RXE30bWYjsyQc1

Coniunctivus praesentis – to całkiem łatwe

Cesare Maccari, „Appiusz Klaudiusz w Senacie”, 1888, Pałac Madama, Rzym, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna

Ważne daty

333 p.n.e. – bitwa pod Issos – klęska króla perskiego Dariusza III i zwycięstwo wojsk macedońskich pod dowództwem Aleksandra Wielkiego

356‑323 p.n.e. – lata życia Aleksandra Wielkiego

79 p.n.e. – wybuch Wezuwiusza i zniszczenie Pompejów

65‑8 p.n.e. – lata życia Horacego

60 p.n.e. – I triumwirat

48 p.n.e. – śmierć PompejuszaPompejusz PompejuszaWielkiego w Aleksandrii

529 n.e. – zamknięcie Akademii PlatońskiejAkademia PlatońskaAkademii Platońskiej przez cesarza Justyniana

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

RuZoGUEvaBUuE
Scenariusz lekcji

I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:

1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego:

h) formy strony czynnej i biernej czasowników regularnych koniugacji I – IV w trybie orzekającym (coniunctivus) w następujących czasach: praesens.

17) potrafi korzystać ze słownika łacińsko‑polskiego przy sporządzaniu przekładu;8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:

8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:

8) odmienia czasowniki regularne koniugacji I–IV w trybie orzekającym (indicativus) i łączącym (coniunctivus) w następujących czasach: praesens, imperfectum,perfectum, plusquamperfectum, futurum I oraz tworzy formy trybu rozkazującego w czasie teraźniejszym w stronie czynnej (imperativus praesentis activi);

Nauczysz się

tłumaczyć i tworzyć formy coniunctivus praesentis activi i passivi;

używać koniugacji łacińskiej i korzystać z umiejętności operowania jej wybranymi formami;

tłumaczyć preparowany tekst łaciński przy pomocy słownika.

Coniunctivus praesentis activi

R1dBYyg4NMhZ2
Ćwiczenie 1
W podanych formach czasownikowych zamień tryb indicativus na coniunctivus nie zmieniając strony. Lista czasowników: 1. facit 2. absunt 3. amas 4. auditis

Formy czasowników podane w indikatiwie zapisz w koniunktiwie praesentis activi. Przykład: 1) surgo – surgam.

facit – ............
absunt – ............
amas – ............
auditis – ................

Coniunctivus praesentis activi

rogo
rogā‑re

video
vidē‑re

cogo
cog‑ě‑re

venio
venī‑re

sum
esse

1. roge‑m

1. vide‑a‑m

1. cog‑a‑m

1. veni‑a‑m

1. sim

2. roge‑s

2. vide‑a‑s

2. cog‑a‑s

2. veni‑a‑s

2. sis

3. roge‑t

3. vide‑a‑t

3. cog‑a‑t

3. veni‑a‑t

3. sit

1. roge‑mus

1. vide‑a‑mus

1. cog‑a‑mus

1. veni‑a‑mus

1. simus

2. roge‑tis

2. vide‑a‑tis

2. cog‑a‑tis

2. veni‑a‑tis

2. sitis

3. roge‑nt

3. vide‑a‑nt

3. cog‑a‑nt

3. veni‑a‑nt

3. sint

roga- → roge-

Polecenie 1

Przeanalizuj tłumaczenie zdania łacińskiego z koniunktiwem.
Si illum librum spectem, habeam, legam, audiam, sim contentus. – Jeżeli ową książkę oglądał-by-m, posiad(a)ł-by-m, (prze)czytał-by-m, (u)słyszał-by‑m, był-by-m zadowolony.

Następnie rozwiąż poniższe zadanie.

RWBdsIHjlN3se
Ćwiczenie 2
Przetłumacz podane zdania. 1. Si forem claudas, sim contenta. 2. Si surgatis, respondeam. 3. Si sedeant, consulem videant.

Przetłumacz poniższe zdania. Pamiętaj o poprawnych znakach i interpunkcji.

Si forem claudas, sim contenta. ................................................................................................
Si surgatis, respondeam. ..............................................................................
Si sedeant, consulem videant. ............................................................................

Polecenie 2

Zapoznaj się z tekstem o roli konsula w starożytnym Rzymie.

KonsulkonsulKonsul (łac. consul) to w Rzymie godność państwowa, którą wprowadzono w 509 r. p.n.e., kiedy wypędzono królów z Miasta. Co roku wybierano dwóch konsulów, początkowo tylko spośród patrycjuszy, ale od 367 r. p.n.e. także plebejuszy. Ich powinnością było zwoływanie zgromadzeń ludowych i posiedzeń senatu oraz przewodniczenie im. Po upływie roku, konsul składał urząd i zgodnie z rzymskim zwyczajem otrzymywał – jako prokonsul – prowincję pod zarząd. Konsul był także eponimemeponimeponimem, tzn. jego imieniem określano kolejny rok. W nadzwyczajnych okolicznościach konsula zastępował dyktatordyktatordyktator, który był wyposażony we wszelką władzę. Urząd konsula – jak inne urzędy w Rzymie – cechowała kolegialność, darmowość (urzędy zostały pomyślane jako zaszczyty – łac. honores) i jednoroczność. Byłych konsulów wpisywano na listę członków senatu.

RcBG4p1UYws8PCesare Maccari, „Appiusz Klaudiusz w Senacie”, 1888, Pałac Madama, Rzym, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna1
Kolorowa ilustracja przedstawia dzieło Cesare Maccari’ego pt. „Appiusz Klaudiusz w Senacie". Na obrazie przedstawiono duże pomieszczenie o niebiesko malowanych ścianach. Przez otwarte drzwi wchodzi grupa senatorów w białych togach. Jeden z nich, idący na czele, prowadzi niewidomego Appiusza Klaudiusza. Polityk ukazany został, jako stary mężczyzna z długą siwą brodą i siwymi włosami. Zgromadzenia witają go z szacunkiem. W lewym dolnym rogu obrazu znajduje się mężczyzna w niebieskiej szacie z białą długą przepaską na włosach, który na widok wchodzącego dostojnika wstaje z krzesła. Dodatkowe informacje: Do budynku kurii przylegającej do Forum Romanum wchodzi niewidomy Appiusz Klaudiusz Cekus w otoczeniu innych senatorów. Sławne jest jego powiedzenie: Faber est quisque fortunae suae – Każdy jest kowalem swojego losu.
Cesare Maccari, „Appiusz Klaudiusz w Senacie", 1888, Pałac Madama, Rzym, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
R1Z4nMCjNlZXP1
Ilustracja przedstawia złotą rzymską monetę. W okrągłym polu, otoczonym ozdobnym motywem, ukazani są z profilu trzej idący mężczyźni – konsul i dwóch liktorów. Ubrani są w długie szaty. Liktorzy opierają o ramiona tzw. fasces, czyli rózgi związane rzemieniem. Pod spodem widnieje nieczytelny podpis. Dodatkowa informacja: Moneta rzymska przedstawia konsula, któremu towarzyszą dwaj liktorzy.
Złota moneta z wizerunkiem konsula oraz dwóch liktorów, połowa I w. p.n.e., cngcoins.com, CC BY 3.0
RCZ4p8WHkV47C1
Ilustracja przedstawia model budynku posiedzeń senatu. Jest to tzw. Curia Iulia. Prostokątny wysoki budynek z szarej cegły jest zwieńczony tympanonem. Na szczytach dachu widnieją uskrzydlone posągi. Pośrodku ściany głównej znajdują się trzy duże okna. Obok kurii stoi drugi, dużo niższy budynek. Budynki poprzedza portyk kolumnowy kryty czerwonym dachem. Dodatkowa informacja: Model budynku posiedzeń senatu – Curia Iulia – na Forum Romanum. Curia Iulia „nosi nazwisko” Cezara – to on rozpoczął jej budowę, ukończył ją jego adoptowany syn, późniejszy princeps – Oktawian August.
Lasha Tskhondia, model 3D budynku Curia Iulia, wikimedia.org, CC BY 3.0

Przeanalizuj sposób tworzenia koniunktiwu praesentis passivi.

Coniunctivus praesentis passivi

rogo
rogā‑re

video
vidē‑re

cogo
cog‑ě‑re

audio
audī‑re

1. roge‑r

1. vide‑a‑r

1. cog‑a‑r

1. audi‑a‑r

2. roge‑ris

2. vide‑a‑ris

2. cog‑a‑ris

2. audi‑a‑ris

3. roge‑tur

3. vide‑a‑tur

3. cog‑a‑tur

3. audi‑a‑tur

1. roge‑mur

1. vide‑a‑mur

1. cog‑a‑mur

1. audi‑a‑mur

2. roge‑mini

2. vide‑a‑mini

2. cog‑a‑mini

2. audi‑a‑mini

3. roge‑ntur

3. vide‑a‑ntur

3. cog‑a‑ntur

3. audi‑a‑ntur

roga- →roge-

RUHNRiux7uX5R
Ćwiczenie 3
W podanych formach czasownikowych zamień tryb indicativus na coniunctivus nie zmieniając strony. Lista czasowników:1. ageris 2. utimur 3. rapimini 4. habeor 5. dantur

Formy czasowników podane w indikatiwie zapisz w koniunktiwie praesentis passivi.
Przykład: 1) laboratur – laboretur

ageris – ............
utimur – ............
rapimini – ..................
habeor – ............
dantur – ............

RLvQRnvtfkkzR
Ćwiczenie 4
Wskaż, które czasowniki zostały podane w trybie coniunctivus. Lista czasowników: 1. damini 2. petunt 3. reddantur 4. navigavero 5. premas

Które formy to coniunctivus? Wybierz właściwe odpowiedzi

premat, relictis, reddantur, manserant, afferebant, navigaverunt, petunt, dant

Coniunctivus praesentis activi ........................
Coniunctivus praesentis passivi ........................

Polecenie 3

Dokonaj przekładu tekstu. Zwróć uwagę na sposób tłumaczenia koniunktiwu po formie „ut” (aby).

Dominus: „Intra, serve! Claude forem! Tace et audi!”. Dominus servo imperat, ut intret, forem claudat, taceat et audiat. Servus intrat, forem claudit, tacet et audit. „Intrat”, „claudit”, „tacet” et „audit” indicativus est. „Intret”, „claudat”, „taceat” et „audiat” coniunctivus est.

Magister: „Studiosus esto, discipule! Primum audi quod interrogo, tum cogita, denique surge et responde!”. Magister discipulum monet ut studiosus sit: primum audiat, tum cogitet, denique surgat et respondeat. Discipulus silet. Magister: „Audisne, puer? Moneo te ut studiosus sis: primum audias, tum cogites, denique surgas et respondeas”. Discipulus: „Non opus est me monere ut audiam et cogitem atque ut studiosus sim. Sed respondere nescio”.

Źródło:
H.H. Orberg, Lingua Latina per se illustrata. Pars I. Familia Romana, Newburyport, MA 2005

Tłumaczenie tekstuma518ad08bb674a57_0000000000011tekstu.

R14R7wADjn9El
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
R1YGpQFm1IaV41
Ilustracja przedstawia rzymską mozaikę ukazującą Akademię Platona. W centrum obrazu znajduje się grupa mężczyzn ubranych w kolorowe szaty. Kilku z nich siedzi na ławie. Głowy mężczyzn zwrócone są w stronę stojącego po lewej stronie. Gest rąk sugeruje, że człowiek ten wyjaśnia coś pozostałym. Na drugim planie widnieje fragment kolumnowego portyku oraz wysokie drzewo. Mozaika otoczona jest motywem dekoracyjnym w postaci wieńca z liści i owoców, w który wkomponowano maski teatralne. Dodatkowa informacja: Rzymska mozaika z I w. p.n.e. odnaleziona w Pompejach przedstawia scenę z życia Akademii Platońskiej w Atenach. O ile w V w. p.n.e. w mieście nie było zorganizowanego systemu szkolnictwa, o tyle w IV w. było inaczej, istniały już szkoły: filozofii i retoryki Isokratesa, Akademia Platońska i Lykeion Arystotelesa.
Autor nieznany, Mozaika przedstawiająca Akademię Platona, I w. n.e., Narodowe Muzeum Archeologiczne w Neapolu, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
R19mlUCT8wWjY1
Ilustracja przedstawia fragment słynnej „Szkoły Ateńskiej” pędzla Rafaela Santi. Na pierwszym planie widnieją postaci Platona i Arystotelesa. Pierwszy z nich, ukazany jest jako stary siwy mężczyzna z brodą, ubrany w czerwoną szatę, zarzuconą na niebieską koszulę. Pokazuje palcem niebo, zaś w drugiej ręce trzyma napisany przez siebie dialog „Timajos”. Arystoteles, młody człowiek z bujnymi włosami i zarostem, odwraca głowę w stronę mistrza. Wyciągniętą ręką wskazuje ziemię, a na lewym udzie przytrzymuje tom „Etyki”. Ubrany jest w niebieską szatę zarzuconą na żółtą tunikę. Obok nich zgromadzenie są inni filozofowie. Dodatkowa informacja: Sławni ateńscy nauczyciele są głównymi bohaterami fresku Rafaela „Szkoła Ateńska”. Platon (mający rysy Leonarda da Vinci) wskazuje niebo, jako źródło wszystkich idei, Arystoteles zaś ziemię, naturę. Otaczają ich sławni filozofowie i naukowcy.
Rafael Santi, „Szkoła Ateńska” (fragment malowidła), 1509, Pałac Apostolski, wikimedia.org, domena publiczna
RA1VzlnS8xUCL1
Ilustracja utrzymana w czarnobiałej tonacji przedstawia dzieło Jeana Leona Gerome Ferrisa pt. „Arystoteles uczy Aleksandra Wielkiego”. Na pierwszym planie znajduje się postać młodego władcy siedzącego na krześle. Ma on krótką tunikę, włosy związane opaską, na nogach ozdobne sandały. Krzesło stoi na podwyższeniu. Pod nim rozpostarta jest skóra zwierzęca. Po lewej stronie siedzi filozof. Ukazany jest, jako człowiek w sile wieku. Ma krótko obcięte ciemne włosy, długą szatę; w prawej ręce trzyma zwój, lewą kieruje w stronę ucznia. Dodatkowa informacja: Jednym z najsławniejszych nauczycieli antyku był Arystoteles, który kształcił Aleksandra Wielkiego.
Jean Leon Gerome Ferris, „Arystoteles uczy Aleksandra Wielkiego”, 1895, kolekcja prywatna, wikimedia.org, CC BY 3.0
Rz23fDer4k6wO
Ćwiczenie 5
Wskaż właściwe uzupełnienie zdań. Zdanie pierwsze: Agricola curat, ut liberi … Możliwe odpowiedzi: 1. Valent 2. Valeant 3. Valeantur. Zdanie drugie: Dominus servo imperat, ut agri bene … Możliwe odpowiedzi: 1. Colantur 2. Colant 3. Colat. Zdanie trzecie: Cura, ne pastores … Możliwe odpowiedzi: 1. Dormiant 2. Dormiantur 3. Dormiat

Uzupełnij brakujące zakończenia form koniunktiwu praesentis.

antur, ant, ant

Agricola curat ut liberi vale ............
Dominus servo imperat ut agri bene col ............
Cura ne pastores dormi ............

R1JZuDEfSg6B611
Ilustracja przedstawia obraz Jerzego Siemiginowskiego-Eleutera zatytułowany: „Przygotowanie narzędzi rolniczych”. Jest to fresk znajdujący się w pałacu Wilanowskim w pomieszczeniu zwanym Antykamerą Króla. Inspiracją dla artysty stał się wergiliański poemat „Georgiki” sławiący pracę na wsi. Na obrazie ukazane jest wnętrze izby. Trzej mężczyźni zajęci są pracą fizyczną: dwóch obrabia elementy narzędzi rolniczych, trzeci wnosi na plecach drewniane pręty. W lewej części pomieszczenia kobieta przygotowuje posiłek w garnku zawieszonym nad paleniskiem. Za nią stoi mała dziewczynka z lalką. Na pierwszym planie ukazana jest postać siedzącego na podłodze chłopca. Wyciąga on ręce do psa, który nachyla się nad miską. Wokół malowidła artysta umieścił fragment z „Georgik”: Tum variae venere artes, labor omnia vincit improbus et duris urgens in rebus egestas. Dodatkowa informacja: W starożytnym Rzymie powstała epopeja ziemi italskiej, „Georgiki” – pochwała dawnych cnót, w tym pracy w naturalnych warunkach, oraz obyczajów przodków. Poemat Wergiliusza to swoista medytacja nad życiem człowieka w jego zmaganiach z ziemią, z naturą. Interesujące ilustracje do „Georgik” znajdujemy w Pałacu Króla Jana III w Wilanowie. Cytaty zaczerpnięte z poematu Wergiliusza stanowią komentarz do fresków J. Siemiginowskiego-Eleutera, np. „Labor omnia vincit…” – Praca wszystko zwycięża.
Jerzy Siemiginowski-Eleuter, „Przygotowanie narzędzi rolniczych, Antykamera Króla”, ok. 1683, Muzeum Pałac w Wilanowie, wikimedia.org, CC BY 3.0
RykJomlFj1iD01
Ilustracja przedstawia mozaikę, na której ukazana jest postać rzymskiego poety Wergiliusza. Siedzi on między Klio – muzą historii a Melpomeną – muzą tragedii. Jest ubrany w jasną długą szatę. W lewej dłoni trzyma oparty o kolano zwój papirusu z widocznym tekstem. Muza tragedii ma na sobie długą wzorzystą suknię z narzuconym na nią niebieskim płaszczem. W prawej ręce trzyma maskę tragiczną, lewą podtrzymuje lekko przechyloną głowę. Klio w niebieskiej sukni z żółtym szalem, wpatrzona jest w rozwinięty zwój, który trzyma przed sobą. Dodatkowa informacja: Wergiliusz siedzi między Klio – muzą historii i Melpomeną – muzą tragedii.
Autor nieznany, „Wergiliusz siedzi między Klio – muzą historii i Melpomeną – muzą tragedii", faksymile mozaiki z III w. znalezionej w Hadrumetum, Muzeum w Brado, Tunezja, wikimedia.org, domena publiczna
Polecenie 4

Dokonaj przekładu tekstu na język polski.

Saevi piratae maxima pericula navibus Romanis afferebant. Isti, qui ex Asia veniebant, primum haud procul a patriae suae litoribus manserant et naves alienas ceperant. Mox vero ad Siciliam et Italiam navigaverunt. Navibus in litore relictis, proximas urbes petunt, ut praeda ex templis et domibus faciantur. Homines quoque rapiunt: et pauperes, qui libertatem amittunt, et divites, quorum ex amicis propinquisque pecuniam petunt, ut captivi reddantur. Itaque Romani, quibus propter piratas frumentum aliaque bona deesse coeperant, imperium extraordinarium Pompeio dant, ut istos premat.

Źródło:
J. Gason, A. Lambert, Invitation au Latin, Paryż 1995.

Przekład tekstu

R1dXd5qXsc5Og
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
R1TSiDXSJTRiA1
Ilustracja przedstawia marmurową głowę Pompejusza Wielkiego, wykonaną z białego marmuru. Jest ustawiona na metalowej podstawie w muzeum. Wokół znajdują się inne rzeźby. Pompejusz ukazany jest, jako dojrzały mężczyzna. Ma krótkie włosy, duży nos i wąskie usta. Wokół oczu widoczne są zmarszczki. Dodatkowa informacja: Rzymianie, odkąd zaangażowali się w sprawy Azji Mniejszej, toczyli walki z piratami, często nieudane. Szczególnym zagrożeniem stali się oni jednak w latach 70. I w. p.n.e. Niszczyli porty, wybrzeża południowej Italii, przypływali nawet do Ostii. W 67 r. p.n.e. Pompejusz otrzymał nadzwyczajne pełnomocnictwa, by oczyścić Morze Śródziemne z piratów i osiągnął to w ciągu trzech miesięcy.
Gunnar Bach Pedersen (fot.), „Pompejusz Wielki”, Gliptoteka Karlsberg, Kopenhaga, Dania, wikimedia.org, CC BY 3.0
R1OIX4wlmyx7u1
Ilustracja przedstawia marmurową głowę Juliusza Cezara. Rzeźba wykonana jest z białego marmuru. Polityk przedstawiony został, jako młody mężczyzna. Ma duży nos i charakterystyczne wysokie czoło. Dodatkowa informacja: Gajusz Juliusz Cezar wpadł w ręce piratów w czasie podróży na wyspę Rodos. Przebywał u nich ok. 40 dni, wielokrotnie obiecywał, że gdy wypuszczą go z niewoli, ukarze ich śmiercią. Tak też się stało.
Autor nieznany, „Młody Cezar”, I w. p.n.e., Muzeum w Houston, wikimedia.org, GNU Licencja Wolnej Dokumentacji
RGVfwZpp6zGzS1
Ilustracja przedstawia model rzymskiego statku. Jest to tzw. trirema, czyli statek o trzech rzędach wioseł. Jest w kolorze ciemnego drewna. Ma rozpostarte dwa białe żagle jeden pośrodku kadłuba, drugi, mniejszy, na dziobie. Z obu stron statku wystają wiosła. Dodatkowa informacja: Model rzymskiej triremy, czyli statku o trzech rzędach wioseł. Statek ten posiadał pomost, który przerzucano na pokład przeciwnika.
Rama (autor obiektu z Wikipedii), Trirema, wikimedia.org, CC BY 2.0fr
ma518ad08bb674a57_0000000000011
ma518ad08bb674a57_0000000000012
R12YUHWCIXion
Ćwiczenie 6
Który z członków Triumwiratu, spędził 40 dni w niewoli u piratów? Możliwe odpowiedzi: 1. Juliusz Cezar, 2. Gnejusz Pompejusz, 3. Marek Krassus

Który z członków Triumwiratu, spędził 40 dni w niewoli u piratów?

  • Juliusz Cezar
  • Gnejusz Pompejusz
  • Marek Krassus
RLjHJOJ9vBAmd
Ćwiczenie 7
Który z członków Triumwiratu dostał nadzwyczajne uprawniania w celu rozprawienia się z piratami? Możliwe odpowiedzi: 1. Juliusz Cezar, 2. Gnejusz Pompejusz, 3. Marek Krassus

Który z członków Triumwiratu dostał nadzwyczajne uprawniania w celu rozprawienia się z piratami?

  • Juliusz Cezar
  • Gnejusz Pompejusz
  • Marek Krassus

Słowniki

Słownik pojęć

Akademia Platońska
Akademia Platońska

szkoła założona w Atenach w IV w. p.n.e. przez Platona. Przetrwała jako instytut naukowy do 529 r.

Arystoteles
Arystoteles

filozof ze Stagiry (384–322 p.n.e.), twórca szkoły perypatetyckiej, nauczyciel Aleksandra Wielkiego

dyktator
dyktator

(łac. dictator), od 501 r. p.n.e. urzędnik powoływany w sytuacji wyjątkowo groźnej dla republiki.

eponim
eponim

w kalendarzach miast kolejny rok określa imię kadencyjnego urzędnika, stąd nazwa: gr. eponymos to ten, który nadaje swoje imię.

konsul
konsul

najwyższa godność państwowa w Rzymie, wprowadzona w 509 r. p.n.e.

kuria
kuria

w starożytnym Rzymie miejsce obrad senatu.

liktor
liktor

woźny w administracji rzymskiej. Towarzyszyli oni wyższym urzędnikom w wystąpieniach publicznych, niosąc rózgi zwane fasces.

Lykeion
Lykeion

szkoła założona w Atenach w 2. połowie IV w. p.n.e. przez Arytotelesa, zwana Perypatem.

Platon
Platon

Aristokles (427–347 p.n.e.), znany jako „Platon” – „barczysty”; uczeń Sokratesa. Fundamentem jego filozofii jest teoria świata idei.

Pompejusz
Pompejusz

zwany Wielkim (106–48 p.n.e.), wybitny wódz i polityk. W 67 r. powierzono mu dowództwo w wojnie przeciwko piratom na M. Śródziemnym. Jeden z triumwirów (60 r. p.n.e.).

Słownik łacińsko‑polski

R1QwQpvcVxjL91
Słownik łacińsko-polski
Źródło: online skills, licencja: CC0.
ma518ad08bb674a57_0000000000255

Galeria dzieł sztuki

RXE30bWYjsyQc1
Ilustracja przedstawia grupę senatorów ubranych w białe togi, którzy wchodzą do senatu. Jeden z nich, idący na czele, prowadzi niewidomego Appiusza Klaudiusza. Polityk ukazany został, jako stary mężczyzna z długą siwą brodą i siwymi włosami. Zgromadzenia witają go z szacunkiem. Ilustracja stanowi tło do tematu lekcji: Coniunctivus praesentis – to całkiem łatwe.
Cesare Maccari, „Appiusz Klaudiusz w Senacie”, 1888, Pałac Madama, Rzym, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
RE8rBjQRgMgIe1
Ilustracja przedstawia rzymską mozaikę ukazującą Akademię Platona. W centrum obrazu znajduje się grupa mężczyzn ubranych w kolorowe szaty. Kilku z nich siedzi na ławie. Głowy mężczyzn zwrócone są w stronę stojącego po lewej stronie. Gest rąk sugeruje, że człowiek ten wyjaśnia coś pozostałym. Na drugim planie widnieje fragment kolumnowego portyku oraz wysokie drzewo. Mozaika otoczona jest motywem dekoracyjnym w postaci wieńca z liści i owoców, w który wkomponowano maski teatralne.
Autor nieznany, Mozaika przedstawiająca Akademię Platona, I w., Narodowe Muzeum Archeologiczne, Neapol, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
RJAyzoExZt1oO1
Ilustracja przedstawia fragment słynnej „Szkoły Ateńskiej” pędzla Rafaela Santi. Na pierwszym planie widnieją postaci Platona i Arystotelesa. Pierwszy z nich, ukazany jest jako stary siwy mężczyzna z brodą, ubrany w czerwoną szatę, zarzuconą na niebieską koszulę. Pokazuje palcem niebo, zaś w drugiej ręce trzyma napisany przez siebie dialog „Timajos”. Arystoteles, młody człowiek z bujnymi włosami i zarostem, odwraca głowę w stronę mistrza. Wyciągniętą ręką wskazuje ziemię, a na lewym udzie przytrzymuje tom „Etyki”. Ubrany jest w niebieską szatę zarzuconą na żółtą tunikę. Obok nich zgromadzenie są inni filozofowie.
Rafael Santi, „Szkoła Ateńska” (fragment malowidła), 1509, Stanze Watykańskie, Watykan, wikimedia.org, domena publiczna
R10EsOJMwfDvp1
Ilustracja utrzymana w czarnobiałej tonacji przedstawia dzieło Jeana Leona Gerome Ferrisa pt. „Arystoteles uczy Aleksandra Wielkiego”. Na pierwszym planie znajduje się postać młodego władcy siedzącego na krześle. Ma on krótką tunikę, włosy związane opaską, na nogach ozdobne sandały. Krzesło stoi na podwyższeniu. Pod nim rozpostarta jest skóra zwierzęca. Po lewej stronie siedzi filozof. Ukazany jest, jako człowiek w sile wieku. Ma krótko obcięte ciemne włosy, długą szatę; w prawej ręce trzyma zwój, lewą kieruje w stronę ucznia.
Jean Leon Gerome Ferris, „Arystoteles uczy Aleksandra Wielkiego”, 1895, wikimedia.org, CC BY 3.0
RR7gI2WZPhJC51
Ilustracja przedstawia obraz Jerzego Siemiginowskiego-Eleutera zatytułowany: „Przygotowanie narzędzi rolniczych”. Jest to fresk znajdujący się w pałacu Wilanowskim w pomieszczeniu zwanym Antykamerą Króla. Inspiracją dla artysty stał się wergiliański poemat „Georgiki” sławiący pracę na wsi. Na obrazie ukazane jest wnętrze izby. Trzej mężczyźni zajęci są pracą fizyczną: dwóch obrabia elementy narzędzi rolniczych, trzeci wnosi na plecach drewniane pręty. W lewej części pomieszczenia kobieta przygotowuje posiłek w garnku zawieszonym nad paleniskiem. Za nią stoi mała dziewczynka z lalką. Na pierwszym planie ukazana jest postać siedzącego na podłodze chłopca. Wyciąga on ręce do psa, który nachyla się nad miską. Wokół malowidła artysta umieścił fragment z „Georgik”: Tum variae venere artes, labor omnia vincit improbus et duris urgens in rebus egestas.
Jerzy Siemiginowski-Eleuter, „Przygotowanie narzędzi rolniczych, Antykamera Króla”, ok. 1683, Muzeum Pałac w Wilanowie, wikimedia.org, CC BY 3.0
R1Mas7QTdAjjK1
Ilustracja przedstawia mozaikę, na której ukazana jest postać rzymskiego poety Wergiliusza. Siedzi on między Klio – muzą historii a Melpomeną – muzą tragedii. Jest ubrany w jasną długą szatę. W lewej dłoni trzyma oparty o kolano zwój papirusu z widocznym tekstem. Muza tragedii ma na sobie długą wzorzystą suknię z narzuconym na nią niebieskim płaszczem. W prawej ręce trzyma maskę tragiczną, lewą podtrzymuje lekko przechyloną głowę. Klio w niebieskiej sukni z żółtym szalem, wpatrzona jest w rozwinięty zwój, który trzyma przed sobą.
Autor nieznany, „Wergiliusz siedzi między Klio – muzą historii i Melpomeną – muzą tragedii", faksymile mozaiki z III w. znalezionej w Hadrumetum, Muzeum w Brado, Tunezja, wikimedia.org, domena publiczna
R6swxcagXXNsK1
Ilustracja przedstawia marmurową głowę Pompejusza Wielkiego, wykonaną z białego marmuru. Jest ustawiona na metalowej podstawie w muzeum. Wokół znajdują się inne rzeźby. Pompejusz ukazany jest, jako dojrzały mężczyzna. Ma krótkie włosy, duży nos i wąskie usta. Wokół oczu widoczne są zmarszczki.
Gunnar Bach Pedersen (fot.), „Pompejusz Wielki”, Gliptoteka Karlsberg, Kopenhaga, Dania , wikimedia.org, CC BY 3.0
R4ln7LYdxdJPC1
Ilustracja przedstawia marmurową głowę Juliusza Cezara. Rzeźba wykonana jest z białego marmuru. Polityk przedstawiony został, jako młody mężczyzna. Ma duży nos i charakterystyczne wysokie czoło.
Autor nieznany, „Młody Cezar”, I w. p.n.e., Muzeum Historii Naturalnej, Houston, Stany Zjednoczone, wikimedia.org, GNU Licencja Wolnej Dokumentacji
ma518ad08bb674a57_0000000000263

Bibliografia

Słownik kultury antycznej, red. Ryszard Kulesza, Warszawa 2012.

Słownik pisarzy antycznych, red. Anna Świderkówna, Warszawa 1982.

Bravo B., Wipszycka E., Historia starożytnych Greków, t. 3, Okres hellenistyczny, Warszawa 1992.

Crawford M., Rzym w okresie republiki, Warszawa 2000.

Jaczynowska M. (red.), D. Musiał, M. Stępień, Historia starożytna, Warszawa 2004.

Ostrowski J. A., Starożytny Rzym. Polityka i sztuka, Warszawa‑Kraków 1999.

Ziółkowski A., Starożytność, Warszawa 2009.