5% dochodów przeciętnego gospodarstwa domowego.

R7wYnyf9BPXFj
1
R13WAX7YFdjSH
U góry slajdu napis: Wydatki zmienne - ubrania i obuwie. Po lewej zdjęcie białej garderoby z dwoma drążkami, trzema szufladami i wieloma półkami. Na wieszakach ubrania, na półkach po lewej stronie buty. Na środku ekranu tekst: Ta grupa wydatków nie pojawia się w każdym miesiącu; są ponoszone, gdy zmuszają do tego okoliczności (ubranie lub obuwie uległo zniszczeniu lub młodsi członkowie gospodarstwa z nich wyrośli). Badanie GUS (2020) - wydatki zmienne: ubranie i obuwie - około 4% dochodów. W prawym dolnym rogu zdjęcie sklepowego wieszaka z wieloma podobnymi kolorowymi bluzami dla małych dzieci.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1

WYDATKI ZMIENNE – UBRANIA I OBUWIE
Następną kategorię wydatków zmiennych stanowią wydatki na odzież i obuwie. Nie jest to też grupa wydatków, które pojawiają się w każdym miesiącu. Członkowie gospodarstwa domowego ponoszą je najczęściej, gdy zmuszają ich do tego okoliczności (ubranie lub obuwie uległo zniszczeniu lub młodsi członkowie gospodarstwa z nich wyrośli).
Według badań Głównego Urzędu Statystycznego w 2020 r. wydatki te stanowiły około 4% dochodów przeciętnego gospodarstwa domowego.

R18ZVG4ikxkzW
1
RwBtu2JRVSPRa
U góry ekranu napis: Wydatki zmienne - kultura i rekreacja. Niżej po lewej stronie tekst: związane z różnymi sposobami spędzania wolnego czasu; osiągane poprzez zapewnienie wrażeń estetycznych i rozrywki o charakterze kulturalnym; także wydatki wynikające z dążenia do zachowania lub polepszenia sprawności fizycznej. Po prawej stronie ekranu dwa zdjęcia. Pierwsze przedstawia dwa fotele kinowe, a pomiędzy nimi, w tle, widoczny biały duży ekran. Drugie przedstawia tłum ludzi stojących w ciemności przed oświetloną sceną. Niektórzy mają ręce podniesione do góry. Pod zdjęciami napis: Badanie GUS (2020) - wydatki zmienne: kultura i rekreacja - niemal 6% dochodów.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1

WYDATKI ZMIENNE – KULTURA I REKREACJA
Ta grupa wydatków służy zapewnieniu różnych sposobów spędzania wolnego czasu członkom gospodarstwa domowego. Cel ten jest m.in. osiągany poprzez zapewnienie wrażeń estetycznych i rozrywki o charakterze kulturalnym. W tej kategorii mieszczą się także wydatki wynikające z dążenia do zachowania lub polepszenia sprawności fizycznej.
Według badań Głównego Urzędu Statystycznego w 2020 r. wydatki te stanowiły niemal 6% dochodów przeciętnego gospodarstwa domowego.

R13n295m2Q80i
1
R16aHkWwLdpYa
U góry ekranu napis: Wydatki zmienne - edukacja. Z lewej strony cztery zdjęcia. W lewym górnym rogu zdjęcie dziecięcych rąk grających na fortepianie. W lewym dolnym rogu zdjęcie młodego chłopaka siedzącego przy małym okrągłym stoliku i rzeźbiącego w drewnie. W prawym dolnym rogu zdjęcie fragmentu czarnej tablicy, na której kredą napisano wyrazy: English language, Hello!, Hi!, How are you?, Goodbye!. W prawym górnym rogu zdjęcie mężczyzny siedzącego przy stole, na którym stoi otwarty laptop. Z Prawej strony ekranu tekst: wydatki związane ze zdobywaniem bądź poszerzaniem wiedzy i umiejętności; studia podyplomowe; kursy języków obcych; kursy szkoleniowe; dodatkowe zajęcia dla dzieci, w tym korepetycje. Badanie GUS (2020) - wydatki zmienne: edukacja - około 1%.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1

WYDATKI ZMIENNE – EDUKACJA
W tej kategorii mieszczą się wydatki związane ze zdobywaniem bądź poszerzaniem wiedzy i umiejętności. Mogą to być studia podyplomowe, kursy języków obcych, kursy szkoleniowe czy dodatkowe zajęcia dla dzieci, w tym koszta ponoszone w związku z korepetycjami.
Według badań Głównego Urzędu Statystycznego w 2020 r. wydatki te stanowiły około 1% dochodów przeciętnego gospodarstwa domowego.

R1HIiW0TsKRRS
1
R1Z16uZmSAPZR
U góry ekranu napis: Wydatki zmienne - inne. Niżej tekst: są rzadkie, zdarzają się co jakiś czas (np. raz do roku); składki na ubezpieczenie samochodu, mieszkania, życia; wydatki związane z wyjazdami, wycieczkami; wydatki wynikające z nadzwyczajnych sytuacji (awaria samochodu, remont mieszkania). Na dole ekranu napis: Nadzwyczajne wydatki oraz dwa zdjęcia. Po lewej stronie zdjęcie przedstawia samochód, który uległ wypadkowi. Ma wgniecioną blachę, rozwalone nadkole, odpadnięte listwy. Po prawej stronie zdjęcie przedstawiające fragment parapetu i część okna zasłoniętych folią. Na parapecie leżą taśma malarska, śrubokręt, pędzel, wałek do malowania.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1

WYDATKI ZMIENNE – INNE
Ostatnią kategorią wydatków gospodarstwa są wydatki określane jako inne. Jest to kategoria wydatków, które zdarzają się co jakiś czas, np. raz w roku. Są to m.in. opłaty za ubezpieczenie samochodu, mieszkania czy życia lub wydatki związane z wyjazdami i wycieczkami wakacyjnymi. W tej kategorii mieszczą się także wydatki będące wynikiem nadzwyczajnych sytuacji, jak awaria samochodu czy remont mieszkania. Dobrze skonstruowany budżet gospodarstwa domowego powinien uwzględniać środki na takie zakupy czy usługi.

Głośność lektora
Głośność muzyki
Polecenie 1

Jedna z definicji budżetu domowego brzmi: budżet domowy to opracowywany przez członków gospodarstwa domowego finansowy plan dochodów i wydatków. Sformułuj własną definicję.

R163bBVTgchiY
Polecenie 2

Wymień cele, na które przeznaczasz część swoich pieniędzy (np. z kieszonkowego), które mógłbyś określić jako wydatki stałe.

RgBBDppZSxDdO
Polecenie 3

Wymień cele, na które przeznaczasz część swoich pieniędzy (np. z kieszonkowego), które mógłbyś określić jako wydatki zmienne.

Roa9yykoNvaIN
R1P6ijdVzf69j1
Struktura przeciętnych miesięcznych wydatków na 1 osobę w gospodarstwach domowych w % wydatków ogółem w 2020 r.
Struktura przeciętnych miesięcznych wydatków na 1 osobę w gospodarstwach domowych w % wydatków ogółem w 2020 r.
Źródło: Learnetic S.A., dostępny w internecie: https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/warunki-zycia/dochody-wydatki-i-warunki-zycia-ludnosci/budzety-gospodarstw-domowych-w-2020-roku,9,15.html, licencja: CC BY 4.0.

Wykres słupkowy poziomy: Struktura przeciętnych miesięcznych wydatków na 1 osobę w gospodarstwach domowych w % wydatków ogółem w 2020 r.

Żywność i napoje bezalkoholowe: 27,7%

Napoje alkoholowe, wyroby tytoniowe: 2,9%

Odzież i obuwie: 4,1%

Użytkowanie mieszkania i nośniki energii: 18,8%

Wyposażenie mieszkania i prowadzenie gospodarstwa domowego: 5,7%

Zdrowie: 5,3%

Transport: 8,8%

Rekreacja i kultura: 5,7%

Edukacja: 1,0%

Restauracje i hotele: 3,8%

Pozostałe towary i usługi: 6,1%

Wydatki pozostałe: 3,7%

Kieszonkowe: 1,3%

R8VenJuQp6oUg
Ćwiczenie 3
Przyporządkuj podane przykłady wydatków do właściwej kategorii wydatków. WYDATKI STAŁE Możliwe odpowiedzi: 1. opłaty komunikacyjne, 2. opłata za czynsz, 3. opłaty za remont, 4. opłata za kosmetyki, 5. opłata za media, 6. opłata za żywność, 7. spłata raty kredytu WYDATKI ZMIENNE Możliwe odpowiedzi: 1. opłaty komunikacyjne, 2. opłata za czynsz, 3. opłaty za remont, 4. opłata za kosmetyki, 5. opłata za media, 6. opłata za żywność, 7. spłata raty kredytu
ĆWICZENIE: Grupowanie elementów
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
R104p9JmqiFGV
Ćwiczenie 3
WYDATKI STAŁE Możliwe odpowiedzi: 1. opłata za żywność, 2. opłaty komunikacyjne, 3. opłata za media, 4. spłata raty kredytu, 5. opłaty za remont, 6. opłata za kosmetyki, 7. opłata za czynsz WYDATKI ZMIENNE Możliwe odpowiedzi: 1. opłata za żywność, 2. opłaty komunikacyjne, 3. opłata za media, 4. spłata raty kredytu, 5. opłaty za remont, 6. opłata za kosmetyki, 7. opłata za czynsz
ĆWICZENIE: Grupowanie elementów
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Rgfy9oN6LD6ET
Ćwiczenie 4
Łączenie par. Rozstrzygnij, czy zdania dotyczące wykresu "Struktura przeciętnych miesięcznych wydatków na 1 osobę w gospodarstwach domowych (w % wydatków ogółem) w 2020 r." są prawdziwe, czy fałszywe. Zaznacz „P” jeśli zdanie jest prawdziwe lub „F” jeśli jest fałszywe.. Największy procentowo udział w wydatkach ogółem stanowią wydatki zmienne.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Wśród wydatków należących do wydatków stałych najwyższą pozycję zajmują wydatki związane z opłatami za czynsz i media.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Najmniej wydatków w 2020 r. gospodarstwa domowe ponosiły na edukację i wypłaty kieszonkowego.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Dwie największe grupy wydatków stałych ponoszonych przez gospodarstwa domowe w 2020 r. stanowiły łącznie 50% wydatków tych gospodarstw.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Wśród trzech procentowo największych wydatków gospodarstw domowych jeden wydatek należy do kategorii wydatków zmiennych.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
ĆWICZENIE: Wskaż prawidłową odpowiedź
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
R1441VVDlfAHH
Ćwiczenie 5
Łączenie par. . Największy procentowo udział w wydatkach ogółem stanowią wydatki zmienne.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Wśród wydatków należących do wydatków stałych najwyższą pozycję zajmują wydatki związane z opłatami za czynsz i media.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Najmniej wydatków w 2020 r. gospodarstwa domowe ponosiły na edukację i wypłaty kieszonkowego.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Dwie największe grupy wydatków stałych ponoszonych przez gospodarstwa domowe w 2020 r. stanowiły łącznie 50% wydatków tych gospodarstw.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Wśród trzech procentowo największych wydatków gospodarstw domowych jeden wydatek należy do kategorii wydatków zmiennych.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
ĆWICZENIE: Wskaż prawidłową odpowiedź
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Po co nam budżet domowy?

Budżet gospodarstwa domowego to miesięczne zestawienie dochodów i wydatków. Jest podstawowym narzędziem do kontroli finansów członków gospodarstwa domowego. Konstruowanie takiego zestawienia niesie ze sobą szereg korzyści. Do najważniejszych należą:

  1. możliwość poznania nawyków zakupowych członków gospodarstwa domowego,

  2. możliwość diagnozowania problemów z wydatkami,

  3. możliwość spokojnego planowania wydatków.

W przypadku pierwszej korzyści, analiza wydatków pozwala dowiedzieć się, na co domownicy najczęściej wydają pieniądze i czy robią to w sposób racjonalny. Wiedza ta pozwala poznać dobre i złe nawyki, które mają wpływ na kondycję budżetu gospodarstwa domowego.

Druga korzyść powiązana jest z sytuacją gdy członkowie gospodarstwa domowego więcej wydają niż zarabiają. Skrupulatne katalogowanie wydatków pozwala określić, które ich kategorie generują najwięcej kosztów i gdzie można znaleźć oszczędności bez drastycznego spadku poziomu życia członków gospodarstwa domowego.

Trzecia korzyść wynika z rutyny prowadzenia gospodarstwa domowego. Jeżeli jego członkowie znają swoje przyzwyczajenia zakupowe mogą z wyprzedzeniem zaplanować swoje wydatki. Świadomość faktu, że członkowie gospodarstwa wiedzą na co przeznaczane są ich dochody przyczynia się do wzrostu poczucia stabilizacji i bezpieczeństwa.

RfkblvbtFdwQ71
Poziom przeciętnych miesięcznych dochodów i wydatków na 1 osobę w gospodarstwach domowych oraz udział wydatków w dochodzie rozporządzalnym w latach 2004–2020.
Poziom przeciętnych miesięcznych dochodów i wydatków na 1 osobę w gospodarstwach domowych oraz udział wydatków w dochodzie rozporządzalnym w latach 2004–2020.
Źródło: Learnetic S.A., dostępny w internecie: https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/warunki-zycia/dochody-wydatki-i-warunki-zycia-ludnosci/budzety-gospodarstw-domowych-w-2020-roku,9,15.html, licencja: CC BY 4.0.

Wykres słupkowy pionowy: Poziom przeciętnych miesięcznych dochodów i wydatków na 1 osobę w gospodarstwach domowych oraz udział wydatków w dochodzi rozporządzalnym w latach 2004‑2020.

2004: dochód rozporządzalny: 735%; wydatki: 702%; udział wydatków w dochodzie rozporządzalnym: 94,4%

2005: dochód rozporządzalny: 761%; wydatki: 697%; udział wydatków w dochodzie rozporządzalnym: 91,5%

2006: dochód rozporządzalny: 835; wydatki: 751%; udział wydatków w dochodzie rozporządzalnym: 90,0%

2007: dochód rozporządzalny: 929%; wydatki: 816%; udział wydatków w dochodzie rozporządzalnym: 87,9%

2008: dochód rozporządzalny: 1046%; wydatki: 911%; udział wydatków w dochodzie rozporządzalnym: 87,1%

2009: dochód rozporządzalny: 1114%; wydatki: 964; udział wydatków w dochodzie rozporządzalnym: 86,5%

2010: dochód rozporządzalny: 1201%; wydatki: 1005%; udział wydatków w dochodzie rozporządzalnym: 83,7%

2011: dochód rozporządzalny: 1235%; wydatki: 1028%; udział wydatków w dochodzie rozporządzalnym: 83,2

2012: dochód rozporządzalny: 1278%; wydatki: 1059%; udział wydatków w dochodzie rozporządzalnym: 82,8%

2013: dochód rozporządzalny: 1299%; wydatki: 1062; udział wydatków w dochodzie rozporządzalnym: 81,7%

2014: dochód rozporządzalny: 1340; wydatki: 1079%; udział wydatków w dochodzie rozporządzalnym: 80,5%

2015: dochód rozporządzalny: 1386%; wydatki: 1091%; udział wydatków w dochodzie rozporządzalnym: 78,7%

2016: dochód rozporządzalny: 1475%; wydatki: 1132%; udział wydatków w dochodzie rozporządzalnym: 76,7%

2017: dochód rozporządzalny: 1598%; wydatki: 1176%; udział wydatków w dochodzie rozporządzalnym: 73,6%

2018: dochód rozporządzalny: 1693%; wydatki: 1187%; udział wydatków w dochodzie rozporządzalnym: 70,1%

2019: dochód rozporządzalny: 1819%; wydatki: 1252%; udział wydatków w dochodzie rozporządzalnym: 68,8%;

2020: dochód rozporządzalny: 1919%; wydatki: 1210%; udział wydatków w dochodzie rozporządzalnym:63,0%

Ćwiczenie 5
R1PrQ213QSoiL
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
R1PLC16moaub9
Ćwiczenie 6
Dokończ poniższe zdanie. Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych. Analiza wykresu "Poziom przeciętnych miesięcznych dochodów i wydatków na 1 osobę w gospodarstwach domowych oraz udział wydatków w dochodzie rozporządzalnym w latach 2004–2020 pozwala stwierdzić, że między rokiem 2004 a 2020" Możliwe odpowiedzi: 1. systematycznie spadał udział wydatków w dochodzie rozporządzalnym., 2. dochód na jedną osobę nieprzerwanie malał., 3. wydatki na jedną osobę nieprzerwanie rosły., 4. wydatki stanowiły około połowy dochodów gospodarstw domowych.
ĆWICZENIE: Wskaż prawidłową odpowiedź
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Jak zacząć planowanie budżetu?

Dobrze zaplanowany budżet gospodarstwa domowego powinien spełnić kilka zasadniczych warunków. Przede wszystkim:

  • powinien zostać zaplanowany z wyprzedzeniem,

  • zaspokajać potrzeby członków gospodarstwa domowego (w pierwszej kolejności potrzeby podstawowe),

  • uwzględniać pewną kwotę przeznaczoną na nieprzewidziane wydatki.

Planowanie budżetu można podzielić na kilka kroków. W pierwszym należy określić wysokość dochodów jakimi dysponuje gospodarstwo domowe. W kolejnym należy dokonać podziału wydatków gospodarstwa na wydatki stałe i zmienne. W tym miejscu należy sprawdzić proporcje wydatków stałych w stosunku do dochodów. Jeśli przekraczają one sumę 50% dochodów należy zastanowić się, w jaki sposób można je zmniejszyć (np. poprzez oszczędność energii, zamianę samochodu na środki komunikacji publicznej). W sytuacji problemów finansowych działania takie mogą znacząco wpłynąć na ograniczenie tych wydatków, a przez to poprawić kondycję finansową gospodarstwa domowego.

Kolejnym krokiem będzie spisanie wydatków zmiennych, które gospodarstwo domowe ponosi raz albo kilka razy do roku. Wydatki te stanowią ważną i często sporą część domowych finansów, która – niezaplanowana – może bardzo zaskoczyć.

R1DXVMeoddZVq
Ćwiczenie 7
Łączenie par. Rozstrzygnij, czy podane zdania dotyczące planowania budżetu domowego są prawdziwe, czy fałszywe. Zaznacz „P” jeśli zdanie jest prawdziwe lub „F” jeśli jest fałszywe.. Budżet domowy powinien zostać zaplanowany z wyprzedzeniem.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Budżet nie musi uwzględniać kwoty przewidzianej na wydatki zmienne.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Podstawowym krokiem w planowaniu budżetu jest określenie wysokości dochodów budżetu.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Przekroczenie przez wydatki stałe 50% wysokości dochodów gospodarstwa domowego wymaga podjęcia działań w celu zmniejszenia tych wydatków.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. W przypadku pojawienia się problemów finansowych należy zrezygnować z wydatków stałych.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
ĆWICZENIE: Wskaż prawidłową odpowiedź
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.
Rv0vz4RMstQWo1
Gra związana z budżetem domowym. Zadaniem w grze jest stworzenie miesięcznego budżetu gospodarstwa domowego. Informacje o dochodach i wydatkach można uzyskać od osób dorosłych (np. na podstawie paragonów, rachunków itp.). W pierwszym kroku należy podać i zsumować wysokość dochodu uzyskanego z:- stosunku pracy (wypłaty),- zasiłków (w tym 500+),- emerytury i renty,- działalności gospodarczej,- inwestycji,- nagród i wygranych,- lub innych.W drugim kroku należy podać i zsumować wydatki stałe gospodarstwa domowego. Należą tu:- czynsz,- media (energia, gaz, woda, ogrzewanie),- komunikacja (benzyna, bilety miesięczne),- abonamenty (telewizja, internet, telefon; opłaty za korepetycje, zajęcia dodatkowe),- spłaty kredytów, pożyczek,- ubezpieczenia (np. na życie),- składki członkowskie,- inne.Trzecim krokiem jest podanie i zsumowanie wydatków zmiennych, do których wliczone zostały:- żywność,- ubranie i buty,- kosmetyki,- chemia gospodarcza,- rozrywka (kino, teatr),- restauracje, kawiarnie,- opłaty eksploatacyjne (naprawa samochodu, wizyta elektryka),- inne.Aby określić rodzaj budżetu domowego, należy dodać do siebie wydatki stałe i zmienne, a następnie porównać z wartością dochodu.W przypadku, gdy:- suma wydatków stałych i zmiennych jest niższa, niż suma dochodów - wówczas budżet Twojego gospodarstwa domowego jest budżetem z nadwyżką. Członkowie Twojej rodziny doskonale gospodarują. Oznacza to, że zostają wam oszczędności, które możecie odłożyć lub zainwestować.- suma wydatków stałych i zmiennych jest taka sama, jak suma dochodów - wówczas budżet Twojego gospodarstwa domowego to budżet zrównoważony. Członkowie Twojej rodziny rozsądnie gospodarują. Oznacza to, że członkowie Twojej rodziny wydają tyle, ile zarabiają.- suma wydatków stałych i zmiennych jest wyższa, niż suma dochodów - wówczas budżet Twojego gospodarstwa domowego jest budżetem deficytowym. Członkowie Twojej rodziny muszą pomyśleć nad tym, jak ulepszyć swój budżet domowy. Wydajecie bowiem więcej pieniędzy niż zarabiacie.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P1HoTMTlq

Gra - budżet domowy.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Polecenie 4

Opisz 3 sposoby na poprawę budżetu domowego, który jest deficytowy.

R5YpupVSPM2E1
Polecenie 5

Suma wydatków stałych i zmiennych w gospodarstwie domowym Twojego kolegi jest taka sama, jak suma dochodów. Udziel koledze 3 porad, dzięki którym osiągnie on budżet domowy z nadwyżką. Zapisz je poniżej.

R5kwTZNytt3HL
Polecenie 6

Wymień trzy cele, na jakie można spożytkować oszczędności, które powstają przy długotrwałym utrzymywaniu budżetu domowego z nadwyżką.

R1TgzqJE5BroQ

Nadwyżka finansowa

Właściwie zaplanowany budżet powinien prowadzić do osiągania przez gospodarstwo domowe nadwyżki finansowejNadwyżka finansowanadwyżki finansowej. Jest to forma zabezpieczenia wszystkich członków gospodarstwa na wypadek nieprzewidzianych sytuacji mogących zagrozić stabilności budżetu. W celu zabezpieczenia takiej nadwyżki można stworzyć plan oszczędzania. Pieniądze można odłożyć na lokatę bądź zainwestować w inny sposób. Ważne też, aby nadać cel uzyskiwanej nadwyżce. Może to być tworzenie funduszu na wydatki nieregularne, na zakup drogiego sprzętu (np. smartfona), czy na dodatkowe wakacje.

Ćwiczenie 8
RPqTJuyJzPZeI
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Słowniczek

gospodarstwo domowe
gospodarstwo domowe

osoba lub grupa osób stale zamieszkujących razem, łączących posiadany majątek i wspólnie nim gospodarujący

budżet
budżet

finansowy plan dochodów i wydatków przewidziany na dany okres czasu

budżet domowy
budżet domowy

zestawienie dochodów i wydatków w ustalonym przedziale czasowym w gospodarstwie domowym, jest to także narzędzie umożliwiające efektywne zarządzanie finansami gospodarstwa domowego

dochody
dochody

przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania, jest to różnica między osiągniętym przychodem a poniesionymi kosztami podatkowymi, wyróżnia się dwie podstawowe kategorie dochodu – brutto, czyli nadwyżkę przychodów nad kosztami ich uzyskania przed opodatkowaniem oraz netto, czyli nadwyżkę przychodów nad kosztami ich uzyskania po opodatkowaniu

wydatki
wydatki

każdorazowe zmniejszenie stanu posiadanych środków pieniężnych, bez względu na cel jego poniesienia, jest to rozchód środków pieniężnych, związany z regulowaniem różnych zobowiązań lub ponoszeniem kosztów

nadwyżka finansowa
nadwyżka finansowa

wolne środki pieniężne (dodatnia różnica) między uzyskanymi dochodami a poniesionymi wydatkami

Bibliografia

https://jakoszczedzacpieniadze.pl/prosty-budzet-domowy https://najlepszelokaty.pl/notowanie-i-kategoryzowanie-wydatkow

https://mfiles.pl/pl/index.php/Bud%C5%BCet https://www.sii.org.pl/14818/edukacja/abc-inwestora/jak-przygotowac-prosty-budzet-domowy

https://poradnikprzedsiebiorcy.pl/-jak-zaplanowac-domowy-budzet

Notatki

R68Wo5klObPRD
(Uzupełnij).
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.