Chmury

RnsUaSKnGmTlq

Zdjęcie przedstawia gęste, białe chmury na niebieskim niebie, przez które przebijają się promienie słoneczne. Widoczne są pojedyncze, szybujące, czarne ptaki.

1. Krążenie wody w przyrodzie

Woda na Ziemi znajduje się w ciągłym ruchu. Z całej powierzchni naszej planety unosi się para wodna, która ulatuje do atmosfery. Woda paruje przede wszystkim z powierzchni rzek, jezior, mórz i oceanów. Para wodna pochodzi również z obszarów pokrytych śniegiem i lodem, a także z powierzchni gruntu. Ogromne znaczenie w procesie parowania mają też rośliny oraz, w mniejszym stopniu, pozostałe organizmy.
Kiedy na dużej wysokości powietrze się ochłodzi, para wodna ulega skropleniu. W bardzo niskiej temperaturze często zamienia się bezpośrednio w lód. Z pary wodnej powstają chmury, z których woda opada na powierzchnię Ziemi w postaci deszczu, śniegu lub gradu. Woda ta zbiera się w jeziorach, rzekach i oceanach, wsiąka w podłoże i jest pobierana przez organizmy żywe. W ten sposób cykl się zamyka. Cały opisany szereg procesów nazywa się krążeniem wody w przyrodzie.

RH9hxpaQpzSai

Schemat przedstawia obieg wody w przyrodzie. W lewym górnym rogu znajduje się słońce. Obok tworzy się chmura. W środkowej części i po prawej stronie widoczne chmury z których pada deszcz. Deszcz spada na powierzchnię ziemi. Trafia do rzek i zbiorników wodnych (wody powierzchniowe) oraz pod powierzchnię ziemi (wody podziemne). Następnie woda zaczyna parować. Tworzą się chmury.

2. Powstawanie chmur

Jednym z etapów krążenia wody w przyrodzie jest powstawanie chmurchmurychmur. Chmura to obserwowane w atmosferze skupisko pary wodnej lub lodu.
Jak już wiemy, im szybciej wzrasta temperatura powierzchni wody lub lądu, tym szybciej nagrzewa się powietrze. Wiemy też, że w atmosferze znajduje się para wodna. Im wyżej, tym temperatura jest niższa. Powietrze ulega więc ochłodzeniu i para wodna zaczyna się skraplać. Podczas tego procesu jej cząsteczki osadzają się na drobnych pyłkach w powietrzu, czyli dochodzi do kondensacjikondensacjakondensacji pary wodnej. W ten sposób skroplona woda tworzy chmurę. Jeśli powietrze na dużej wysokości ma dodatnią temperaturę, to chmura będzie się składać z kropelek wody. Jeśli powietrze ma temperaturę ujemną, to chmura zbudowana będzie z kryształków lodu.

RdU2asAZbR18S

Film ukazuje powstawanie chmury burzowej.

Film ukazuje powstawanie chmury burzowej.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RdU2asAZbR18S

Film ukazuje powstawanie chmury burzowej.

3. Rodzaje chmur

Na niebie można ujrzeć chmury znacznie różniące się od siebie wyglądem. Budowa, kształt chmur i sposób, w jaki pokrywają niebo zależą od temperatury oraz wilgotności powietrza, wysokości, na jakiej powstają, a także od prądów powietrznych. Różnorodność kształtów chmur jest duża, ale można wyróżnić kilka ich rodzajów.

R1CPoiifqpL6j

Grafika przedstawia podział chmur. Chmury podzielono ze względu na budowę oraz ze względu na wysokość występowania. Ze względu na budowę wyróżnia się chmury wodne zbudowane z kropelek wody, chmury lodowe zbudowane z kryształków lodu oraz chmury mieszane zbudowane z kropelek wody i kryształków lodu. Ze względu na wysokość występowania wyróżnia się chmury wysokie od 5 do 13 kilometrów, chmury średnie od 2 do 5 kilometrów i chmury niskie od 0 do 2 kilometrów.

Ciekawostka

Niektóre chmury mają przedziwne kształty. Nad górami pojawiają się czasem chmury soczewkowe, które wyglądają jak latające talerze. Nieuważni obserwatorzy biorą je za niezidentyfikowane obiekty latające – UFO.

R1dHiApCtnJJz

Zdjęcie chmury soczewkowej na tle szaro‑niebieskiego nieba i ciemnej łąki. Ma kształt pociągłego spodka i pomarańczowo‑szary odcień.

4. Chmury i zjawiska pogodowe

Obserwacje chmur pomagają w określeniu prognozy pogody. Pozwalają bowiem na określenie, czy w najbliższej przyszłości można spodziewać się opadów. Na przykład niskie, rozległe, szare chmury zwiastują długotrwałą mżawkę. Chmury kłębiaste na ogół nie dają opadów, najczęściej oznaczają dobrą pogodę. Natomiast chmury ciemne, gęste i mierzące nawet kilka kilometrów od podstawy do szczytu są zapowiedzią krótkich, ale silnych opadów, a nawet burzy. Burza trwa zazwyczaj krótko, ale jest zjawiskiem bardzo gwałtownym. Składają się na nią silny wiatr i rzęsisty deszcz (czasami grad), a także wyładowania elektryczne – pioruny.

Rodzaje chmur wyróżnione na podstawie kształtu i budowy

Rodzaje chmur wyróżnione na podstawie kształtu i budowy

Redh9BpOXiEoy

Fotografia chmury typu Altocumulus na tle ciemno‑niebieskiego nieba. Składają się z wielu rozproszonych, w niewielkich odległościach od siebie, białych fragmentów chmur. To przykład chmur kłębiastych.

R19WNFNwQRzI6

Fotografia chmury typu Altostratus, na tle ciemnego nieba. Widoczne jest rozległe, żółte pole, w oddali którego widoczne są budynki oraz pasma szarych chmur, będących przykładem chmury mieszanej.

R1K6seeqrmWFX

Fotografia chmury typu Cirrocumulus. Na jasno‑niebieskim niebie widoczne są rozproszone, niewielkie, kłębiaste chmury, przykład chmur wysokich.

R1V40IQTITAwH

Fotografia chmury typu Cirrostratus na tle ciemnego nieba. Zarys chmur jest niewidoczny, rozproszone są po całym niebie. To przykład chmury warstwowej. Widoczne są również ciemne drzewa i przebijający się, okrągły zarys żółtego słońca.

R1buFnzQcEwk6

Fotografia chmury typu Cirrus na ciemno‑niebieskim tle. Są one białe, rozciągnięte na całym niebie to przykład chmury pierzastej. Widoczna jest również żółta łąka oraz ciemny las w tle.

R1JROoSS4JBd7

Fotografia chmury typu Cumulus na tle niebieskiego nieba. Są one duże, nieregularne, białe, w niewielkich odstępach od siebie. Widoczna jest również żółta łąka oraz ciemny las w tle.

R1NENe7rokTwm

Fotografia przedstawia chmury typu cumulonimbus. Jest ona rozległa, biała, kłębiasta o nieregularnym kształcie, znajduje się nad wysoką, spiczastą wieżą budynku, na tle ciemno‑niebieskiego nieba.

R13LVUqKY4Qib

Fotografia chmury typu Nimbostratus. Widoczny jest czarny las oraz pojedyncze budynki. Na szarym niebie znajdują się ciemne chmury kłębiaste.

Rg0BEOzALdKVj

Fotografia chmury typu Stratus. Widoczne jest zielona łąka, pokryta białym szronem oraz pola uprawne i zielony las, znajdujący się w oddali. Na niebie są szaro‑białe chmury warstwowe.

RyEVOIwxxkRNB

Fotografia chmury typu Stratocumulus. Są one białe, gęste i kłębiaste. W tle widoczne jest ciemno‑niebieskie, rozległe niebo.

Ciekawostka

Jednym z najniebezpieczniejszych zjawisk atmosferycznych są trąby powietrznetrąba powietrznatrąby powietrzne. Powstają one tylko w rozległych chmurach burzowych, gdy szybko wznoszące się ciepłe powietrze wprawione zostaje w ruch wirowy przez wiatr wiejący w górnej części chmury. Skutkiem tego powstaje wir powietrzny o kształcie leja. Prędkość wiru osiąga nawet 100‑150 m/s. Wirujące powietrze może porywać ze sobą różne przedmioty – niekiedy samochody i fragmenty domów.

RlqbcLXU2njCR

Fotografia przedstawia tornado. Ma kształt wielkiego lejka, jest ciemno‑szare i znajduje się na zielonym polu uprawnym. W tle widać czarno‑szare niebo.

Podsumowanie

• Chmura to skupisko kropel wody albo kryształków lodu lub ich mieszaniny unoszących się w atmosferze.

• Chmury powstają, gdy ciepłe, wilgotne powietrze wznosi się i ochładza, skutkiem czego para wodna się skrapla.

Praca domowa

Słownik

Zadania