Co o fonetyce wiedzieć powinniśmy?
Co o fonetyce wiedzieć powinniśmy
- utrwalanie najważniejszych pojęć związanych z fonetyką.
Umiejętności
Uczeń:
- uświadamia sobie różnice między głoską a literą,
- prawidłowo definiuje terminy: głoska, litera, samogłoska, spółgłoska, sylaba,
- zna termin fonetyka,
- poprawnie dzieli wyraz na sylaby,
- potrafi wskazać głoski: twarde, miękkie, ustne, nosowe, dźwięczne i bezdźwięczne,
- tworzy poprawne konstrukcje zdaniowe,
- kształci logiczne myślenie.
Metoda i forma pracy
Metody: podawcza, pogadanki, praktyczna, problemowa,
Formy pracy: indywidualna, zbiorowa, grupowa.
Środki dydaktyczne
Tablice poglądowe, karty pracy ucznia.
1. Nauczyciel wita uczniów.
2. Wprowadza uczniów w tematykę zajęć, zadaje im pytanie, czym właściwie jest fonetyka.
3. Następnie uczniowie zapisują temat zajęć.
Nauczyciel razem z uczniami powtarza wszystkie wiadomości z zakresu fonetyki, z którymi uczniowie spotykali się już w swojej edukacji polonistycznej. W trakcie powtórzenia powinny pojawić się następujące informacje:
Fonetyka – dział nauki o języku (gramatyki), który zajmuje się stroną brzmieniową mowy ludzkiej oraz problemami artykulacji.
Alfabet – to zbiór liter danego języka ułożony w ustalonym porządku.
Głoska – brzmienie dźwięków mowy (dźwięk pojedynczy, podwójny, potrójny). Głoska jest najmniejszym dźwiękiem mowy ludzkiej, który można wyodrębnić słuchem.
Litera – to graficzny (napisany, wydrukowany) znak głoski. Niektóre polskie głoski składają się z więcej niż z jednej litery.
Głoski dzielą się na samogłoski i spółgłoski.
Samogłoski: a, ą, e, ę, i, o, u, (ó), y.
Spółgłoski: d, c, cz, ć, d, dz, dź, dż, f, g, h, j, k, l, ł, m, n, ń, p, r, s, sz, t, w, z, ź, ż.
Sylaba – to część wyrazu utworzona przez samogłoskę lub samogłoskę ze spółgłoską lub spółgłoskami.
Sylaba otwarta jest zakończona samogłoską.
Sylaba zamknięta jest zakończona spółgłoską.
Akcent wyrazowy to silniejsze wymówienie jednej z sylab w wyrazie.
Akcent zdaniowy to silniejsze wymówienie jednego z wyrazów w zdaniu.
Intonacja to podniesienie lub obniżenie tonu wypowiedzi. Nazywana jest melodią zdania.
Jak powstają głoski?
W powstawaniu głosek biorą udział narządy mowy: płuca, tchawica z krtanią, jama gardłowa, jama ustna, jama nosowa.
Z płuc wydychamy powietrze, które przez tchawicę dostaje się do krtani, gdzie znajdują się wiązadła głosowe, których drgania powodują powstanie dźwięku.
Podział głosek:
Głoski ustne – przy ich wymawianiu powietrze przechodzi tylko przez usta, np.: a, o, u, i, b, t, k, l, r, f, w, z.
Głoski nosowe – przy ich wymawianiu powietrze przechodzi nie tylko przez usta, ale też przez nos, np.: ą, ę, m, n, ń.
Głoski dźwięczne – przy ich wymawianiu drgają wiązadła głosowe, np.: b, d, g, z, ź, ż, dz, dź, dż, w, j, m, n, l, ł, r oraz wszystkie samogłoski.
Głoski bezdźwięczne – przy ich wymawianiu nie drgają wiązadła głosowe, np.: p, t, k, s, ś, sz, c, ć, cz, f, ch.
Spółgłoski miękkie – środek języka wznosi się ku poniebieniu, np.: ś, ź, ć, dź, ń, p’, b’, f’, w’, m’, l’, k’, g’, ch’, j.
Spółgłoski twarde – środek języka zajmuje inne położenie, np.: s, z, c, dz, n, p, b, f, w, m, l, k, g, ch, t, d, sz, ż, cz, dż, r, ł.
W trakcie powtórzenia uczniowie notują najważniejsze informacje. Po zakończeniu powtórzenia nauczyciel wskazuje kilku uczniów, którzy głośno odczytują treść zredagowanej samodzielnie notatki.
Następnie uczniowie przechodzą do wykonywania ćwiczeń zawartych w karcie pracy ucznia, przygotowanej wcześniej przez nauczyciela.
Podsumowanie przeprowadzonych zajęć. Nauczyciel przypomina cele dzisiejszej lekcji i dokonuje zebrania wiadomości na temat fonetyki.
2. Następnie zadaje pracę domową.
5. Bibliografia
Nagajowa M., ABC metodyki języka polskiego, Warszawa 1995,
Nasiłkowski S., Metody nauczania, Toruń1997,
Nagajowa M., Nauka o języku dla nauki języka, Kielce 1994,
Szymczak M., Słownik języka polskiego, t I‑III, Warszawa 1994, PWN,