Ważne daty

Przełom XIX i XX wieku w muzyce

Przełom XIX i XX wieku był dla muzyki szczególnie istotny, gdyż był to jednocześnie czas późnego, dojrzałego romantyzmu, jak i dwóch nowych nurtów: impresjonizmuImpresjonizmimpresjonizmu oraz ekspresjonizmuEkspresjonizmekspresjonizmu. Część historyków umieszcza również początek nurtu modernistycznego w tym okresie. Co istotne, był to czas, kiedy do głosu zaczęli dochodzić także kompozytorzy amerykańscy. Wcześniej to Europa była głównym ośrodkiem muzyki i sztuki - reszta świata mogła co najwyżej starać się za nią nadążyć. Na przełomie wieków w Stanach Zjednoczonych pojawili się młodzi, zupełnie nowi kompozytorzy, często określani jako modernistyczni - dziś określani jako American FiveAmerican FiveAmerican Five z uwagi na pochodzenie oraz liczbę (five w języku angielskim oznacza liczbę pięć). W skład grupy wlicza się Henry'ego Cowella, Carla Rugglesa, Wallingforda Riegera i Johna Beckera. Jej najważniejszym przedstawicielem był jednak Charles Ives, którego rewolucyjne pomysły były dla jego współczesnych niezrozumiałe. Podczas, kiedy komponował on na wschodnim wybrzeżu Stanów Zjednoczonych, w Europie działała trzecia już generacja twórców romantyzmu, a we Francji formował się zupełnie nowy nurt - impresjonizm.

RenBB9N6ryc491

Ilustracja przedstawia Charlesa Ivesa na znaczku pocztowym. Starszy mężczyzna z siwą brodą i kapeluszem słomianym na głowie. Ubrany w białą koszulę, niebieską apaszkę i granatowy garnitur.

Impresjonizm w muzyce

Nazwa impresjonizmu wywodzi się od tytułu obrazu Claude'a Moneta Impresja - wschód słońca. Podczas wystawy w Paryżu w 1874 roku jeden z krytyków bardzo negatywnie odniósł się do nowego nurtu w sztuce i po obejrzeniu obrazu dał wyraz temu okrzykiem „Impresjoniści!”, po czym opuścił galerię. Zgromadzonym malarzom to określenie przypadło do gustu, więc postanowili wykorzystać je jako nazwę kierunku w sztuce, który stworzyli. Sam termin impresja oznacza „ulotne wrażenie” a jednym z głównych założeń nowego kierunku było odwzorowanie osobistego, najczęściej chwilowego odbioru przedmiotu, pejzażu lub innego zjawiska.

Za prekursora stylu impresjonistycznego w muzyce uważany jest Claude Debussy. Ramy czasowe impresjonizmu najczęściej określa się jako początek XX wieku. Pierwsze utwory zaliczane do tego nurtu miały premierę jeszcze pod koniec XIX wieku (Popołudnie fauna Claude Debussy'ego w 1894 roku i Uczeń czarnoksiężnika Paula Dukasa w 1897 roku). Malarskie umiłowanie do kolorów zostało przeniesione na grunt muzyczny poprzez operowanie plamami dźwiękowymi i przeniesienie na pierwszy plan brzmienia, określanego jako migotliwe. Spowodowało to powstanie zupełnie innej melodykiMelodykamelodyki, która stała się podrzędna wobec harmonikiHarmonikaharmoniki. Pomimo pewnej popularności, impresjonizm nie stał się nigdy nurtem wiodącym, ponieważ wkrótce pojawił się o wiele bardziej radykalny gatunek - ekspresjonizm, i to ku niemu zwróciła się uwaga większości kompozytorów.

RuqA5vinWHbJB

Ilustracja przedstawia dzieło Claude Monet pt. „Impresja, wschód słońca". Przedstawia zatokę portową w mieście Le Havre o świcie. Pejzaż rozświetlony jest pomarańczowym światłem słońca. Przedstawia on poranną mgłę przez którą przebija się słońce, rozpoczynające kolejny dzień. Na pierwszym planie można dostrzec łódkę, z dwiema postaciami w środku. Jedna osoba siedzi, natomiast druga wiosłuje. Kawałek dalej można ujrzeć drugą łódź, w której siedzi kilka osób.

Charles Ives - młodość w Danbury

Charles Ives przyszedł na świat w Stanach Zjednoczonych, w Danbury w stanie Connecticut 29 października 1874 roku. Jego ojciec był znanym w okolicy kapelmistrzem, który brał udział w amerykańskiej wojnie secesyjnej. Poza prowadzeniem zespołów zajmował się eksperymentalną akustyką, tworzeniem nowych instrumentów oraz nauczaniem muzyki. Wywarł wyjątkowo mocny wpływ na swojego syna - nie tylko uczył go gry na różnych instrumentach (skrzypcach, fortepianie i kornecie) ale zapisał go także na lekcje perkusji. Jego bardzo otwarte podejście do teorii muzyki oraz umiłowanie do używania ćwierćtonów i politonalnościPolitonalnośćpolitonalności ukazały młodemu Charlesowi niestandardowe brzmienie oraz techniki, których później używał w okresie swojej twórczości. Innym doświadczeniem, które na zawsze zmieniło myślenie Ivesa było wydarzenie z jego młodości, kiedy to słuchał dwóch orkiestr marszowych grających po przeciwnych stronach ulicy.

W późniejszym czasie Charles Ives skoncentrował swoją uwagę na organach, by w wieku czternastu zostać organistą w kościele, komponującym pierwsze utwory. Oprócz muzyki jego pasją stał się sport, a szczególnie baseball. Zdarzało się, że tego samego dnia grał mecz baseballowy i dawał recital jako organista.

RJ2LAJd9nJGVF1

Ilustracja przedstawia zdjęcie portretowe młodego mężczyzny, kompozytora - Charlesa Ivesa z 1889 roku. Poważny młodzieniec, ubrany elegancko w garnitur i białą koszulę z krawatem.

Charles Ives - okres nauki

W 1893 roku Charles przeniósł się do New Haven (również w stanie Connecticut), by rozpocząć naukę w Hopkins School, gdzie stał się kapitanem szkolnej drużyny baseballowej. Rok później rozpoczął studia na Uniwersytecie Yale, gdzie jego mentorem był Horatio Parkerm23e38c10228e9007_0000000000009Horatio Parker. Pod koniec 1894 roku zmarł jego ojciec, co było dla niego mocnym przeżyciem, jednak wyzwolone emocje skierowały go ku dalszym poszukiwaniom brzmienia, pomysłów oraz harmonii poza standardowymi, utartymi schematami. Podczas studiów na uniwersytecie był jednak zmuszony tworzyć utwory podobne do tych, jakie lubił jego nauczyciel. Jego nietypowa kreatywność oraz rewolucyjne idee nie przypadły jednak do gustu Parkerowi. Jeszcze będąc na uniwersytecie ukończył swoją I Symfonię, utrzymaną w XIX‑wiecznym stylu symfonicznym. Studia ukończył w 1898 roku, a następnie zajął się zawodowo sprzedażą ubezpieczeń (pracował w tym zawodzie do emerytury, zmieniając firmy i ostatecznie zakładając własną). Do 1902 roku pracował jako organista kościelny.

REcC3QnT4aBeT1

Ilustracja przedstawia Charlesa Ivesa (po lewej stronie) jako kapitana drużyny baseballa Hopkins School, zdjęcie z około 1894 roku. Dwaj mężczyźni w strojach sportowych - baseballowych. Siedzą na murze, są uśmiechnięci. Włosy mają dłuższe, przeczesane przez środek głowy.

Charles Ives - dalsze życie

W 1907 roku miał miejsce jeden z pierwszych incydentów zdrowotnych (które według rodziny stanowiły ataki serca, na podłożu nerwowym). Rok później wziął ślub z Harmony Twichell, która mocno wierzyła w jego twórczość i mocno go wspierała. Kolejne dziesięciolecie to okres bardzo kreatywny, który zakończył się w 1918 roku kolejnym atakiem serca. Od tego momentu komponował coraz mniej, a ostatni utwór stworzył w 1926 roku. Znana jest anegdota o Charlsie, który w 1927 roku skarżył się żonie ze łzami w oczach, że wszystko co tworzy nie brzmi dobrze. Jego problemy zdrowotne zmusiły go do przejścia na emeryturę w 1930 roku. Resztę życia poświęcił muzyce, jednak nadal nie był w stanie stworzyć nic nowego. Z tego względu opracowywał, edytował i wydawał swoje wcześniejsze utwory. Ostatecznie zmarł w 1954 roku w Nowym Jorku a jego żona piętnaście lat później. W testamencie zadysponowała, by tantiemy z kompozycji Ivesa zostały wykorzystane do stworzenia nagród i stypendiów imienia Charlesa Ivesa.

RebsjT2Xn7CUz1

Ilustracja przedstawia Charlesa Ivesa w 1913 roku. Dostojny mężczyzna w czarnym fraku i czarnym kapeluszu.

Charles Ives - twórczość

Twórczość Charlesa Ivesa jest bardzo mocno związana z amerykańską kulturą. Można w nich odnaleźć wiele wyraźnych lub ukrytych cytatów z popularnych utworów, hymnów, piosenek czy tańców. Oprócz tego odnosił się do europejskiej muzyki klasycznej - lubił korzystać z nowoczesnych technik, takich jak klasteryKlasterklastery, mikrotonowość czy dowolność wykonania (zależna od muzyka). Wierzył, że każdy istniejący dźwięk ma potencjał do bycia muzyką. Wykorzystywał politonalność i atonalność, dysonanse, ćwierćtony i mikrotony oraz polirytmięPolirytmiapolirytmię oraz asymetrię rytmiczną. Dziś często wskazuje się, iż eksperymenty muzyczne Ivesa wyprzedziły Debussy’ego, Strawinskiego czy Schönberga.

Do jego najważniejszych dzieł należą cztery symfonie (najbardziej znana jest IV Symfonia), kwartety smyczkowe, tria i kwintety fortepianowe i inne utwory kameralne oraz pieśni solowe z towarzyszeniem fortepianu. Z utworów orkiestrowych należy wyróżnić The Unanswered Question, który programowo dotyczy pytania o sens egzystencji człowieka (podobnie jak IV Symfonia). Innym znanym utworem jest Central Park in the Dark, ilustracyjne dzieło, w którym Ives użył instrumentów w celu stworzenia obrazu odgłosów natury i człowieka w upalny letni wieczór w nowojorskim parku.

Rz7JZCKWYIJr01

Ilustracja przedstawia Charlesa Ivesa pod koniec życia. Siwy mężczyzna z pozytywnym wyrazem twarzy. Ma zarost oraz wąsa. Ubrany w koszulę w kratkę oraz marynarkę.

Charles Ives – znaczenie twórczości i jej wpływ

Co ciekawe, Ives jako aktywny kompozytor nie był znany ani ceniony. Jego dzieła zaczęto odkrywać dopiero wtedy, kiedy przestał komponować, a największą popularność zyskał dopiero po śmierci. Jego utwory były najczęściej źle oceniane z uwagi na atonalność i politonalność oraz polirytmiczność. Pomimo upływu wielu lat nadal stanowią duże wyzwanie dla wykonawców. O trudnościach w wykonaniu może świadczyć fakt, iż pierwsze wykonanie jego III Symfonii miało miejsce w 1946 roku, natomiast IV Symfonii w 1965 roku - ponad dziesięć lat od jej utworzenia i pięćdziesiąt od skomponowania. Trzech z najwcześniejszych fanów twórczości Ivesa to Henry Cowell, Elliott Carter i Aaron Copland, kompozytorzy amerykańscy.

Charles Ives miał nie tylko muzyczny wpływ na wielu kompozytorów - wspierał wielu z nich finansowo, pod warunkiem, że utrzymają to w tajemnicy. Nicolas Slonimsky, który wykonywał wiele jego utworów, utrzymywał, iż udało mu się rozpocząć karierę tylko dzięki pomocy Ivesa.

R13qE2rSXDZRH1

Fotografia reklamowa rosyjsko-amerykańskiego muzykologa Nicolasa Słonimskiego (1894-1995). Mężczyzna siedzi na drewnianej imitacji konia. Uśmiecha się, ubrany jest elegancko w białą koszulę, ciemny garnitur i białe spodnie.

American Five

Prezentacja 3D pt. Rythmicon

Zadania

Słownik pojęć

Źródło:

encyklopedia.pwn.pl

Galeria dzieł sztuki

RuqA5vinWHbJB1

Ilustracja przedstawia dzieło Claude Monet pt. „Impresja, wschód słońca". Przedstawia zatokę portową w mieście Le Havre o świcie. Pejzaż rozświetlony jest pomarańczowym światłem słońca. Przedstawia on poranną mgłę przez którą przebija się słońce, rozpoczynające kolejny dzień. Na pierwszym planie można dostrzec łódkę, z dwiema postaciami w środku. Jedna osoba siedzi, natomiast druga wiosłuje. Kawałek dalej można ujrzeć drugą łódź, w której siedzi kilka osób.

Biblioteka muzyczna