GALERIA ZDJĘĆ

Choroby ryb stawowych można podzielić ze względu na czynnik je wywołujący, są to:

• choroby wirusowe1choroby wirusowe;

  • wirusowa posocznica krwotoczna ryb łososiowatych (VHS)11wirusowa posocznica krwotoczna ryb łososiowatych (VHS);

  • infekcja herpeswirusa karpia koi (KHV)12infekcja herpeswirusa karpia koi (KHV);

  • ospa karpi (EPC)13ospa karpi (EPC);

  • zapobieganie chorobom wirusowym14zapobieganie chorobom wirusowym;

• choroby bakteryjne2choroby bakteryjne;

  • infekcje wywołane przez ruchliwe pałeczki Aeromonas (MAS)21infekcje wywołane przez ruchliwe pałeczki Aeromonas (MAS);

  • erytrodermatoza karpi (CE)22erytrodermatoza karpi (CE);

  • ospa karpi (EPC)23ospa karpi (EPC);

  • wrzodzienica24wrzodzienica;

• choroby grzybicze3choroby grzybicze;

  • pleśniawka31pleśniawka

• choroby pasożytnicze4choroby pasożytnicze;

  • kulorzęsek41kulorzęsek;

  • czerniaczka42czerniaczka;

  • ergasilosa43ergasilosa;

  • tasiemce44tasiemce;

  • pijawka rybia45pijawka rybia;

  • arguloza46arguloza;

  • diplozoon47diplozoon;

• choroby funkcjonalne i środowiskowe5choroby funkcjonalne i środowiskowe;

  • branchionekroza51branchionekroza;

  • przyducha52przyducha;

  • choroby spowodowane zbyt niską lub zbyt wysoką temperaturą53choroby spowodowane zbyt niską lub zbyt wysoką temperaturą;

  • choroba gazowa54choroba gazowa;

Choroby wirusowe

Wirusowa posocznica krwotoczna ryb łososiowatych (VHS)

Wirusowa posocznica krwotoczna ryb łososiowatych (Viral haemorrhagic septicaemia – VHS) wywoływana jest przez wirusa wirusowej posocznicy krwotocznej ryb łososiowatych – VHSV.

Gatunki utrzymywane w polskich hodowlach podatne na tę chorobę: pstrąg tęczowy, szczupak, lipień europejski, sieja europejska, sielawa.

Objawy kliniczne VHS: ciemnienie powłok, wysadzenie gałek ocznych, krwawe wylewy w gałce ocznej, spiralne ruchy, gwałtowne szusy, obrzęki, anemie skrzeli, wybroczyny u nasady płetw.

Drogi rozprzestrzeniania się wirusa: kontakt bezpośredni ryb, za pośrednictwem wody, dzioby ptaków rybożernych, za pośrednictwem sprzętu rybackiego, basenów i skrzynek do transportu ryb.

RjUyykBS6PpFz

Zdjęcie przedstawia rybę zainfekowaną VHS. Widać tylko głowę ryby i kawałek jej tułowia. Na ciele ryby widoczne są liczne krwawe plamy.

Powrót do spisu treścisPowrót do spisu treści

Infekcja herpeswirusa karpia koi (KHV)

Infekcja herpeswirusa karpia koi (Koi herpes virus) to choroba wirusowa dotykająca wszystkich gatunków karpia niezależnie od stadium rozwoju. Wirus namnaża się w zakresie temperatur od 20 do 29°C. Źródłem choroby są nosiciele, chore osobniki, odchody, ptaki rybożerne oraz zanieczyszczony sprzęt.

Objawy kliniczne KHV: Na początku choroba obejmuje skrzela. Ryby podpływają do powierzchni wody, brzegów, w miejsca ze świeżą wodą, gdzie zawartość tlenu jest większa. Następnie skóra ryb zaczyna się łuszczyć, a na skrzelach pojawiają się liczne ogniska martwicowe, utrudniające oddychanie. Kolejnym objawem są przyspieszone ruchy wieczka skrzelowego. W fazie końcowej ryba umiera. Śmiertelność KHV sięga 100%.

Choroby nie można skutecznie wyleczyć, nie odkryto środków farmakologicznych działających na wirusa. Najlepszą metodą pozbycia się źródła herperswirusa jest likwidacja całej populacji, dezynfekcja gospodarstwa (wraz ze sprzętem, stawami, środkami transportu) i zakup zdrowych osobników.

Powrót do spisu treścisPowrót do spisu treści

Ospa karpi (EPC)

Ospa karpi (Epithelioma myxomatosa cyprinorum) to wirusowa choroba, wywoływana przez wirusy rodziny Herpesviridae. Zaburza przemiany fosforowo‑wapniowe. Najczęściej ryby zarażają się w okresie wiosennym, gdy ich organizmy są osłabione zmianą temperatury i parametrów chemicznych wody. Ospa występuje też przy małych ilościach wapnia w wodzie oraz gdy w zbiorniku wodnym jest za dużo osobników, co przekłada się na niedobór pokarmu.

Gatunki podatne na chorobę: młode karpie, liny, sandacze, karasie, jazy i sumy.

Objawy: białe wykwity na ciele w postaci opryszczki (małe kropki z czasem przeradzają się w większe plamy), różnej wielkości zgrubienia i narośle (przypominają w zastygniętą parafinę) na całej powierzchni ciała oraz płetw, sylwetka ulega wychudzeniu, kształt ciała deformuje się (przez długotrwały niedobór wapnia), w zaawansowanym stadium dochodzi do odwapnienia szkieletu.

Aby zapobiegać ospie karpi, stosuje się profilaktycznie wapnowanie stawów. Zapobiec chorobie może też prawidłowe żywienie. Zawsze należy upewnić się, że w miejscu, z którego pozyskuje się ryby, nie wystąpiło ognisko choroby.

Powrót do spisu treścisPowrót do spisu treści

Zapobieganie chorobom wirusowym

Najlepszą metodą zwalczania chorób wirusowych jest zapobieganie ich przenoszeniu i rozwoju. W Polsce nie ma skutecznych środków farmakologicznych i chemioterapeutycznych, które wspomagają walkę z chorobami wirusowymi. Antybiotyki mogą być stosowane jako środek wspomagający, aby podczas osłabienia ryby przez wirusy nie rozwinęło się u niej dodatkowe schorzenie wywołane przez bakterie. Większość chorób wirusowych polega obowiązkowi zgłaszania lub rejestracji, żeby hodowcy mieli możliwość kupienia materiału zarybieniowego wolnego od schorzeń i bezpiecznego dla ich gospodarstwa. Najważniejszym zabiegiem profilaktycznym jest regularna dezynfekcja stawów, narzędzi, sprzętu i środków transportu oraz stosowanie się do ogólnie przyjętych zasad higieny. Takim jednostkom chorobowym można zapobiegać również poprzez częste badania diagnostyczne ryb.

Powrót do spisu treścisPowrót do spisu treści

Choroby bakteryjne

Infekcje wywołane przez ruchliwe pałeczki Aeromonas (MAS)

Bakterie z rodzaju Aeromonas (w szczególności Aeromonas hydrophila complex) występują w środowisku wodnym oraz przewodzie pokarmowym ryb. Bakterie te są powszechne i nie szkodzą rybom w dobrym stanie kondycyjnym. Dopiero gdy w organizmie ryby nastąpi spadek odporności, to bakterie mogą wywołać chorobę.

Czynniki mogące wpłynąć na rozwój infekcji: sytuacje stresowe typu nadmierne zagęszczenie, niska zawartość tlenu rozpuszczonego w wodzie, transport, sortowanie.

Bakterie dostają się do organizmu ryby przez przewód pokarmowy, na skutek uszkodzeń powłok zewnętrznych lub inwazji pasożytów zewnętrznych Gyrodactylus spp., Argulus foliaceus (splewka), Piscicola geometra (pijawka).

Objawy kliniczne: pierwszym objawem jest pojawianie się na powłokach zewnętrznych przekrwień i wybroczyn, które stopniowo powiększają się i tworzą owrzodzenia. Wrzody mogą mieć trzech do kilkudziesięciu milimetrów średnicy. Środek wrzodu ma kolor czerwony, otacza go biała obwódka. W bardziej zaawansowanych przypadkach może doprowadzić do perforacji jamy brzusznej. Ostra postać choroby może doprowadzić do posocznicy, czyli zakażenia krwi. Innymi objawami, które mogą występować, są wytrzeszcz gałek ocznych i obrzęk jamy brzusznej. Choroba doprowadza również do obrzęku nerki, przekrwienia i obrzęku śledziony i wątrobotrzustki. Często w jamie ciała obecny jest płyn. Choroba po wyleczeniu zostawia na ciele ryby blizny.

Leczenie: rybie podaje się antybiotyki po uprzednim wykonaniu antybiogramu wyizolowanych z organizmu ryby bakterii. Antybiogram pozwoli na dobranie odpowiednich leków.

Powrót do spisu treścisPowrót do spisu treści

Erytrodermatoza karpi (CE)

Erytrodermatoza karpi to choroba bakteryjna wywołana bakteriami z rodziny Aeromonas, określana chorobą wrzodową.

Czynniki wpływające na rozwój choroby: uszkodzenia mechaniczne skóry, zbyt duża liczba ryb w zbiorniku, zbyt mało pożywienia.

Gatunki podatne na chorobę: karpie, szczupaki, karasie, tołpygi, amury.

Objawy: początkowo owalne wybroczyny na bokach ciała, w późniejszym stadium choroby wrzody, otoczone ciemniejszą obwódką. Obwódka pozostaje na ciele ryby nawet po wyleczeniu.

Leczenie: iniekcje z antybiotykiem, szczepionka w paszy. Choroba nie podlega obowiązkowi zgłaszania i rejestracji.

Powrót do spisu treścisPowrót do spisu treści

Wrzodzienica

Choroba bakteryjna wywołana przez bakterię Aeromonas salmonicida subsp. Salmonicida. Do zakażenia dochodzi, gdy do zbiornika z rybami dostanie się bezobjawowy nosiciel w postaci zakażonej ryby.

Gatunki podatne na chorobę: głównie ryby łososiowate, rzadziej karpiowate.

Objawy kliniczne: pociemnienie, wytrzeszcz gałek ocznych, z czasem na skórze pojawiają się płytkie wrzody otoczone białą obwódką, wybroczyny u podstawy płetw, krwawienie ze skrzeli lub bladość skrzeli, brak pobierania pokarmu. W ostrej postaci dochodzi do posocznicy kończącej się śnięciem.

Leczenie: po rozpoznaniu niezbędna jest izolacja bakterii z narządów wewnętrznych ryb oraz owrzodzeń, a następnie ich identyfikacja. Leczenie odbywa się zgodnie z antybiogramem.

Powrót do spisu treścisPowrót do spisu treści

Choroby grzybicze

Pleśniawka

Pleśniawkę najczęściej wywołują grzyby z rodzajów Saprolegnia i Achlya. Optymalną temperaturą dla rozwoju grzybów z rodzaju Saprolegnia jest zakres od 15 do 23˚C, a dla grzybów z rodzaju Achlya od 25 do 30˚C. Do zakażenia grzybem dochodzi na skutek przerwania łączności tkanek spowodowanych urazami mechanicznymi lub bakteriami i pasożytami.

Wystąpieniu pleśniawki sprzyja zbyt duże zagęszczenia ryb, stres manipulacyjny, mechaniczne uszkodzenie powłok zewnętrznych, zwiększona ilość substancji organicznych, amoniaku i azotynów.

Objawy: wytworzenie nalotu z grzybni w postaci długich nitek na skórze i skrzelach ryby, ryba nie wykazuje zainteresowania pokarmem apetytu oraz nie ucieka podczas wyłapywania. Niekiedy występuje sklejenie płetw.

Leczenie objawów choroby: kąpiel w siarczanie miedzi lub miejscowe nakładanie środka dezynfekcyjnego.

Powrót do spisu treścisPowrót do spisu treści

Choroby pasożytnicze

Kulorzęsek

Kulorzęsek to choroba wywoływana przez pasożytnicze orzęski Ichthyophthirius multifiliis. Orzęski mają owalny kształt. Osiągają wielkość od 0,5 do 1 mm.

Gatunki podatne na chorobę: karpie i pstrągi.

Czynniki zwiększające prawdopodobieństwo wystąpienia choroby: zbyt duże zagęszczenie ryb w zbiorniku, osłabienie i stres ryb, nieodpowiedni transport, niewłaściwe warunki środowiskowe.

Objawy kliniczne: ocieranie się o dno i rośliny, zwiększona ilość śluzu na skórze i skrzelach. Początkowo kulorzęsek nie jest widoczny. Po pewnym czasie na skórze pojawiają się drobne krostki tworzące kaszkę. Po długotrwałej obecności pasożyta nabłonek marszczy się i odpada.

Zwalczanie: rozrzedzenie obsady, kąpiel przez pół godziny w formalinie 150‑250 ml/m³ lub kąpiel co 2 dni w steridialu 4‑16 ml/m³.

Powrót do spisu treścisPowrót do spisu treści

Czerniaczka

Czerniaczkę wywołuje metacerkaria przywry Postdiplostomum cuticola. W rozwoju tej przywry występują dwaj żywiciele pośredni. Żywicielem ostatecznym jest czapla. Pasożyt bytuje w jej jelicie. Jaja pasożyta wraz z kałem czapli przedostają się do wody. Z nich wykluwają się orzęsione larwy miracydia, które aktywnie pływają w wodzie. Miracydia zjadane są przez ślimaki z gatunku Planorbis planorbis, który stanowi żywiciela pośredniego. W ciele ślimaka larwy przechodzą kilka przemian. Najpierw przekształcają się w sporocysty, wewnątrz których powstają redie, które następnie przekształcają się w cerkarie. Te ostatnie opuszczają ciało ślimaka i gdy trafią na rybę, to umiejscawiają się na jej skórze. Ryba jest drugim żywicielem pośrednim. Cerkarie przekształcają się w metacerkarie. Te otaczają się tkanką łączną i tworzą na skórze ryby wypukłe cysty, wokół których gromadzi się czarny barwnik. Następnie cysty przesuwają się w głębsze partie mięśni, a w miejscu wniknięcia pozostają czarne plamy. Inwazja u ryb jest zwykle niewielka i ogranicza się do występowania między jedną a pięcioma cystami. Choroba raczej nie prowadzi do śnięć, jednak obecność metacerkarii może stanowić bramę wejścia dla bakterii i grzybów.

Gatunki podatne na pasożyta: ryby hodowlane (np. karaś srebrzysty, karp).

R1HcgjTpJJQju

Zdjęcie przedstawia rybę zakażoną czerniaczką. Na jej ciele widoczne są czarne guzki.

Powrót do spisu treścisPowrót do spisu treści

Ergasilosa

Chorobę o nazwie ergasilosa wywołują widłonogi z rodzaju Ergasilus. Najczęściej spotykanym pasożytem jest raczek skrzelowy Ergasilus sieboldi. Pasożyty atakują skrzela ryb. Odżywiają się nabłonkiem skrzeli, przez co dochodzi do ich uszkodzenia, a w ostateczności do martwicy. W uszkodzonej tkance często dochodzi do zakażeń grzybiczych.

Objawy: blade skrzela, zrastanie płatków skrzelowych, duszność i związane z tym podpływanie pod powierzchnię wody i szybkie ruchy wieczek skrzelowych, w ostateczności masowe śnięcie ryb z powodu zaburzenia oddychania.

Gatunki podatne na pasożyta: główny żywiciel to lin (Tinca tinca), jednak może pasożytować także na rybach karpiowatych, łososiowatych, okoniowatych, sumowatych, szczupakowatych, dorszowatych, śledziowatych, jesiotrowatych.

Powrót do spisu treścisPowrót do spisu treści

Tasiemce

Tasiemce pasożytują w powłokach ciała lub w jelicie ryb. Wyraźnym objawem tasiemczycy jest niepobierane paszy i chudnięcie ryb. Tasiemiec często w cyklu rozwojowym często posiada żywicieli pośrednich. Są to skorupiaki planktonowe, które zarażają się jajami tasiemca pochodzącymi z żywiciela ostatecznego. Ryby zarażają się, zjadając plankton. Gdy zakażenie jest duże, w ciele ryby występuje dużo osobników pasożyta, może to powodować nacisk na narządy. W konsekwencji w takim miejscu pojawia się stan zapalny, a nawet martwica.

Tasiemczyce występują najczęściej u karpi. Najintensywniejszy rozwój pasożyty wykazują latem. Karpie najlepiej odrobaczać w połowie września, kiedy jeszcze żerują.

Zmiany sekcyjne: ścieńczenie śluzówki jelita, przy dużej liczbie tasiemców może dojść do zatkania jelita, punkcikowate wybroczyny w błonie śluzowej jelit oraz ich nieżytowe zapalenie.

W leczeniu stosuje się pochodne benzoimidazoli, najczęściej albendazol.

Powrót do spisu treścisPowrót do spisu treści

Pijawka rybia

Pijawka rybia (Piscicola geometra) występuje w zbiornikach słodkowodnych i ciekach. Przytwierdza się do roślin wodnych, czekając na żywiciela w postaci ryby. Po przytwierdzeniu do żywiciela, odżywia się jego krwią. Jeśli pijawka jest nosicielem innego pasożyta, może dojść do zakażenia nim ryby. W miejscach ugryzień pijawki może dochodzić do wtórnego zakażenia bakteryjnego lub grzybiczego.

Wygląd pijawki rybiej: ciało wydłużone, o długości od 20 do 60 mm. Pijawka posiada dwie dwie koliste przyssawki, jedną z przodu ciała, drugą z tyłu, tylna jest zauważalnie większa. Dzięki nim może się poruszać oraz przytwierdzać do żywiciela.

Gatunki narażone na pasożyta: głównie karpiowate.

Zapobieganie i leczenie: utrzymywanie odpowiedniej kultury stawów, wapnowanie i osuszanie stawów, koszenie roślinności. Przy całkowitym braku wilgoci kokony obumierają w ciągu 24 godzin. Przy leczeniu zaleca się kąpiele ryb w 2,5% roztworze NaCl przez 15 minut.

R1KTz1yu7zSvl

Zdjęcie przedstawia pijawkę rybią. Pijawka ma wydłużone pierścieniowate ciało. Jeden koniec ciała jest większy niż drugi. Na obu końcach widoczne są przyssawki.

Powrót do spisu treścisPowrót do spisu treści

Arguloza

Arguloza to choroba wywoływana przez splewki (rodzaj Argulus). Są to skorupiaki pasożytujące na powłokach zewnętrznych ryb. Na czułkach posiadają pazury, które służą do wczepiania się w skórę żywiciela, a ich aparat gębowy jest przystosowany do przebijania skóry i wysysania krwi.

Najczęściej spotyka się splewkę Argulus foliaceus. Pasożytuje ona na karpiach. Może występować na całym ciele, największe skupiska obserwuje się przy otworze odbytowym i płetwie ogonowej.

Objawy kliniczne: małe ranki na całym ciele spowodowane nakłuciami, wybroczyny w miejscu ukłucia, zwiększona ilość śluzu na skórze, postrzępienie płetw, śnięcie narybku z powodu działania trującej toksyny wydzielanej przez splewkę.

Zapobieganie i leczenie: systematyczne osuszaniu stawu – pasożyty i ich jaja nie są zdolne do przeżycia w suchym środowisku lub w przypadku braku możliwości osuszenia należy przeprowadzić wapnowanie stawu przy mniejszej ilości wody w zbiorniku. Woda powinna osiągnąć wartość pH ok. 10. Ryby leczy się poprzez kąpiele w nadmanganianie potasu 10 g/m³ przy temperaturze powyżej 10˚C przez pół godziny.

Powrót do spisu treścisPowrót do spisu treści

Diplozoon

Diplozoon paradoxum to przywra pasożytująca na rybach słodkowodnych. Posiada dwie przyssawki, jedną z przodu ciała, a drugą w części brzusznej. Przywra przebywa przez całe życie tylko w jednym żywicielu. Dostaje się do skrzeli ryby, a następnie zrasta się z drugą przywrą. Obie przywry przypominają literę X. Tak złączone osobniki pasożytują w skrzelach ryb. Odżywiają się krwią. Z powodu uszkodzeń skrzeli spowodowanych pasożytami, ryba może mieć trudności z oddychaniem. Uszkodzone blaszki zrastają się ze sobą, tworząc zgrubienia. Złączone ze sobą przywry rozmnażają się i składają do skrzeli ryb jaja. Następnie z jaj wylęgają się larwy, które wraz z wodą dostają się do skrzeli kolejnej ryby.

Występowanie pasożyta: ryby karpiowate.

Powrót do spisu treścisPowrót do spisu treści

Choroby funkcjonalne i środowiskowe

Branchionekroza

Branchionekroza to martwica skrzeli ryb. Dochodzi do niej przy zwiększonym pH dochodzącym do 11 i powyżej w ciągu słonecznego dnia. Takie warunki doprowadzają do blokowania wydalania amoniaku przez skrzela ryb, bez zwiększenia wydzielania substancji azotowych przez nerki. Doprowadza to do martwicy komórek skrzeli.

Powrót do spisu treścisPowrót do spisu treści

Przyducha

Przyducha to stan, gdy w zbiorniku wodnym występuje deficyt tlenowy, przez co żyjące w nim organizmy są niedotlenione.

Przyczyny przyduchy: eutrofizacja, sztuczne nawożenie, dokarmianie, zanieczyszczenie zbiornika związkami chemicznymi.

Objawy przyduchy u ryb: ryby gwałtownie zaczynają podpływać pod powierzchnię wody w celu pobrania powietrza (tzw. dzióbkowanie). Po jakimś czasie skóra i skrzela ryb stają się blade, a na powierzchni skóry pojawia się mleczny śluz. Gdy przyducha postępuje, ryby zaczynają słabnąć, zatracają równowagę. Przyducha ostatecznie może doprowadzić do śnięcia ryb.

Powrót do spisu treścisPowrót do spisu treści

Choroby spowodowane zbyt niską lub zbyt wysoką temperaturą

Ryby to zwierzęta zmiennocieplne – ich temperatura ciała zależna jest od temperatury wody, w której przebywają. Każdy gatunek ma inne optimum temperaturowe, w którym potrafi przystosować się do zmian temperatury wody. Zmiany temperatury nie powinny być gwałtowne, ponieważ może to wywołać szok termiczny.

Niskie temperatury wody sprawiają, że reakcje życiowe ryb zostają spowolnione. Krew w organizmie zaczyna krążyć wolniej, ryba przestaje pobierać pokarm. Zapada w stan odrętwienia. Gdy temperatura spadnie poniżej minimalnego zakresu optimum temperaturowego, to układ odpornościowy ryb zostaje osłabiony. Ryby podatne są wtedy na infekcje wywoływane różnymi patogenami.

Powrót do spisu treścisPowrót do spisu treści

Choroba gazowa

Choroba gazowa występuje u ryb, gdy nastąpi wzrost stężenia tlenu w zbiorniku wodnym. Może odbywać się to na skutek zwiększonej fotosyntezy w stawie lub sztucznego natlenienia zbiornika, w którym transportowane są ryby. Zwiększone ciśnienie gazów w wodzie zwiększa też ciśnienie w układzie krwionośnym ryb. Nadmiernie zwiększone ciśnienie może doprowadzić do powstania pęcherzyków gazu w mniejszych naczyniach krwionośnych ryb, a w konsekwencji do ich zatykania (tzw. embolia). Ryby doświadczające choroby gazowej mogą mieć przebarwienia na skórze, obrzęki na ciele i sercu. Choroba gazowa może doprowadzić do śnięcia ryb.

Powrót do spisu treścisPowrót do spisu treści

Powiązane ćwiczenia