333 p.n.e. – bitwa pod Issos – klęska króla perskiego Dariusza III i zwycięstwo wojsk macedońskich pod dowództwem Aleksandra Wielkiego
356‑323 p.n.e. – lata życia Aleksandra Wielkiego
79 p.n.e. – wybuch Wezuwiusza i zniszczenie Pompejów
65‑8 p.n.e. – lata życia Horacego
60 p.n.e. – I triumwirat
48 p.n.e. – śmierć PompejuszaPompejusz PompejuszaWielkiego w Aleksandrii
529 n.e. – zamknięcie Akademii PlatońskiejAkademia PlatońskaAkademii Platońskiej przez cesarza Justyniana
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
RuZoGUEvaBUuE
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego:
h) formy strony czynnej i biernej czasowników regularnych koniugacji I – IV w trybie orzekającym (coniunctivus) w następujących czasach: praesens.
17) potrafi korzystać ze słownika łacińsko‑polskiego przy sporządzaniu przekładu;8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:
8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:
8) odmienia czasowniki regularne koniugacji I–IV w trybie orzekającym (indicativus) i łączącym (coniunctivus) w następujących czasach: praesens, imperfectum,perfectum, plusquamperfectum, futurum I oraz tworzy formy trybu rozkazującego w czasie teraźniejszym w stronie czynnej (imperativus praesentis activi);
Nauczysz się
tłumaczyć i tworzyć formy coniunctivus praesentis activi i passivi;
używać koniugacji łacińskiej i korzystać z umiejętności operowania jej wybranymi formami;
tłumaczyć preparowany tekst łaciński przy pomocy słownika.
Coniunctivus praesentis activi
R1dBYyg4NMhZ2
Ćwiczenie 1
Coniunctivus praesentis activi
rogo rogā‑re
video vidē‑re
cogo cog‑ě‑re
venio venī‑re
sum esse
1. roge‑m
1. vide‑a‑m
1. cog‑a‑m
1. veni‑a‑m
1. sim
2. roge‑s
2. vide‑a‑s
2. cog‑a‑s
2. veni‑a‑s
2. sis
3. roge‑t
3. vide‑a‑t
3. cog‑a‑t
3. veni‑a‑t
3. sit
1. roge‑mus
1. vide‑a‑mus
1. cog‑a‑mus
1. veni‑a‑mus
1. simus
2. roge‑tis
2. vide‑a‑tis
2. cog‑a‑tis
2. veni‑a‑tis
2. sitis
3. roge‑nt
3. vide‑a‑nt
3. cog‑a‑nt
3. veni‑a‑nt
3. sint
roga- → roge-
Polecenie 1
Przeanalizuj tłumaczenie zdania łacińskiego z koniunktiwem. Si illum librumspectem,habeam,legam,audiam,simcontentus. – Jeżeli ową książkę oglądał-by-m, posiad(a)ł-by-m, (prze)czytał-by-m, (u)słyszał-by‑m, był-by-m zadowolony.
Następnie rozwiąż poniższe zadanie.
RWBdsIHjlN3se
Ćwiczenie 2
Polecenie 2
Zapoznaj się z tekstem o roli konsula w starożytnym Rzymie.
KonsulkonsulKonsul (łac. consul) to w Rzymie godność państwowa, którą wprowadzono w 509 r. p.n.e., kiedy wypędzono królów z Miasta. Co roku wybierano dwóch konsulów, początkowo tylko spośród patrycjuszy, ale od 367 r. p.n.e. także plebejuszy. Ich powinnością było zwoływanie zgromadzeń ludowych i posiedzeń senatu oraz przewodniczenie im. Po upływie roku, konsul składał urząd i zgodnie z rzymskim zwyczajem otrzymywał – jako prokonsul – prowincję pod zarząd. Konsul był także eponimemeponimeponimem, tzn. jego imieniem określano kolejny rok. W nadzwyczajnych okolicznościach konsula zastępował dyktatordyktatordyktator, który był wyposażony we wszelką władzę. Urząd konsula – jak inne urzędy w Rzymie – cechowała kolegialność, darmowość (urzędy zostały pomyślane jako zaszczyty – łac. honores) i jednoroczność. Byłych konsulów wpisywano na listę członków senatu.
RcBG4p1UYws8PCesare Maccari, „Appiusz Klaudiusz w Senacie”, 1888, Pałac Madama, Rzym, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna1
R1Z4nMCjNlZXP1
RCZ4p8WHkV47C1
Przeanalizuj sposób tworzenia koniunktiwu praesentis passivi.
Coniunctivus praesentis passivi
rogo rogā‑re
video vidē‑re
cogo cog‑ě‑re
audio audī‑re
1. roge‑r
1. vide‑a‑r
1. cog‑a‑r
1. audi‑a‑r
2. roge‑ris
2. vide‑a‑ris
2. cog‑a‑ris
2. audi‑a‑ris
3. roge‑tur
3. vide‑a‑tur
3. cog‑a‑tur
3. audi‑a‑tur
1. roge‑mur
1. vide‑a‑mur
1. cog‑a‑mur
1. audi‑a‑mur
2. roge‑mini
2. vide‑a‑mini
2. cog‑a‑mini
2. audi‑a‑mini
3. roge‑ntur
3. vide‑a‑ntur
3. cog‑a‑ntur
3. audi‑a‑ntur
roga- →roge-
RUHNRiux7uX5R
Ćwiczenie 3
RLvQRnvtfkkzR
Ćwiczenie 4
Polecenie 3
Dokonaj przekładu tekstu. Zwróć uwagę na sposób tłumaczenia koniunktiwu po formie „ut” (aby).
Dominus: „Intra, serve! Claude forem! Tace et audi!”. Dominus servo imperat, ut intret, forem claudat, taceat et audiat. Servus intrat, forem claudit, tacet et audit. „Intrat”, „claudit”, „tacet” et „audit” indicativus est. „Intret”, „claudat”, „taceat” et „audiat” coniunctivus est.
Magister: „Studiosus esto, discipule! Primum audi quod interrogo, tum cogita, denique surge et responde!”. Magister discipulum monet ut studiosus sit: primum audiat, tum cogitet, denique surgat et respondeat. Discipulus silet. Magister: „Audisne, puer? Moneo te ut studiosus sis: primum audias, tum cogites, denique surgas et respondeas”. Discipulus: „Non opus est me monere ut audiam et cogitem atque ut studiosus sim. Sed respondere nescio”.
Źródło: H.H. Orberg, Lingua Latina per se illustrata. Pars I. Familia Romana, Newburyport, MA 2005
Saevi piratae maxima pericula navibus Romanis afferebant. Isti, qui ex Asia veniebant, primum haud procul a patriae suae litoribus manserant et naves alienas ceperant. Mox vero ad Siciliam et Italiam navigaverunt. Navibus in litore relictis, proximas urbes petunt, ut praeda ex templis et domibus faciantur. Homines quoque rapiunt: et pauperes, qui libertatem amittunt, et divites, quorum ex amicis propinquisque pecuniam petunt, ut captivi reddantur. Itaque Romani, quibus propter piratas frumentum aliaque bona deesse coeperant, imperium extraordinarium Pompeio dant, ut istos premat.
Źródło: J. Gason, A. Lambert, Invitation au Latin, Paryż 1995.
Pan: “Wejdź, niewolniku! Zamknij drzwi! Słuchaj i milcz!”. Pan rozkazuje niewolnikowi, by wszedł, zamknął drzwi, milczał i słuchał. Niewolnik wchodzi, zamyka drzwi, milczy i słucha. „Intrat”, „claudit”, „tacet” i „audit” to tryb oznajmujący. “Intret”, “claudat”, “taceat” et “audiat” to tryb przypuszczający.
Nauczyciel: „Uważaj, uczniu! Najpierw wysłuchaj pytania, następnie zastanów się, w końcu wstań i odpowiedz!”. Nauczyciel upomina ucznia, by uważał: aby najpierw słuchał, potem pomyślał, wreszcie wstał i odpowiedział. Uczeń milczy. Nauczyciel: „Czy słyszysz, chłopcze? Upominam Cię, byś uważał: abyś najpierw posłuchał, następnie pomyślał, wreszcie wstał i odpowiedział”. Uczeń: „Nie trzeba mnie upominać, bym słuchał, pomyślał i abym uważał”. Nie znam jednak odpowiedzi”.
Tłumaczenie: Autor opracowania
ma518ad08bb674a57_0000000000012
Okrutni piraci stali się ogromnym zagrożeniem dla statków rzymskich. Ci, którzy przybywali z Azji, początkowo trzymali się blisko brzegów swojej ojczyzny i zdobywali obce statki. Niebawem zaś przypływali na Sycylię i do Italii. Pozostawiwszy statki na brzegu, ruszają do pobliskich miast, aby łupić świątynie i domy. Porywają także ludzi: i biednych, którzy tracą wolność, i bogatych, od których przyjaciół i bliskich żądają pieniędzy, aby jeńcy zostali zwróceni. Toteż Rzymianie, którym z powodu piratów zaczęło brakować zboża i innych dóbr, powierzają nadzwyczajne uprawnienia Pompejuszowi, aby ich pokonał.
Tłumaczenie: Autor opracowania
R12YUHWCIXion
Ćwiczenie 6
RLjHJOJ9vBAmd
Ćwiczenie 7
Słowniki
Słownik pojęć
Akademia Platońska
Akademia Platońska
szkoła założona w Atenach w IV w. p.n.e. przez Platona. Przetrwała jako instytut naukowy do 529 r.
Arystoteles
Arystoteles
filozof ze Stagiry (384–322 p.n.e.), twórca szkoły perypatetyckiej, nauczyciel Aleksandra Wielkiego
dyktator
dyktator
(łac. dictator), od 501 r. p.n.e. urzędnik powoływany w sytuacji wyjątkowo groźnej dla republiki.
eponim
eponim
w kalendarzach miast kolejny rok określa imię kadencyjnego urzędnika, stąd nazwa: gr. eponymos to ten, który nadaje swoje imię.
konsul
konsul
najwyższa godność państwowa w Rzymie, wprowadzona w 509 r. p.n.e.
kuria
kuria
w starożytnym Rzymie miejsce obrad senatu.
liktor
liktor
woźny w administracji rzymskiej. Towarzyszyli oni wyższym urzędnikom w wystąpieniach publicznych, niosąc rózgi zwane fasces.
Lykeion
Lykeion
szkoła założona w Atenach w 2. połowie IV w. p.n.e. przez Arytotelesa, zwana Perypatem.
Platon
Platon
Aristokles (427–347 p.n.e.), znany jako „Platon” – „barczysty”; uczeń Sokratesa. Fundamentem jego filozofii jest teoria świata idei.
Pompejusz
Pompejusz
zwany Wielkim (106–48 p.n.e.), wybitny wódz i polityk. W 67 r. powierzono mu dowództwo w wojnie przeciwko piratom na M. Śródziemnym. Jeden z triumwirów (60 r. p.n.e.).
Słownik łacińsko‑polski
R1QwQpvcVxjL91
ma518ad08bb674a57_0000000000255
Galeria dzieł sztuki
RXE30bWYjsyQc1
RE8rBjQRgMgIe1
RJAyzoExZt1oO1
R10EsOJMwfDvp1
RR7gI2WZPhJC51
R1Mas7QTdAjjK1
R6swxcagXXNsK1
R4ln7LYdxdJPC1
ma518ad08bb674a57_0000000000263
Bibliografia
Słownik kultury antycznej, red. Ryszard Kulesza, Warszawa 2012.
Słownik pisarzy antycznych, red. Anna Świderkówna, Warszawa 1982.
Bravo B., Wipszycka E., Historia starożytnych Greków, t. 3, Okres hellenistyczny, Warszawa 1992.
Crawford M., Rzym w okresie republiki, Warszawa 2000.
Jaczynowska M. (red.), D. Musiał, M. Stępień, Historia starożytna, Warszawa 2004.
Ostrowski J. A., Starożytny Rzym. Polityka i sztuka, Warszawa‑Kraków 1999.