Charakterystyka skóry

Skóra jest największym i najlepiej widocznym narządem organizmu. Waży 3–4 kg (z tkanką podskórną – ok. 20 kg), a jej powierzchnia u dorosłego człowieka wynosi od 1,5 do 2 mIndeks górny 2².

Rr7KyTTE5ysCl

Zdjęcie przedstawia z bliska skórę człowieka. Z lewej widać kilka jasnych włosów.

Skóra jest narządem wielofunkcyjnym

SkóraskóraSkóra pełni funkcje:

• ochronną – stanowi barierę przed uszkodzeniami, wnikaniem drobnoustrojów, czynnikami chemicznymi, promieniowaniem UV, wysychaniem;

• termoregulacyjnątermoregulacjatermoregulacyjną – bierze udział w regulacji temperatury ciała;

• wydzielniczą – gruczoły łojowe wydzielają łój, gruczoły potowe pot, a gruczoły mlekowe mleko;

• wydalniczą – przez gruczoły potowe usuwane są z organizmu zbędne i szkodliwe produkty przemiany materii;

• czuciową – odbiera bodźce ze środowiska zewnętrznego: dotyk, ból, ciepło, zimno;

• syntetyczną - jest miejscem wytwarzania witaminy DIndeks dolny 3₃.

Naskórek jest zewnętrzną częścią skóry

Skóra składa się z dwóch warstw różnej grubości – naskórkanaskóreknaskórka i skóry właściwej.

Naskórek zbudowany jest z tkanki nabłonkowej. Jego ściśle ułożone komórki tworzą barierę dla bakterii, grzybów i innych czynników szkodliwych dla organizmu. Komórki naskórka układają się w warstwy. Najgłębiej położona jest warstwa rozrodcza, na zewnątrz znajduje się warstwa rogowa. Komórki warstwy rozrodczej stale się dzielą, a nowo powstałe pokolenia komórek przesuwają się na zewnątrz i z czasem obumierają. Są wypełnione keratyną, białkiem nieprzepuszczalnym dla wody i czynników chorobotwórczych.

RbRSWRHILqQWM

Ilustracja przedstawia różowofioletowy obraz mikroskopowy naskórka z opisami. Od góry: powierzchnia naskórka, warstwa rogowa, warstwa rozrodcza. W warstwie rozrodczej zaznaczone jest dobrze widoczne, duże jądro komórkowe. Górna warstwa naskórka ma komórki luźno ułożone, odrywające się. Pod nimi komórki naskórka płasko ułożone, nie każda ma jądro. Warstwa rozrodcza zawiera komórki żywe, z dużymi jądrami komórkowymi. Poniżej naskórka jest wyraźnie granulowana, różowoczerwona warstwa skóry właściwej.

Grubość warstwy rogowej zależy od miejsca występowania. Najgrubsza jest tam, gdzie bywa bardziej narażona na działanie czynników mechanicznych i większe tarcie, np. na spodniej stronie powierzchni stopy.

W naskórku powstaje melanina oraz witamina D

Pomiędzy komórkami naskórka rozmieszczone są komórki barwnikowe, które zawierają brunatny barwnik – melaninęmelaninamelaninę. Najwięcej tego barwnika mają rdzenni mieszkańcy obszarów o silnym nasłonecznieniu. Melanina decyduje o zabarwieniu skóry, włosów i oczu oraz zabezpiecza materiał genetyczny głębiej położonych komórek przed szkodliwym działaniem promieniowania UV.

Całkowita izolacja skóry od promieni słonecznych jest jednak niewskazana. Pod wpływem światła w skórze powstaje witamina D, która odpowiada m.in. za gospodarkę wapniową organizmu i prawidłowy rozwój układu kostnego. Codzienne spacery trwające 20 minut pozwalają na zaspokojenie zapotrzebowania organizmu na tę substancję. Niedobór witaminy może się jednak pojawiać u osób zamieszkujących naszą szerokość geograficzną na przykład w zimie, kiedy do Ziemi dociera mało światła, a także w przypadku osób o ciemnej karnacji, żyjących w dużych szerokościach geograficznych.

W warstwie rozrodczej naskórka powstają gruczoły skórne, włosy i paznokcie

Włosy i paznokcie

Włos składa się z 2 części: wystającej ponad powierzchnię skóry łodygi oraz zanurzonego w tkance podskórnej korzenia. Łodygę tworzą martwe komórki wypełnione keratyną oraz wodą. W korzeniu znajdują się komórki rozrodcze odpowiadające za wzrost włosa oraz komórki barwnikowe. Do korzenia włosa przylega mięsień przywłosowy, który kurcząc się, powoduje powstanie gęsiej skórki i stroszenie (postawienie do góry) włosów. Uniesione włosy wraz z występującą pomiędzy nimi warstwą powietrza zmniejszają utratę ciepła z organizmu. Włosy najobficiej pokrywają skórę głowy, chroniąc ją przed utratą ciepła i przegrzaniem.

RxJcbQBtH7OI3

Ilustracja przedstawia budowę włosa. Od góry oznaczony jest beżowy naskórek, pod nią na różowo skóra właściwa. Włos jest oznaczony na brązowo. Ponad powierzchnią naskórka jest łodyga włosa, pod powierzchnią jego korzeń. Do włosa z prawej strony uchodzi żółty gruczoł łojowy pokazany jako wiele okrągłych elementów. Z lewej zaś mięsień przywłosowy, pokazany jako brązowe linie. Na końcu korzenia są małe kropki oznaczające komórki rozrodcze. Pod skórą właściwą jest żółta tkanka podskórna, w której są niebieskie i czerwone naczynia krwionośne dochodzące do korzenia włosa.

Na grzbietowej powierzchni palców naskórek wytwarza twarde płytki – paznokcie, które chronią opuszki palców przed urazami.

Rx78ytgXRWKTu

Ilustracja z lewej przedstawia w powiększeniu palec człowieka wraz z paznokciem widziany z góry. Z prawej przekrój poprzeczny przez czubek palca. W pomarańczowym wnętrzu opuszki palca zaznaczono białą kość paliczka. U góry na opuszce zaznaczono na fioletowo płytkę paznokcia.

Gruczoły skórne

Gruczoły łojowe występują w bliskim sąsiedztwie włosów. Wydzielany przez nie łój zawiera substancje tłuszczowe, które chronią włosy przed przesuszeniem i złamaniem, zapewniają elastyczność skóry oraz zapobiegają wnikaniu drobnoustrojów chorobotwórczych do organizmu.

Gruczoły potowe wydzielają pot, który zawiera głównie wodę. Ta unosi się z powierzchni skóry i chłodzi ją. Obecny w wydzielinie gruczołów potowych chlorek sodu nadaje skórze słonawy smak. Wraz z potem usuwane są z organizmu niektóre substancje szkodliwe, np. mocznik i kwas moczowy.

R1VoEWNv6tzFn

Animacja pod tytułem "Gruczoł potowy".

Animacja pod tytułem "Gruczoł potowy".

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1VoEWNv6tzFn

Animacja pod tytułem "Gruczoł potowy".

Gruczoły mlekowe (sutkowe) uaktywniają się u kobiet po porodzie. Ich wydzielina to mleko zawierające białko, cukry i tłuszcze, substancje odpornościowe, witaminy oraz inne składniki niezbędne do prawidłowego wzrostu i rozwoju dziecka w pierwszych miesiącach jego życia.

Skóra właściwa jest silnie ukrwiona i unerwiona

Skóra właściwa zawiera włókna zbudowane z białka - kolagenu, które nadają jej elastyczność i mechaniczną wytrzymałość. Liczne naczynia krwionośne zaopatrują komórki skóry w składniki odżywcze, odprowadzają produkty przemiany materii komórek oraz uczestniczą w procesach termoregulacji.

RFDqM3Gl9b2GR

Film pod tytułem Udział skóry w procesach termoregulacji.

Film pod tytułem Udział skóry w procesach termoregulacji.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RFDqM3Gl9b2GR

Film pod tytułem Udział skóry w procesach termoregulacji.

W skórze właściwej obecne są komórki odbierające ze środowiska zewnętrznego bodźce bólu, dotyku, ucisku, temperatury – receptoryreceptoryreceptory. Ich największe skupiska znajdują się na opuszkach palców i na powierzchni warg.

Ciekawostka

Uwypuklenia skóry właściwej na opuszkach palców tworzą charakterystyczny dla każdego układ linii papilarnych. Zwiększają one powierzchnię odbioru bodźców zewnętrznych. Ze względu na niepowtarzalne wzory stanowią szczególny rodzaj dowodu osobistego. Na ich podstawie dokonuje się na przykład identyfikacji osób biorących udział w przestępstwie lub zaginionych.

RHn9Y5W5ZRIOH

Fotografia przedstawia duże zbliżenie opuszkę palca człowieka. Widać linie papilarne w postaci jaśniejszych, wypukłych, przerywanych pasm.

Tkanka podskórna pełni funkcje magazynujące i ochronne

Pod skórą znajduje się tkanka podskórna zbudowana z komórek tłuszczowych. Jej grubość zależy od położenia w organizmie, sposobu odżywiania, trybu życia, płci. Chroni głębiej położone tkanki przed urazami mechanicznymi. Stanowi również warstwę termoizolacyjną, a ponadto jest magazynem związków chemicznych.

To ważne!

• Skóra stanowi powłokę organizmu. Składa się z: naskórka i skóry właściwej.

• Komórki warstwy zewnętrznej naskórka stale się złuszczają i pomagają w usuwaniu z powierzchni skóry brudu oraz drobnoustrojów chorobotwórczych.

• Zawarta w komórkach naskórka melanina tworzy naturalny filtr ochronny przed szkodliwym promieniowaniem UV.

• W naskórku pod wpływem światła powstaje witamina DIndeks dolny 3₃.

• W skórze właściwej znajdują się włókna białkowe nadające jej elastyczność i wytrzymałość oraz naczynia krwionośne i receptory.

• Gruczoły skórne pełnią funkcje wydalnicze i termoregulacyjne (gruczoł potowy), ochronne (gruczoł łojowy) oraz odżywcze (gruczoły mleczne).

Na pożegnanie

Ćwiczenie 8

ReEcpGJmGVbsl

Ilustracja przedstawia przekrój przez skórę człowieka. Literą A zaznaczony jest gruczoł przylegający do włosa. W jego wnętrzu widać gęstą, żółtą substancję. Literą B oznaczono okrągławy receptor połączony na przykład z mięśniem. Literą C oznaczono wnętrze włosa. Literą D oznaczono strukturę w kształcie kłębka, uchodzącą na powierzchnię skóry.

R12x9WftDxHeA

Przeanalizuj ilustrację i zaznacz literę, którą oznaczono gruczoł potowy. Możliwe odpowiedzi: 1. A, 2. B, 3. C, 4. D

Ćwiczenie 9

RRzMDfYCWUUc7

Zdjęcie przedstawia zimowy krajobraz. Gleba pokryta jest warstwą śniegu. W centrum znajduje się oszronione drzewo.

RJPWwmXRdbHt9

zadanie interaktywne

zadanie interaktywne