E-materiały do kształcenia zawodowego

Całoroczna gospodarka pasieczna

ROL.03. Prowadzenie produkcji pszczelarskiej – pszczelarz 612302

ROL.03. Prowadzenie produkcji pszczelarskiej – technik pszczelarz 314206

5

Cele i znaczenie wędrówek z pszczołami

GRAFIKA INTERAKTYWNA

Spis treści

  1. Cele wędrówek z pszczołamiCele wędrówek z pszczołami

  2. Czynniki powodzenia i opłacalności wędrówkiCzynniki powodzenia i opłacalności wędrówki

  3. WydajnośćWydajność

  4. Występowanie pożytkówWystępowanie pożytków

1
bg‑orange

1. Cele wędrówek z pszczołami

Do najważniejszych celów wędrówek z pszczołami zalicza się:

Maksymalne wykorzystanie roślin pożytkowych

Pasieka wędrowna ma jedną podstawową przewagę nad pasieką stacjonarną: na żadnym terenie, nawet bardzo bogatym w pożytki, nie uda się zapewnić pszczołom takiego dostępu do wziątku, jaki mają owady z pasieki wędrownej. Przewożenie pszczół z jednego pożytku na drugi zapewnia pszczołom nieprzerwany dostęp do pokarmu w ciągu sezonu i pozwala uniknąć okresów bezpożytkowych, które tak negatywnie odbijają się na produkcji pasiecznej.

Intensywnie prowadzona gospodarka wędrowna polega na wykorzystaniu trzech lub czterech kolejnych pożytków, od najwcześniejszych do najpóźniejszych.

Wędrówka nie ma ekonomicznego uzasadnienia tylko wówczas, jeśli w okolicy pasieki stacjonarnej występują zespoły roślin dające obfite pożytki od wiosny do jesieni. Przerzucanie pasieki na nowe stanowiska, jej obsługa i dozorowanie związane są z pewnymi nakładami. Jeżeli wędrówka zapewnia około pięcio‑sześciokilogramową zwyżkę wydajności w stosunku do uzyskiwanej na miejscu, może się opłacać.

Uzupełnienie zbiorów pasieki stacjonarnej w okresie luki pożytkowej lub po nieudanych zbiorach wcześniejszego wziątku

Każdy wyjazd z pszczołami daje możliwość zebrania mniej więcej takiej ilości miodu, jaką uzyskuje się z głównego pożytku w pasiece stacjonarnej. Prowadząc pasiekę wędrowną możemy uzyskać lepsze zbiory, ponieważ pasieki ustawia się przede wszystkim na terenach bogatych w roślinność miododajną.

Zapewnienie pasiece pożytku rozwojowego

Nie wszyscy pszczelarze wiedzą, że wywożenie pni na pożytki rozwojowe może być bardzo korzystne dla pasieki, bo przygotowuje pszczele rodziny kondycyjnie do właściwego wykorzystania pożytku letniego lub wiosennego. Jeśli pasieka znajduje się w okolicy, gdzie występują dobre, długotrwałe pożytki letnie, ale za to wiosną i jesienią pszczoły nie mają dostępu do wziątku, wówczas opłaca się w tych porach roku przewieźć ule w inne miejsce, tam, gdzie rośnie wierzba iwa, mniszek pospolity, seradela czy wrzos.

Nawet jeżeli wędrówka taka nie poskutkuje od razu zwiększeniem zbiorów miodu, to i tak jest opłacalna dla pasieki. Ciągłość pożytków wpływa na rozwój rodzin pszczelich, który jest tym mniej intensywny, im mniejsze są wziątki. Wraz z nastaniem jesieni i przekwitaniem roślin pożytkowych następuje również koniec intensywnego rozwoju rodziny pszczelej. Zwiększa się liczba robotnic w ulach, bo przybywa młodych pszczół z wygryzającego się czerwiu. Pszczoły nie wylatują tak często z ula, przesiadują w gnieździe, a matka mniej czerwi. To zjawisko silniej zaznacza się zwłaszcza w słabszych, mniej licznych rodzinach.

Załamaniu się czerwienia można zapobiec stosując gospodarkę wędrowną. Następujące kolejno wywozy na pożytki powodują, że narasta potencjał produkcyjny pszczelej rodziny, który może być należycie wykorzystany.

Zmniejszenie konkurencyjnego zagęszczenia pni

Największe skupiska pasiek są zwykle we wsiach i osiedlach. Znamy takie miejscowości, w których na 1 km kw. przypada kilkadziesiąt pni. W takich warunkach możliwości pożytkowe i rozwojowe pasieki są znikome. Tak rozmieszczone pasieki nie tylko nie mogą przynosić dochodu, ale nie zapewniają nawet wystarczającej ilości pożywienia dla pszczelich rodzin. Zbytnie zagęszczenie uli jest też przyczyną szerzenia się chorób i pasożytów wśród pszczół, a także osypywania się rodzin z powodu braku pokarmu. Przepszczeleniu można zapobiec jedynie przez wywóz uli w inne miejsce.

Usługowe zapylanie plantacji nasiennych

Pszczoły są prawie jedynymi zapylaczami, szczególnie jeśli chodzi o uprawę roślin wcześnie kwitnących. Pszczoły zapylają 60‑90% roślin uprawnych, a trzmiele –10‑15%.

Zbiory plonów drzew i krzewów owocowych, a także innych roślin owadopylnych zależą nie tylko od właściwego stosowania środków ochrony roślin, ale przede wszystkim od zapylania przez pszczoły. Potwierdzeniem są wyniki umieszczone w tabeli.

Tab. Zawiązywanie owoców na plantacjach zapylanych i niezapylanych przez pszczoły (wg B. Jabłońskiego)

Rośliny

% zawiązanych owoców w stosunku do ogółu kwiatów

bez pszczół

z pszczołami

Jabłonie

0,0‑2,7

6,1‑20,0

Grusze

0,5‑1,8

8,0‑22,3

Wiśnie

0,0‑0,7

21,0‑28,5

Śliwy

0,3‑1,2

11,0‑25,0

Agrest

9,0

27,0

Porzeczka czarna

1,0

48,7

Badania wykazują, że dzięki zapyleniu przez pszczoły ilość zawiązanych owoców i nasion znacznie się zwiększa.

Rośliny wymagające zapylenia zwykle są uprawiane na obszarach odległych od pasiek. Ponieważ zasięg  lotu pszczół to zaledwie 1,5‑2 km od ula, więc owady same nie dolecą na plantację - trzeba je tam dowieźć. 

bg‑orange
2

2. Czynniki powodzenia i opłacalności wędrówki

R1AcmdHocvy2Z1
Grafika interaktywna dotycząca czynników powodzenia i opłacalności wędrówki. Grafika podzielona została na sześć równych segmentów. Każdy zawiera inną fotografię.
Pierwsza fotografia przedstawia stojące na łące ule. Ustawione zostały w szeregu. Pojedynczy ul ma kształt wysokiej i wąskiej drewnianej skrzynki. Składa się ona z kilku korpusów ustawionych na sobie. Góra ula przykryta jest daszkiem.
W rogu zdjęcia umieszczono interaktywny punkt, po kliknięciu którego wyświetla się plansza z tekstem oraz z tożsamym z jego treścią nagraniem (plikiem dźwiękowym).
Punkt pierwszy. Ul do wędrówki powinien być mocny i szczelny, z gładką, jednolitą obudową pozbawioną wystających lub ruchomych elementów. Wszystkie wkładki, daszki, ramy wentylacyjne, nadstawki muszą pasować do każdego ula. Bardzo ważne jest zapewnienie pszczołom właściwej temperatury podczas transportu, dlatego w ulu musi być odpowiednia przestrzeń wentylacyjna i łatwe do uruchomienia urządzenia wietrzące. Ule muszą też być pojemne na tyle, aby zmieściły się w nich liczne, silne rodziny i duże ilości nektaru.
Druga fotografia przedstawia długą przyczepę samochodową, na której umieszczone zostały ule. Ustawiono jest w czterech rzędach. Ule do transportu zabezpieczone zostały od góry za pomocą pasów bezpieczeństwa.
W rogu zdjęcia umieszczono interaktywny punkt, po kliknięciu którego wyświetla się plansza z tekstem oraz z tożsamym z jego treścią nagraniem (plikiem dźwiękowym).
Punkt drugi. Pasieka wędrowna musi być wyposażona w sprzęt ułatwiający przewóz pszczół oraz przedmioty i urządzenia potrzebne do obsługi pni na stanowisku wędrownym. Przydadzą się składane podstawki pod ule, sprzęt do wentylacji i unieruchomienia ramek oraz urządzenia do załadunku i transportu pni.
Trzecia fotografia przedstawia ustawione w jednym rzędzie ule. Znajdują się one na skraju iglastego lasu. Pojedynczy ul wykonany jest z drewna. Ma kształt wysokiego i wąskiego prostopadłościanu. Składa się z dwóch korpusów. Na górze przykryty jest daszkiem. Ule mają przygaszoną barwę. Zbliżone są kolorystycznie do pni znajdujących się za nimi drzew.
W rogu zdjęcia umieszczono interaktywny punkt, po kliknięciu którego wyświetla się plansza z tekstem oraz z tożsamym z jego treścią nagraniem (plikiem dźwiękowym).
Punkt trzeci. Efekty prowadzenia pasieki wędrownej zależą nie tyle od liczby transportowanych uli, ile od liczby zbieraczek. Dlatego powinno się wywozić na pożytki głównie rodziny silne, liczne, z dobrymi matkami. Takie rodziny zapewnią maksymalny zbiór nektaru z pożytków.
Czwarta fotografia przedstawia ule znajdujące się w lasku liściastym. Obok jednego z nich stoi pszczelarz w stroju ochronnym, który wyciąga z ula ramkę z plastrem miodu.
W rogu zdjęcia umieszczono interaktywny punkt, po kliknięciu którego wyświetla się plansza z tekstem oraz z tożsamym z jego treścią nagraniem (plikiem dźwiękowym).
Punkt czwarty. Prowadzenie pasieki wędrownej nie jest łatwe. Trzeba przygotować pszczoły do intensywnej pracy praktycznie przez cały sezon, ponieważ w celu pozyskania odmianowych miodów wykorzystuje się pożytki znacznie wcześniejsze lub późniejsze niż tradycyjne pożytki letnie. To wymaga od pszczelarza fachowego przygotowania i szczególnych umiejętności, a od pszczół – gotowości roboczej od wiosny do późnego lata. Sama organizacja pracy w pasiece wędrownej również wymaga doświadczenia i operatywności pszczelarza.
Piata fotografia przedstawia zbliżenie na pszczelarza w stroju ochronnym. Na ciele ma założony kombinezon z kapturem, do którego dodatkowo doszyta jest siatka ochraniająca twarz. Na rękach założone ma grube rękawice ochronne. Mężczyzna w dłoniach trzyma ramki z plastrami miodu. Każda z ramek obsadzona jest przez gromadę pszczół.
W rogu zdjęcia umieszczono interaktywny punkt, po kliknięciu którego wyświetla się plansza z tekstem oraz z tożsamym z jego treścią nagraniem (plikiem dźwiękowym).
Punkt piąty. Podczas przewożenia uli ważne jest bezwzględne przestrzeganie zasad higieny. Pszczelarz musi mieć aktualne świadectwo zdrowia pszczół wydane przez powiatowego lekarza weterynarii. W przypadku przewożenia pni na teren innego powiatu, pszczelarz powinien posiadać również pozwolenie na wwóz pszczół wydane przez tamtejszego lekarza weterynarii.
Szósta grafika przedstawia stojące na kwitnącej łące ule. Ustawiono je w szeregu w grupach po cztery ule. Pojedynczy ul to drewniany prostopadłościan złożonych z dwóch korpusów i przykryty od góry daszkiem. Za ulami znajduje się pusty bus, z którego ule zostały rozładowane.
W rogu zdjęcia umieszczono interaktywny punkt, po kliknięciu którego wyświetla się plansza z tekstem oraz z tożsamym z jego treścią nagraniem (plikiem dźwiękowym).
Punkt szósty. Na stanowisko pasieki wędrownej należy wybierać takie miejsca, do których można bez problemu dojechać z transportem uli oraz w celu dokonania okresowego przeglądu rodzin. Pszczoły muszą mieć zapewniony stały dostęp do wody – jeśli w pobliżu pasieczyska nie ma naturalnego zbiornika, należy ustawić specjalne poidło dla pszczół. Ule powinny znajdować się jak najbliżej roślin pożytkowych.
Czynniki powodzenia i opłacalności wędrówki
Źródła zdj.: ulleo, pixabay.com, CC 0; Adam Boguta, CC BY‑Sa 3.0; zdenet, pixabay.com, CC 0; Frank Merino, pexels.com, CC 0; Matthew Greger, pixabay.com, CC 0.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

bg‑orange
3

3. Wydajność

Kiedy pszczoły znajdą się na plantacji roślin wymagających zapylenia, wykonują w ciągu dnia roboczego większą liczbę lotów – bo loty te są krótkie i mogą odbywać się nawet w gorszych warunkach atmosferycznych. Dzięki temu można znacznie zwiększyć zbiory na plantacji i zwiekszyć jej dochodowość.

Tabela – Przyrost plonów nasion i owoców niektórych roślin uprawnych osiągany przy stosowaniu pszczół do zapylania.

Indeks górny Źródło: Makowicz J., Pasieka wędrowna, PWRiL, Warszawa 1983, str. 26 Indeks górny koniec

Rośliny

Plon nasion (owoców) w kg z 1 ha

bez pszczół

z pszczołami

Kapusta

9

620

Cebula

14

610

Marchew

22

680

Buraki ćwikłowe

20

840

Rzepak

124

3600

Koniczyna

0

1200

Gryka

1000

15000

Jabłonie

2500

36700

Wiśnie samopylne

3350

6650‑10310

Wiśnie obcopylne

480‑500

2380‑8950

Malina

1400

600‑8000

Ważną rzeczą jest ustawienie pni jak najbliżej roślin pożytkowych – najlepiej bezpośrednio w łanie.

Z przeprowadzonych badań wynika, że pszczoły znajdujące się tuż przy łanie roślin pożytkowych przyniosły wziątek w ilości 0,8 kg na 1 pień dziennie, a oddalone o 600 m od łanu – zaledwie 0,5 kg. Natomiast z odległości 1800 m w ogóle nie przynosiły nektaru. Obliczono, że każde odsunięcie pasieki od uprawy o 100 m powoduje zmniejszenie ilości oblatujących ją pszczół o 3,7%. W gorszych warunkach atmosferycznych proporcje te mogą jeszcze się zmieniać, oczywiście na niekorzyść pasieki.

Przy pożytku odległym od pasieki o 1 km każda zbieraczka dokonuje około 20 lotów dziennie. Natomiast gdy źródło nektaru znajduje się w odległości 200 m od pasieki, zbieraczki wykonują 50‑60 lotów. Złe warunki pogodowe zatrzymają pszczoły na dłużej w ulach oddalonych od pożytku, zaś w przypadku, gdy pień stoi w łanie, pszczoły mają zapewniony bezpośredni i ciągły kontakt z pożytkiem. Zaobserwowano, że w gorszych warunkach atmosferycznych pszczoły z oddalonych od łanu uli w ogóle nie wylatują, natomiast owady z pni stojących w łanie wykorzystują na loty każdą możliwą chwilę.

Jeśli wydajność pasieki stacjonarnej wynosi 10 kg, to pasieki wędrownej, przewożonej na 2‑3 dodatkowe pożytki – 29 kg, czyli o 190% więcej.

R18JW7fjnrI3A1
Wykres kolumnowy zatytułowany „Wyniki zastosowania pasieki wędrownej”. Oś X (pozioma) opisana została jako grupy pasiek. Oś Y (pionowa) opisana została jako wydajność jednej rodziny pszczelej w kilogramach. Wykres przedstawia trzy kolumny (zestawy danych).
Pierwszy zestaw danych: grupy pasiek: pasieka wędrowna: przewóz na rzepak ozimy i lipę oraz macierzankę; wydajność jednej rodziny pszczelej: dwieście dziewięćdziesiąt cztery kilogramy.
Drugi zestaw danych: grupy pasiek: pasieka wędrowna: przewóz na rzepak ozimy; wydajność jednej rodziny pszczelej: sto osiemdziesiąt sześć kilogramów.
Trzeci zestaw danych: grupy pasiek: pasieka stacjonarna; wydajność jednej rodziny pszczelej: sto kilogramów.
Intensywnie prowadzona gospodarka wędrowna polega na wykorzystaniu 3 lub 4 kolejnych pożytków.

Oprac. na podst.: W. Ostrowska, Gospodarka pasieczna, Warszawa 1980, s. 293.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R4sv5BHfhAUm51
Wykres kolumnowy zatytułowany „Zależność wykorzystania pożytku od odległości pasieki”. Oś X (pozioma) opisana została jako odległość pożytku od pasieki w kilometrach. Oś Y (pionowa) opisana została jako wykorzystanie pożytku w procentach. Wykres przedstawia sześć kolumn (zestawów danych).
Pierwszy zestaw danych: odległość pożytku od pasieki: zero kilometrów; wykorzystanie pożytku: sto procent.
Drugi zestaw danych: odległość pożytku od pasieki: do pół kilometra; wykorzystanie pożytku: siedemdziesiąt procent.
Trzeci zestaw danych: odległość pożytku od pasieki: od pół kilometra do jednego kilometra; wykorzystanie pożytku: czterdzieści procent.
Czwarty zestaw danych: odległość pożytku od pasieki: od jednego kilometra do półtora kilometra; wykorzystanie pożytku: dwadzieścia pięć procent.
Piąty zestaw danych: odległość pożytku od pasieki: od półtora kilometra do dwóch kilometrów; wykorzystanie pożytku: pięć procent.
Szósty zestaw danych: odległość pożytku od pasieki: od dwóch kilometrów; wykorzystanie pożytku: zero procent.
Na podstawie: Encyklopedia pszczelarska pod redakcją prof. dr hab. Jerzego Wilde, strona 82‑83
Źródło: Contentplus.pl, licencja: CC BY 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

bg‑orange
4

4. Występowanie pożytków

Pożytki występujące od przełomu marca i kwietnia do drugiej połowy września

1
RdQjv8wJddPVS1
Pożytki występujące od przełomu marca i kwietnia do drugiej połowy września
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Interaktywna galeria zdjęć dotycząca pożytków występujących od przełomu marca i kwietnia do drugiej połowy września.

Przełom marca i kwietnia Wierzba iwa
Kwitnie najwcześniej z wierzb krajowych, bo już w marcu, na długo przed rozwojem liści. Nadaje się do wykorzystania głównie jako pożytek rozwojowy, który przygotowuje rodziny pszczele do sezonu i wpływa pozytywnie na ich liczebność oraz zdrowotność.
Pod planszą z powyższymi informacjami znajduje się ilustracja interaktywna przedstawiająca zdjęcie wierzby iwy.
Na ilustracji umieszczono jeden punkt interaktywny, po kliknięciu którego wyświetla się plansza z nazwą przedstawionej rośliny oraz nagraniem (plikiem dźwiękowym) tożsamym z treścią zamieszczoną powyżej ilustracji.
Punkt pierwszy. Wierzba iwa (Salix caprea L.).

Przełom kwietnia i maja Różne gatunki wierzb
Na terenach, gdzie rośnie ich dużo, mogą dawać wczesny pożytek towarowy. Na pożytki te przygotowujemy pszczele rodziny spontanicznie, szykując owady do zbiorów z rzepaku ozimego. Jeżeli pogoda dopisuje, powiększamy odpowiednio pojemność gniazd pszczelich, a jeżeli nie, to przygotowujemy rodziny do wykorzystania następnego pożytku.
Pod planszą z powyższymi informacjami znajduje się ilustracja interaktywna przedstawiająca cztery zdjęcia różnych gatunków wierzb.
Na ilustracji umieszczono cztery punkty interaktywne. Każdy z nich znajduje się przy odpowiednim zdjęciu. Po kliknięciu wybranego punktu wyświetla się plansza. W przypadku punktu pierwszego plansza zawiera jedynie nagranie (plik dźwiękowy) tożsamy z treścią zamieszczoną powyżej ilustracji. Plansze przy pozostałych punktach zawierają nazwę przedstawionej na danym zdjęciu rośliny.
Punkt pierwszy. Brak tekstu. 
Punkt drugi. Wierzba szara, łoza (Salix cinerea).
Punkt trzeci. Wierzba krucha (Salix x fragilis).
Punkt czwarty. Wierzba biała (Salix alba).

Okres od trzeciej dekady kwietnia do drugiej dekady maja Klony
Nie zawsze udaje się uzyskać z nich miód towarowy, choć jeśli warunki pogodowe sprzyjają, jest to osiągalne. Obowiązują przy tym takie same zasady poszerzania gniazd i miodni, jakie stosuje się w okresie wcześniejszym.
Pod planszą z powyższymi informacjami znajduje się ilustracja interaktywna przedstawiająca cztery zdjęcia różnych gatunków klonów.
Na ilustracji umieszczono cztery punkty interaktywne. Każdy z nich znajduje się przy odpowiednim zdjęciu. Po kliknięciu wybranego punktu wyświetla się plansza. W przypadku punktu pierwszego plansza zawiera jedynie nagranie (plik dźwiękowy) tożsamy z treścią zamieszczoną powyżej ilustracji. Plansze przy pozostałych punktach zawierają nazwę przedstawionej na danym zdjęciu rośliny.

Okres od trzeciej dekady kwietnia do trzeciej dekady maja Grusza
Dostarcza pszczołom więcej pyłku niż nektaru. Do dobrego zapylenia jednego hektara sadu gruszowego potrzebne są dwie lub trzy pszczele rodziny. Pnie prowadzimy identycznie jak w przypadku pożytku jabłoniowego.
Jabłoń
Pszczoły przynoszą z jabłoni do ula w ciągu całego dnia nektar i pyłek. Podczas kwitnienia koncentrujemy się głównie na poszerzaniu gniazd w szczególności węzą. Możemy pokusić się na poławianie obnóży pyłkowych. Jeżeli wywozimy pszczoły w celu zapylenia, to na jeden hektar sadu potrzeba około dwóch rodzin pszczelich średniej siły. Ze względu na możliwość rozlatywania się pszczół na inne kwitnące rośliny, poleca się zwiększanie ilości pszczelich rodzin do trzech, a nawet czterech rodzin na jeden hektar sadu.
Wiśnia
Wiśnie dostarczają pszczołom cennego pożytku rozwojowego. Kwiaty ich rozkwitają w ciągu całego dnia. Wydzielanie nektaru zaczyna się już w pąku, a pylenie następuje wkrótce po rozchyleniu się płatków korony. Oba procesy (nektarowania i pylenia) trwają w kwiecie dwa lub trzy dni. Należy o tym pamiętać, dobierając termin przywozu pszczół na ten pożytek. Do zapylenia jednego hektara sadu wiśniowego zaleca się od czterech do sześciu rodzin pszczelich.
Mniszek pospolity
Mniszek pospolity występuje na łąkach, pastwiskach, sadach i w ogródkach. Do dobrego nektarowania wymaga ciepłej pogody, podczas której pszczoły przynoszą obfity wziątek (od trzech do pięciu kilogramów). Przy pogodzie mniej sprzyjającej zbierają dużo pyłku. Mniszek pospolity może odciągać pszczoły od zapylania sadów.
Pod planszą z powyższymi informacjami znajduje się ilustracja interaktywna przedstawiająca cztery zdjęcia różnych gatunków roślin.
Na ilustracji umieszczono dwa punkty interaktywne. Każdy z nich znajduje się przy odpowiednim zdjęciu. Po kliknięciu wybranego punktu wyświetla się plansza z nazwą przedstawionej rośliny oraz nagraniem (plikiem dźwiękowym) tożsamym z treścią zamieszczoną powyżej ilustracji.
Punkt pierwszy. Grusza (Pyrus L.).
Punkt drugi. Jabłoń (Malus Mill.).
Punkt trzeci. Wiśnia (Cerasus Mill.).
Punkt czwarty. Mniszek pospolity (Taraxacum officinale).

Okres od pierwszej dekady maja do trzeciej dekady maja Rzepak ozimy
Rzepak ozimy jest pierwszym pewnym źródłem nektaru i pyłku towarowego. Roślina ta ze względu na specyficzne nektarowanie, którego nasilenie przypada na pierwsze od siedmiu do dziesięciu dni kwitnienia, jest bardzo cenną rośliną pyłkodajną. Od pozyskiwania obnóży na rzepaku zwykle już kontynuuje się ich poławianie z innych roślin, do połowy lub końca lipca. W czasie trwania wziątku rzepakowego rodzina może bez uszczerbku dla zbiorów odbudować trzy lub cztery ramki węzy. Do zapylenia jednego hektara rzepaku ozimego wystarczy jedna lub dwie rodziny pszczele.
Pod planszą z powyższymi informacjami znajduje się ilustracja interaktywna przedstawiająca kwitnący rzepak ozimy. Kwiatostan kwitnącego rzepaku składa się z wielu drobnych kwiatów zebranych w gęstą wiechę. Kwiaty są ułożone na szypułkach i rozwijają się na szczytach pędów. Pojedynczy kwiat rzepaku składa się z czterech szerokich płatków korony o intensywnie żółtej barwie. W każdym kwiecie znajdują się cztery pręciki zakończone żółtymi pylnikami, a także jeden słupek.
Na ilustracji umieszczono jeden punkt interaktywny, po kliknięciu którego wyświetla się plansza z nazwą przedstawionej rośliny oraz nagraniem (plikiem dźwiękowym) tożsamym z treścią zamieszczoną powyżej ilustracji.
Punkt pierwszy. Rzepak ozimy (Brassica napus L.).

Okres od pierwszej dekady czerwca do drugiej dekady czerwca Robinia akacjowa
Robinia akacjowa należy do najbardziej miododajnych drzew w Polsce. Nektaruje obficie podczas bezwietrznych i upalnych dni. Wtedy płatki są mniej sztywne i pszczoły mogą łatwiej dostać się do nektarnika. W okresie trwania pożytku akacjowego większą uwagę zwraca się na zabiegi przeciwrójkowe. Wszystkie metody muszą przewidywać intensywną zabudowę i silne przewietrzanie gniazda.
Pod planszą z powyższymi informacjami znajduje się ilustracja interaktywna przedstawiająca robinię akacjową. Kwiatostan robinii akacjowej składa się z wielu drobnych, białych kwiatów zebranych w wiechy. Kwiaty tej rośliny złożone są z pięciu płatków korony, pięciu działek kielicha i licznych pręcików. Mają typowy wygląd roślin motylkowych. Płatki Na górze znajduje się jeden duży płatek. Dwa dolne płatki są mniejsze i tworzą łódeczkę, ochraniającą pręciki i słupek. Pozostałe płatki, nazywane skrzydełkami, znajdują się po bokach, otulając łódeczkę. Wszystkie płatki mają białą barwę.
Na ilustracji umieszczono jeden punkt interaktywny, po kliknięciu którego wyświetla się plansza z nazwą przedstawionej rośliny oraz nagraniem (plikiem dźwiękowym) tożsamym z treścią zamieszczoną powyżej ilustracji.
Punkt pierwszy. Robinia akacjowa (Robinia pseudoacacia L.).

Okres od trzeciej dekady maja do drugiej dekady czerwca Malina właściwa
W Polsce malina właściwa rośnie w lasach, zaroślach, na zrębach i plantacjach. Dostarcza pszczołom obfitego pożytku nektarowego i pyłkowego. Rodzinom pszczelim w tym czasie należy zapewnić właściwą pojemność gniazda. Brak miejsca na znoszenie i przeróbkę nektaru zawsze powoduje zmniejszenie zbiorów miodu towarowego, a poza tym bardzo szybko wywołuje nastrój rojowy. Do zapylenia jednego hektara plantacji maliny właściwej wystarczą dwie lub trzy rodziny pszczele. Wywożąc pszczoły na plantacje maliny, należy liczyć się z ryzykiem zatrucia pestycydami.
Pod planszą z powyższymi informacjami znajduje się ilustracja interaktywna przedstawiająca kwitnącą malinę właściwą. Kwiatostan ma formę wiechy. Składa się z wielu kwiatów rozwijających się na końcach pędów. Pojedynczy kwiat zbudowany jest z pięciu płatków korony, które są zrośnięte u podstawy i tworzą kielich. Płatki mają białą barwę. Wewnątrz korony kwiatu znajduje się wiele długich pręcików. Kwiat dodatkowo otacza pięć podłużnych, zielonych listków, które wyrastają z podstawy kielicha.
Na ilustracji umieszczono jeden punkt interaktywny, po kliknięciu którego wyświetla się plansza z nazwą przedstawionej rośliny oraz nagraniem (plikiem dźwiękowym) tożsamym z treścią zamieszczoną powyżej ilustracji.
Punkt pierwszy. Malina właściwa (Rubus idaeus L.).

Okres od drugiej dekady czerwca do trzeciej dekady czerwca Facelia błękitna
Należy do najlepszych roślin miododajnych i pyłkodajnych, najlepiej nektaruje z siewów wczesnowiosennych. Facelia kwitnie od rana do wieczora i przez cały dzień dostarcza pszczołom nektaru i pyłku. Pszczoły odwiedzają facelię przez cały dzień, z nasileniem w godzinach od dziewiątej do siedemnastej. W związku z tym wszelkie prace zapewniające właściwą pojemność gniazda wykonujemy najlepiej wczesnym rankiem. Do zapylenia jednego hektara plantacji facelii błękitnej wystarczy od dwóch do czterech rodzin pszczelich.
Lipa szerokolistna
Jest jednym z dwóch gatunków lip występujących w stanie dzikim. Lipy od najdawniejszych czasów są zaliczane do najlepszych roślin miododajnych. Miód towarowy można uzyskać tylko z takiej pasieki, w której liczba pni będzie dostosowana do liczby drzew lipowych. Przed spodziewanym zakończeniem pożytku z lipy dokonujemy ograniczenia matki w czerwieniu.
Pod planszą z powyższymi informacjami znajduje się ilustracja interaktywna przedstawiająca dwa zdjęcia różnych gatunków roślin. Pierwsze zdjęcie przedstawia facelię błękitną. Kwiatostan tej rośliny składa się z licznych drobnych kwiatów zebranych w długie, smukłe grona. Kwiaty mają jasnoniebieską barwę, natomiast ich kielichy pokryte są białymi, włosowatymi włóknami. W środku każdego kwiatu znajdują się pręciki, które są znacznie dłuższe niż płatki korony. Mają postać cienkich nitek. Pręciki mają ciemnoniebieską barwę, kontrastującą z płatkami. Drugie zdjęcie przedstawia kwitnącą lipę szerokolistną. Kwiatostan lipy szerokolistnej ma kształt kłosa składającego się z wielu pojedynczych kwiatków zebranych razem. Każdy kwiat składa się z pięciu płatków korony o okrągłym kształcie. Płatki mają jasnożółtą barwę. W środku kwiatu znajdują się pręciki, które są znacznie dłuższe niż płatki korony. Są one cienkie i giętkie, a na ich końcach znajdują się małe, kuliste, żółte pylniki.
Na ilustracji umieszczono dwa punkty interaktywne. Każdy z nich znajduje się przy odpowiednim zdjęciu. Po kliknięciu wybranego punktu wyświetla się plansza z nazwą przedstawionej rośliny oraz nagraniem (plikiem dźwiękowym) tożsamym z treścią zamieszczoną powyżej ilustracji.
Punkt pierwszy. Facelia błękitna (Phacelia tanacetifolia Benth.).
Punkt drugi. Lipa szerokolistna (Tilia platyphyllos L.).

Okres od trzeciej dekady czerwca do pierwszej dekady lipca Lipa drobnolistna
Lipa drobnolistna do spółki z lipą szerokolistną mogą dostarczyć ciągłego pożytku przez okres sześciu/siedmiu tygodni. Zabiegi w pasiece powinny w tym czasie prowadzić głównie do ograniczania matek w czerwieniu. W celu uzyskania miodu gatunkowego z nadstawek należy odwirować miód z poprzedniego pożytku. Pożytek lipowy jest także dobrym pożytkiem pyłkodajnym.
Pod planszą z powyższymi informacjami znajduje się ilustracja interaktywna przedstawiająca kwitnącą lipę drobnolistną. Kwiaty lipy drobnolistnej rosną w pęczkach po kilka sztuk. Charakteryzują się kremową barwą. Pojedynczy kwiat składa się z pięciu płatków korony, które tworzą dzwonkowaty kształt. Pręciki są zbliżone wielkością do płatków korony.
Na ilustracji umieszczono jeden punkt interaktywny, po kliknięciu którego wyświetla się plansza z nazwą przedstawionej rośliny oraz nagraniem (plikiem dźwiękowym) tożsamym z treścią zamieszczoną powyżej ilustracji.
Punkt pierwszy. Lipa drobnolistna (Tilia cordata).

Okres od trzeciej dekady czerwca do drugiej dekady lipca Fasola wielokwiatowa
Kwiaty fasoli rozkwitają we wczesnych godzinach rannych. Nektar zaczyna wydzielać się w pąkach w dniu poprzedzającym rozkwitanie. Pąki takie są często przegryzane przez trzmiele i przez te otwory pszczoły pobierają nektar. Wywożąc pszczoły na pożytek fasolowy, należy pamiętać o zaopatrzeniu pni pszczelich w pierzgę, gdyż fasola nie dostarcza pyłku. Do dobrego zapylenia jednego hektara fasoli wystarczą dwa rodziny pszczele.
Pod planszą z powyższymi informacjami znajduje się ilustracja interaktywna przedstawiająca kwitnącą fasolę. Łodyga zakończona jest kwiatostanem w postaci grona, składającego się z kilku motylkowatych kwiatów. Pojedynczy kwiat złożony jest z pięciu płatków. Na górze znajduje się jeden duży płatek. Dwa dolne płatki są mniejsze i tworzą łódeczkę, ochraniającą pręciki i słupek. Pozostałe płatki, nazywane skrzydełkami, znajdują się po bokach , otulając łódeczkę. Wszystkie płatki mają czerwoną barwę. Przedstawione na zdjęciu kwiaty w większości są zbite w podłużne pąki, które dopiero się rozwijają. Łodygę fasoli porastają liście złożone z kilku listków o jajowatym kształcie.
Na ilustracji umieszczono jeden punkt interaktywny, po kliknięciu którego wyświetla się plansza z nazwą przedstawionej rośliny oraz nagraniem (plikiem dźwiękowym) tożsamym z treścią zamieszczoną powyżej ilustracji.
Punkt pierwszy. Fasola (Phaseolus L.).

Okres od pierwszej dekady lipca do pierwszej dekady sierpnia Gryka zwyczajna
Gryka jest bardzo dobrą rośliną nektarodajną i pyłkodajną. Kwiaty jej rozkwitają w godzinach rannych, a wkrótce po rozkwitnięciu pylą i nektarują tylko do południa. Ze względu na to, że nektarniki są odkryte, nektar łatwo ulega wysuszeniu lub wypłukaniu. Dobremu nektarowaniu sprzyja ciepła słoneczna pogoda i duża wilgotność gleby i powietrza. Do dobrego zapylenia jednego hektara uprawy zaleca się przywiezienie na plantację od dwóch do czterech pni.
Pod planszą z powyższymi informacjami znajduje się ilustracja interaktywna przedstawiająca kwitnącą grykę zwyczajną. Kwiatostany gryki to wiechy, składające się z wielu drobnych kwiatów, zebrane w gęsty, stożkowaty kłos. Pojedynczy kwiat gryki jest mały. Składa się z pięciu płatków. Płatki mają jasnoróżowy kolor, a ich kształt przypomina serce. W środku kwiatu znajdują się pręciki.
Na ilustracji umieszczono jeden punkt interaktywny, po kliknięciu którego wyświetla się plansza z nazwą przedstawionej rośliny oraz nagraniem (plikiem dźwiękowym) tożsamym z treścią zamieszczoną powyżej ilustracji.
Punkt pierwszy. Gryka (Fagopyrum Mill.).

Okres od drugiej dekady lipca do pierwszej dekady sierpnia Malina jesienna
W Polsce malina jesienna jest uprawiana na plantacjach. Dostarcza pszczołom obfitego pożytku nektarowego i pyłkowego w okresie pełni lata. Rodzinom pszczelim należy wtedy zapewnić właściwą pojemność gniazda. Brak miejsca na znoszenie i przeróbkę nektaru zawsze powoduje zmniejszenie zbiorów miodu towarowego, a poza tym bardzo ogranicza matkę w czerwieniu. Do zapylenia jednego hektara plantacji maliny właściwej wystarczą dwie lub trzy rodziny pszczele. W przypadku maliny jesiennej nie ma ryzyka zatruć pestycydami, gdyż plantatorzy ich praktycznie nie stosują.
Pod planszą z powyższymi informacjami znajduje się ilustracja interaktywna przedstawiająca zdjęcie maliny jesiennej. Malina jesienna to krzew posiadający rozgałęzione pędy, które są pokryte cierniami. Liście maliny jesiennej są trójlistkowe, ciemnozielone i nieco błyszczące. Są postrzępione na brzegach. Niedojrzałe owoce maliny mają zieloną barwę i kulisty kształt. Skórka owoców jest pokryta drobnymi, jasnymi włoskami. Kwiaty maliny jesiennej są białe i posiadają pięć płatków, które u nasady są zrośnięte w kielich. Wewnątrz kielicha znajdują się pręciki tworzące pierścień wokół słupka.
Na ilustracji umieszczono jeden punkt interaktywny, po kliknięciu którego wyświetla się plansza z nazwą przedstawionej rośliny oraz nagraniem (plikiem dźwiękowym) tożsamym z treścią zamieszczoną powyżej ilustracji.
Punkt pierwszy. Malina jesienna.

Cały sierpień Nawłoć późna
Przed wędrówką na pożytek nawłociowy, należy zadbać przede wszystkim o terminowe doprowadzenie rodziny do pełnej gotowości roboczej. Nie można więc przed pożytkiem nawłociowym ograniczać matki w czerwieniu. Jeżeli w czasie trwania wcześniejszych pożytków stosuje się kratę odgrodową, to tylko w celu oddzielenia miodni od gniazda. W razie braku pożytku rozwojowego należy podkarmiać rodziny w celu utrzymania czerwienia matek.
Pod planszą z powyższymi informacjami znajduje się ilustracja interaktywna przedstawiająca zdjęcie nawłoci późnej. Kwiatostan nawłoci późnej składa się z drobnych kwiatów zebranych w koszyczki, które z kolei są zebrane w luźne, wiechowate grona. Okrywa koszyczków jest dzwonkowata, składająca się z zielonych listków. Na brzegach koszyczka występują kwiaty języczkowate, nieco dłuższe od wewnętrznych rurkowatych. Ich płatki mają żółtą barwę.
Na ilustracji umieszczono jeden punkt interaktywny, po kliknięciu którego wyświetla się plansza z nazwą przedstawionej rośliny oraz nagraniem (plikiem dźwiękowym) tożsamym z treścią zamieszczoną powyżej ilustracji.
Punkt pierwszy. Nawłoć późna (Solidago gigantea Aiton).

Okres od drugiej połowy lipca do drugiej połowy sierpnia Słonecznik zwyczajny
Słonecznik jest dobrą rośliną miododajną i pyłkodajną. Przygotowując rodziny pszczele do wykorzystania pożytku słonecznikowego, należy stosować podobne metody, jak w przypadku pożytku nawłociowego. Do dobrego zapylenia zaleca się jedna lub dwie rodziny pszczele na jeden hektar plantacji.
Pod planszą z powyższymi informacjami znajduje się ilustracja interaktywna przedstawiająca zdjęcie słonecznika zwyczajnego. Kwiaty słonecznika zebrane są w duże kwiatostany w postaci koszyczka. Dno kwiatostanowe jest płaskie. Osadzono na nim gęsto bezszypułkowe, drobne kwiaty. Jako kwiaty brzeżne umieszczone są kwiaty języczkowe. Mają jaskrawożółtą barwę. Wewnątrz znajdują się kwiaty rurkowate o barwie brunatnej. Kwiaty brzeżne są dużo większe od wewnętrznych. Łodygę słonecznika porastają dużej wielkości sercowate liście.
Na ilustracji umieszczono jeden punkt interaktywny, po kliknięciu którego wyświetla się plansza z nazwą przedstawionej rośliny oraz nagraniem (plikiem dźwiękowym) tożsamym z treścią zamieszczoną powyżej ilustracji.
Punkt pierwszy. Słonecznik (Helianthus L.).

Okres od drugiej połowy sierpnia do drugiej połowy września Wrzos
Pożytek wrzosowy trwa około jednego miesiąca. Pnie wywożone na ten pożytek powinny posiadać dużą ilość pszczół lotnych i czerwiu krytego oraz małą ilość czerwiu otwartego. Rodziny przebywające na wrzosach doskonale się rozwijają i są lepiej przygotowane do zimowli i wykorzystania wczesnych pożytków aniżeli owady w pasiekach od lipca pozbawionych naturalnych wziątków. Przy wyborze wrzosowisk należy dawać pierwszeństwo młodym i silnie nasłonecznionym, które kwitną równomiernie i lepiej nektarują od starszych i zacienionych. Od jakości wrzosowisk uzależniony jest termin przywiezienia pni. Na młodych, dobrze oświetlonych i zwartych wrzosowiskach można ustawiać ule zaraz w pierwszych dwóch lub trzech dniach kwitnienia wrzosów, gdyż pszczoły od razu znajdą potrzebną dla siebie ilość kwiatów w bezpośrednim sąsiedztwie pasieki. Na wrzosowiska gorsze, przerzedzone, zacienione i z przewagą starych krzewinek lepiej jest przyjeżdżać przynajmniej w tydzień od ukazania się pierwszych kwiatów, żeby nie narażać pszczół na dalekie loty i niepotrzebne zużywanie sił w okresie słabszego jeszcze kwitnięcia roślin. Nigdy nie należy zwlekać z powrotem do czasu całkowitego przekwitnięcia wrzosu, gdyż przybytki nektaru z ostatnich kwiatów są minimalne.
Pod planszą z powyższymi informacjami znajduje się ilustracja interaktywna przedstawiająca zdjęcie wrzosu zwyczajnego. Jest to roślina, której kwiatostan składa się z wielu małych, dzwonkowatych kwiatów, zebranych w grona. Kwiaty wrzosu zwyczajnego mają różowo‑fioletowy kolor. 
Na ilustracji umieszczono jeden punkt interaktywny, po kliknięciu którego wyświetla się plansza z nazwą przedstawionej rośliny oraz nagraniem (plikiem dźwiękowym) tożsamym z treścią zamieszczoną powyżej ilustracji.
Punkt pierwszy. Wrzos zwyczajny (Calluna vulgaris).

Pożytki spadziowe występujące od połowy maja do końca listopada

1
Rag02BClKB6w41
Pożytki spadziowe występujące od połowy maja do końca listopada
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Interaktywna galeria zdjęć dotycząca pożytków spadziowych występujących od połowy maja do końca listopada.

Okres od połowy maja do drugiej końca sierpnia Spadź liściasta
Charakteryzuje się nieregularnym, spontanicznym występowaniem, przez co nie daje się przewidzieć ani co do terminu, ani miejsca. Na pożytek ten rodziny pszczele muszą być przygotowana jak na wykorzystanie obfitego pożytku nektarowego.
Pod planszą z powyższymi informacjami znajduje się ilustracja interaktywna przedstawiająca trzy zdjęcia różnych przykładów spadzi liściastej. Pierwsze zdjęcie przedstawia zbliżenie na liście lipy. Mają one charakterystyczny sercowaty lub okrągławy kształt. Ich brzegi są mocno ząbkowane. Liście lipy złożone są z pięciu głównych nerwów, które rozchodzą się promieniście od nasady liścia. Powierzchnia liścia jest gładka i błyszcząca. Kolor jest ciemnozielony. Drugie zdjęcie przedstawia zbliżenie na liście dębu. Mają one bardzo charakterystyczny kształt. W zarysie są odwrotnie jajowate, u nasady sercowate, z wyraźnymi uszkami. Liście dębu są krótkoogonkowe. Mają ciemnozieloną barwę. Trzecie zdjęcie przedstawia zbliżenie na liście brzozy. Mają one niewielkie rozmiary. Charakteryzują się eliptycznym lub sercowatym kształtem. Liście brzozy mają delikatną, gładką powierzchnię, która jest lekko błyszcząca. Kolor jest jasnozielony. Liście brzozy są pojedyncze i odstające na krótkich ogonkach.
Na ilustracji umieszczono cztery punkty interaktywne. Każdy z nich znajduje się przy odpowiednim zdjęciu. Po kliknięciu wybranego punktu wyświetla się plansza. W przypadku punktu pierwszego plansza zawiera jedynie nagranie (plik dźwiękowy) tożsamy z treścią zamieszczoną powyżej ilustracji. Plansze przy pozostałych punktach zawierają nazwę przedstawionej na danym zdjęciu rośliny.
Punkt pierwszy. Brak tekstu.
Punkt drugi. Lipa (Tilia).
Punkt trzeci. Dąb (Quercus L.).
Punkt czwarty. Brzoza (Betula L.).

Okres od końca maja do pierwszej połowy czerwca Spadź iglasta świerkowa
Pojawia się na ogół co roku. Spadziujące świerki spotyka się w starym drzewostanie dużych zespołów leśnych, rosnących na ciężkim, bezwapiennym, gliniastym gruncie. Rodziny pszczele nastawione na wykorzystanie spadzi muszą mieć silne pnie. Na żadnym z poprzedzających spadź pożytków nie ogranicza się matek pszczelich w czerwieniu. W gniazdach konieczny jest zapas miodu od pięciu do dziesięciu kilogramów. W rodzinach pszczelich powinno znajdować się dużo czerwiu, gdyż wysokie przybytki dzienne bardzo wyczerpują pszczoły zbieraczki, które muszą być zastępowane młodszymi robotnicami. Gromadzony miód spadziowy należy odbierać, gdy tylko zostaną wypełnione plastry w nadstawkach, gdyż w innym przypadku pszczoły gromadzić go będą w gniazdowych plastrach z czerwiem.
Pod planszą z powyższymi informacjami znajduje się ilustracja interaktywna przedstawiająca zbliżenie na świerk. Jest to drzewo iglaste, którego gałęzie rosną gęsto i równomiernie, a jego igły są krótkie, sztywne i ostre, osadzone pojedynczo na gałązkach. Kolor igieł jest ciemnozielony. Z jednej gałęzi zwisa szyszka. Ma ona podłużny, lekko stożkowaty kształt. Jest ona dość długa. Składa się z licznych łusek okrywających nasiona. Łuski mają ciemnobrązową barwę.
Na ilustracji umieszczono jeden punkt interaktywny, po kliknięciu którego wyświetla się plansza z nazwą przedstawionej rośliny oraz nagraniem (plikiem dźwiękowym) tożsamym z treścią zamieszczoną powyżej ilustracji.
Punkt pierwszy. Świerk (Picea A. Dietr.).

Okres od połowy czerwca do końca września Spadź iglasta jodłowa
Na spadź jodłową wywozi się tylko pnie o dużej sile. Termin wyjazdu uzależniamy od informacji o pojawieniu się spadzi. Na jednym stanowisku pasieki wędrownej możemy ustawić od sześćdziesięciu do siedemdziesięciu rodzin pszczelich. Pożytek spadziowy pozbawiony jest pyłku, na czas występowania spadzi musimy dostarczyć pszczołom pokarmu pyłkowego. Wywożąc rodziny pszczele na pożytek spadziowy, musimy zapewnić im dostęp do wody. Przed wyjazdem plastry w nadstawkach powinny być puste, gwarantuje to czysty miód spadziowy. Powrót pni ze spadzi konieczny jest zaraz po zakończeniu wziątku.
Pod planszą z powyższymi informacjami znajduje się ilustracja interaktywna przedstawiająca zbliżenie na jodłę. Jodła to drzewo iglaste o wygiętych gałęziach, które porastają długie, miękkie i giętkie igły. Są one zaokrąglone na końcach. Igły mają ciemnozieloną barwę. 
Na ilustracji umieszczono jeden punkt interaktywny, po kliknięciu którego wyświetla się plansza z nazwą przedstawionej rośliny oraz nagraniem (plikiem dźwiękowym) tożsamym z treścią zamieszczoną powyżej ilustracji.
Punkt pierwszy. Jodła (Abies Mill.).

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

Powiązane ćwiczenia