Codzienność w dziełach sztuki – cz. II
Ważne daty
XVII w. – rozkwit malarstwa rodzajowego w Holandii;
2 poł. XIX w. – malarstwo rodzajowe staje się częścią nurtu realistycznego.
Scenariusz lekcji dla nauczyciela.
I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:
6) rozróżnia gatunki i tematykę dzieł w sztukach plastycznych (portret, autoportret, pejzaż, martwa natura, sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna i batalistyczna); niektóre z tych gatunków odnajduje w grafice i w rzeźbie; w rysunku rozpoznaje studium z natury, karykaturę, komiks, rozumie, czym jest w sztuce abstrakcja i fantastyka; podejmuje działania z wyobraźni i z natury w zakresie utrwalania i świadomości gatunków i tematów w sztuce, stosuje w tym zakresie różnorodne formy wypowiedzi (szkice rysunkowe, fotografie zaaranżowanych scen i motywów, fotomontaż).
III. Opanowanie podstawowych wiadomości z zakresu kultury plastycznej, jej narodowego i ogólnoludzkiego dziedzictwa kulturowego. Uczeń:
4) wymienia, rozpoznaje i charakteryzuje najważniejsze obiekty kultury wizualnej w Polsce, wskazuje ich twórców;
5) rozpoznaje wybrane, najbardziej istotne dzieła z dorobku innych narodów.
wykazywać się znajomością dziedzin sztuk plastycznych - przede wszystkim: malarstwa, rzeźby, grafiki, dawnej sztuki użytkowej oraz rzemiosła artystycznego, charakteryzować język poszczególnych dziedzin; rozróżniać sposoby i style wypowiedzi w obrębie dyscyplin;
rozróżniać gatunki i tematykę dzieł w sztukach plastycznych – zwłaszcza sceny rodzajowe, a także martwą naturę, portret, autoportret, karykaturę, sceny religijne, mitologiczne;
interpretować obserwowane zjawiska, przedmioty, motywy, stosując środki wyrazu zgodnie z własnym odczuciem i wyobrażeniem;
inspirując się różnymi dziedzinami kultury: sztukami plastycznymi, literaturą, poezją, historią dostrzegać związki występujące pomiędzy nimi i podejmować problem integracji sztuk, interpretować kulturę i sztukę w sposób holistyczny;
rozpoznawać wybrane, najbardziej istotne dzieła związane z tematyką rodzajową.
Codzienność w dziełach sztuki
E‑materiał jest kontynuacją tematuCodzienność w dziełach sztuki – cz. I.
Sceny z życia codziennego, np.: obyczaje, zabawy, pracę, zwykłych ludzi w ich codziennym otoczeniu przedstawiają dzieła nazywane rodzajowymi. Taki reportersko‑dokumentujący sposób opisywania rzeczywistości w sztukach plastycznych pojawił się już w starożytności (malarstwo starożytnego Egiptu).
Od XV w. tematyka rodzajowa stała się coraz bardziej obecna w sztuce, ale bardzo często płynnie przenikała się jeszcze z tematyką religijną. Reprezentantem tego nurtu był w XVI w. Pieter Bruegel Starszy. Artystę można uznać za mistrza łączenia codzienności i wieloznacznej alegorycznej tematyki. W swoim dziele „Wieża Babel” nawiązał do wydarzeń religijnych ze Starego Testamentu, równocześnie jednak odsłonił całe spektrum nowożytnej sztuki budowlanej.
Zapoznaj się z poniższym dziełem i dołączonymi do niego informacjami. Dowiesz się, jakie urządzenia budowlane ze swojej epoki zamieścił na obrazie jego autor.
W innym dziele Pieter Bruegel Starszy ukazał rozległy pejzaż, a na nim zwykłych ludzi: rolników, pasterzy owiec, rybaków, żeglarzy. W tej scenerii rozegrał się dramat – do morza spadł i zginął po nieudanym locie mitologiczny IkarIkar. Scena rodzajowa posłużyła artyście do ukazania ponadczasowej prawdy na temat ludzkiego losu, a także obojętności świata wobec nieszczęścia innych. Tak zinterpretował ten obraz polski poeta Jacek Kaczmarski. Zapoznaj się z fragmentem wiersza Kaczmarskiego zamieszczonym w komentarzu do obrazu.
Rozkwit sztuki rodzajowej, przede wszystkim na gruncie malarstwa, przypada na wiek XVII, głównie w Holandii. Artyści holenderscy sportretowali ówczesne społeczeństwo – od przedstawicieli jego niższych warstw (ubogich chłopów, rzemieślników) po ludzi sławnych i bogatych. Najważniejszym tematem ich pracy był człowiek w swoim codziennym środowisku.
Który z podanych tematów zalicza się do rodzajowych?
- portret króla
- scena podczas pracy na roli
- obraz przedstawiający walkę zbrojną
- pejzaż z architekturą
- scena przedstawiająca wigilię Bożego
Władcy i ludzie zamożni od dawien dawna tworzyli prywatne galerie sztuki. David Teniers Młodszy namalował wnętrze jednej z nich. Artysta uchwycił moment, gdy do sali wchodzi fundator zbiorów. Mężczyzna stojący przy stoliku i trzymający w ręku papiery to sam autor. W prezentowanej kolekcji widać wiele obrazów o różnej tematyce. Są tam: portrety, dzieła ze scenami religijnymi, mitologicznymi. Zapoznaj się z dziełem, które zostało zamieszczone w komentarzu do obrazu Davida Teniersa.
Uzupełnij tekst.
Obraz Davida Teniersa Młodszego z kolekcji arcyksięcia Leopolda Williama Pasterze z owcami to dzieło o tematyce .....................
Sposób ukazywania rzeczywistości przez niektórych artystów można określić jako migawkowy. Ich autorom udało się bowiem uchwycić ulotny moment zdarzenia. Obrazy tego rodzaju przypominają dokonania współczesnych fotografików, którzy wyposażeni w aparat fotograficzny próbują utrwalić świat w jego dynamicznym biegu.
Zapoznaj się z zamieszczonymi niżej reprodukcjami.
Pierwsze dzieło ukazuje kłótnię dwóch wieśniaków przed karczmą. Adriaen Brouwer uchwycił niebezpieczną sytuację, kiedy adwersarze sięgają po broń. W drugim dziele ten sam artysta przedstawił moment połykania przez mężczyznę nieprzyjemnego w smaku płynu. Na kolejnym obrazie David Teniers Młodszy zatrzymał chwilę, w której wieśniak delektuje się alkoholem, a jego twarz promienieje zadowoleniem.
Ważnym aspektem malarstwa rodzajowego były sceny ukazujące ludzi w ich najbliższym otoczeniu, w ich domach, w trakcie codziennej krzątaniny. Dobrym tego przykładem są prezentowane niżej obrazy autorstwa Jana Vermeera van Delfta oraz Pietera de Hoocha. Zapoznaj się z nimi a następnie wykonaj ćwiczenie 3.
Jaką atmosferę dnia codziennego uchwycili na prezentowanych wyżej obrazach artyści?
Jan Vermeer van Delft oraz Pieter de Hooch uchwycili na swych obrazach atmosferę:
- chaosu
- intymności
- niepewności
- spokoju
- wyciszenia
- zagrożenia
Przedstawienie codzienności
W XVII‑wiecznej Holandii bardzo popularne były również portrety zbiorowe. W ten sposób portretowano włodarzy miejskich, przedstawicieli cechów rzemieślniczych, weteranów wojennych. Nie brakowało też portretów rodzinnych. Czasami miały zupełnie inny charakter. Być może wynikało to z cech charakteru portretowanych członków rodzin. Dobrze pokazują to dwie poniższe reprodukcje. Pierwszy obraz jest bardziej stonowany i oficjalny, drugi zdecydowanie bardziej swobodny.
W dawnych dziełach możemy zobaczyć twarze ludzi z minionych epok. W niektórych portretach artystom udało się uchwycić przenikliwe spojrzenia nieżyjących już osób. Dzięki temu można nawiązać z nimi szczególny rodzaj kontaktu – ponad minionymi stuleciami.
Portret, który przedstawia zwykle anonimowe osoby, bez upiększeń i idealizacji, podczas wykonywania zwykłych czynności, nazywamy portretem rodzajowym. Portret ukazany niżej przedstawia rzemieślnika, krawca, zajętego swoją pracą.
Zaznacz te portrety, które można określić jako rodzajowe.
- 1
- 2
- 3
- 4
Nie zawsze wiadomo, kim byli portretowani ludzie. Jednak pochodzenie społeczne danej osoby można było odgadnąć obserwując jej strój. Poniżej zaprezentowano portret mężczyzny, który żył w XVI w. Przyjrzyj mu się i rozwiąż Ćwiczenie interaktywne 5.
Dokończ zdanie. Elementy stroju mężczyzny z portretu Giovanniego Battisty Moroniego wskazują, że był to:
- chłop
- szlachcic
- rzemieślnik
Czasami malarze scen rodzajowych rozszerzali swoją perspektywę oglądu rzeczywistości. Wtedy ukazywali codzienne życie ludzi na tle wiejskiego lub miejskiego pejzażupejzażu. Poniżej ukazano przykład tego rodzaju dzieła. Gdy klikniesz w reprodukcję, poznasz ciekawostkę na temat prezentowanego obrazu
Zaznacz dzieła będące pejzażem ze sceną rodzajową.
- 1
- 2
- 3
- 4
W XIX w. w malarstwo rodzajowe zaangażowali się artyści reprezentujący nurty realistyczne w sztuce, w tym naturaliścinaturaliści. W ich twórczości obecny był ładunek krytyki społecznej: biedy, nierówności społecznych i majątkowych, zacofania. W malarstwie polskim do tego kręgu twórców zaliczali się m.in. Aleksander Kotsis, Aleksander Gierymski i Józef Chełmoński.
Dokumentalizacja życia codziennego
Dokończ zdanie, wybierając właściwą odpowiedź. Obrazy Jeana-Baptisty Chardina, Wazon z kwiatami oraz Królik i garnek przedstawiają codzienność i reprezentują typ malarstwa:
- portretowego
- pejzażowego
- martwą naturę
- batalistycznego
Przyjrzyj się reprodukcjom analizując ich treść. Zaznacz obraz Aleksandra Kotsisa Matula pomarli.
- 1
- 2
- 3
W szczególnie dramatycznych momentach historycznych artyści utrwalający w swoich dziełach codzienność wypełniali rolę dokumentalistów. Taką funkcję spełniał cykl grafik hiszpańskiego artysty Francisco Goi Okropności wojny, będący wstrząsającym zapisem życia codziennego w Hiszpanii w okresie wojen napoleońskich. Również w prezentowanym niżej obrazie Goya ukazał cierpienia bezbronnej ludności cywilnej. Jego prace były oskarżeniem przemocy i zniszczeń, jakie niesie ze sobą wojna.
Dokumentalny charakter dzieł rodzajowych polega także na tym, że utrwaliły w pamięci następnych pokoleń codzienne życie całych zbiorowości ludzkich. Do tej grupy należą obrazy ukazujące życie społeczności żydowskiej w Polsce przed II wojną światową. Zagłada Żydów w czasie II wojny światowej nazywana HolocaustemHolocaustemw tragiczny sposób przerwała ich niemal tysiącletnią obecność na ziemiach polskich. O tej bolesnej stracie przypominają obrazy, do których często brakuje podstawowych danych metryczkowych – zginęli bowiem ich autorzy lub właściciele.
Również współcześni artyści sięgają po tematykę rodzajową. Opisując otaczającą ich rzeczywistość, posiłkują się różnymi dziedzinami sztuki i używają rozmaitych technik plastycznych. Każdy z twórców interpretuje codzienność we właściwy dla siebie sposób. Zapoznaj się z wybranymi dziełami współczesnych twórców prezentowanymi w Galerii.
Wpływ najbliższego otoczenia
Aleksandra Anna Sojak‑Borodo zainteresowała się swoim najbliższym otoczeniem, czyli domem. Tego dotyczą prezentowane niżej prace rysunkowe z cyklu Okna.
Słownik pojęć
prześladowanie i zagłada Żydów europejskich przez hitlerowców w czasie II wojny światowej.
postać z mitologii greckiej, syn Dedala – kowala i sławnego wynalazcy ateńskiego, który m.in. wybudował na polecenie króla Krety, Minosa, labirynt dla Minotaura. Ponieważ Minos nie chciał pozwolić Dedalowi opuścić Krety, ten postanowił uciec wraz z synem Ikarem na skonstruowanych przez siebie skrzydłach, zbudowanych z piór spojonych woskiem. W trakcie ucieczki Ikar nie posłuchał ostrzeżeń ojca i zbliżył się za bardzo do słońca. Pod wpływem promieni słonecznych wosk, który spajał pióra, roztopił się, a Ikar spadł do morza i zginął.
kierunek w malarstwie w drugiej połowie XIX w., którego przedstawiciele zmierzali do bardzo dokładnego, niemal fotograficznego naśladowania natury. Była to w założeniach obserwacja rzeczywistości maksymalnie obiektywna, tzn. nie tylko wierna, ale i pozbawiona komentarza, oceny i interpretacji. W dziełach malarskich, podobnie jak w realizmie, przedstawiano świat prozaicznie i bez upiększeń.
w sztuce to dzieło, którego głównym tematem są rzeczywiste lub wyobrażone przez artystę widoki krajobrazu.
Źródło:
sjp.pwn.pl
Galeria dzieł sztuki
