Charakterystyka tkanek zwierzęcych
U organizmów wielokomórkowych tworzą się grupy komórek o podobnej budowie i takiej samej funkcji, nazywane tkankami. U zwierząt są to: tkanka nabłonkowa, tkanka mięśniowa, tkanka łączna i tkanka nerwowa.

jakie są cechy budowy komórek zwierzęcych;
jak zbudowane są organizmy zwierząt;
czym jest tkanka;
jakie są rodzaje tkanek zwierzęcych oraz jak są zbudowane.
Rozpoznasz pod mikroskopem oraz na podstawie opisu tkanki zwierzęce (tkanka nabłonkowa, mięśniowa, łączna, nerwowa).
Wskażesz cechy przystosowawcze tkanek zwierzęcych do pełnienia określonych funkcji.
1. Budowa i funkcje tkanek zwierzęcych
Wypisz w punktach typy tkanek zwierzęcych oraz ich cechy charakterystyczne.
Dobre poznanie budowy oraz funkcji poszczególnych tkanek może się przyczynić do lepszego zrozumienia, jak działają organizmy, ale także do rozpoznania zmian chorobowych w narządach. Nauka o funkcjach, rozwoju oraz budowie tkanek to histologia, a jej główną metodą badawczą są obserwacje mikroskopowe odpowiednio przygotowanych tkanek.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PgFXixko
Wirtualny mikroskop pozwala na zapoznanie się z działaniem mikroskopu. Na ekranie głównym widać mikroskop, obok widać pudełko z preparatami mikroskopowymi, szkiełkami, olejkiem imersyjnym i chusteczkami. W górnym prawym rogu widać dwa przyciski. Po kliknięciu na przycisk baza wiedzy wyświetla się następujący tekst: Mikroskop optyczny (świetlny) umożliwia obserwację w powiększeniach nawet do 1500 razy, co pozwala na obserwowanie szczegółów budowy komórek i tkanek. Obraz widoczny w mikroskopie jest powiększony i odwrócony. Powiększenie obrazu widocznego w mikroskopie jest wypadkową dwóch elementów: powiększenia okularu oraz powiększenia obiektywu. Powiększeni okularu zazwyczaj wynosi dziesięć razy, natomiast obiektywy mają różne powiększenia. Obiektywy są umieszczone na rewolwerze, który umożliwia ich zmianę, a więc i zmianę całkowitego powiększenia oglądanego preparatu. Całkowite powiększenie można obliczyć, mnożąc przez siebie powiększenie okularu i powiększenie obiektywu. Należy pamiętać, że korzystając z obiektywów o wysokim powiększeniu (sto i więcej) konieczne jest użycie olejku imersyjnego. Jest to specjalny odczynnik, którego obecność poprawia skupienie światła, dzięki czemu zwiększa się rozdzielczość i kontrast uzyskanego obrazu. Kroplę olejku należy umieścić na preparacie, a następnie obniżyć obiektyw mikroskopu, aż dotknie kropli. Brak użycia olejku przy tak silnym powiększeniu skutkuje uzyskaniem ciemnego, rozmazanego obrazu. Należy pamiętać o dokładnym wytarciu preparatu po zakończeniu obserwacji lub przy powrocie do obiektywów o mniejszych powiększeniach. Nie należy dotykać palcami soczewek obiektywu, aby ich nie zabrudzić, ani nie uszkodzić. Do ich czyszczenia służą specjalne chusteczki, które nie powodują mikrozarysowań na powierzchni szkła. Drugi przycisk wyświetla polecenie. Brzmi ono: Przeprowadź obserwację mikroskopową komórek tkanki: kostnej, mięśniowej, nerwowej nabłonkowej oraz krwi. W tym celu kliknij na pudełko z preparatami mikroskopowymi. Tkanka kostna składa się z czarnych elementów, wokół których widać drobne kreseczki tworzące okręgi. Tkanka ma jasny kolor. Kreseczki są czarne. Tkanka mięśniowa składa się z różowych ułożonych pasami włókien. Tkanka nerwowa składa się z komórek nerwowych, które wybarwiają się na fioletowo. Ciało komórki jest szerokie, odchodzą od niego we wszystkie kierunki liczne wypustki. W środku ciała komórki widać ciemne okrągłe jądro komórkowe. Tkanka nabłonkowa składa się ze ściśle do siebie przylegających komórek. Komórki mają czteroboczny lub pięcioboczny kształt. W ich środku widać ciemno wybarwione jądro komórkowe. Krew składa się z licznych owalnych czerwonych komórek i mniej licznych jasnych komórek z ciemno wybarwionymi jądrami komórkowymi.
2. Barwienie tkanek
Aby sporządzić preparaty mikroskopowe z tkanek zwierzęcych, najpierw pobiera się ich fragmenty.
Pobrany materiał trzeba utrwalić nad ogniem lub w alkoholu. Konieczne jest pokrojenie preparatu, ponieważ zbyt duża jego grubość uniemożliwi przenikanie przez niego światła, co jest niezbędne do uzyskania obrazu w mikroskopie. Aby rozróżnić struktury w komórkach, stosuje się różne barwniki. Cząsteczki barwników łączą się z konkretnymi elementami w komórce, co pozwala na uzyskanie charakterystycznego obrazu i rozpoznanie rodzaju tkankitkanki oraz określenie, czy jest ona zbudowana w prawidłowy sposób.
Jedną z najczęściej wykorzystywanych technik pozwalających na ocenę struktury tkanki jest barwienie hematoksyliną i eozyną (H+E). Hematoksylina to substancja, która wybarwia jądra komórkowe na kolor niebieskogranatowy, a eozyna – substancja, wybarwiająca cytoplazmę na kolor różowoczerwony.
Cytoplazma komórek tworzących tkankitkanki o odmiennych funkcjach różni się składem chemicznym. Wynika to z wytwarzania różnych cząsteczek, które komórkom danej tkanki są potrzebne do prawidłowej pracy. Na przykład komórki tkanki mięśniowej są wypełnione białkami, które umożliwiają im skurcz, podczas gdy erytrocyty są przystosowane do transportu tlenu w organizmie.
Przeprowadź doświadczenie dotyczące barwienia preparatu komórek nabłonkowych. Zanotuj wyniki i wnioski. Zweryfikuj hipotezę.
Co będzie potrzebne?
mikroskop świetlny
szkiełko podstawowe
szkiełko nakrywkowe
bibuła
patyczek higieniczny
2 szkiełka zegarkowe
tryskawka z wodą destylowaną
pipety Pasteura
hematoksylina
eozyna
alkohol 70%

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/PgFXixko
Wirtualne laboratorium ukazuje barwienie preparatu komórek nabłonkowych. Pod tytułem widać przycisk rozpocznij. Po kliknięciu na niego pojawia się stół laboratoryjny z: wodą destylowaną, bibułą, pipetami, szkiełkami zegarkowymi, szkiełkiem nakrywkowym, szkiełkiem podstawowym, patyczkiem higienicznym, alkoholem, hematoksyliną, eozyną, mikroskopem. W górnym lewym rogu widać przycisk ze znakiem zapytania. Po kliknięciu na niego wyświetla się instrukcja. Punkt pierwszy. Odtłuść szkiełko podstawowe, przecierając je alkoholem, a następnie bibułką. Punkt drugi. Potrzyj patyczkiem higienicznym wewnętrzną część policzka. Punkt trzeci. Przenieś pobraną próbkę na szkiełko podstawowe, pocierając patyczkiem powierzchnię szkiełka i poczekaj chwilę, aż wyschnie. Punkt czwarty. Umieść szkiełko podstawowe z preparatem w szkiełku zegarkowym i zalej hematoksyliną na cztery minuty. Punkt piąty. Przepłucz alkoholem szkiełko podstawowe z preparatem. Punkt szósty. Przepłucz preparat wodą destylowaną. Punkt siódmy. Umieść szkiełko podstawowe na nowym szkiełku zegarkowym i zalej eozyną na jedną minutę. Punkt ósmy. Ponownie przepłucz preparat wodą destylowaną. Punkt dziewiąty. Bardzo delikatnie osusz preparat bibułką. Punkt dziesiąty. Zamknij preparat szkiełkiem nakrywkowym. Punkt jedenasty. Umieść preparat na stoliku mikroskopu i przeprowadź obserwację. Po wykonaniu tych czynności pojawia się widok na preparat spod mikroskopu. Cytoplazma wybarwiła się na różowo, a jądro komórkowe na granatowo.
Słownik
inaczej macierz międzykomórkowa; substancja wypełniająca przestrzenie między komórkami, zbudowana z białek i cukrów; najsilniej rozwinięta jest w tkance łącznej; w substancji międzykomórkowej znajdują się komórki, które ją wytwarzają i kontrolują zachodzące w niej przemiany metaboliczne
zespół komórek o podobnej budowie, funkcji i wspólnym pochodzeniu
składnik substancji międzykomórkowej, cienki i silnie wydłużony, zapewniający oparcie dla komórek tworzących daną tkankę (np. włókna kolagenowe i elastynowe); terminem „włókno” określa się też pojedynczą, silnie wydłużoną komórkę zwierzęcą (np. włókno mięśniowe)
Zadania

Na powierzchni komórek nabłonkowych wyścielających jelito cienkie znajdują się liczne mikrokosmki. Komórki te warunkują końcowe trawienie substratów pokarmowych oraz wchłonięcie strawionych pokarmów.
Notatnik
Bibliografia
Histologia/Wstęp, projekt „Fizyka wobec wyzwań XXI wieku”, https://brain.fuw.edu.pl/edu/index.php/Histologia/Wst%C4%99p [dostęp: 16.05.2023].
Ogólne zasady opracowania materiału cytologicznego, www.umed.wroc.pl/sites/default/files/pato.cyto/files/Standardy_postepowania_w_patomorfologii_(zalaczniki)__cytologia.pdf [dostęp: 16.05.2023].





