Fotografia przedstawia witraż. Na witrażu widoczne są postaci grających aniołów. Ich skrzydła są różowe, niebieskie albo zielone. Jeden anioł jest wyżej niż reszta.
Charakterystyka epoki. Źródła muzyki średniowiecznej
Ważne daty
313 – Edykt Mediolański Konstantyna Wielkiego (zezwolenie chrześcijanom na swobodę kultu religijnego)
V‑XV w. – ramy czasowe średniowiecza
1080‑1280 – przybliżony okres działalności trubadurów
ok. 1160- ok. 1205 – daty życia Perotinusa Magnusa
XII‑XIV w. – okres działalności minnesingerów
1300‑1377 – daty życia Guillaume de Machauta
ok. 1325‑1397 r. – daty życia Francesco Landino
ok. 1370‑1417 r. – daty życia Johannesa Ciconia
1419‑1477 r. – okres działalności kompozytorów ze szkoły burgundzkiej
Scenariusz lekcji dla nauczyciela.
RQQwlLCxs5pGg1
Scenariusz zajęć do pobrania.
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online skills, cc0.
I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka.
3. Średniowiecze. Uczeń:
1) charakteryzuje kulturę muzyczną wczesnego średniowiecza związaną z rozwojem chrześcijaństwa;
2) omawia chorał gregoriański:
b) związek z liturgią Kościoła rzymskiego (antyfonarz),
c) cechy,
g) formy i gatunki z nim związane: hymn, psalm, antyfona, msza, dramat liturgiczny (misterium) i in.;
3) omawia początki wielogłosowości w muzyce kościelnej:
a) formy: organum i discantus,
b) teoretycy: Hucbald, Guido z Arezzo,
c) szkoła Notre Dame i jej przedstawiciele: Leoninus i Perotinus;
6) omawia cechy wybranych form muzycznych (msza i jej stałe części, organum, motet, pieśń, rondo, ballada);
7) wymienia i klasyfikuje średniowieczne instrumenty muzyczne (np. szałamaja, fidel, kornet, krzywuła, lira korbowa, rebek, psałterium);
8) zna kompozytorów i teoretyków średniowiecznych (Leoninus, Perotinus, Guido d’Arezzo, Philippe de Vitry, Guillaume de Machaut, Piotr z Grudziądza, Wincenty z Kielczy (Kielc), Mikołaj z Radomia);
II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń:
1. zna podstawowe terminy i pojęcia właściwe dla opisu i zrozumienia wybranych dzieł muzycznych.
III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń:
2. przybliża twórczość i działalność przedstawicieli różnych obszarów kultury muzycznej, np. dyrygent, leader zespołu, koncertmistrz, reżyser spektaklu muzyczno‑teatralnego, kompozytor, wykonawca, wirtuoz, primadonna, primabalerina, performer, klezmer, muzykant, pieśniarz.
Nauczysz się
określać ramy czasowe średniowiecza i przyporządkować daty do istotnych wydarzeń z zakresu dziejów powszechnych i historii muzyki;
wyjaśniać znaczenie terminu średniowiecze;
wskazywać i opisywać źródła muzyki średniowiecznej.
Średniowiecze - ramy czasowe i nazwa epoki
Średniowiecze to epoka przypadająca na okres od V do XV w. Jej ramy czasowe wiążą się z istotnymi wydarzeniami z zakresu historii powszechnej: upadkiem Cesarstwa Zachodniorzymskiego (476 r.) oraz odkryciami geograficznymi, przede wszystkim odkryciem Ameryki (1492 r.).
R1HrcAbHxKMlQ
Ilustracja interaktywna przedstawia: Peter von Andlau, Król Dawid grający na harfie – fragment witrażu. Anioł jest w białej szacie, w nakryciu głowy. W dłoni trzyma harfę. Całość ma niebieskie tło. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Z punktu widzenia historii muzyki, za wydarzenie zwiastujące początek średniowiecza uznać można Edykt Mediolański, ogłoszony w 313 r. przez rzymskiego cesarza Konstantyna Wielkiego. Zezwalał on chrześcijanom na swobodę kultu religijnego, co zaowocowało intensywnym rozwojem sztuki wczesnochrześcijańskiej, zwłaszcza muzyki (świeżo powstała wspólnota Kościoła potrzebowała bowiem nowych, własnych śpiewów). Koniec średniowiecza wiąże się z działalnością szkoły burgundzkiej, czyli grupy kompozytorów tworzących na dworze w Dijon i w katedrze w Cambrai, za czasów panowania Filipa Dobrego (1419–1467) i Karola Śmiałego (1467–1477).
Ilustracja interaktywna przedstawia: Peter von Andlau, Król Dawid grający na harfie – fragment witrażu. Anioł jest w białej szacie, w nakryciu głowy. W dłoni trzyma harfę. Całość ma niebieskie tło. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Z punktu widzenia historii muzyki, za wydarzenie zwiastujące początek średniowiecza uznać można Edykt Mediolański, ogłoszony w 313 r. przez rzymskiego cesarza Konstantyna Wielkiego. Zezwalał on chrześcijanom na swobodę kultu religijnego, co zaowocowało intensywnym rozwojem sztuki wczesnochrześcijańskiej, zwłaszcza muzyki (świeżo powstała wspólnota Kościoła potrzebowała bowiem nowych, własnych śpiewów). Koniec średniowiecza wiąże się z działalnością szkoły burgundzkiej, czyli grupy kompozytorów tworzących na dworze w Dijon i w katedrze w Cambrai, za czasów panowania Filipa Dobrego (1419–1467) i Karola Śmiałego (1467–1477).
1
1. Z punktu widzenia historii muzyki, za wydarzenie zwiastujące początek średniowiecza uznać można Edykt Mediolański, ogłoszony w 313 r. przez rzymskiego cesarza Konstantyna Wielkiego. Zezwalał on chrześcijanom na swobodę kultu religijnego, co zaowocowało intensywnym rozwojem sztuki wczesnochrześcijańskiej, zwłaszcza muzyki (świeżo powstała wspólnota Kościoła potrzebowała bowiem nowych, własnych śpiewów). Koniec średniowiecza wiąże się z działalnością szkoły burgundzkiej, czyli grupy kompozytorów tworzących na dworze w Dijon i w katedrze w Cambrai, za czasów panowania Filipa Dobrego (1419–1467) i Karola Śmiałego (1467–1477).
Peter von Andlau, Król Dawid grający na harfie – fragment witrażu, www.apemutam.org, CC BY 3.0
Nazwa epoki, nadana w renesansie, ma znaczenie pejoratywne. Pochodzi od łacińskich słów medium aevum, oznaczających „wieki ciemne” (w rozumieniu – zacofane, prymitywne).
Źródła muzyki średniowiecznej
Muzyka średniowieczna wyrosła na trzech źródłach:
muzyce antycznej Grecji,
muzyce hebrajskiej,
muzyce innych kultur wschodnich (Cesarstwo Bizantyjskie).
Średniowiecze zawdzięcza muzyce antycznej Grecji przede wszystkim myśl teoretyczną. Ojcowie Kościoła przejęli wyniki eksperymentów pitagorejczyków z podziałem struny, znali proporcje interwałów i stosowali podział na konsonanse i dysonanse. Używali takich samych jak Grecy nazw skal muzycznych, jednak skale te nie były ze sobą tożsame. Od Greków przejęli także przekonanie o oddziaływaniu muzyki na zachowanie człowieka, zarówno w pozytywnym (oczyszczającym, wzbudzającym wzniosłe uczucia, dodającym odwagi itp.), jak i negatywnym aspekcie (stanowiącym przyczynę wszelkich zaburzeń i skrzywień, mogącym prowadzić nawet do śmierci).
R1LfSZZZiPxLf
Ilustracja interaktywna przedstawia: Muzyk i tancerka na ilustracji z kodeksu z Manesse z początku XIV w., Uniwersytet Ruprechta-Karola, Heindelberg, na Ilustracji widać trzy postacie. Jedna z nich, ubrana w niebieską szatę gra na instrumencie. Dwie, prawdopodobnie kobiety tańczą. Ręce mają podniesione. Ubrane są w długie powłóczyste czerwone i różowe szaty. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Niezwykle istotnym wzorem dla rodzącej się sztuki średniowiecznej była muzyka hebrajska, synagogalna. Znaczną część pierwszych chrześcijan stanowili bowiem nawróceni Żydzi. Przynieśli oni ze sobą rodzime śpiewy i dostosowali je na potrzeby nowej religii. Średniowieczna muzyka zawdzięcza tradycji żydowskiej przede wszystkim Psałterz, czyli zbiór 150 psalmów, stosowanych do celów liturgicznych zarówno w judaizmie, jak i chrześcijaństwie. Z muzyki synagogalnej przejęty został też sposób ich wykonywania: responsorialny (kantor śpiewa zwrotki psalmu, całe zgromadzenie refren) bądź antyfonalny (zgromadzenie dzieli się na dwa zespoły, śpiewające naprzemiennie: mniejszy wykonuje zwrotki, większy refren).
Ilustracja interaktywna przedstawia: Muzyk i tancerka na ilustracji z kodeksu z Manesse z początku XIV w., Uniwersytet Ruprechta-Karola, Heindelberg, na Ilustracji widać trzy postacie. Jedna z nich, ubrana w niebieską szatę gra na instrumencie. Dwie, prawdopodobnie kobiety tańczą. Ręce mają podniesione. Ubrane są w długie powłóczyste czerwone i różowe szaty. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Niezwykle istotnym wzorem dla rodzącej się sztuki średniowiecznej była muzyka hebrajska, synagogalna. Znaczną część pierwszych chrześcijan stanowili bowiem nawróceni Żydzi. Przynieśli oni ze sobą rodzime śpiewy i dostosowali je na potrzeby nowej religii. Średniowieczna muzyka zawdzięcza tradycji żydowskiej przede wszystkim Psałterz, czyli zbiór 150 psalmów, stosowanych do celów liturgicznych zarówno w judaizmie, jak i chrześcijaństwie. Z muzyki synagogalnej przejęty został też sposób ich wykonywania: responsorialny (kantor śpiewa zwrotki psalmu, całe zgromadzenie refren) bądź antyfonalny (zgromadzenie dzieli się na dwa zespoły, śpiewające naprzemiennie: mniejszy wykonuje zwrotki, większy refren).
1
1. Niezwykle istotnym wzorem dla rodzącej się sztuki średniowiecznej była muzyka hebrajska, synagogalna. Znaczną część pierwszych chrześcijan stanowili bowiem nawróceni Żydzi. Przynieśli oni ze sobą rodzime śpiewy i dostosowali je na potrzeby nowej religii. Średniowieczna muzyka zawdzięcza tradycji żydowskiej przede wszystkim Psałterz, czyli zbiór 150 psalmów, stosowanych do celów liturgicznych zarówno w judaizmie, jak i chrześcijaństwie. Z muzyki synagogalnej przejęty został też sposób ich wykonywania: responsorialny (kantor śpiewa zwrotki psalmu, całe zgromadzenie refren) bądź antyfonalny (zgromadzenie dzieli się na dwa zespoły, śpiewające naprzemiennie: mniejszy wykonuje zwrotki, większy refren).
Muzyk i tancerka na ilustracji z kodeksu z Manesse z początku XIV w., Uniwersytet Ruprechta-Karola, Heindelberg, minimalny.files.wordpress.com, CC BY 3.0
Inspiracje muzyką hebrajską
Najmniejszy, choć nadal znaczący, wpływ na muzykę średniowieczną miała tradycja śpiewów bizantyjskich. Objawiał się on w przejęciu charakterystycznych ruchów melodii, a także ozdobników i melizmatówMelizmatmelizmatów.
Muzyka - nauka o liczbach
W epoce średniowiecza muzyka zyskała niezwykle uprzywilejowaną pozycję. Traktowana była jako nauka o liczbach – proporcjach interwałowych, wywiedzionych ze wspomnianych eksperymentów pitagorejczyków z dzieleniem struny. Teologowie, będący często kompozytorami, dokładnie rozpatrywali symbolikę liczb – interwał prymy czystej (stanowiący najdoskonalszą, bo najprostszą proporcję) zestawiali z absolutem, doskonałością, czyli Bogiem; tercję łączyli z Trójcą Świętą; unikali zaś trytonu, którego brzmienie skojarzyli z diabłem (diabolus in musica).
RI6Ju3weMIaWA
Ilustracja interaktywna przedstawia: podział muzyki według Boecjusza. Ilustracja przedtawia coś na kształt witrażu. Całość podzielona jest na sześć małych okienek, w których kolejno znajdują się: siedząca kobieta w koronie, widok na morze, starsza kobieta w koronie, 4 postacie, kobieta w koronie ze smyczkiem i grający na skrzypcach mężczyzna. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Muzyka w średniowieczu należała do tzw. septem artes liberales (siedmiu sztuk wyzwolonych) i razem z arytmetyką, astronomią i geometrią wchodziła w skład quadrivium (trivium, czyli pozostałe trzy sztuki stanowiły natomiast gramatyka, dialektyka i retoryka). Fundamenty swojego prestiżu w chrześcijańskim świecie muzyka zawdzięczała jednemu z najważniejszych myślicieli epoki, żyjącemu na przełomie V i VI w. Boecjuszowi. Oto, jak słynny filozof opisywał sztukę dźwięków.
Ilustracja interaktywna przedstawia: podział muzyki według Boecjusza. Ilustracja przedtawia coś na kształt witrażu. Całość podzielona jest na sześć małych okienek, w których kolejno znajdują się: siedząca kobieta w koronie, widok na morze, starsza kobieta w koronie, 4 postacie, kobieta w koronie ze smyczkiem i grający na skrzypcach mężczyzna. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Muzyka w średniowieczu należała do tzw. septem artes liberales (siedmiu sztuk wyzwolonych) i razem z arytmetyką, astronomią i geometrią wchodziła w skład quadrivium (trivium, czyli pozostałe trzy sztuki stanowiły natomiast gramatyka, dialektyka i retoryka). Fundamenty swojego prestiżu w chrześcijańskim świecie muzyka zawdzięczała jednemu z najważniejszych myślicieli epoki, żyjącemu na przełomie V i VI w. Boecjuszowi. Oto, jak słynny filozof opisywał sztukę dźwięków.
1
1. Muzyka w średniowieczu należała do tzw. septem artes liberales (siedmiu sztuk wyzwolonych) i razem z arytmetyką, astronomią i geometrią wchodziła w skład quadrivium (trivium, czyli pozostałe trzy sztuki stanowiły natomiast gramatyka, dialektyka i retoryka). Fundamenty swojego prestiżu w chrześcijańskim świecie muzyka zawdzięczała jednemu z najważniejszych myślicieli epoki, żyjącemu na przełomie V i VI w. Boecjuszowi. Oto, jak słynny filozof opisywał sztukę dźwięków:
Podział muzyki według Boecjusza, i.pinimg.com, CC BY 3.0
Ponieważ ogółem istnieją cztery dyscypliny matematyczne, wynika stąd, że trzy spośród nich (arytmetyka, geometria i astronomia) zajmują się dociekaniem prawdy, natomiast muzyka odnosi się nie tylko do rozumowej spekulacji, lecz i do moralności. Nic bowiem nie jest tak naturalne dla człowieka jak to, że słodkie tony działają nań kojąco, a te, którym brak słodyczy, budzą niepokój.
Boecjusz zasłynął także jako autor przytaczanego przez całą epokę podziału muzyki na:
musica mundana - niesłyszalna dla człowieka muzyka świata, na którą składa się ruch ciał niebieskich
musica humana - niesłyszalna muzyka wewnątrz każdego człowieka, stanowiąca wynik harmonii ciała i duszy
musica instrumentalis - muzyka słyszalna dla człowieka, śpiewana i grana.
Chorał gregoriański - fundament muzyki średniowiecza
Fundamentem średniowiecznej muzyki religijnej był chorał gregoriańskiChorał gregoriańskichorał gregoriański – zbiór jednogłosowych pieśni kościelnych w języku łacińskim, swobodnych rytmicznie, śpiewanych a cappellaA cappellaa cappella. Swoją postać i nazwę zawdzięcza on żyjącemu na przełomie VI i VII w. papieżowi Grzegorzowi Wielkiemu, który (według przekazów) miał dokonać selekcji pieśni i z różnorodnych chorałów (jak m. in. ambrozjański, starorzymski, bizantyjski) stworzyć uniwersalny, wspólny dla całego Kościoła kanon.
Pod względem muzycznym, chorał gregoriański opierał się na materiale skal modalnychModalne skaleskal modalnych (poprzedniczek skal systemu tonalnego dur‑moll). Wykonywany był w sposób sylabiczny bądź melizmatyczny. Chorał zapisywano w notacji neumatycznej (od neumy, czyli średniowiecznej nuty). Początkowo nad tekstem słownym umieszczano wyłącznie znaki wykonywane ręką przez kantora kierującego śpiewem, mające jedynie oddać ogólny zarys melodii (notacja cheironomiczna). Z czasem zaczęto określać odległości między dźwiękami odpowiednimi odstępami na papierze, najpierw notując neumy na pustym polu (notacja diastematyczna bezliniowa), później na jednej linii (notacja diastematyczna liniowa). W XI w. liczba linii została zwiększona do czterech. Taki zapis chorału stosuje się także współcześnie.
Rq5rnRoeMy13T
Ilustracja interaktywna przedstawia: Średniowieczne śpiewy religijne. Ilustacja przedstawia złote koło, w którym widać śpiewające postacie. Postacie ubrane są w długie białe szaty. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Chorał gregoriański przetrwał w liturgii chrześcijańskiej do dnia dzisiejszego. Za chwilę wysłuchacie chorału Pange lingua. Zwróćcie uwagę na fakturę (monofonia), materiał muzyczny (skala modalna) i sposób wykonania (sylabiczny z pojedynczymi melizmatami). Czy potraficie wskazać, kiedy w liturgii Kościoła śpiewa się ten chorał?
Ilustracja interaktywna przedstawia: Średniowieczne śpiewy religijne. Ilustacja przedstawia złote koło, w którym widać śpiewające postacie. Postacie ubrane są w długie białe szaty. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Chorał gregoriański przetrwał w liturgii chrześcijańskiej do dnia dzisiejszego. Za chwilę wysłuchacie chorału Pange lingua. Zwróćcie uwagę na fakturę (monofonia), materiał muzyczny (skala modalna) i sposób wykonania (sylabiczny z pojedynczymi melizmatami). Czy potraficie wskazać, kiedy w liturgii Kościoła śpiewa się ten chorał?
1
1. Chorał gregoriański przetrwał w liturgii chrześcijańskiej do dnia dzisiejszego. Za chwilę wysłuchacie chorału Pange lingua. Zwróćcie uwagę na fakturę (monofonia), materiał muzyczny (skala modalna) i sposób wykonania (sylabiczny z pojedynczymi melizmatami). Czy potraficie wskazać, kiedy w liturgii Kościoła śpiewa się ten chorał?
Średniowieczne śpiewy religijne, oczamiduszy.pl, CC BY 3.0
R1ZG3yeOjzYp11
Utwór muzyczny: Chorał „Pange lingua”. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się majestatycznym charakterem.
Utwór muzyczny: Chorał „Pange lingua”. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się majestatycznym charakterem.
Utwór muzyczny: Chorał „Pange lingua”. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się majestatycznym charakterem.
Nowe gatunki chorałowe: sekwencja, organum
RldfhqeubwM17
Ilustracja interaktywna przedstawia: Zapis nutowy sekwencji „Dies irae”. na ilustracji widać zapis nutowy z kolorowym obramowaniem. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Wraz z upływem lat do śpiewów chorałowych zaczęto dodawać różnorodne wstawki tekstowe lub tekstowo‑melodyczne. Sekwencja początkowo był wstawką tekstową, podłożoną pod słowo Alleluja w celu łatwiejszego zapamiętania melodii długich melizmatów. Z czasem stała się ona odrębnym gatunkiem muzycznym. Jedną z najbardziej znanych średniowiecznych sekwencji jest Dies irae. Przedstawia ona wizję końca świata i Sądu Ostatecznego. Za chwilę wysłuchacie fragmentu tej sekwencji. Zwróćcie uwagę na budowę utworu. Każda zwrotka tekstu składa się z trzech wersów. Co ile zwrotek wprowadzone zostaje nowe opracowanie muzyczne?
Ilustracja interaktywna przedstawia: Zapis nutowy sekwencji „Dies irae”. na ilustracji widać zapis nutowy z kolorowym obramowaniem. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Wraz z upływem lat do śpiewów chorałowych zaczęto dodawać różnorodne wstawki tekstowe lub tekstowo‑melodyczne. Sekwencja początkowo był wstawką tekstową, podłożoną pod słowo Alleluja w celu łatwiejszego zapamiętania melodii długich melizmatów. Z czasem stała się ona odrębnym gatunkiem muzycznym. Jedną z najbardziej znanych średniowiecznych sekwencji jest Dies irae. Przedstawia ona wizję końca świata i Sądu Ostatecznego. Za chwilę wysłuchacie fragmentu tej sekwencji. Zwróćcie uwagę na budowę utworu. Każda zwrotka tekstu składa się z trzech wersów. Co ile zwrotek wprowadzone zostaje nowe opracowanie muzyczne?
1
1. Wraz z upływem lat do śpiewów chorałowych zaczęto dodawać różnorodne wstawki tekstowe lub tekstowo‑melodyczne. Sekwencja początkowo był wstawką tekstową, podłożoną pod słowo Alleluja w celu łatwiejszego zapamiętania melodii długich melizmatów. Z czasem stała się ona odrębnym gatunkiem muzycznym. Jedną z najbardziej znanych średniowiecznych sekwencji jest Dies irae. Przedstawia ona wizję końca świata i Sądu Ostatecznego. Za chwilę wysłuchacie fragmentu tej sekwencji. Zwróćcie uwagę na budowę utworu. Każda zwrotka tekstu składa się z trzech wersów. Co ile zwrotek wprowadzone zostaje nowe opracowanie muzyczne?
Zapis nutowy sekwencji „Dies irae”, timeintheword.files.wordpress.com, CC BY 3.0
RuIq3Sw9l7A9b1
Utwór muzyczny: Sekwencja „Dies irae”. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się majestatycznym charakterem.
Utwór muzyczny: Sekwencja „Dies irae”. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się majestatycznym charakterem.
Utwór muzyczny: Sekwencja „Dies irae”. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się majestatycznym charakterem.
Chorał gregoriańskiChorał gregoriańskiChorał gregoriański stanowił podstawę do rozwoju muzyki polifonicznej, której pierwszym stadium było organumOrganumorganum – wielogłosowy odcinek chorału, początkowo polegający na dodaniu głosu dublującego melodię chorałową o kwartę, kwintę lub oktawę niżej. Z czasem organum stało się bardziej rozbudowane i skomplikowane. Najkunsztowniejsze gatunki, wyzyskujące największą liczbą głosów, tworzył Perotinus Magnus. Za chwilę wysłuchacie z dołączonym poniżej zapisem nutowym jego czterogłosowego organum Viderunt omnes (Wszyscy ujrzeli). Zwróćcie uwagę na rozbudowanie faktury i relacje zachodzące między głosami.
RqlCNcBo49Mw0
Fotografia przedstawia czterogłosowe organum „Viderunt omnes Perotinusa”.
Czterogłosowe organum „Viderunt omnes Perotinusa”, online-skills, CC BY3.0
R1THkoijUFwEj1
Utwór muzyczny: Perotinus Magnus, „Viderunt omnes”. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się majestatycznym charakterem.
Utwór muzyczny: Perotinus Magnus, „Viderunt omnes”. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się majestatycznym charakterem.
Perotinus Magnus - Viderunt omnes, AMFN, CC BY 3.0
Perotinus Magnus - Viderunt omnes, AMFN, CC BY 3.0
Utwór muzyczny: Perotinus Magnus, „Viderunt omnes”. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się majestatycznym charakterem.
Świecka muzyka średniowiecza: trubadurzy, truwerzy, minnesingerzy, meistersingerzy
Choć w średniowieczu dominującą rolę odgrywała muzyka religijna, uprawiano też muzykę świecką, towarzyszącą sprawom życia codziennego. Powstawała ona przede wszystkim na dworach i zamkach arystokratów, dla podkreślenia ich prestiżu i dostarczania rozrywki. Była głównie śpiewana, jednogłosowa, wykonywana z towarzyszeniem instrumentów, takich jak fidelFidelfidel, lutnia i harfa.
Średniowieczni muzycy tworzyli gatunki epickie (mówiące o wielkich czynach rycerzy, z muzyką ograniczoną zaledwie do akompaniamentu) i liryczne (do wierszy o różnorodnej tematyce należało skomponować melodię i akompaniament). Rozkwit sztuki lirycznej zawdzięczamy pochodzącym z południa Francji trubadurom, czyli rycerzom‑poetom, działającym od XI do XIII w. Za najważniejszy uprawiany przez nich gatunek uznaje się canso – pieśń miłosną poświęconą ukochanej damie serca. Za chwilę wysłuchacie jednej z najpopularniejszych świeckich pieśni średniowiecza - Can vei la lauzeta mover (Pieśni skowronka) trubadura Bernarda de Ventadorna, opowiadającej o nieodwzajemnionym uczuciu poety do damy serca. Po zakończeniu odtwarzania, wymieńcie spostrzeżenia na temat utworu.
R1MWhPP48Iro71
Utwór muzyczny: Bernard de Ventadorn „Can vei la lauseta mover”. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się majestatycznym charakterem.
Utwór muzyczny: Bernard de Ventadorn „Can vei la lauseta mover”. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się majestatycznym charakterem.
Bernard de Ventadorn - Can vei la lauzeta mover, AMFN, CC BY 3.0
Bernard de Ventadorn - Can vei la lauzeta mover, AMFN, CC BY 3.0
Utwór muzyczny: Bernard de Ventadorn „Can vei la lauseta mover”. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się majestatycznym charakterem.
Rnd46Hteu1DwN
Prezentacja przedstawiająca instrument o nazwie Fidel. Na ilustracji znajdują się trzy aktywne punkty z dodatkowymi informacjami. Każda informacja jest umieszczona obok ilustracji przedstawiającej fidel. Punkt 1 Jest to instrument muzyczny z grupy strunowych smyczkowych. Składa się z główki, krótkiej, szerokiej szyjki i wypukłego, delikatnie zwężanego pudła rezonansowego. Przeważnie posiada pięć strun, strojonych na dźwięki: d, G, g, d1, d2. Zdarzały się też wersje czterostrunowe - bez burdonowej struny d. Początkowo na instrumencie grano w pozycji siedzącej, trzymając go pionowo i opierając na kolanie, zaś dłoń prowadzącą smyczek zwracając grzbietem w dół (był to sposób przejęty z tradycji azjatyckiej). Z czasem zaczęto trzymać fidel na ramieniu, zmieniono także ustawienie dłoni pociągającej smyczek (kciuk pod spodem smyczka, jak obecnie). Punkt 2 Fidel spotykany był w Europie już od VIII wieku. Stanowił on prototyp dla późniejszych instrumentów smyczkowych, jak wiola czy skrzypce. Punkt 3 Jak wiecie, w średniowieczu znano różnorodne instrumenty muzyczne. Jednym z najpopularniejszych był fidel.
Prezentacja przedstawiająca instrument o nazwie Fidel. Na ilustracji znajdują się trzy aktywne punkty z dodatkowymi informacjami. Każda informacja jest umieszczona obok ilustracji przedstawiającej fidel. Punkt 1 Jest to instrument muzyczny z grupy strunowych smyczkowych. Składa się z główki, krótkiej, szerokiej szyjki i wypukłego, delikatnie zwężanego pudła rezonansowego. Przeważnie posiada pięć strun, strojonych na dźwięki: d, G, g, d1, d2. Zdarzały się też wersje czterostrunowe - bez burdonowej struny d. Początkowo na instrumencie grano w pozycji siedzącej, trzymając go pionowo i opierając na kolanie, zaś dłoń prowadzącą smyczek zwracając grzbietem w dół (był to sposób przejęty z tradycji azjatyckiej). Z czasem zaczęto trzymać fidel na ramieniu, zmieniono także ustawienie dłoni pociągającej smyczek (kciuk pod spodem smyczka, jak obecnie). Punkt 2 Fidel spotykany był w Europie już od VIII wieku. Stanowił on prototyp dla późniejszych instrumentów smyczkowych, jak wiola czy skrzypce. Punkt 3 Jak wiecie, w średniowieczu znano różnorodne instrumenty muzyczne. Jednym z najpopularniejszych był fidel.
Rozkwit wielogłosowej muzyki świeckiej, przypadający dopiero na koniec epoki, zaobserwować można we Francji (działalność Guillaume de Machauta) i Włoszech (twórczość Francesco Landino i Johannesa Ciconia).
R1EB0KwlTPu9T1
Ilustracja przedstawiająca muzyków i poetów średniowiecznych grających na instrumentach, na świeżym powietrzu. Dwoje z nich gra na instrumentach przypominających dudy, inna kobieta na klarnecie i mężczyzna na harfie. Kobiety ubrane są w długie suknie, mężczyźni w stroje zgodne z epoką.
Muzycy średniowieczni, musictothepeople.pl, CC BY 3.0
Podsumowanie
R1VcTO6LouidA1
Średniowieczni muzycy świeccy grający na instrumencie podobnym do podwójnego klarnetu. Są to dwie kobiety ubrane w długie suknie - jedna w czerwoną, druga w granatową. Na głowach mają czepce.
Średniowieczni muzycy świeccy, muzykotekaszkol-na.pl, CC BY 3.0
Średniowiecze to epoka przypadająca na okres od V do XV w. Jej ramy czasowe wiążą się z istotnymi wydarzeniami z dziejów historii muzyki: wprowadzeniem Edyktu Mediolańskiego, zezwalającego chrześcijanom na swobodę kultu i działalnością szkoły burgundzkiej, czyli grupy kompozytorów tworzących na dworze w Burgundii w latach około 1419‑1477. Muzyka średniowieczna ma swoje źródła w muzyce antycznej Grecji (myśl teoretyczna), muzyce hebrajskiej (psalmy, tradycja śpiewu antyfonalnegoAntyfonalny śpiewśpiewu antyfonalnego i responsorialnegoResponsorialny śpiewresponsorialnego) i muzyce innych krajów wschodnich (figury melodyczne, melizmatyMelizmatmelizmaty). W epoce średniowiecza muzyka zyskała niezwykle uprzywilejowaną pozycję. Traktowana jako nauka o liczbach, wchodziła (wraz z arytmetyką, geometrią i astronomią) w skład trivium w artes liberales. Zgodnie z koncepcją wybitnego średniowiecznego myśliciela V i VI w., Boecjusza, istniały trzy typy muzyki: mundana (niesłyszalna muzyka świata, ruch ciał niebieskich), humana (niesłyszalna muzyka w człowieku, wynik harmonii ciała i duszy) i instrumentalis (muzyka grana i śpiewana).
Fundamentem średniowiecznej muzyki religijnej był chorał gregoriański – zbiór jednogłosowych pieśni kościelnych w języku łacińskim, swobodnych rytmicznie, wykonywanych a cappella. Wraz z upływem lat do śpiewów chorałowych zaczęto dodawać różnorodne wstawki tekstowe lub tekstowo‑melodyczne, jak sekwencje, z których najbardziej znaną była Dies irae. Zaczęto tworzyć też organum, czyli wielogłosowe wstawki do chorału, w których dodane głosy dublowały go o kwartę, kwintę lub oktawę niżej.
Średniowieczna muzyka świecka powstawała przede wszystkim na dworach i zamkach arystokratów, dla podkreślenia ich prestiżu i dostarczania im rozrywki. Kompozytorzy tworzyli gatunki epickie (opowiadające o wielkich czynach rycerzy) i liryczne (przeważnie o tematyce miłosnej). Rozkwit sztuki lirycznej zawdzięczamy pochodzącym z południa Francji trubadurom, czyli rycerzom‑poetom, działającym od XI do XIII w. Niemieckim odpowiednikiem trubadurów byli działający między XII a XIV w. minnesingerzy. Rozkwit wielogłosowej muzyki świeckiej, przypadający dopiero na koniec epoki, zaobserwować można we Francji (działalność Guillaume de Machauta) i Włoszech (twórczość Francesco Landino i Johannesa Ciconia).
Zadania
RjEfeWfQYiNl1
Ćwiczenie 1
Wskaż, co muzyka średniowieczna zawdzięcza swoim źródłom. Muzyka antycznej Grecji. Możliwe odpowiedzi: 1. podłoże teoretyczne, interwały i ich proporcje, podział na konsonase i dysonanse. 2. charakterystyczne ruchy melodii, ozdobniki i melizmaty. 3. psalmy, tradycja śpiewu responsorialnego i antyfonalnego. Muzyka hebrajska. Możliwe odpowiedzi: 1. podłoże teoretyczne, interwały i ich proporcje, podział na konsonase i dysonanse. 2. charakterystyczne ruchy melodii, ozdobniki i melizmaty. 3. psalmy, tradycja śpiewu responsorialnego i antyfonalnego. Muzyka innych kultur wschodnich. Możliwe odpowiedzi: 1. podłoże teoretyczne, interwały i ich proporcje, podział na konsonase i dysonanse. 2. charakterystyczne ruchy melodii, ozdobniki i melizmaty. 3. psalmy, tradycja śpiewu responsorialnego i antyfonalnego.
Wskaż, co muzyka średniowieczna zawdzięcza swoim źródłom. Muzyka antycznej Grecji. Możliwe odpowiedzi: 1. podłoże teoretyczne, interwały i ich proporcje, podział na konsonase i dysonanse. 2. charakterystyczne ruchy melodii, ozdobniki i melizmaty. 3. psalmy, tradycja śpiewu responsorialnego i antyfonalnego. Muzyka hebrajska. Możliwe odpowiedzi: 1. podłoże teoretyczne, interwały i ich proporcje, podział na konsonase i dysonanse. 2. charakterystyczne ruchy melodii, ozdobniki i melizmaty. 3. psalmy, tradycja śpiewu responsorialnego i antyfonalnego. Muzyka innych kultur wschodnich. Możliwe odpowiedzi: 1. podłoże teoretyczne, interwały i ich proporcje, podział na konsonase i dysonanse. 2. charakterystyczne ruchy melodii, ozdobniki i melizmaty. 3. psalmy, tradycja śpiewu responsorialnego i antyfonalnego.
Wskaż, co muzyka średniowieczna zawdzięcza swoim źródłom.
charakterystyczne ruchy melodii, ozdobniki i melizmaty., psalmy, tradycja śpiewu responsorialnego i antyfonalnego., podłoże teoretyczne, interwały i ich proporcje, podział na konsonase i dysonanse.
Muzyka antycznej Grecji
Muzyka hebrajska
Muzyka innych kultur wschodnich
Rq8dfk8FPyNqV
Ćwiczenie 2
Każdemu rodzajowi muzyki, wywiedzionemu z podziału Boecjusza, przyporządkuj odpowiednią definicję. Musica mundana. Możliwe odpowiedzi: 1. niesłyszalna muzyka świata, ruch ciał niebieskich. 2. niesłyszalna muzyka w człowieku, wynik harmonii ciała i duszy. 3. muzyka słyszalna dla człowieka, grana i śpiewana. Musica humana. Możliwe odpowiedzi: 1. niesłyszalna muzyka świata, ruch ciał niebieskich. 2. niesłyszalna muzyka w człowieku, wynik harmonii ciała i duszy. 3. muzyka słyszalna dla człowieka, grana i śpiewana. Musica instrumentalis. Możliwe odpowiedzi: 1. niesłyszalna muzyka świata, ruch ciał niebieskich. 2. niesłyszalna muzyka w człowieku, wynik harmonii ciała i duszy. 3. muzyka słyszalna dla człowieka, grana i śpiewana.
Każdemu rodzajowi muzyki, wywiedzionemu z podziału Boecjusza, przyporządkuj odpowiednią definicję. Musica mundana. Możliwe odpowiedzi: 1. niesłyszalna muzyka świata, ruch ciał niebieskich. 2. niesłyszalna muzyka w człowieku, wynik harmonii ciała i duszy. 3. muzyka słyszalna dla człowieka, grana i śpiewana. Musica humana. Możliwe odpowiedzi: 1. niesłyszalna muzyka świata, ruch ciał niebieskich. 2. niesłyszalna muzyka w człowieku, wynik harmonii ciała i duszy. 3. muzyka słyszalna dla człowieka, grana i śpiewana. Musica instrumentalis. Możliwe odpowiedzi: 1. niesłyszalna muzyka świata, ruch ciał niebieskich. 2. niesłyszalna muzyka w człowieku, wynik harmonii ciała i duszy. 3. muzyka słyszalna dla człowieka, grana i śpiewana.
Każdemu rodzajowi muzyki, wywiedzionemu z podziału Boecjusza, przyporządkuj odpowiednią definicję.
niesłyszalna muzyka świata, ruch ciał niebieskich., muzyka słyszalna dla człowieka, grana i śpiewana., niesłyszalna muzyka w człowieku, wynik harmonii ciała i duszy.
Musica mundana
Musica humana
Musica instrumentalis
R1CYRRy3imzux
Ćwiczenie 3
Wskaż cechy chorału gregoriańskiego.
Jednogłosowy
Śpiewany „a cappella”
O ustalonym rytmie
Z tekstem łacińskim
R1IZFRsbqTV58
Ćwiczenie 4
Wskaż, czym jest organum.
Jeden z przedmiotów „artes liberales”
Wstawka tekstowa lub tekstowo-muzyczna do chorału
Wielogłosowy odcinek chorału
Rodzaj średniowiecznych organów
RTA5MHwkuuNlu
Ćwiczenie 5
Do opisów przyporządkuj właściwą grupę świeckich muzyków średniowiecznych. Trubadurzy. Możliwe odpowiedzi: 1. Działali w Niemczech od XII do XIV w. Tworzyli muzykę jednogłosową z towarzyszeniem instrumentu. Często wykorzystywali melodie francuskie i podkładali pod nie nowy, niemiecki tekst, 2. Działali na północy Francji w latach 1170–1290. Tworzyli jednogłosową muzykę świecką z towarzyszeniem instrumentu. Najpopularniejszym wykonywanym przez nich gatunkiem była chanson, 3. Działali na południu Francji w latach 1080–1280. Tworzyli jednogłosową muzykę świecką z towarzyszeniem instrumentu. Najpopularniejszym wykonywanym przez nich gatunkiem było canso, 4. Działali w Niemczech od XV do XVI w. Tworzyli muzykę jednogłosową. Zrzeszeni w gildie, zajmowali się rozpowszechnianiem pieśni wśród mieszczaństwa. Truwerzy. Możliwe odpowiedzi: 1. Działali w Niemczech od XII do XIV w. Tworzyli muzykę jednogłosową z towarzyszeniem instrumentu. Często wykorzystywali melodie francuskie i podkładali pod nie nowy, niemiecki tekst, 2. Działali na północy Francji w latach 1170–1290. Tworzyli jednogłosową muzykę świecką z towarzyszeniem instrumentu. Najpopularniejszym wykonywanym przez nich gatunkiem była chanson, 3. Działali na południu Francji w latach 1080–1280. Tworzyli jednogłosową muzykę świecką z towarzyszeniem instrumentu. Najpopularniejszym wykonywanym przez nich gatunkiem było canso, 4. Działali w Niemczech od XV do XVI w. Tworzyli muzykę jednogłosową. Zrzeszeni w gildie, zajmowali się rozpowszechnianiem pieśni wśród mieszczaństwa. Minnesingerzy. Możliwe odpowiedzi: 1. Działali w Niemczech od XII do XIV w. Tworzyli muzykę jednogłosową z towarzyszeniem instrumentu. Często wykorzystywali melodie francuskie i podkładali pod nie nowy, niemiecki tekst, 2. Działali na północy Francji w latach 1170–1290. Tworzyli jednogłosową muzykę świecką z towarzyszeniem instrumentu. Najpopularniejszym wykonywanym przez nich gatunkiem była chanson, 3. Działali na południu Francji w latach 1080–1280. Tworzyli jednogłosową muzykę świecką z towarzyszeniem instrumentu. Najpopularniejszym wykonywanym przez nich gatunkiem było canso, 4. Działali w Niemczech od XV do XVI w. Tworzyli muzykę jednogłosową. Zrzeszeni w gildie, zajmowali się rozpowszechnianiem pieśni wśród mieszczaństwa. Meistersingerzy. Możliwe odpowiedzi: 1. Działali w Niemczech od XII do XIV w. Tworzyli muzykę jednogłosową z towarzyszeniem instrumentu. Często wykorzystywali melodie francuskie i podkładali pod nie nowy, niemiecki tekst, 2. Działali na północy Francji w latach 1170–1290. Tworzyli jednogłosową muzykę świecką z towarzyszeniem instrumentu. Najpopularniejszym wykonywanym przez nich gatunkiem była chanson, 3. Działali na południu Francji w latach 1080–1280. Tworzyli jednogłosową muzykę świecką z towarzyszeniem instrumentu. Najpopularniejszym wykonywanym przez nich gatunkiem było canso, 4. Działali w Niemczech od XV do XVI w. Tworzyli muzykę jednogłosową. Zrzeszeni w gildie, zajmowali się rozpowszechnianiem pieśni wśród mieszczaństwa.
Do opisów przyporządkuj właściwą grupę świeckich muzyków średniowiecznych. Trubadurzy. Możliwe odpowiedzi: 1. Działali w Niemczech od XII do XIV w. Tworzyli muzykę jednogłosową z towarzyszeniem instrumentu. Często wykorzystywali melodie francuskie i podkładali pod nie nowy, niemiecki tekst, 2. Działali na północy Francji w latach 1170–1290. Tworzyli jednogłosową muzykę świecką z towarzyszeniem instrumentu. Najpopularniejszym wykonywanym przez nich gatunkiem była chanson, 3. Działali na południu Francji w latach 1080–1280. Tworzyli jednogłosową muzykę świecką z towarzyszeniem instrumentu. Najpopularniejszym wykonywanym przez nich gatunkiem było canso, 4. Działali w Niemczech od XV do XVI w. Tworzyli muzykę jednogłosową. Zrzeszeni w gildie, zajmowali się rozpowszechnianiem pieśni wśród mieszczaństwa. Truwerzy. Możliwe odpowiedzi: 1. Działali w Niemczech od XII do XIV w. Tworzyli muzykę jednogłosową z towarzyszeniem instrumentu. Często wykorzystywali melodie francuskie i podkładali pod nie nowy, niemiecki tekst, 2. Działali na północy Francji w latach 1170–1290. Tworzyli jednogłosową muzykę świecką z towarzyszeniem instrumentu. Najpopularniejszym wykonywanym przez nich gatunkiem była chanson, 3. Działali na południu Francji w latach 1080–1280. Tworzyli jednogłosową muzykę świecką z towarzyszeniem instrumentu. Najpopularniejszym wykonywanym przez nich gatunkiem było canso, 4. Działali w Niemczech od XV do XVI w. Tworzyli muzykę jednogłosową. Zrzeszeni w gildie, zajmowali się rozpowszechnianiem pieśni wśród mieszczaństwa. Minnesingerzy. Możliwe odpowiedzi: 1. Działali w Niemczech od XII do XIV w. Tworzyli muzykę jednogłosową z towarzyszeniem instrumentu. Często wykorzystywali melodie francuskie i podkładali pod nie nowy, niemiecki tekst, 2. Działali na północy Francji w latach 1170–1290. Tworzyli jednogłosową muzykę świecką z towarzyszeniem instrumentu. Najpopularniejszym wykonywanym przez nich gatunkiem była chanson, 3. Działali na południu Francji w latach 1080–1280. Tworzyli jednogłosową muzykę świecką z towarzyszeniem instrumentu. Najpopularniejszym wykonywanym przez nich gatunkiem było canso, 4. Działali w Niemczech od XV do XVI w. Tworzyli muzykę jednogłosową. Zrzeszeni w gildie, zajmowali się rozpowszechnianiem pieśni wśród mieszczaństwa. Meistersingerzy. Możliwe odpowiedzi: 1. Działali w Niemczech od XII do XIV w. Tworzyli muzykę jednogłosową z towarzyszeniem instrumentu. Często wykorzystywali melodie francuskie i podkładali pod nie nowy, niemiecki tekst, 2. Działali na północy Francji w latach 1170–1290. Tworzyli jednogłosową muzykę świecką z towarzyszeniem instrumentu. Najpopularniejszym wykonywanym przez nich gatunkiem była chanson, 3. Działali na południu Francji w latach 1080–1280. Tworzyli jednogłosową muzykę świecką z towarzyszeniem instrumentu. Najpopularniejszym wykonywanym przez nich gatunkiem było canso, 4. Działali w Niemczech od XV do XVI w. Tworzyli muzykę jednogłosową. Zrzeszeni w gildie, zajmowali się rozpowszechnianiem pieśni wśród mieszczaństwa.
Do poniższych opisów przyporządkuj właściwą grupę świeckich muzyków średniowiecznych.
Działali na południu Francji w latach 1080–1280. Tworzyli jednogłosową muzykę świecką z towarzyszeniem instrumentu. Najpopularniejszym wykonywanym przez nich gatunkiem było canso, Działali w Niemczech od XII do XIV w. Tworzyli muzykę jednogłosową z towarzyszeniem instrumentu. Często wykorzystywali melodie francuskie i podkładali pod nie nowy, niemiecki tekst, Działali na północy Francji w latach 1170–1290. Tworzyli jednogłosową muzykę świecką z towarzyszeniem instrumentu. Najpopularniejszym wykonywanym przez nich gatunkiem była chanson, Działali w Niemczech od XV do XVI w. Tworzyli muzykę jednogłosową. Zrzeszeni w gildie, zajmowali się rozpowszechnianiem pieśni wśród mieszczaństwa
trubadurzy
truwerzy
minnesingerzy
meistersingerzy
R1PBoVIe0W2g4
Ćwiczenie 6
Spośród poniższych instrumentów wybierz ten, na którym nie akompaniowali sobie muzycy średniowieczni.
Spośród poniższych instrumentów wybierz ten, na którym nie akompaniowali sobie muzycy średniowieczni.
Spośród poniższych instrumentów wybierz ten, na którym nie akompaniowali sobie muzycy średniowieczni.
1
2
3
4
Inna wersja zadania
Wyjaśnij pojęcie Chorał gregoriański.
RDPWNdzriWeDQ
Ćwiczenie 7
Spośród poniższych kompozytorów wybierz tych, którzy byli autorami wielogłosowych utworów świeckich.
Hildegarda z Bingen
Johannes Ciconia
Guillaume de Machaut
Francesco Landini
Polecenie 1
Odnieś się w formie krótkiej notatki do słów świętego Augustyna (żyjącego na przełomie IV i V w.): Wiem, że święte wersety, kiedy są śpiewane, budzą we mnie silniejszą i gorętszą pobożność, niż mogłaby się we mnie zapalić, gdyby one nie były śpiewane... Coraz bardziej skłaniam się do aprobowania tego obyczaju, że śpiewa się w kościele, aby poprzez przyjemność uszów mogła słabsza dusza wznosić się do stanu pobożności. Poczytuję to sobie jednak za karygodny grzech, ilekroć tak się zdarza, że bardziej mnie porusza sam śpiew niż to, o czym się śpiewa. Swoją notatkę zaprezentuj nauczycielowi i kolegom.
RwYmV0rU3dGDw
m9aedb6f7ef93ed12_0000000000263
Słownik pojęć
A cappella
A cappella
śpiew bez towarzyszenia instrumentów muzycznych.
Antyfonalny śpiew
Antyfonalny śpiew
praktyka wykonania śpiewów religijnych, polegająca na podzieleniu zgromadzenia na dwa zespoły, śpiewające naprzemiennie; mniejszy wykonuje zwrotki, większy refren.
Chanson
Chanson
w twórczości trubadurów (jako canso) i truwerów - jednogłosowa pieśń o swobodnej budowie, poruszająca tematykę miłosną. W XV i XVI w. – wielogłosowa forma świeckiej muzyki wokalnej.
Chorał gregoriański
Chorał gregoriański
jednogłosowy śpiew Kościoła a cappella, oparty na swobodnym rytmie i skalach modalnych, z tekstem łacińskim.
Dialektyka
Dialektyka
1. nauka ujmująca wszystkie zjawiska we wzajemnym powiązaniu, traktująca rozwój jako walkę wewnętrznych przeciwieństw; 2. sztuka rozumowania polegająca na dochodzeniu do prawdy poprzez ujawnianie sprzeczności pojęć i osądów; 3. umiejętność udowadniania swoich racji; argumentacja.
Fidel
Fidel
średniowieczny instrument strunowo‑smyczkowy, o czterech lub pięciu strunach. Grano na nim podobnie jak na współczesnych skrzypcach.
Melizmat
Melizmat
ozdobnik melodyczny złożony z co najmniej dwóch dźwięków, wykonywanych na jednej sylabie tekstu.
Modalne skale
Modalne skale
siedmiostopniowe skale muzyczne, powstałe w średniowieczu. Istniały cztery skale autentyczne (dorycka, frygijska, lidyjska, miksolidyjska) i cztery skale plagalne, będące przeniesieniem skal autentycznych o kwartę w dół (skala hypodorycka, hypofrygijska, hypolidyjska, hypomiksolidyjska).
Organum
Organum
wielogłosowy odcinek chorału, początkowo polegający na dublowaniu melodii chorałowej o kwartę, kwintę lub oktawę niżej.
Responsorialny śpiew
Responsorialny śpiew
praktyka wykonania śpiewów religijnych, polegająca na naprzemiennym śpiewaniu przez kantora (zwrotka) i całego zgromadzenia (refren).
Retoryka
Retoryka
1. umiejętność jasnego wyrażania swoich myśli, sztuka pięknego mówienia, oratorstwo; 2. nauka zasad pięknego wysławiania się (odpowiedni dobór słów, konstrukcja zdań, argumentacja).
Septem artes liberales
Septem artes liberales
łac. siedem sztuk wyzwolonych - siedem nauk stanowiących podstawę wykształcenia w starożytności i średniowieczu. Sztuki wyzwolone dzielono na dwie grupy: trivium, obejmujące gramatykę, dialektykę (logikę) i retorykę (sztukę tworzenia przemów) oraz quadrivium, na które składała się geometria, arytmetyka, astronomia i muzyka.
Źródła:
www.sjp.pwn.pl
m9aedb6f7ef93ed12_0000000000280
Galeria dzieł sztuki
RCjRxrBpmDTp71
Witraż ukazujący Króla Dawida grającego na harfie. Fragment witrażu ma kształt okręgu. Mężczyzna ma dłuższe, kręcone, blond włosy. Wyraz twarzy spokojny, przyjazny. Ubrany jest w białe i czerwone szaty.
Peter von Andlau, Król Dawid grający na harfie – fragment witrażu, www.apemutam.org, CC BY 3.0
R2ppnAyRr131H1
Ilustracja z kodeksu Manesse przedstawiająca średniowiecznego muzyka grającego na fidlu. Obok mężczyzny znajdują się dwie kobiety w długich szatach - tancerki. Nad postaciami umieszczone są dwie fidele.
Muzyk i tancerka na ilustracji z kodeksu z Manesse z początku XIV w., Uniwersytet Ruprechta-Karola, Heindelberg, minimalny.files.wordpress.com, CC BY 3.0
RVG64AUk8G1qG1
Ilustracja przedstawiająca trzy typy muzyki podzielone przez Boecjusza. Ilustracja jest podzielona na trzy części, na której widnieją podziały muzyki.
Podział muzyki według Boecjusza, i.pinimg.com, CC BY 3.0
R1SCzgeTUstKO1
Kolorowa ilustracja pochodząca z Chorałów Greogriańskich. Ilustracja przedstawiająca chór duchownych stojących przed zapisem utworu. Mężczyźni ubrani są w jasne, długie szaty.
Średniowieczne śpiewy religijne, oczamiduszy.pl, CC BY 3.0
Ri6BOLRFob47a1
Zapis nutowy sekwencji „Dies irae”. Kolorowa ilustracja pochodząca z chorałów gregoriańskich. Zawiera obrazek przedstawiający szkielet rycerza jadącego na koniu.
Zapis nutowy sekwencji „Dies irae”, timeintheword.files.wordpress.com, CC BY 3.0
R1VcTO6LouidA1
Średniowieczni muzycy świeccy grający na instrumencie podobnym do podwójnego klarnetu. Są to dwie kobiety ubrane w długie suknie - jedna w czerwoną, druga w granatową. Na głowach mają czepce.
Średniowieczni muzycy świeccy, muzykotekaszkol-na.pl, CC BY 3.0
R1EB0KwlTPu9T1
Ilustracja przedstawiająca muzyków i poetów średniowiecznych grających na instrumentach, na świeżym powietrzu. Dwoje z nich gra na instrumentach przypominających dudy, inna kobieta na klarnecie i mężczyzna na harfie. Kobiety ubrane są w długie suknie, mężczyźni w stroje zgodne z epoką.
Muzycy średniowieczni, musictothepeople.pl, CC BY 3.0
m9aedb6f7ef93ed12_0000000000293
Biblioteka muzyczna
R1ZG3yeOjzYp11
Utwór muzyczny: Chorał „Pange lingua”. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się majestatycznym charakterem.
RuIq3Sw9l7A9b1
Utwór muzyczny: Sekwencja „Dies irae”. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się majestatycznym charakterem.
R1THkoijUFwEj1
Utwór muzyczny: Perotinus Magnus, „Viderunt omnes”. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się majestatycznym charakterem.
R1MWhPP48Iro71
Utwór muzyczny: Bernard de Ventadorn „Can vei la lauseta mover”. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się majestatycznym charakterem.