Scenariusz lekcji – Cechy eposu na podstawie „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza oraz „Iliady” Homera.

* uczeń wie, jakie są cechy gatunkowe eposu; wie, czym charakteryzował się epos Homera;

Umiejętności

* uczeń sam umie odnaleźć w tekście cechy danego eposu; umie podać przykłady: porównań homeryckich, stałych epitetów; potrafi również podać przykłady innych eposów występujących w literaturze światowej;

Metoda i forma pracy

• Bezpośrednie: zapisanie numeru lekcji i tematu na tablicy; powitanie uczniów;

• Praca z tekstem;

• Metoda objaśniająca - podaję uczniom nowe pojęcia;

• Pogadanka: za pomocą pytań uczniowie sami poznają niektóre wiadomości;

• Analiza porównawcza dwóch utworów;

Środki dydaktyczne

Adamczyk M., Chrząstowska B., Pokrzywniak J. T., Starożytność‑oświecenie, Warszawa 1996

Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, Czytelnik, Warszawa 1998

Przebieg lekcji

Faza przygotowawcza

1. Czynności wstępne: Witam uczniów. Zapisuję numer, temat lekcji na tablicy, sprawdzam listę obecności.

2. Sprawdzenie pracy domowej: Jako pracę domową, uczniowie mieli przypomnieć sobie o cechach eposu na przykładzie Iliady Homera.

1. Wprowadzenie materiału oraz sprawdzenie i utrwalenie wiadomości:

Krok I:

Rozdaję uczniom dwa teksty: 1. - Homera, 2. - Adama Mickiewicza. Obydwa fragmenty to inwokacje.

Następnie zajmujemy się analizą i interpretacją tych utworów.

Homer „Iliada”, PIEŚŃ I - INWOKACJA

„Gniew, bogini, opiewaj Achilla, syna Peleusa,

Zgubę niosący i klęski nieprzeliczone Achajom,

Co do Hadesu tak wiele dusz bohaterów potężnych

Strącił, a ciała ich wydał na pastwę sępom drapieżnym

Oraz psom głodnym. Tak Dzeusa dokonywała się wola,

Zwłaszcza od dnia, gdy w niezgodzie przeciwko sobie stanęli

Władca narodów Atryda i bogom równy Achilles.

Który to z bogów do waśni wzajemnej obu podburzył?

Dzeusa i Leto syn, bowiem na króla ten rozgniewany

Zesłał zarazę na wojsko, ginęły całe narody.

Mścił się za swego kapłana, Chryzesa, któremu Atryda

Czci nie okazał (...)”.

Zwracam uwagę uczniów na cechy epopei homeryckiej:

- Dwa światy:

Ludzie - herosi, wyidealizowani, półbogowie;

Bogowie - „pomniejszeni”, ludzcy;

- Ważne wydarzenie: wojna trojańska;

- Porównania homeryckie - rozbudowane, tworzą obrazy, zwalniają tempo;

- Stałe epitety - np. szybkonogi Achilles, gromowładny Dzeus;

- Wiersz bohaterski – heksametr;

- Inwokacja - skierowana do bogów, Muz.

- Podniosły styl

- Opisy: realistyczne, drobiazgowe, np. opis tarczy Achillesa.

Krok II:

Następnie omawiamy tekst Adama Mickiewicza;

Adam Mickiewicz, „Pan Tadeusz”:

„Litwo! Ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie
Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie,
Kto cię stracił. Dziś piękność twą w całej ozdobie
Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie.

Panno święta, co Jasnej bronisz Częstochowy
I w Ostrej świecisz Bramie! Ty, co gród zamkowy
Nowogródzki ochraniasz z jego wiernym ludem!
Jak mnie dziecko do zdrowia powróciłaś cudem,
(Gdy od płaczącej matki pod Twoją opiekę
Ofiarowany, martwą podniosłem powiekę
I zaraz mogłem pieszo do Twych świątyń progu
Iść za wrócone życie podziękować Bogu),
Tak nas powrócisz cudem na Ojczyzny łono.
Tymczasem przenoś moją duszę utęsknioną
Do tych pagórków leśnych, do tych łąk zielonych,
Szeroko nad błękitnym Niemnem rozciągnionych;
Do tych pól malowanych zbożem rozmaitem,
Wyzłacanych pszenicą, posrebrzanych żytem;
Gdzie bursztynowy świerzop, gryka jak śnieg biała,
Gdzie panieńskim rumieńcem dzięcielina pała,
A wszystko przepasane jakby wstęgą, miedzą
Zieloną, na niej z rzadka ciche grusze siedzą”.

Zwracam uwagę na następujące elementy:

- Świat przedstawiony: baśniowość, liryzm, idealizacja;

• Ważne wydarzenie: kampania napoleońska;

• Wiersz bohaterski: polski heksametr;

• Bohater indywidualny i zbiorowy (szlachta);

• Inwokacja - skierowana do Litwy;

• Opisy: realistyczne, drobiazgowe.

Pytam uczniów, jakie znają jeszcze inne epopeje?

„Odyseja”, Homer

„Eneida”, Wergiliusz

„Tebaida”, Stacjusz

„Farsalia”, Lukan

„Jerozolima wyzwolona” Tasso

Jako pracę domową zadaję wyszukać w eposie Mickiewicza jedno (dowolnie rozbudowane) porównanie homeryckie.

Faza podsumowująca

1. Utrwalenie wiadomości: Proszę jednego z uczniów o przypomnienie wiadomości na temat eposu.

2) Zadanie pracy domowej: Jako pracę domową zadaję wyszukać w eposie Mickiewicza jedno (dowolnie rozbudowane) porównanie homeryckie.

Bibliografia

Adamczyk M., Chrząstowska B., Pokrzywniak J. T., Starożytność‑oświecenie, Warszawa 1996

Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, Czytelnik, Warszawa 1998