Zdjęcie przedstawia fragment pomnika z wizerunkiem Cycerona. Pomnik jest wykonany z białego kamienia. Mężczyzna w lewej ręce trzyma zwój papirusowy. Za pomnikiem znajduje się ściana składająca się z kamiennych płyt.
Zdjęcie przedstawia fragment pomnika z wizerunkiem Cycerona. Pomnik jest wykonany z białego kamienia. Mężczyzna w lewej ręce trzyma zwój papirusowy. Za pomnikiem znajduje się ściana składająca się z kamiennych płyt.
Cyceron - orator
Fragment pomnika z wizerunkiem Cycerona, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Fragment pomnika z wizerunkiem Cycerona, fotografia, licencja: CC BY 3.0.
Ważne daty
106 - 43 r. p.n.e. – lata życia Cycerona.
79 - 77 r. p.n.e. – podróż Cycerona do Grecji.
63 r. p.n.e. – Cyceron zostaje konsulem.
63 r. p.n.e. – sprzysiężenie Katyliny.
58 r. p.n.e. – wygnanie Cycerona.
44 r. p.n.e. – Cyceron wygłasza Filipiki - mowy w obronie republiki przeciwko Antoniuszowi.
43 r. p.n.e. – Śmierć Cycerona z rąk siepaczy Antoniusza w wyniku proskrypcji.
Nauczysz się
omawiać ważne wydarzenia z życia Cycerona;
określać styl Cycerona jako oratora;
wymieniać najwybitniejsze dzieła Cycerona;
opisywać tematykę mów Cycerona.
Marcus Tullius Cicero
RxyWLUlHiz6II
Dzieło pod tytułem: „Marcus Tullius Cicero”, autorstwa Williama Blake. Na środku obrazu ukazana jest głowa mężczyzny, otoczona zielonymi liśćmi, które tworzą okrąg. Mężczyzna skierowany jest w prawą stronę. Po lewej oraz po prawej stronie obrazu ukazani są żołnierze w zbrojach oraz czerwonych szatach. Żołnierz znajdujący się z prawej strony, trzyma w górze miecz. Mężczyzna, znajdujący się po lewej stronie kieruje lewą rękę na portret Marcusa Tulliusa Cicero.
William Blake, „Marcus Tullius Cicero”, 1790‑1810 r., Galeria Sztuki, Manchester, Wielka Brytania, artuk.org, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu)
Źródło: William Blake, Marcus Tullius Cicero, tempera na płótnie, Muzeum Sztuki, Manchester, dostępny w internecie: https://artuk.org/discover/artworks/marcus-tullius-cicero-106-bc43-bc-204466 [dostęp 12.05.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Cyceron (106 - 43 r. p.n.e.) urodził się w Arpinum w rodzinie ekwickiejEkwiciekwickiej. Był najwybitniejszym prozaikiem rzymskim, którego imieniem zwykło się nazywać cały okres rzymskiego piśmiennictwa. Po starannym wykształceniu retorycznym i filozoficznym w Rzymie i kilku wystąpieniach jako obrońca w procesach cywilnych, dla pogłębienia studiów udał się do Aten, gdzie słuchał wykładów ówczesnego kierownika Akademii Platońskiej, Antiocha z Askalonu, epikurejczykaEpikureizmepikurejczyka Zenona z Sydonu oraz retora Demetriosa. Następnie odbył podróż po prowincji Azja, gdzie poznał najbardziej słynnych mówców posługujących się stylem azjańskim, na koniec na Rodos studiował u sławnego filozofa stoickiego Posejdoniosa i u mówcy Molona, twórcy stylu umiarkowanego. Po powrocie do Rzymu rozpoczął karierę polityczną od sprawowania urzędu kwestora w Lilybaeum [czytaj: Lilybeum] na Sycylii (75 p.n.e.). W 69 r. p.n.e. został wybrany na edyla, w 66 na pretora. W 63 r. p.n.e. jako „człowiek nowy” (homo novus) [czytaj: homo nowus] - nikt bowiem dotąd z jego rodu nie piastował tak zaszczytnego urzędu - urzędu konsula.
RsIZj8TBkQP0y
Obraz Josepha Mallorda Williama Turnera, pod tytułem: „Cyceron w swojej willi w Tuskulum”. Na pierwszym planie ukazani są dwaj mężczyźni. Jeden z nich, stojący po lewej stronie ubrany jest na czarno, zaś mężczyzna stojący po prawej stronie ubrany jest na biało. Po prawej stronie mężczyzn znajduje się stół nakryty białym obrusem, na którym znajdują się owoce. W oddali znajduje się panorama miasta i gór. W lewej części obrazu ukazana jest płynąca rzeka.
Joseph Mallord William Turner, „Cyceron w swojej willi w Tuskulum”, 1839 r., Ogrody National Trust, Ascott, Wielka Brytania, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Joseph Mallord William Turner, Cyceron w swojej willi w Tuskulum, Olej na płótnie, Ogrody National Trust, Ascott, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Turner_-_Cicero_at_His_Villa_at_Tusculum,_1535124.jpg [dostęp 12.05.2022], domena publiczna.
Odpowiedz na pytanie, z czym kojarzy Ci się sprzysiężenie Katyliny. Następnie sprawdź swoją odpowiedź analizując ilustrację interaktywną.
RDqKxKGQd9k43
Ilustracja interaktywna ukazująca obraz Cesare Maccari, pod tytułem: „Cyceron oskarża Katylinę”. Obraz przedstawia okrągłą salę, w której znajduje się zgromadzenie mężczyzn. Na środku pomieszczenia, po lewej stronie obrazu stoi mężczyzna z wyciągniętymi do góry rękoma. Otaczają go inni, siedzący na brązowych krzesłach. Wszyscy ubrani są w białe, długie szaty. W prawym dolnym rogu znajduje się samotny mężczyzna. Opiera się rękami o własne kolana. Obraz ma interaktywne warstwy. Po naciśnięciu haseł z panelu bocznego, podświetlają się postaci, o których informuje podana treść. Po naciśnięciu tekstu: „Sprzysiężenie Katyliny” wyświetla się następujący tekst: Lucjusz Sergiusz Katylina był znanym w Rzymie utracjuszem, znanym z bezwzględności w czasie proskrypcji Sulli. Piastował urząd kwestora w r. 77 p.n.e. i pretora w r. 69, następnie zarządzał Afryką w latach 68 - 66 p.n.e. Ubiegając się o konsulat w r. 63 p.n.e. usiłował skupić wokół siebie zbankrutowanych nobilów i zadłużone możnowładztwo. Występował jako obrońca biedoty rzymskiej, obiecywał zniesienie długów i polepszenie sytuacji niższych warstw społecznych stolicy i prowincji. Gdy przepadł w wyborach, postanowił osiągnąć godność konsula drogą zamachu. Zawiązał więc sprzysiężenie, agitował zrujnowanych weteranów Sulli w Etrurii i formował tam oddziały wojskowe koło Fesulae, zamyślał także powołać pod broń niewolników. Szukał również poparcia poza granicami państwa, nawiązując kontakt z plemieniem Allobrogów. Zamierzenia Katyliny pokrzyżował Cyceron. W mowach przeciwko Katylinie ujawnił jego plany, opierając się m.in. na informacjach uzyskanych od przedstawicieli Allobrogów." Poniżej znajduje się obraz pod tytułem: „Sprzysiężenie Katyliny”, autora Joseph‑Mary Vien. Na obrazie przedstawiono zgromadzonych mężczyzn. Na pierwszym planie znajdują się dwaj mężczyźni, trzymający się za ręce. Mężczyźni ubrani są w zbroje oraz szaty. Tło obrazu to ciemna ściana. Kolejna interaktywna warstwa to: „Cyceron oskarża Katylinę”, po naciśnięciu wyświetla się następujący tekst: Pierwsza mowa przeciw Katylinie (fragment). Jak długo jeszcze, Katylino, będziesz nadużywać naszej cierpliwości? Jak długo jeszcze twoje szaleństwo będzie z nas drwić? Dokąd będzie się miotać twoja nieokiełznana zuchwałość? Czy w ogóle cię nie przekonała całonocna straż na Palatynie, ani warty rozstawione w mieście, trwoga ludu, zbiegowisko wszystkich dobrych obywateli, ani wybór tak chronionego miejsca na posiedzenie Senatu, a także twarze i spojrzenia tych mężów? Czy nie czujesz, że twoje knowania są już ujawnione? Nie widzisz, że twój spisek, zniweczony wiedzą tych wszystkich mężów, jest już jakby spętany? Myślisz, że nikt z nas nie wie, co uczyniłeś ostatniej, co wcześniejszej nocy, gdzie byłeś, jakich ludzi zwołałeś, jakie zamiary powziąłeś?! O czasy! O obyczaje! Wie o tym Senat, widzi to konsul, on jednak żyje. Żyje? Co więcej, przychodzi także do Senatu, staje się uczestnikiem publicznych obrad, naznacza na rzeź i wskazuje wzrokiem każdego z nas. My zaś, ludzie odważni, czynimy chyba dość dla republiki, unikając jego szaleństwa i przemocy. Już dawno, Katylino, trzeba było zaprowadzić cię na śmierć z rozkazu konsula i sprowadzić na ciebie tę zgubę, którą ty knujesz tak długo przeciwko nam wszystkim. Poniżej znajduje się obraz pod tytułem: „Cyceron oskarża Katylinę w senacie”, autora Hans Werner Schmidta. Zdjęcie przedstawia zgromadzenie mężczyzn. Na pierwszym planie, w centrum obrazu stoi mężczyzna, który jest zwrócony to zgromadzenia. Mężczyźni ubrani są w białe szaty. Kolejna interaktywna warstwa „Konsekwencje wykrycia spisku Katyliny”, po jej naciśnięciu pojawia się tekst: Spisek Katyliny zakończył się skazaniem pięciu schwytanych przywódców na karę śmierci. Sam Katylina, którego nie było wówczas w Rzymie, zginął w czasie bitwy koło Pistorii w Etrurii w 62 r. p.n.e., gdy usiłował przedrzeć się wraz ze swą armią do Galii. Pozostałe ogniska spisku rozrzucone po całej Italii zostały zlikwidowane. Cyceron, który jako konsul wykonał uchwałę senatu o skazaniu na śmierć ujętych uczestników spisku, postąpił niezgodnie z prawem, ponieważ do skazania na śmierć obywatela rzymskiego potrzebny był wyrok sądowy. Toteż w kilka lat później, w 58 r. p.n.e., wskutek starań swojego największego wroga, trybuna ludowego, Publiusza Klodiusza, Cyceron zostaje skazany na wygnanie." Poniżej znajduje się ilustracja ze średniowiecznego manuskryptu pt.: ”Klodiusz Pulcher, trybun, zmusza Cycerona do udania się na wygnanie. Odprowadza go tłum młodych Rzymian w strojach żałobnych”. Obraz ukazuje mężczyznę, ubranego w czerwoną krótką szatę. W jego lewej ręce znajduje się laska, o która się podpiera. Tuż za nim, na białym koniu znajdują się postacie ubrane na czarno.
Ilustracja interaktywna ukazująca obraz Cesare Maccari, pod tytułem: „Cyceron oskarża Katylinę”. Obraz przedstawia okrągłą salę, w której znajduje się zgromadzenie mężczyzn. Na środku pomieszczenia, po lewej stronie obrazu stoi mężczyzna z wyciągniętymi do góry rękoma. Otaczają go inni, siedzący na brązowych krzesłach. Wszyscy ubrani są w białe, długie szaty. W prawym dolnym rogu znajduje się samotny mężczyzna. Opiera się rękami o własne kolana. Obraz ma interaktywne warstwy. Po naciśnięciu haseł z panelu bocznego, podświetlają się postaci, o których informuje podana treść. Po naciśnięciu tekstu: „Sprzysiężenie Katyliny” wyświetla się następujący tekst: Lucjusz Sergiusz Katylina był znanym w Rzymie utracjuszem, znanym z bezwzględności w czasie proskrypcji Sulli. Piastował urząd kwestora w r. 77 p.n.e. i pretora w r. 69, następnie zarządzał Afryką w latach 68 - 66 p.n.e. Ubiegając się o konsulat w r. 63 p.n.e. usiłował skupić wokół siebie zbankrutowanych nobilów i zadłużone możnowładztwo. Występował jako obrońca biedoty rzymskiej, obiecywał zniesienie długów i polepszenie sytuacji niższych warstw społecznych stolicy i prowincji. Gdy przepadł w wyborach, postanowił osiągnąć godność konsula drogą zamachu. Zawiązał więc sprzysiężenie, agitował zrujnowanych weteranów Sulli w Etrurii i formował tam oddziały wojskowe koło Fesulae, zamyślał także powołać pod broń niewolników. Szukał również poparcia poza granicami państwa, nawiązując kontakt z plemieniem Allobrogów. Zamierzenia Katyliny pokrzyżował Cyceron. W mowach przeciwko Katylinie ujawnił jego plany, opierając się m.in. na informacjach uzyskanych od przedstawicieli Allobrogów." Poniżej znajduje się obraz pod tytułem: „Sprzysiężenie Katyliny”, autora Joseph‑Mary Vien. Na obrazie przedstawiono zgromadzonych mężczyzn. Na pierwszym planie znajdują się dwaj mężczyźni, trzymający się za ręce. Mężczyźni ubrani są w zbroje oraz szaty. Tło obrazu to ciemna ściana. Kolejna interaktywna warstwa to: „Cyceron oskarża Katylinę”, po naciśnięciu wyświetla się następujący tekst: Pierwsza mowa przeciw Katylinie (fragment). Jak długo jeszcze, Katylino, będziesz nadużywać naszej cierpliwości? Jak długo jeszcze twoje szaleństwo będzie z nas drwić? Dokąd będzie się miotać twoja nieokiełznana zuchwałość? Czy w ogóle cię nie przekonała całonocna straż na Palatynie, ani warty rozstawione w mieście, trwoga ludu, zbiegowisko wszystkich dobrych obywateli, ani wybór tak chronionego miejsca na posiedzenie Senatu, a także twarze i spojrzenia tych mężów? Czy nie czujesz, że twoje knowania są już ujawnione? Nie widzisz, że twój spisek, zniweczony wiedzą tych wszystkich mężów, jest już jakby spętany? Myślisz, że nikt z nas nie wie, co uczyniłeś ostatniej, co wcześniejszej nocy, gdzie byłeś, jakich ludzi zwołałeś, jakie zamiary powziąłeś?! O czasy! O obyczaje! Wie o tym Senat, widzi to konsul, on jednak żyje. Żyje? Co więcej, przychodzi także do Senatu, staje się uczestnikiem publicznych obrad, naznacza na rzeź i wskazuje wzrokiem każdego z nas. My zaś, ludzie odważni, czynimy chyba dość dla republiki, unikając jego szaleństwa i przemocy. Już dawno, Katylino, trzeba było zaprowadzić cię na śmierć z rozkazu konsula i sprowadzić na ciebie tę zgubę, którą ty knujesz tak długo przeciwko nam wszystkim. Poniżej znajduje się obraz pod tytułem: „Cyceron oskarża Katylinę w senacie”, autora Hans Werner Schmidta. Zdjęcie przedstawia zgromadzenie mężczyzn. Na pierwszym planie, w centrum obrazu stoi mężczyzna, który jest zwrócony to zgromadzenia. Mężczyźni ubrani są w białe szaty. Kolejna interaktywna warstwa „Konsekwencje wykrycia spisku Katyliny”, po jej naciśnięciu pojawia się tekst: Spisek Katyliny zakończył się skazaniem pięciu schwytanych przywódców na karę śmierci. Sam Katylina, którego nie było wówczas w Rzymie, zginął w czasie bitwy koło Pistorii w Etrurii w 62 r. p.n.e., gdy usiłował przedrzeć się wraz ze swą armią do Galii. Pozostałe ogniska spisku rozrzucone po całej Italii zostały zlikwidowane. Cyceron, który jako konsul wykonał uchwałę senatu o skazaniu na śmierć ujętych uczestników spisku, postąpił niezgodnie z prawem, ponieważ do skazania na śmierć obywatela rzymskiego potrzebny był wyrok sądowy. Toteż w kilka lat później, w 58 r. p.n.e., wskutek starań swojego największego wroga, trybuna ludowego, Publiusza Klodiusza, Cyceron zostaje skazany na wygnanie." Poniżej znajduje się ilustracja ze średniowiecznego manuskryptu pt.: ”Klodiusz Pulcher, trybun, zmusza Cycerona do udania się na wygnanie. Odprowadza go tłum młodych Rzymian w strojach żałobnych”. Obraz ukazuje mężczyznę, ubranego w czerwoną krótką szatę. W jego lewej ręce znajduje się laska, o która się podpiera. Tuż za nim, na białym koniu znajdują się postacie ubrane na czarno.
Cesare Maccari, „Cyceron oskarża Katylinę”, 1889 r., Pałac Madama, Turyn, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Cesare Maccari, Cyceron oskarża Katylinę, fresk, Pałac Madama, Turyn, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Maccari-Cicero.jpg [dostęp 17.05.2022], domena publiczna.
Polecenie 1
RF5wTkWDTzaCM
Zaznacz prawidłową odpowiedź. Celem spisku Katyliny było: Możliwe odpowiedzi: 1. uzyskanie godności konsula drogą zamachu, 2. uzyskanie władzy absolutnej w Rzymie drogą zamachu, 3. zemsta na Cyceronie za objęcie funkcji konsula
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 2
RgGOaiyZaoKnS
Jaka była konsekwencja dla Cycerona nieprawnego skazania na śmierć uczestników spisku? Możliwe odpowiedzi: 1. został wygnany, 2. został skazany na śmierć, 3. został pozbawiony funkcji konsula
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 3
Odpowiedz na pytanie, z jakim plemieniem nawiązał kontakt Katylina, aby zrealizować swoje polityczne zamiary?
RdPZWssl4u1RC
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Odpowiedź znajdziesz w panelu bocznym ilustracji interaktywnej pod hasłem „Sprzysiężenie Katyliny”.
Polecenie 3
RPBDFpJT3CQuN
Połącz w pary ilustracje związane ze spiskiem Katyliny z ich opisami.
Połącz w pary ilustracje związane ze spiskiem Katyliny z ich opisami.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Cyceron po powrocie z wygnania
R16znIe99Kcz8
Obraz pod tytułem: „Triumf Cycerona”, autorstwa Franciabigio, Alessandro Allori. Ilustracja przedstawia zgromadzenie ludności. Mężczyźni z obrazu są radośni. Pośrodku pierwszego planu stoi posąg siedzącego mężczyzny. Za zgromadzeniem umieszczone są dwie kolumny. Pierwsza z nich jest brązowa, na niej wyrzeźbione są liczne inskrypcje. Na szczycie kolumny znajdującej się z prawej strony stoi złoty posąg. Przedstawia on mężczyznę w zbroi, w lewej ręce trzyma miecz lub włócznię. Mężczyzna ma wzrok skierowany w prawą stronę. W oddali na wzgórzu stoi budynek, do którego prowadzą schody. Jest koloru jasnobrązowego, wpadającego w biel. Zwieńczony jest szpiczastym dachem. Po lewej stronie znajduje się fragment drugiego budynku. Jest on tego samego koloru. Przed budynkiem oraz na schodach stoi tłum ludzi.
Franciabigio, Alessandro Allori, „Triumf Cycerona”, około 1520 r., Willa Medyceuszy, Poggio a Caiano, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Franciabigio, Alessandro Allori, Triumf Cycerona, fresk, Willa Medyceuszy, Poggio a Caiano, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Franciabigio_-_The_Triumph_of_Cicero_-_WGA08193.jpg [dostęp 12.05.2022], domena publiczna.
Cyceron po rocznym pobycie w Tesalonice, dzięki zabiegom obozu konserwatywnego, został odwołany z wygnania i we wrześniu 57 r. p.n.e. triumfalnie wrócił do Rzymu. W czasie wojny domowej między Pompejuszem WielkimPompejusz WielkiPompejuszem Wielkim a Juliuszem Cezarem, jako stronnik obozu pompejańskiego, broniącego republiki. Towarzyszył wojskom Pompejusza podczas wyprawy do Grecji. Po klęsce Pompejusza pod FarsalosFarsalosFarsalos (48 r. p.n.e.) nie przyjął ofiarowanego mu przez Katona MłodszegoKaton MłodszyKatona Młodszego dowództwa floty, odłączył się od rozbitej armii zamierzającej stawiać opór Cezarowi w Afryce i powrócił do Italii, gdzie po roku niepewności pojednał się z Cezarem (47 r. p.n.e.).
Działalność polityczną rozpoczął znów po śmierci Cezara uważając, że pojawiła się szansa przywrócenia dawnego ustroju republikańskiego. Z wielką zręcznością zaczął tworzyć front republikański przeciw Markowi Antoniuszowi, którego uważał za kandydata na nowego samowładcę. Po niespodziewanym wzajemnym porozumieniu wszystkich cezarianów i zawiązaniu triumwiratuTriumwirattriumwiratu między AntoniuszemMarek AntoniuszAntoniuszem, LepidusemLepidusLepidusem (na wniosek Cycerona przez krótki czas uznawanych za wrogów ojczyzny) oraz Oktawianem, adoptowanym synem Juliusza Cezara, Cyceron został wpisany na listę proskrybowanychLista proskrypcyjnaproskrybowanych. Siepacze Antoniusza zamordowali mówcę w jego posiadłości w Formiae [czytaj: Formie]. Odciętą prawą rękę i głowę wielkiego mówcy doręczono Antoniuszowi.
RRWziaQGDmW3T
Obraz autorstwa Francisca Maura y Montaner, pod tytułem: „Fulwia i Marek Antoniusz (Zemsta Fulwii)”. Po prawej stronie obrazu znajduje się mężczyzna trzymający tacę, na której znajduje się obcięta głowa Cycerona. Naprzeciwko niego stoi kobieta, która jest lekko pochylona, wyciąga lewą rękę w stronę tacy. Jest to Fulwia. Kobieta ubrana jest w jasne szaty, przygląda się ona głowie z uśmiechem. Mężczyzna zaś ma na sobie czerwoną szatę. Po lewej stronie obrazu siedzą mężczyźni. Pierwszy z nich, ubrany w białą szatę, lewą ręką wskazuje na tacę. Po jego prawej stronie znajduje się stół, na którym stoi kielich. Tuż obok stołu siedzi mężczyzna w zielonej szacie. Lewą ręką podpiera głowę. Za nim stoi pochylony mężczyzna, a obok leży kolejny. Na trzecim planie obrazu, po lewej stronie znajdują się cztery kobiety. Jedna z nich trzyma tacę z jedzeniem. Po prawej stronie przedstawiono schody, wzdłuż których znajdują się kolumny.
Francisco Maura y Montaner, „Fulwia i Marek Antoniusz (Zemsta Fulwii)”, 1888 r., Muzeum Prado, Madryt, Hiszpania, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Francisco Maura y Montaner, Fulwia i Marek Antoniusz (Zemsta Fulwii), Olej na płótnie, Muzeum Prado, Madryt, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Fulvia_y_Marco_Antonio,_o_La_venganza_de_Fulvia_(Museo_del_Prado).jpg [dostęp 12.05.2022], domena publiczna.
Tak oto Cyceron zginął wraz z ginącą już bezpowrotnie republiką rzymską.
Cyceron – orator
RO5232xTppGVW
Zdjęcie ukazuje pomnik autorstwa Jean‑Antoine Houdon, pod tytułem: „Cyceron jako senator”. Na fotografii znajduje się biały pomnik mężczyzny. Jest on ubrany w długą szatę. W lewej ręce trzyma zwój papirusu, zaś palcem prawej dłoni wskazuje przed siebie. Jego głowa odwrócona jest w lewą stronę.
Jean‑Antoine Houdon, „Cyceron jako senator”, około 1803 r., Luwr, Paryż, Francja, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0
Źródło: Jean Antoine Houdon, Cyceron jako senator, rzeźba, Luwr, Paryż, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Jean_Antoine_Houdon_Ciceron.JPG [dostęp 12.05.2022], licencja: CC BY-SA 3.0.
Listy i pisma filozoficzne Cycerona
Dzieła filozoficzne Cycerona ukazują autora nie wyznającego określonego kierunku filozofii i stającego wyraźnie na pozycjach eklektycznychEklektyzmeklektycznych. Widać w jego utworach wpływy filozofii stoickiej, poglądów Nowej Akademii i minimalny wpływ filozofii epikurejskiej. Celem jego traktatów filozoficznych nie było przedstawienie własnych poglądów, lecz spopularyzowanie tych systemów filozofii greckiej, które odpowiadały wewnętrznym przekonaniom autora. Do dzieł z zakresu filozofii zaliczamy:
O rzeczypospolitej (De republica) [czytaj: repūblika],
O wróżbiarstwie (De divinatione) [czytaj: de diwinatione],
Leliusz o przyjaźni (Laelius de amicitia) [czytaj: lelius de amicitia],
O obowiązkach (De officiis).
R14OaFkrPg6Ml
Zdjęcie przedstawia stronę tytułową rozprawy „Ad Atticum”. Na stronie znajduje się napis „M.TULLII CICERONIS EPISTOLARUM AD ATTICUM LIBRI XVI. AD QUINTUM FRATREM III AD. M. BRUTUM UNUS.” Pod długą, czarną linią znajduje się kolejny napis: „EX RECENSIONE JO.AUG. ERNESTI”. Poniżej, po prawej stronie znajduje się fioletowa pieczęć. Obok znajduje się szkic drzewa. Poniżej pieczęci znajduje się kolejna, okrągła pieczęć, w której znajduje się numer „122/ I”, a poniżej czarny podpis: „Muczkowski”. Poniżej pod czarną długą linią widnieje kolejny tekst: „WIRCEBUROI, Sumtibus JOAN, JACOBI STAHEL, MDCC LXXX”. "Litery wydrukowane zostały na szarym tle.
Marek Tulliusz Cyceron, Strona tytułowa rozprawy „Ad Atticum”, druk. 1780 r., Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa, jbc.bj.uj.edu.pl, domena publiczna
Źródło: Marek Tulliusz Cyceron, Strona tytułowa rozprawy „Ad Atticum”, ilustracja, Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa, dostępny w internecie: https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/559917/edition/542556/content [dostęp 12.05.2022], domena publiczna.
W spuściźnie Cycerona zachowało się około 950 listów, w tym 839 pióra Cycerona, pozostałe jego korespondentów. Listy te zostały przekazane w czterech zbiorach:
Do Attyka (Ad Atticum) [czytaj: ad attikum],
Do brata Kwintusa (Ad Quintum fratrem) [czytaj: ad kwintum fratrem],
Do Brutusa (Ad Brutum) [czytaj: ad brutum],
Do bliskich i przyjaciół (Ad familiares) [czytaj: ad familiares].
Korespondencja ta jest wspaniałym źródłem do poznania ówczesnych stosunków, a przede wszystkim do zapoznania się ze środowiskiem Cycerona i lepszego zrozumienia osobowości największego stylisty starożytnego Rzymu.
RvF8fhPgpGYMq
Mapa interaktywna pod tytułem: „Miejsca związane z życiem Cycerona”. Kolorem pomarańczowym zaznaczono: terytorium republiki rzymskiej w 63 r. p.n.e., różowym: podboje Juliusza Cezara przed 44 r. p.n.e., zielonym: podboje Pompejusza przed 58r. p.n.e., niebieskim: państwa wasalne Rzymu. Szarym kolorem, na dole mapy zaznaczono Afrykę Północną. Nieco wyżej zaznaczono Morze Śródziemne. Na górze ilustracji znajduje się Morze Północne, a poniżej Ocean Atlantycki. Po prawej stronie mapy znajdują się interaktywne przyciski: Pierwszy z nich „Arpinum”, po jego naciśnięciu pojawia się poniższy tekst: Marcus Tullius Cicero urodził się w 106 r. p.n.e. w Arpinum w zamożnej rodzinie ekwickiej, spokrewnionej z rodziną Mariusza. Jego matka, Helwia była całkowicie oddaną domowi i rodzinie, ojciec, zajęty bardziej literaturą niż uprawą roli. Zakupił w Rzymie dom, aby synom - Markowi i młodszemu o cztery lata Kwintusowi - zapewnić możliwie najlepsze wykształcenie. W latach wczesnej młodości zawarł Cyceron serdeczną przyjaźń na całe życie ze starszym o trzy lata Pomponiuszem Attykiem." Poniżej znajduje się obraz Richarda Wilsona, pod tytułem: „Cyceron z przyjacielem Attykiem i bratem Kwintusem w willi w Arpinum”. Obraz przedstawia dwóch mężczyzn spacerujących po łonie natury. Wokół nich znajdują się liczne, zielone drzewa oraz łąki. W oddali na drugim planie, znajdują się góry. Kolejnym interaktywnym przyciskiem są „Ateny”, po naciśnięciu pojawia się poniższy tekst: W latach 79–77 p.n.e. odbył Cyceron podróż do Grecji i Azji Mniejszej dla poratowania zdrowia i uzupełnienia wykształcenia filozoficznego i retorycznego. W Atenach słuchał wykładów Antiochosa z Askalonu, a także poznanych już w Rzymie epikurejczyków, Zenona i Fajdrosa. Słuchał również wykładów znakomitego retora Demetriosa". Poniżej znajduje się obraz „Akropol w Atenach”, autorstwa Leo von Klenze. Na obrazie znajduje się panorama Aten, a w oddali ukazany jest Akropol. Kolejny interaktywny przycisk to „Azja”. Po jego naciśnięciu pojawia się tekst: „ W prowincji Azji (79 - 77 p.n.e.) poznał modnych nauczycieli stylu azjańskiego”. Następny interaktywny przycisk to „Rodos”, po jego naciśnięciu pojawia się tekst: „Po podróży do prowincji Azji przybył na Rodos (79 - 77 p.n.e.) i tu studiował retorykę u znanego mu już Apolloniosa Molona, twórcy tak zwany stylu umiarkowanego, będącego rodzajem kompromisu między patetycznym i wybujałym stylem azjańskim, a prostym i zwięzłym stylem attyckim. Odtąd Cyceron w swojej działalności oratorskiej będzie się posługiwał tym właśnie stylem.” Poniżej znajduje się zdjęcie MattiPaavola, ukazujące odeon na Akropolu na Rodos. Uważa się, że odbywały się tam w starożytności lekcje retoryki. Na zdjęciu przedstawiono plac, a w oddali kamienne trybuny. Po lewej stronie znajdują się drzewa. Kolejnym interaktywnym przyciskiem jest „Rzym”, po jego naciśnięciu pojawia się poniższy tekst: W Rzymie pobierał Cyceron wykształcenie retoryczne, filozoficzne oraz prawnicze. Już we wczesnych latach życia słuchał przemówień największych mówców tych czasów: Marka Antoniusza i Lucjusza Krassusa, a także wykładów znakomitego retora greckiego, Apolloniosa Molona, który przez pewien czas przebywał w Rzymie. Po powrocie z wyprawy do Grecji i Azji Mniejszej Cyceron przystąpił do dalszej działalności oratorskiej, przygotowując się do kariery politycznej, którą rozpoczął w 75 r. p.n.e. od urzędu kwestora, jako homo novus. Kolejną funkcję, edylat, objął w 69 r. p.n.e., preturę - w 66 r., a konsulat w 63 r. p.n.e.". Poniżej znajduje się zdjęcie, ukazujące pomnik Cycerona – mówcę przy Pałacu Sprawiedliwości w Rzymie. Pomnik jest koloru białego. Mężczyzna w lewej ręce trzyma zwój papirusowy, zaś prawa ręka jest uniesiona i wyprostowana – skierowana w lewą stronę. Następnym interaktywnym przyciskiem jest „Tesalonika”, po jego naciśnięciu pojawia się tekst: „Lata 59 - 57 p.n.e. spędził Cyceron na wygnaniu z powodu nieformalnego wydania wyroku śmierci na uczestnikach spisku Katyliny w roku sprawowania konsulatu". Poniżej znajduje się zdjęcie przedstawiające starożytną agorę. Na zdjęciu przedstawiono ruiny placu wraz murami. Kolejnym interaktywnym elementem jest "Dyrrachium”, po jego naciśnięciu pojawia się tekst: „W maju 58 r. p.n.e. Cyceron osiedlił się w Dyrrachium, w Epirze, gdzie żył na koszt przyjaciół". Poniżej znajduje się zdjęcie ukazujące plażę w Dyrrachium. Na pierwszym planie znajdują się trzy palmy, w oddali rozciąga się morze i szeroka plaża. Kolejnym interaktywnym przyciskiem jest „Cylicja”, po jego naciśnięciu pojawia się tekst: „Cyceron został mianowany namiestnikiem prowincji Cylicji w Azji Mniejszej, gdzie przebywał w latach 52 - 50 p.n.e., wywiązując się doskonale z powierzonych mu zadań i odnosząc niezbyt ważne zwycięstwa nad plemionami partyjskimi." Poniżej znajduje się zdjęcie łuku triumfalnego z czasów rzymskich. Na zdjęciu ukazane są ruiny murów. Wokół łuku znajdują się liczne głazy oraz kamienie. Po prawej stronie znajduje się fragment drzewa. Kolejnym interaktywnym przyciskiem jest „Formiae”, po jego naciśnięciu pojawia się poniższy tekst: „Jako wróg polityczny Marka Antoniusza, przeciwko któremu skierował swoje mowy p.t. Filipiki znalazł się na liście proskrypcyjnej po zawarciu II triumwiratu między Antoniuszem, Oktawianem i Lepidusem w 43 r. p.n.e. Oktawian, pod naciskiem Antoniusza, wyraził zgodę na wyrok śmierci dla Cycerona. Zginął z rąk siepaczy Antoniusza 7 grudnia 43 r. p.n.e. w pobliżu swojej willi w Formiae." Poniżej znajduje się zdjęcie, przedstawiające domniemany grób Cycerona w pobliżu Formii. Na zdjęciu ukazany jest okrągły okrągły grobowiec z dwoma otworami okiennymi stojący na zniszczonej podmurówce z cegieł. Wokół niego rosną drzewa oraz krzewy. Ostatni interaktywny przycisk to „Sycylia” , po jego naciśnięciu pojawia się tekst: Cyceron rozpoczął karierę polityczną od urzędu kwestora w Lilybaeum na Sycylii w 75 r. p.n.e. W Syrakuzach odnalazł grób Archimedesa w pobliżu bramy agrygenckiej." Poniżej znajduje się dzieło Paolo Barbotti, pod tytułem: Cyceron odkrywa grób Archimedesa. Na pierwszym planie znajdują się zgromadzeni mężczyźni. Mężczyzna stojący pośrodku ubrany jest w białą oraz czerwoną szatę. Po prawej stronie ukazani są dwaj mężczyźni z brodami. Po lewej stronie kobieta w czerwonej szacie opiera się o mur, zaś tyłem do obserwatora stoi nagi mężczyzna. Po prawej stronie stoi kobieta z dzieckiem na ręku. Za zgromadzonymi rozpościera się tafla morza.
Mapa interaktywna pod tytułem: „Miejsca związane z życiem Cycerona”. Kolorem pomarańczowym zaznaczono: terytorium republiki rzymskiej w 63 r. p.n.e., różowym: podboje Juliusza Cezara przed 44 r. p.n.e., zielonym: podboje Pompejusza przed 58r. p.n.e., niebieskim: państwa wasalne Rzymu. Szarym kolorem, na dole mapy zaznaczono Afrykę Północną. Nieco wyżej zaznaczono Morze Śródziemne. Na górze ilustracji znajduje się Morze Północne, a poniżej Ocean Atlantycki. Po prawej stronie mapy znajdują się interaktywne przyciski: Pierwszy z nich „Arpinum”, po jego naciśnięciu pojawia się poniższy tekst: Marcus Tullius Cicero urodził się w 106 r. p.n.e. w Arpinum w zamożnej rodzinie ekwickiej, spokrewnionej z rodziną Mariusza. Jego matka, Helwia była całkowicie oddaną domowi i rodzinie, ojciec, zajęty bardziej literaturą niż uprawą roli. Zakupił w Rzymie dom, aby synom - Markowi i młodszemu o cztery lata Kwintusowi - zapewnić możliwie najlepsze wykształcenie. W latach wczesnej młodości zawarł Cyceron serdeczną przyjaźń na całe życie ze starszym o trzy lata Pomponiuszem Attykiem." Poniżej znajduje się obraz Richarda Wilsona, pod tytułem: „Cyceron z przyjacielem Attykiem i bratem Kwintusem w willi w Arpinum”. Obraz przedstawia dwóch mężczyzn spacerujących po łonie natury. Wokół nich znajdują się liczne, zielone drzewa oraz łąki. W oddali na drugim planie, znajdują się góry. Kolejnym interaktywnym przyciskiem są „Ateny”, po naciśnięciu pojawia się poniższy tekst: W latach 79–77 p.n.e. odbył Cyceron podróż do Grecji i Azji Mniejszej dla poratowania zdrowia i uzupełnienia wykształcenia filozoficznego i retorycznego. W Atenach słuchał wykładów Antiochosa z Askalonu, a także poznanych już w Rzymie epikurejczyków, Zenona i Fajdrosa. Słuchał również wykładów znakomitego retora Demetriosa". Poniżej znajduje się obraz „Akropol w Atenach”, autorstwa Leo von Klenze. Na obrazie znajduje się panorama Aten, a w oddali ukazany jest Akropol. Kolejny interaktywny przycisk to „Azja”. Po jego naciśnięciu pojawia się tekst: „ W prowincji Azji (79 - 77 p.n.e.) poznał modnych nauczycieli stylu azjańskiego”. Następny interaktywny przycisk to „Rodos”, po jego naciśnięciu pojawia się tekst: „Po podróży do prowincji Azji przybył na Rodos (79 - 77 p.n.e.) i tu studiował retorykę u znanego mu już Apolloniosa Molona, twórcy tak zwany stylu umiarkowanego, będącego rodzajem kompromisu między patetycznym i wybujałym stylem azjańskim, a prostym i zwięzłym stylem attyckim. Odtąd Cyceron w swojej działalności oratorskiej będzie się posługiwał tym właśnie stylem.” Poniżej znajduje się zdjęcie MattiPaavola, ukazujące odeon na Akropolu na Rodos. Uważa się, że odbywały się tam w starożytności lekcje retoryki. Na zdjęciu przedstawiono plac, a w oddali kamienne trybuny. Po lewej stronie znajdują się drzewa. Kolejnym interaktywnym przyciskiem jest „Rzym”, po jego naciśnięciu pojawia się poniższy tekst: W Rzymie pobierał Cyceron wykształcenie retoryczne, filozoficzne oraz prawnicze. Już we wczesnych latach życia słuchał przemówień największych mówców tych czasów: Marka Antoniusza i Lucjusza Krassusa, a także wykładów znakomitego retora greckiego, Apolloniosa Molona, który przez pewien czas przebywał w Rzymie. Po powrocie z wyprawy do Grecji i Azji Mniejszej Cyceron przystąpił do dalszej działalności oratorskiej, przygotowując się do kariery politycznej, którą rozpoczął w 75 r. p.n.e. od urzędu kwestora, jako homo novus. Kolejną funkcję, edylat, objął w 69 r. p.n.e., preturę - w 66 r., a konsulat w 63 r. p.n.e.". Poniżej znajduje się zdjęcie, ukazujące pomnik Cycerona – mówcę przy Pałacu Sprawiedliwości w Rzymie. Pomnik jest koloru białego. Mężczyzna w lewej ręce trzyma zwój papirusowy, zaś prawa ręka jest uniesiona i wyprostowana – skierowana w lewą stronę. Następnym interaktywnym przyciskiem jest „Tesalonika”, po jego naciśnięciu pojawia się tekst: „Lata 59 - 57 p.n.e. spędził Cyceron na wygnaniu z powodu nieformalnego wydania wyroku śmierci na uczestnikach spisku Katyliny w roku sprawowania konsulatu". Poniżej znajduje się zdjęcie przedstawiające starożytną agorę. Na zdjęciu przedstawiono ruiny placu wraz murami. Kolejnym interaktywnym elementem jest "Dyrrachium”, po jego naciśnięciu pojawia się tekst: „W maju 58 r. p.n.e. Cyceron osiedlił się w Dyrrachium, w Epirze, gdzie żył na koszt przyjaciół". Poniżej znajduje się zdjęcie ukazujące plażę w Dyrrachium. Na pierwszym planie znajdują się trzy palmy, w oddali rozciąga się morze i szeroka plaża. Kolejnym interaktywnym przyciskiem jest „Cylicja”, po jego naciśnięciu pojawia się tekst: „Cyceron został mianowany namiestnikiem prowincji Cylicji w Azji Mniejszej, gdzie przebywał w latach 52 - 50 p.n.e., wywiązując się doskonale z powierzonych mu zadań i odnosząc niezbyt ważne zwycięstwa nad plemionami partyjskimi." Poniżej znajduje się zdjęcie łuku triumfalnego z czasów rzymskich. Na zdjęciu ukazane są ruiny murów. Wokół łuku znajdują się liczne głazy oraz kamienie. Po prawej stronie znajduje się fragment drzewa. Kolejnym interaktywnym przyciskiem jest „Formiae”, po jego naciśnięciu pojawia się poniższy tekst: „Jako wróg polityczny Marka Antoniusza, przeciwko któremu skierował swoje mowy p.t. Filipiki znalazł się na liście proskrypcyjnej po zawarciu II triumwiratu między Antoniuszem, Oktawianem i Lepidusem w 43 r. p.n.e. Oktawian, pod naciskiem Antoniusza, wyraził zgodę na wyrok śmierci dla Cycerona. Zginął z rąk siepaczy Antoniusza 7 grudnia 43 r. p.n.e. w pobliżu swojej willi w Formiae." Poniżej znajduje się zdjęcie, przedstawiające domniemany grób Cycerona w pobliżu Formii. Na zdjęciu ukazany jest okrągły okrągły grobowiec z dwoma otworami okiennymi stojący na zniszczonej podmurówce z cegieł. Wokół niego rosną drzewa oraz krzewy. Ostatni interaktywny przycisk to „Sycylia” , po jego naciśnięciu pojawia się tekst: Cyceron rozpoczął karierę polityczną od urzędu kwestora w Lilybaeum na Sycylii w 75 r. p.n.e. W Syrakuzach odnalazł grób Archimedesa w pobliżu bramy agrygenckiej." Poniżej znajduje się dzieło Paolo Barbotti, pod tytułem: Cyceron odkrywa grób Archimedesa. Na pierwszym planie znajdują się zgromadzeni mężczyźni. Mężczyzna stojący pośrodku ubrany jest w białą oraz czerwoną szatę. Po prawej stronie ukazani są dwaj mężczyźni z brodami. Po lewej stronie kobieta w czerwonej szacie opiera się o mur, zaś tyłem do obserwatora stoi nagi mężczyzna. Po prawej stronie stoi kobieta z dzieckiem na ręku. Za zgromadzonymi rozpościera się tafla morza.
Miejsca związane z życiem Cycerona, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Miejsca związane z życiem Cycerona, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 4
Odpowiedz na pytanie: W jakim mieście Cyceron zdobył wykształcenie prawnicze?
RKBVtH6nSzDzU
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Studia prawnicze na wysokim poziomie oferowała stolica imperium.
Polecenie 5
R5OhLNlwnP9Tu
Połącz w pary nazwy stylów retorycznych z ich opisami. Styl azjański Możliwe odpowiedzi: 1. prosty i zwięzły styl wypowiedzi, 2. patetyczny i wybujały styl wymowy, 3. styl wymowy nie zanadto patetyczny, ale też daleki od prostoty i zwięzłości Styl attycki Możliwe odpowiedzi: 1. prosty i zwięzły styl wypowiedzi, 2. patetyczny i wybujały styl wymowy, 3. styl wymowy nie zanadto patetyczny, ale też daleki od prostoty i zwięzłości Styl umiarkowany Możliwe odpowiedzi: 1. prosty i zwięzły styl wypowiedzi, 2. patetyczny i wybujały styl wymowy, 3. styl wymowy nie zanadto patetyczny, ale też daleki od prostoty i zwięzłości
Połącz w pary nazwy stylów retorycznych z ich opisami. Styl azjański Możliwe odpowiedzi: 1. prosty i zwięzły styl wypowiedzi, 2. patetyczny i wybujały styl wymowy, 3. styl wymowy nie zanadto patetyczny, ale też daleki od prostoty i zwięzłości Styl attycki Możliwe odpowiedzi: 1. prosty i zwięzły styl wypowiedzi, 2. patetyczny i wybujały styl wymowy, 3. styl wymowy nie zanadto patetyczny, ale też daleki od prostoty i zwięzłości Styl umiarkowany Możliwe odpowiedzi: 1. prosty i zwięzły styl wypowiedzi, 2. patetyczny i wybujały styl wymowy, 3. styl wymowy nie zanadto patetyczny, ale też daleki od prostoty i zwięzłości
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 6
RZAMMt2zwhwdA
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Zwróć uwagę na etymologię tego wyrazu.
Polecenie 6
RKLKsEgm7F0DN
Odpowiedz na pytania lub uzupełnij tekst. 1. Miejscowość w Grecji, gdzie Cyceron udał się na wygnanie po wydarzeniach związanych ze spiskiem Katyliny., 2. Wyspa, na której Cyceron pobierał lekcje retoryki., 3. Miejscowość, w której urodził się Cyceron., 4. Miasto w Grecji, gdzie Cyceron słuchał wykładów znanych filozofów, 5. Miejsce śmierci Cycerona, 6. Pierwsze imię Cycerona (w języku łacińskim)
Odpowiedz na pytania lub uzupełnij tekst. 1. Miejscowość w Grecji, gdzie Cyceron udał się na wygnanie po wydarzeniach związanych ze spiskiem Katyliny., 2. Wyspa, na której Cyceron pobierał lekcje retoryki., 3. Miejscowość, w której urodził się Cyceron., 4. Miasto w Grecji, gdzie Cyceron słuchał wykładów znanych filozofów, 5. Miejsce śmierci Cycerona, 6. Pierwsze imię Cycerona (w języku łacińskim)
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Cyceron – orator - film
R1LaNWABmTksD
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany „Cyceron - orator”.
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany „Cyceron - orator”.
Cyceron - orator - film, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Cyceron - orator - film, licencja: CC BY 3.0.
Na podstawie informacji z lekcji oraz wypowiedzi, zawartych w materiale filmowym, wykonaj polecenia:
Polecenie 7
Sporządź krótką notatkę na temat: Jak pojmowano retorykę w starożytności, a jak pojmuje się ją w czasach współczesnych.
R5CAElqqz1hHY
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
W swojej wypowiedzi uwzględnij znaczenie słowa „perswazja” współcześnie i czasownika „persuadere” w starożytności.
Polecenie 8
Określ różnice między stylem azjańskim a stylem attyckim. Swoją odpowiedź zapisz poniżej.
R1KnzAlFt2353
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Styl azjański był ekspansywny i bogaty emocjonalnie. Mówca używał neologizmów, rzadkich form językowych, często już niestosowanych. Nagromadzenie bogactwa środków zaburzało odbiór wypowiedzi.
Styl attycki był konserwatywny, tradycyjny, dzięki temu łatwo nawiązywała się komunikacja między słuchaczem a mówiącym. Mówca stosował sprawdzone „chwyty” retoryczne i wzorce, wykorzystywał uznane środki, przestrzegał ściśle określonych zasad wymowy.
Polecenie 9
Wyjaśnij, co dziś oznacza słowo cicerone w języku włoskim. Swoją odpowiedź zapisz poniżej.
RYJNAunIUS81p
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
„Cicerone” w języku włoskim oznacza przewodnika, zwłaszcza po zabytkach, muzeach etc.
Ćwiczenia
R1GP6ewSxJLit1
Ćwiczenie 1
Odpowiedz na pytanie. Filipiki Cycerona to słynne mowy przeciwko: Możliwe odpowiedzi: 1. Cezarowi, 2. Markowi Antoniuszowi, 3. Pompejuszowi
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R1H1dzyhWjFOw
Ćwiczenie 2
Śmierć Cycerona Możliwe odpowiedzi: 1. Adam Kowalski "Obraz"
Śmierć Cycerona Możliwe odpowiedzi: 1. Adam Kowalski "Obraz"
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
RpCLbA9KHagIe2
Ćwiczenie 2
Polecenie do zadania: Dopasuj wydarzenia z życia Cycerona do ilustracji.
Polecenie do zadania: Dopasuj wydarzenia z życia Cycerona do ilustracji.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 3
R1XU27tvXwgLm
Odszukaj i wykreśl w tabeli wyrazy łacińskie odpowiadające zadaniom stojącym przed mówcą według Cycerona.
Odszukaj i wykreśl w tabeli wyrazy łacińskie odpowiadające zadaniom stojącym przed mówcą według Cycerona.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R1VfqVtLeVcr53
Ćwiczenie 4
Połącz w pary wyrazy łacińskie oznaczające zadania mówcy z ich tłumaczeniem na język polski: Inventio Możliwe odpowiedzi: 1. opanowanie pamięciowe, 2. wygłoszenie, 3. podział materiału, 4. wyszukanie ważnych punktów sprawy, 5. ubranie w słowa Dispositio Możliwe odpowiedzi: 1. opanowanie pamięciowe, 2. wygłoszenie, 3. podział materiału, 4. wyszukanie ważnych punktów sprawy, 5. ubranie w słowa Elocutio Możliwe odpowiedzi: 1. opanowanie pamięciowe, 2. wygłoszenie, 3. podział materiału, 4. wyszukanie ważnych punktów sprawy, 5. ubranie w słowa Memoria Możliwe odpowiedzi: 1. opanowanie pamięciowe, 2. wygłoszenie, 3. podział materiału, 4. wyszukanie ważnych punktów sprawy, 5. ubranie w słowa Pronuntiatio Możliwe odpowiedzi: 1. opanowanie pamięciowe, 2. wygłoszenie, 3. podział materiału, 4. wyszukanie ważnych punktów sprawy, 5. ubranie w słowa
Połącz w pary wyrazy łacińskie oznaczające zadania mówcy z ich tłumaczeniem na język polski: Inventio Możliwe odpowiedzi: 1. opanowanie pamięciowe, 2. wygłoszenie, 3. podział materiału, 4. wyszukanie ważnych punktów sprawy, 5. ubranie w słowa Dispositio Możliwe odpowiedzi: 1. opanowanie pamięciowe, 2. wygłoszenie, 3. podział materiału, 4. wyszukanie ważnych punktów sprawy, 5. ubranie w słowa Elocutio Możliwe odpowiedzi: 1. opanowanie pamięciowe, 2. wygłoszenie, 3. podział materiału, 4. wyszukanie ważnych punktów sprawy, 5. ubranie w słowa Memoria Możliwe odpowiedzi: 1. opanowanie pamięciowe, 2. wygłoszenie, 3. podział materiału, 4. wyszukanie ważnych punktów sprawy, 5. ubranie w słowa Pronuntiatio Możliwe odpowiedzi: 1. opanowanie pamięciowe, 2. wygłoszenie, 3. podział materiału, 4. wyszukanie ważnych punktów sprawy, 5. ubranie w słowa
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
Odpowiedz na pytanie, dlaczego Cyceron nazwał mowy przeciwko Antoniuszowi: „Filipiki”?
RIKdjxnAlZumP
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Przypomnij sobie postać Demostenesa i mowy, które wygłaszał.
Cyceron nazywał mowy przeciwko Antoniuszowi „Filipiki” nawiązując do mów Demostenesa przeciwko Filipowi II.
Ćwiczenie 5
R193EK6nXYAZE
Pomieszane puzzle ukrywają obraz autorstwa Francisca Maura y Montaner, pod tytułem: „Fulwia i Marek Antoniusz (Zemsta Fulwii)”. Po prawej stronie obrazu znajduje się mężczyzna trzymający tacę. Naprzeciwko niego stoi kobieta, która jest lekko pochylona, wyciąga lewą rękę w stronę tacy. Kobieta ubrana jest w jasne szaty. Mężczyzna zaś ma na sobie czerwoną szatę. Po lewej stronie obrazu siedzą mężczyźni. Pierwszy z nich, ubrany w białą szatę, lewą ręką wskazuje na kobietę. Po jego prawej stronie znajduje się stół, na którym stoi kielich. Tuż obok stołu siedzi mężczyzna w zielonej szacie. Lewą ręką podpiera głowę. Za nim stoi pochylony mężczyzna, a obok leży kolejny. Na trzecim planie obrazu, po lewej stronie znajdują się cztery kobiety. Jedna z nich trzyma tacę z jedzeniem. Po prawej stronie przedstawiono schody, wzdłuż których znajdują się kolumny.
Pomieszane puzzle ukrywają obraz autorstwa Francisca Maura y Montaner, pod tytułem: „Fulwia i Marek Antoniusz (Zemsta Fulwii)”. Po prawej stronie obrazu znajduje się mężczyzna trzymający tacę. Naprzeciwko niego stoi kobieta, która jest lekko pochylona, wyciąga lewą rękę w stronę tacy. Kobieta ubrana jest w jasne szaty. Mężczyzna zaś ma na sobie czerwoną szatę. Po lewej stronie obrazu siedzą mężczyźni. Pierwszy z nich, ubrany w białą szatę, lewą ręką wskazuje na kobietę. Po jego prawej stronie znajduje się stół, na którym stoi kielich. Tuż obok stołu siedzi mężczyzna w zielonej szacie. Lewą ręką podpiera głowę. Za nim stoi pochylony mężczyzna, a obok leży kolejny. Na trzecim planie obrazu, po lewej stronie znajdują się cztery kobiety. Jedna z nich trzyma tacę z jedzeniem. Po prawej stronie przedstawiono schody, wzdłuż których znajdują się kolumny.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R1KBhftROWPyt
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Obraz przedstawia scenę, w której Fulwii, żonie Marka Antoniusza, przyniesiono głowę Cycerona.
Po śmierci Cycerona, który został wpisany na listę proskrypcyjną na polecenie Marka Antoniusza, głowę mówcy przyniesiono żonie Antoniusza, Fulwii. Kobieta z wielką satysfakcją przygląda się szczątkom Cycerona, ponieważ uważa go za wroga, po wygłoszeniu przez Cycerona Filipik, mów skierowanych przeciwko Markowi Antoniuszowi.
2
Ćwiczenie 6
Zaznacz właściwą odpowiedź.
R10iA8UCkVXCX
Z jakiego powodu Cyceron został skazany na wygnanie z Rzymu? Z powodu: Możliwe odpowiedzi: 1. wykrycia spisku Katyliny, 2. wygłoszenia mów przeciwko Markowi Antoniuszowi, 3. bezprawnego skazania na śmierć uczestników spisku Katyliny, 4. poparcia Pompejusza w wojnie domowej z Cezarem
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
3
Ćwiczenie 7
Dokonaj przekładu fragmentu mowy Cycerona In Catilinam na język polski:
Marcus Tullius Cicero
Marcus Tullius CiceroIn Catalinam 1 – 4
I. Quo usque tandem abutere, Catilina, patientia nostra? quam diu etiam furor iste tuus nos eludet? quem ad finem sese effrenata iactabit audacia? Nihilne te nocturnum praesidium Palati, nihil urbis vigiliae, nihil timor populi, nihil concursus bonorum omnium, nihil hic munitissimus habendi senatus locus, nihil horum ora voltusque moverunt? Patere tua consilia non sentis, constrictam iam horum omnium scientia teneri coniurationem tuam non vides? Quid proxima, quid superiore nocte egeris, ubi fueris, quos convocaveris, quid consilii ceperis, quem nostrum ignorare arbitraris? [2] O tempora, o mores! Senatus haec intellegit. Consul videt; hic tamen vivit. Vivit? immo vero etiam in senatum venit, fit publici consilii particeps, notat et designat oculis ad caedem unum quemque nostrum. Nos autem fortes viri satis facere rei publicae videmur, si istius furorem ac tela vitemus. Ad mortem te, Catilina, duci iussu consulis iam pridem oportebat, in te conferri pestem, quam tu in nos [omnes iam diu] machinaris.
cyt1 Źródło: Marcus Tullius Cicero, In Catalinam 1 – 4, dostępny w internecie: https://www.loebclassics.com/view/marcus_tullius_cicero-in_catilinam_i_iv/1976/pb_LCL324.33.xml [dostęp 9.09.2022].
Rv6dFMtfVN6L8
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Przy tłumaczeniu tekstu posiłkuj się słownikiem łacińsko‑polskim oraz źródłami internetowymi.
Poniżej tłumaczenie tekstu, które zostało oparte o tłumaczenia:
Złote myśli Rzymian [w:] https://imperiumromanum.pl/kultura/zlote-mysli-rzymian/ [dostęp: 09.09.2022 r.].
Stranawski J., Tłumaczenia prozaików łacińskich dyktowane w szkole kowieńskiej przez Adama Mickiewicza [w:] http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.pan-mea-iid-LXIV-art-000000000018/c/Meander202012-15-JStarnawski.pdf. [dostęp: 09.09.2022 r.].
Jak długo, Katylino, będziesz nadużywał naszej cierpliwości? Jak długo będziesz w swoim szaleństwie naigrywał się z nas? Do jakich granic będziesz się chełpił swoim zuchwalstwem nie znającym cugli? Czyż nie strwożyły cię nocne straże na Palatynie ani straże przemierzające miasto, ani trwoga, która ogarnęła lud, ani obecność tutaj wszystkich uczciwych ludzi, ani wybór tego obronnego miejsca na posiedzenie senatu, ani twarze i spojrzenia wszystkich obecnych? Czyż nie rozumiesz, że zamiary twoje zostały odkryte? Nie widzisz, że twój spisek znany już jest wszystkim obecnym i zdemaskowany? Kto z nas, według ciebie, nie wie, co robiłeś ostatniej, co poprzedniej nocy, gdzie byłeś, kogo zwoływałeś, jaką podjąłeś decyzje?
O czasy, o obyczaje! Senat to rozumie. Wie o tym senat,widzi konsul, a ten przecież żyje. Żyje i, co większa, przybywa do senatu, zasiadaw radzie rzeczypospolitej i okiem oznacza tychże nas, których na rzeź skazał. My zaś, dzielni mężowie, mniemamy, żeśmy dosyć dla rzeczypospolitej uczynili,jeżeli jego wściekłości i mieczów ujdziemy! Aby skazać cię na śmierć, Katylino, z rozkazu dowódcy konsula, dawno temu konieczne było, aby zaraza, którą knułaś przeciwko nam [od dawna], została ściągnięta na ciebie.
Ćwiczenie 8
Napisz krótką mowę na dowolny temat stosując się do zadań mówcy zawartych w dziele De oratore. Jaki styl jest Ci najbliższy: azjański, attycki czy umiarkowany? Swoją pracę zapisz w języku polskim.
RDucJ4Uq42AgK
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Mowa powinna być oparta o jeden ze styli: azjański, attycki, umiarkowany.
Styl attycki: bez szukania rytmu, mało ozdób, ale ostry i dowcipny (De oratore, 76‑90).
Styl azjański: styl ten posiada całe bogactwo ekspresji, aby wstrząsnąć i poruszyć publiczność (De oratore, 97‑99).
Styl umiarkowany: styl ten wykorzystuje wszystkie figury retoryczne, a zwłaszcza metafory. Wykorzystuje skrajności stylu attyckiego i azjańskiego. (De oratore, 91 - 96).
Wybierz temat mowy, który Cię interesuje. Przygotuj plan swojej wypowiedzi, jednocześnie zastanów się, który styl wymowy jest Ci najbliższy. Pamiętaj o wstępie, który może zawierać inwokację oraz wprowadzenie tematu mowy, rozwinięciu i zakończeniu z podsumowaniem mowy. Mowa powinna budzić emocje u słuchaczy, aby przynieść pożądany efekt.
Słownik pojęć
Akademia Platońska
Akademia Platońska
(z języka greckiego: Ἀκkappaαalfaδdeltaηetaμmuίαalfa), szkoła filozoficzna założona w IV w. p.n.e. przez Platona w gaju Akademosa w Atenach. Była jednym z najważniejszych ośrodków myśli starożytnej. Rozwijano w nim filozofię Platona, ale również między innymi sceptycyzm oraz neoplatonizm (V w.). Po wielu stuleciach działalności Akademii została ostatecznie zamknięta na skutek edyktu cesarza Justyniana w VI wieku.
R16CjSt7bhNhz
Zdjęcie przedstawia mozaikę z domu T. Siminiusa Stephanusa w Pompejach. Obraz przedstawia siedmiu mężczyzn. Pięciu z nich siedzi na białej ławce. Mężczyzna stojący po lewej stronie trzyma za ramię siedzącego obok mężczyznę. Tuż za nimi znajdują się białe kolumny. Obok nich przedstawiono drzewo. W oddali ukazane są fragmenty budynków.
Akademia Platońska, mozaika z domu T. Siminiusa Stephanusa w Pompejach, I w., Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Akademia Platońska, mozaika z domu T. Siminiusa Stephanusa w Pompejach, fresk, Dom T. Siminiusa Stephanusa, Pompeje, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Plato%27s_Academy_mosaic_from_Pompeii.jpg [dostęp 12.05.2022], domena publiczna.
Allobrogowie
Allobrogowie
(z języka greckiego: Ἀλlambdaλlambdaοomicronβbetaρrhoίγgammaωomegaνnu), jedno z najpotężniejszych i najliczniejszych plemion celtyckich, zamieszkujące północną część Gallia Narbonensis między Rodanem, Isarą, Jeziorem Lemańskim i Alpami.
RBXk22OPtDVi2
Zdjęcie przedstawia Denar Alloborgów. Na fotografii ukazane są dwie monety. Moneta z lewej strony ukazane ma różne, nieregularne wzory, zaś moneta znajdująca się po prawej stronie przedstawia wizerunek konia.
cgb (fotograf), denar Alloborgów, I w., wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0
Źródło: cgb, Denar Alloborgów, fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Denier_au_cheval_galopant_et_au_%E2%80%9Ccaduc%C3%A9e%E2%80%9D_frapp%C3%A9_par_les_Allobroges_(R%C3%A9gion_du_Dauphin%C3%A9).jpg [dostęp 12.05.2022], licencja: CC BY-SA 3.0.
Demostenes
Demostenes
(z języka greckiego: Δdeltaηetaμmuοomicronσsigmaθthetaένnuηetaς, Dēmosthénēs), 384 – 322 r. p.n.e., polityk i wybitny mówca ateński. Występował przeciwko Filipowi IIFilip IIFilipowi II i Aleksandrowi, wzywając Ateńczyków do walki i przeciwstawienia się rosnącej w siłę Macedonii. Zachowało się około 60 mów Demostenesa.
R1EyXVGXVAfVT
Ilustracja przedstawia wyrzeźbione popiersie Demostenesa. Mówca ma podłużną twarz, długi nos i wysokie czoło. Jego włosy są krótkie i kręcone. Wąskie usta okala krótki zarost. Rzeźba jest wykonana z białego kamienia.
Eric Gaba, Popiersie greckiego oratora Demostenesa, 280 r. p.n.e., Luwr, Paryż, Francja, wikimedia.org, CC BY‑SA 2.5
Źródło: Eric Gaba, Popiersie greckiego oratora Demostenesa, fotografia, Luwr, Paryż, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Demosthenes_orator_Louvre.jpg [dostęp 12.05.2022], licencja: CC BY-SA 2.5.
Eklektyzm
Eklektyzm
(z języka greckiego: ἐκkappaλlambdaεepsilonκkappaτtauιiotaκkappaός - wybierający od greckiego: ἐκkappaλlambdaέγgammaωomega - wybieram) sposób uprawiania filozofii lub właściwość poglądów, polegające na łączenie w jedną całość różnych teorii, pojęć, metod lub technik.
Ekwici
Ekwici
R1HFw4JBa6TGp1
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa ekwici, które w języku łacińskim brzmi: equites
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa ekwici, które w języku łacińskim brzmi: equites
Wymowa słowa ekwici w języku łacińskim, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Wymowa słowa ekwici w języku łacińskim, licencja: CC BY 3.0.
Wymowa słowa ekwici w języku łacińskim, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Wymowa słowa ekwici w języku łacińskim, licencja: CC BY 3.0.
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa ekwici, które w języku łacińskim brzmi: equites
(z języka łacińskiego: equitēs [od ĕquĕs , ĭtis, m. - jeździec; porównaj: ĕquus, i, m. - koń], stanowili najpierw część wojska rzymskiego. Setka ekwitów stanowiła centurię, centuria dzieliła się na oddziały; podstawową jednostką był oddział dziesięcioosobowy dowodzony przez dziesiętnika, decurio. Liczba centurii stopniowo wzrastała, tak iż stały się one jednostkami wojskowo - politycznymi; mogli do nich wchodzić obywatele posiadający majątek szacowany na sumę 100 000 asów. W okresie podbojów utworzyła się z nich druga obok nobilów uprzywilejowana warstwa ludności, która dorobiła się olbrzymich fortun na dzierżawie podatków państwowych, robotach publicznych i dostawach wojskowych.
RypsAyGH1eGRx
Zdjęcie przedstawia rekonstrukcję jazdy rzymskiej. Na fotografii ukazanych jest czterech mężczyzn, jadących konno. Każdy z nich ma zbroję. W prawej ręce trzymają żółto‑czerwone włócznie, zaś w lewej tarcze. Zaś w lewej ręce znajduje się tarcza. Trzy konie są białe, jeden, znajdujący się po prawej stronie – szary. W tle ukazane są zielone drzewa.
Codrin.B (fotografia), Rekonstrukcja jazdy rzymskiej, 2013 r., Muzeum Augusta Raurica, Augst, Szwajcaria, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0
Źródło: Codrin.B, Rekonstrukcja jazdy rzymskiej, fotografia, Muzeum Augusta Raurica, Augst, dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Roman_Cavalry_Reenactment_-_Roman_Festival_at_Augusta_Raurica_-_August_2013-025.JPG [dostęp 12.05.2022], licencja: CC BY-SA 3.0.
Epikureizm
Epikureizm
doktryna szkoły filozoficznej założonej przez Epikura w Atenach (306 p.n.e. - IV w. n.e.), głosząca taką odmianę hedonizmu, w której do szczęścia prowadzi przyjemność, a jej warunkiem wystarczającym jest brak cierpień.
Etruria
Etruria
dziś Toskania. Kraj w Italii środkowej, równina urozmaicona pagórkami, z główną rzeką Arnus, pocięta licznymi mniejszymi rzeczkami, kanałami i jeziorami, co wpływało na jej urodzajność. Wydobywano tu miedź i cynę, jak również piękne marmury. Kraj zamieszkiwali Etruskowie. W III w. p.n.e. Etruria uległa Rzymowi i straciła swoją odrębność polityczną.
Farsalos
Farsalos
obecnie Farsala, miasto w środkowej Grecji, w regionie Tesalia. W czasach historycznych jedno z głównych miast Tesalii; Od 197 p.n.e. pod kontrolą rzymską; w 48 r. p.n.e. w bitwie pod Farsalą Cezar pokonał Pompejusza Wielkiego.
Filip II
Filip II
( z języka greckiego: Φphiίλlambdaιiotaπpiπpiοomicronς Βbeta΄ ὁ Μmuαalfaκkappaεepsilonδdeltaώνnu; Fílippos II΄ ho Makedṓn), IV w. p.n.e., król Macedonii, wybitny strateg, któremu udało się podporządkować greckie miasta‑państwa; założyciel Związku Korynckiego, ojciec Aleksandra. Zginął w wyniku zamachu, z ręki jednego z gwardzistów.
RfYi78GFWnznj
Ilustracja przedstawia rzeźbę popiersia Filipa II Macedońskiego. Głowa jest skierowana na wprost. Mężczyzna ma kręcone włosy, zakola, kręcone włosy na brodzie i wąsy. Usta ma zamknięte. Wokoło ust ma zmarszczki mimiczne. Zarysowane są łuki brwiowe. Nos rzeźby został utracony. Rogi dolne popiersia również są odłamane. Popiersie jest wykonane z białego kamienia.
Marie‑Lan Nguyen (fotografia), Filip II Macedoński, rzymska kopia greckiego oryginału, IV w. p.n.e., Glyptoteka Carlsberg, Kopenhaga, Dania, wikimedia.org, CC BY‑SA 4.0
Źródło: Marie-Lan Nguyen, Filip II Macedoński, rzymska kopia greckiego oryginału, popiersie, marmur, Glyptoteka Carlsberg, Kopenhaga, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Philip_II_of_Macedon_Ny_Carlsberg_Glyptotek_IN2263.jpg [dostęp 12.05.2022], licencja: CC BY-SA 4.0.
Fulwia
Fulwia
(z języka łacińskiego: Fulvia) córka Marcusa Fulviusa Bambalio z Tusculum. Jej trzecim mężem był Marek Antoniusz. Podczas proskrypcji w 43 r. p.n.e. miała z satysfakcją oglądać odciętą głowę Cycerona.
RXvFiLSIRmw6P
Dzieło autorstwa Pavla Aleksandra Svedomsky, pod tytułem: „Fulwia z głową Cycerona”. Obraz przedstawia leżącą kobietę, która prawą ręką trzyma odciętą głowę mężczyzny leżącą na worku z sianem. Kobieta ubrana jest w białą suknię, przykryta jest żółtą tkaniną. Na dłoniach ma złote pierścienie i bransolety, zaś włosy udekorowane kwiatami. Kobieta leży na niebieskiej szacie. Pokój, w którym się znajduje, ozdobiony jest kwiatami.
Pavel Aleksander Svedomsky, „Fulwia z głową Cycerona”, 1881 r., Muzeum Sztuki, Peresław Zaleski, Rosja, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Pavel Aleksander Svedomsky, Fulwia z głową Cycerona, Olej na płótnie, Muzeum Sztuki, Peresław Zaleski, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Svedomsky-Fulvia.jpg [dostęp 12.05.2022], domena publiczna.
Katon Młodszy
Katon Młodszy
(z języka łacińskiego: Cato Minor, Marcus Porcius Cato Uticensis) - 95 r. p.n.e. - 45 r. p.n.e., polityk i filozof rzymski, jeden z głównych przywódców partii senackiej, zwolennik ustroju republikańskiego. W 65 r. p.n.e. jako kwestor popierał stanowisko Cycerona w sprawie Katyliny, głosował za wyrokiem śmierci dla wszystkich spiskowców, czemu sprzeciwiał się Cezar. Ze wszystkich sił zwalczał triumwirat. W 49 r. stanął po stronie Pompejusza, po którego klęsce uciekł do Afryki, gdzie powierzono mu obronę miasta Utyki. Po klęsce Pompejańczyków pod Thapsus, nie chcąc być świadkiem upadku republiki, popełnił w Utyce samobójstwo.
R1QJABri0R5TZ
Na zdjęciu przedstawiono rzeźbę ukazującą Katona Młodszego. Została ona wykonana z jasnego kamienia. Mężczyzna stoi, w prawej ręce trzyma miecz, a w lewej podtrzymuje szatę, którą ma zarzuconą na głowę. W lewej ręce trzyma również zwój papirusu. Mężczyzna ma zarysowane mięśnie na całym ciele. Jest nagi, a jego ciało częściowo okryte jest długą do ziemi szatą. Głowa jest skierowana w dół, ale oczy patrzą w górę. Twarz zdradza intensywne emocje. Usta są zaciśnięte, czoło i brwi - zmarszczone. Oczy mężczyzny są wyłupiaste, pod nimi znajdują się widoczne cienie. Nos jest prosty. Na twarzy ma zarysowany zarost. Proste włosy wychodzą spod szaty zarzuconej na głowę. Rzeźba stoi na kwadratowym postumencie z imieniem Katona Młodszego w języku francuskim: "Caton d'Utique".
Jean‑Baptiste Roman, François Rude, Jastrow (fotograf) „Rzeźba ukazująca Katona Młodszego”, 1840 r., Luwr, Paryż, Francja, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Jastrow, Jean-Baptiste Roman, François Rude, Rzeźba ukazująca Katona Młodszego, rzeźba, marmur, Luwr, Paryż, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Cato_Utica_Louvre_LP2090.jpg [dostęp 12.05.2022], domena publiczna.
Katylina
Katylina
(z języka łacińskiego: Lucius Sergius Catilina, 108 – 62 r. p.n.e., zubożały patrycjusz rzymski; zwolennik Sulli; 67 – 66 r. p.n.e. namiestnik prowincji Afryki; oskarżony o popełnienie nadużyć i nie dopuszczony do konsulatu usiłował przejąć władzę przez zamach stanu: w 65 r. (udaremniony) i 63 r. — ujawniony przez Cycerona, który wygłosił wówczas cztery słynne mowy przeciw Katylinie; zginął w bitwie pod Pistorią.
Lepidus
Lepidus
(z języka łacińskiego: Marcus Aemilius Lepidus) - około 89 r. p.n.e. - 12 r. p.n.e. stronnik Cezara i zastępca w czasie pobytu Cezara w Hiszpanii. W 46 r. p.n.e. Cezar mianował go konsulem. W 44 r. otrzymał w zarząd prowincję Gallia Narbonensis. W 43 r. został triumwirem z Antoniuszem i Oktawianem i po porozumieniu w Brundisium otrzymał Afrykę. Pokonawszy Sekstusa Pompejusza w 36 r. usiłował zdobyć władzę nad Sycylią, lecz Oktawian przeciągnął wojska na swoją stronę. Od tej chwili Lepidus stracił wszelkie wpływy polityczne, pozostał mu tylko tytuł pontifex maximus [czytaj: pontifeks maksimus].
R18xTfNR4uJQ4
Ilustracja przedstawia rzeźbę popiersia Marcusa Aemiliusa Lepidusa. Mężczyzna na lewym ramieniu ma szatę, która jest spięta okrągłym elementem. Głowę ma skierowaną w lewą stronę. Ma lekko kręcone krótkie włosy, szczupłą twarz i niewielki zarost. Ma prosty nos i zaciśnięte usta. Rzeźba jest wykonana z białego, błyszczącego kamienia.
Shakko (fotograf), Marcus Aemilius Lepidus, replika popiersia z Muzeum Watykańskiego, Muzeum Sztuk Pięknych imienia Puszkina, Moskwa, Rosja, wikimedia.org, CC BY‑SA 4.0
Źródło: Shakko, Marcus Aemilius Lepidus, replika popiersia z Muzeum Watykańskiego, popiersie, marmur, Muzeum Sztuk Pięknych im. Puszkina, Moskwa, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Marcus_Aemilius_Lepidus_(Musei_Vaticani)_replica_in_Pushkin_museum_01_by_shakko.jpg [dostęp 12.05.2022], licencja: CC BY-SA 4.0.
Lista proskrypcyjna
Lista proskrypcyjna
RlhlPPc3ABIxV
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa wygnanie, które w języku łacińskim brzmi: proscriptio
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa wygnanie, które w języku łacińskim brzmi: proscriptio
Wymowa słowa wygnanie w języku łacińskim, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Wymowa słowa wygnanie w języku łacińskim, licencja: CC BY 3.0.
Wymowa słowa wygnanie w języku łacińskim, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Wymowa słowa wygnanie w języku łacińskim, licencja: CC BY 3.0.
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa wygnanie, które w języku łacińskim brzmi: proscriptio
(z języka łacińskiego: proscriptio,-onis, [czytaj: proskriptio] - wygnanie), proskrypcje na wielką skalę wprowadził Sulla w 83 r. p.n.e. Naśladowali go członkowie drugiego triumwiratu: Antoniusz, Oktawian i Lepidus. Ogłoszono wówczas listy proskrypcyjne. Każdy znajdujące się na takiej liście obywatel mógł być zabity, a za jego głowę płacono mordercy dwa talenty. Majątek proskrybowanego był sprzedawany lub darowany przyjaciołom zwycięzcy. Wskutek umieszczenia na liście proskrypcyjnej zginął w 43 r. Cyceron.
Marek Antoniusz
Marek Antoniusz
(z języka łacińskiego: Marcus Antonius) - 82 - 30 r. p.n.e., wódz rzymski, stronnik Cezara, członek II triumwiratu (43 r. p.n.e.). Pokonał zabójców Cezara pod Filippi (42 r. p.n.e.). Od przełomu 37 i 36 r. p.n.e. mąż Kleopatry VII. Zwyciężony w wojnie z Oktawianem w 31 r. p.n.e. pod Akcjum popełnił samobójstwo.
RcwJQEttN7Pon
Ilustracja przedstawia rzeźbę z popiersiem Marka Antoniusza. Na ilustracji znajduje się mężczyzna o krótkich kręconych włosach. Ma on małą głowę, duży nos, zaciśnięte usta oraz mocne barki. Popiersie ustawione jest na postumencie, na którym znajdują się liczby 89 oraz 96. Dzieło stoi na marmurowym stole. Tło zdjęcia jest szare.
Siergiej Sosnowskij (fotograf), Popiersie Marka Antoniusza, 69 - 96 r. n.e., Muzea Watykańskie, Rzym, Włochy, wikimedia.org, CC BY‑SA 4.0
Źródło: Siergiej Sosnowskij, Popiersie Marka Antoniusza, popiersie, marmur, Muzea Watykańskie, Rzym, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Marcus_Antonius_marble_bust_in_the_Vatican_Museums.jpg [dostęp 12.05.2022], licencja: CC BY-SA 4.0.
Pompejusz Wielki
Pompejusz Wielki
(z języka łacińskiego: Cnaeus Pompeius Magnus), 106 – 48 r. p.n.e., rzymski wódz i polityk. Stronnik SulliSullaSulli. W 72 r. p.n.e. pokonał wojska popularów w Hiszpanii (Sertoriusz); w 71 r. p.n.e. wraz z Krassusem, stłumił powstanie Spartakusa; w 67 r. p.n.e. oczyścił Morze Śródziemne z piratów; w latach 66 – 64 r. p.n.e. pokonał króla Pontu, Mitrydatesa VI Eupatora. W 60 r. p.n.e. został skłócony z senatem, zawarł nieformalne porozumienie z Krassusem i Cezarem (I triumwirat); po śmierci Krassusa doszło do wojny z Cezarem (49 r. p.n.e.); po klęsce pod Farsalos (48 r. p.n.e.) Pompejusz uszedł do Egiptu, gdzie został zamordowany.
Sulla
Sulla
(z języka łacińskiego: Lucius Cornelius Sulla), 138 – 79 r. p.n.e., rzymski wódz i polityk; dowódca w I wojnie z Mitrydatesem VI Eupatorem, zmusił go do zawarcia pokoju i zwrotu prowincji Azji; od 82 r. p.n.e., dyktator, przeprowadził wiele reform ustrojowych, między innymi rozszerzył (już w 88 r. p.n.e.) skład senatu z 300 do 600 członków, wprowadzając do niego zasłużonych oficerów swej armii i kwestorów; ograniczył władzę trybunów i zamknął im drogę do dalszych urzędów; w 79 r. p.n.e. złożył władzę i wycofał się z życia politycznego.
Triumwirat
Triumwirat
(z języka łacińskiego: tresviri – trzej mężowie [czytaj: treswiri]), w starożytnym Rzymie kolegium złożone z 3 urzędników; I triumwirat — nowożytne określenie nieformalnego porozumienia zawartego w 60 r. p.n.e. przez Marka Krassusa, Pompejusza Wielkiego i Cezara. Triumwirat został zawiązany w myśl zasady: by nic w republice nie działo się bez ich zgody; jego kresem była śmierć Krassusa oraz Julii, córki Cezara i żony Pompejusza Wielkiego (53 r. p.n.e.).
Słownik pojęć został opracowany na podstawie:
Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990 r.
Oryginalna azetka. Encyklopedia PWN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2016 r.
Notatki ucznia
R3JgGPedclMZZ
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Galeria
RxyWLUlHiz6II
Dzieło pod tytułem: „Marcus Tullius Cicero”, autorstwa Williama Blake. Na środku obrazu ukazana jest głowa mężczyzny, otoczona zielonymi liśćmi, które tworzą okrąg. Mężczyzna skierowany jest w prawą stronę. Po lewej oraz po prawej stronie obrazu ukazani są żołnierze w zbrojach oraz czerwonych szatach. Żołnierz znajdujący się z prawej strony, trzyma w górze miecz. Mężczyzna, znajdujący się po lewej stronie kieruje lewą rękę na portret Marcusa Tulliusa Cicero.
William Blake, „Marcus Tullius Cicero”, 1790‑1810 r., Galeria Sztuki, Manchester, Wielka Brytania, artuk.org, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu)
Źródło: William Blake, Marcus Tullius Cicero, tempera na płótnie, Muzeum Sztuki, Manchester, dostępny w internecie: https://artuk.org/discover/artworks/marcus-tullius-cicero-106-bc43-bc-204466 [dostęp 12.05.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
RsIZj8TBkQP0y
Obraz Josepha Mallorda Williama Turnera, pod tytułem: „Cyceron w swojej willi w Tuskulum”. Na pierwszym planie ukazani są dwaj mężczyźni. Jeden z nich, stojący po lewej stronie ubrany jest na czarno, zaś mężczyzna stojący po prawej stronie ubrany jest na biało. Po prawej stronie mężczyzn znajduje się stół nakryty białym obrusem, na którym znajdują się owoce. W oddali znajduje się panorama miasta i gór. W lewej części obrazu ukazana jest płynąca rzeka.
Joseph Mallord William Turner, „Cyceron w swojej willi w Tuskulum”, 1839 r., Ogrody National Trust, Ascott, Wielka Brytania, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Joseph Mallord William Turner, Cyceron w swojej willi w Tuskulum, Olej na płótnie, Ogrody National Trust, Ascott, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Turner_-_Cicero_at_His_Villa_at_Tusculum,_1535124.jpg [dostęp 12.05.2022], domena publiczna.
R16znIe99Kcz8
Obraz pod tytułem: „Triumf Cycerona”, autorstwa Franciabigio, Alessandro Allori. Ilustracja przedstawia zgromadzenie ludności. Mężczyźni z obrazu są radośni. Pośrodku pierwszego planu stoi posąg siedzącego mężczyzny. Za zgromadzeniem umieszczone są dwie kolumny. Pierwsza z nich jest brązowa, na niej wyrzeźbione są liczne inskrypcje. Na szczycie kolumny znajdującej się z prawej strony stoi złoty posąg. Przedstawia on mężczyznę w zbroi, w lewej ręce trzyma miecz lub włócznię. Mężczyzna ma wzrok skierowany w prawą stronę. W oddali na wzgórzu stoi budynek, do którego prowadzą schody. Jest koloru jasnobrązowego, wpadającego w biel. Zwieńczony jest szpiczastym dachem. Po lewej stronie znajduje się fragment drugiego budynku. Jest on tego samego koloru. Przed budynkiem oraz na schodach stoi tłum ludzi.
Franciabigio, Alessandro Allori, „Triumf Cycerona”, około 1520 r., Willa Medyceuszy, Poggio a Caiano, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Franciabigio, Alessandro Allori, Triumf Cycerona, fresk, Willa Medyceuszy, Poggio a Caiano, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Franciabigio_-_The_Triumph_of_Cicero_-_WGA08193.jpg [dostęp 12.05.2022], domena publiczna.
RRWziaQGDmW3T
Obraz autorstwa Francisca Maura y Montaner, pod tytułem: „Fulwia i Marek Antoniusz (Zemsta Fulwii)”. Po prawej stronie obrazu znajduje się mężczyzna trzymający tacę, na której znajduje się obcięta głowa Cycerona. Naprzeciwko niego stoi kobieta, która jest lekko pochylona, wyciąga lewą rękę w stronę tacy. Jest to Fulwia. Kobieta ubrana jest w jasne szaty, przygląda się ona głowie z uśmiechem. Mężczyzna zaś ma na sobie czerwoną szatę. Po lewej stronie obrazu siedzą mężczyźni. Pierwszy z nich, ubrany w białą szatę, lewą ręką wskazuje na tacę. Po jego prawej stronie znajduje się stół, na którym stoi kielich. Tuż obok stołu siedzi mężczyzna w zielonej szacie. Lewą ręką podpiera głowę. Za nim stoi pochylony mężczyzna, a obok leży kolejny. Na trzecim planie obrazu, po lewej stronie znajdują się cztery kobiety. Jedna z nich trzyma tacę z jedzeniem. Po prawej stronie przedstawiono schody, wzdłuż których znajdują się kolumny.
Francisco Maura y Montaner, „Fulwia i Marek Antoniusz (Zemsta Fulwii)”, 1888 r., Muzeum Prado, Madryt, Hiszpania, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Francisco Maura y Montaner, Fulwia i Marek Antoniusz (Zemsta Fulwii), Olej na płótnie, Muzeum Prado, Madryt, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Fulvia_y_Marco_Antonio,_o_La_venganza_de_Fulvia_(Museo_del_Prado).jpg [dostęp 12.05.2022], domena publiczna.
RO5232xTppGVW
Zdjęcie ukazuje pomnik autorstwa Jean‑Antoine Houdon, pod tytułem: „Cyceron jako senator”. Na fotografii znajduje się biały pomnik mężczyzny. Jest on ubrany w długą szatę. W lewej ręce trzyma zwój papirusu, zaś palcem prawej dłoni wskazuje przed siebie. Jego głowa odwrócona jest w lewą stronę.
Jean‑Antoine Houdon, „Cyceron jako senator”, około 1803 r., Luwr, Paryż, Francja, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0
Źródło: Jean Antoine Houdon, Cyceron jako senator, rzeźba, Luwr, Paryż, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Jean_Antoine_Houdon_Ciceron.JPG [dostęp 12.05.2022], licencja: CC BY-SA 3.0.
R14OaFkrPg6Ml
Zdjęcie przedstawia stronę tytułową rozprawy „Ad Atticum”. Na stronie znajduje się napis „M.TULLII CICERONIS EPISTOLARUM AD ATTICUM LIBRI XVI. AD QUINTUM FRATREM III AD. M. BRUTUM UNUS.” Pod długą, czarną linią znajduje się kolejny napis: „EX RECENSIONE JO.AUG. ERNESTI”. Poniżej, po prawej stronie znajduje się fioletowa pieczęć. Obok znajduje się szkic drzewa. Poniżej pieczęci znajduje się kolejna, okrągła pieczęć, w której znajduje się numer „122/ I”, a poniżej czarny podpis: „Muczkowski”. Poniżej pod czarną długą linią widnieje kolejny tekst: „WIRCEBUROI, Sumtibus JOAN, JACOBI STAHEL, MDCC LXXX”. "Litery wydrukowane zostały na szarym tle.
Marek Tulliusz Cyceron, Strona tytułowa rozprawy „Ad Atticum”, druk. 1780 r., Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa, jbc.bj.uj.edu.pl, domena publiczna
Źródło: Marek Tulliusz Cyceron, Strona tytułowa rozprawy „Ad Atticum”, ilustracja, Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa, dostępny w internecie: https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/559917/edition/542556/content [dostęp 12.05.2022], domena publiczna.
R16CjSt7bhNhz
Zdjęcie przedstawia mozaikę z domu T. Siminiusa Stephanusa w Pompejach. Obraz przedstawia siedmiu mężczyzn. Pięciu z nich siedzi na białej ławce. Mężczyzna stojący po lewej stronie trzyma za ramię siedzącego obok mężczyznę. Tuż za nimi znajdują się białe kolumny. Obok nich przedstawiono drzewo. W oddali ukazane są fragmenty budynków.
Akademia Platońska, mozaika z domu T. Siminiusa Stephanusa w Pompejach, I w., Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Akademia Platońska, mozaika z domu T. Siminiusa Stephanusa w Pompejach, fresk, Dom T. Siminiusa Stephanusa, Pompeje, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Plato%27s_Academy_mosaic_from_Pompeii.jpg [dostęp 12.05.2022], domena publiczna.
RBXk22OPtDVi2
Zdjęcie przedstawia Denar Alloborgów. Na fotografii ukazane są dwie monety. Moneta z lewej strony ukazane ma różne, nieregularne wzory, zaś moneta znajdująca się po prawej stronie przedstawia wizerunek konia.
cgb (fotograf), denar Alloborgów, I w., wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0
Źródło: cgb, Denar Alloborgów, fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Denier_au_cheval_galopant_et_au_%E2%80%9Ccaduc%C3%A9e%E2%80%9D_frapp%C3%A9_par_les_Allobroges_(R%C3%A9gion_du_Dauphin%C3%A9).jpg [dostęp 12.05.2022], licencja: CC BY-SA 3.0.
R1EyXVGXVAfVT
Ilustracja przedstawia wyrzeźbione popiersie Demostenesa. Mówca ma podłużną twarz, długi nos i wysokie czoło. Jego włosy są krótkie i kręcone. Wąskie usta okala krótki zarost. Rzeźba jest wykonana z białego kamienia.
Eric Gaba, Popiersie greckiego oratora Demostenesa, 280 r. p.n.e., Luwr, Paryż, Francja, wikimedia.org, CC BY‑SA 2.5
Źródło: Eric Gaba, Popiersie greckiego oratora Demostenesa, fotografia, Luwr, Paryż, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Demosthenes_orator_Louvre.jpg [dostęp 12.05.2022], licencja: CC BY-SA 2.5.
RypsAyGH1eGRx
Zdjęcie przedstawia rekonstrukcję jazdy rzymskiej. Na fotografii ukazanych jest czterech mężczyzn, jadących konno. Każdy z nich ma zbroję. W prawej ręce trzymają żółto‑czerwone włócznie, zaś w lewej tarcze. Zaś w lewej ręce znajduje się tarcza. Trzy konie są białe, jeden, znajdujący się po prawej stronie – szary. W tle ukazane są zielone drzewa.
Codrin.B (fotografia), Rekonstrukcja jazdy rzymskiej, 2013 r., Muzeum Augusta Raurica, Augst, Szwajcaria, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0
Źródło: Codrin.B, Rekonstrukcja jazdy rzymskiej, fotografia, Muzeum Augusta Raurica, Augst, dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Roman_Cavalry_Reenactment_-_Roman_Festival_at_Augusta_Raurica_-_August_2013-025.JPG [dostęp 12.05.2022], licencja: CC BY-SA 3.0.
RfYi78GFWnznj
Ilustracja przedstawia rzeźbę popiersia Filipa II Macedońskiego. Głowa jest skierowana na wprost. Mężczyzna ma kręcone włosy, zakola, kręcone włosy na brodzie i wąsy. Usta ma zamknięte. Wokoło ust ma zmarszczki mimiczne. Zarysowane są łuki brwiowe. Nos rzeźby został utracony. Rogi dolne popiersia również są odłamane. Popiersie jest wykonane z białego kamienia.
Marie‑Lan Nguyen (fotografia), Filip II Macedoński, rzymska kopia greckiego oryginału, IV w. p.n.e., Glyptoteka Carlsberg, Kopenhaga, Dania, wikimedia.org, CC BY‑SA 4.0
Źródło: Marie-Lan Nguyen, Filip II Macedoński, rzymska kopia greckiego oryginału, popiersie, marmur, Glyptoteka Carlsberg, Kopenhaga, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Philip_II_of_Macedon_Ny_Carlsberg_Glyptotek_IN2263.jpg [dostęp 12.05.2022], licencja: CC BY-SA 4.0.
RXvFiLSIRmw6P
Dzieło autorstwa Pavla Aleksandra Svedomsky, pod tytułem: „Fulwia z głową Cycerona”. Obraz przedstawia leżącą kobietę, która prawą ręką trzyma odciętą głowę mężczyzny leżącą na worku z sianem. Kobieta ubrana jest w białą suknię, przykryta jest żółtą tkaniną. Na dłoniach ma złote pierścienie i bransolety, zaś włosy udekorowane kwiatami. Kobieta leży na niebieskiej szacie. Pokój, w którym się znajduje, ozdobiony jest kwiatami.
Pavel Aleksander Svedomsky, „Fulwia z głową Cycerona”, 1881 r., Muzeum Sztuki, Peresław Zaleski, Rosja, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Pavel Aleksander Svedomsky, Fulwia z głową Cycerona, Olej na płótnie, Muzeum Sztuki, Peresław Zaleski, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Svedomsky-Fulvia.jpg [dostęp 12.05.2022], domena publiczna.
R1QJABri0R5TZ
Na zdjęciu przedstawiono rzeźbę ukazującą Katona Młodszego. Została ona wykonana z jasnego kamienia. Mężczyzna stoi, w prawej ręce trzyma miecz, a w lewej podtrzymuje szatę, którą ma zarzuconą na głowę. W lewej ręce trzyma również zwój papirusu. Mężczyzna ma zarysowane mięśnie na całym ciele. Jest nagi, a jego ciało częściowo okryte jest długą do ziemi szatą. Głowa jest skierowana w dół, ale oczy patrzą w górę. Twarz zdradza intensywne emocje. Usta są zaciśnięte, czoło i brwi - zmarszczone. Oczy mężczyzny są wyłupiaste, pod nimi znajdują się widoczne cienie. Nos jest prosty. Na twarzy ma zarysowany zarost. Proste włosy wychodzą spod szaty zarzuconej na głowę. Rzeźba stoi na kwadratowym postumencie z imieniem Katona Młodszego w języku francuskim: "Caton d'Utique".
Jean‑Baptiste Roman, François Rude, Jastrow (fotograf) „Rzeźba ukazująca Katona Młodszego”, 1840 r., Luwr, Paryż, Francja, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Jastrow, Jean-Baptiste Roman, François Rude, Rzeźba ukazująca Katona Młodszego, rzeźba, marmur, Luwr, Paryż, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Cato_Utica_Louvre_LP2090.jpg [dostęp 12.05.2022], domena publiczna.
R18xTfNR4uJQ4
Ilustracja przedstawia rzeźbę popiersia Marcusa Aemiliusa Lepidusa. Mężczyzna na lewym ramieniu ma szatę, która jest spięta okrągłym elementem. Głowę ma skierowaną w lewą stronę. Ma lekko kręcone krótkie włosy, szczupłą twarz i niewielki zarost. Ma prosty nos i zaciśnięte usta. Rzeźba jest wykonana z białego, błyszczącego kamienia.
Shakko (fotograf), Marcus Aemilius Lepidus, replika popiersia z Muzeum Watykańskiego, Muzeum Sztuk Pięknych imienia Puszkina, Moskwa, Rosja, wikimedia.org, CC BY‑SA 4.0
Źródło: Shakko, Marcus Aemilius Lepidus, replika popiersia z Muzeum Watykańskiego, popiersie, marmur, Muzeum Sztuk Pięknych im. Puszkina, Moskwa, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Marcus_Aemilius_Lepidus_(Musei_Vaticani)_replica_in_Pushkin_museum_01_by_shakko.jpg [dostęp 12.05.2022], licencja: CC BY-SA 4.0.
RcwJQEttN7Pon
Ilustracja przedstawia rzeźbę z popiersiem Marka Antoniusza. Na ilustracji znajduje się mężczyzna o krótkich kręconych włosach. Ma on małą głowę, duży nos, zaciśnięte usta oraz mocne barki. Popiersie ustawione jest na postumencie, na którym znajdują się liczby 89 oraz 96. Dzieło stoi na marmurowym stole. Tło zdjęcia jest szare.
Siergiej Sosnowskij (fotograf), Popiersie Marka Antoniusza, 69 - 96 r. n.e., Muzea Watykańskie, Rzym, Włochy, wikimedia.org, CC BY‑SA 4.0
Źródło: Siergiej Sosnowskij, Popiersie Marka Antoniusza, popiersie, marmur, Muzea Watykańskie, Rzym, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Marcus_Antonius_marble_bust_in_the_Vatican_Museums.jpg [dostęp 12.05.2022], licencja: CC BY-SA 4.0.
R88lWslLjd68W
Na obrazie Paolo Barbotti, "Cyceron odkrywa grób Archimedesa", na pierwszy plan wysuwa się mężczyzna w białej szacie i czerwonej todze, wskazujący otwartą ręką na ziemię. W ziemi jest wykopany głęboki dół. Wokół niego zgromadzili się ludzie, świadkowie wydarzenia. Twarze większości są zwrócone w kierunku mężczyzny i zdradzają poruszenie. Są wśród nich między innymi: starzec z długą, siwą brodą, pokazujący dłonią na grób, kobieta trzymająca na rękach dziecko, mężczyzna w hełmie, który patrzy poza obraz, osoba klęcząca na ziemi i trzymająca zwoje papirusu. Z lewej strony siedzi nagi mężczyzna, ma skierowaną głowę w lewo, patrzy poza obraz. Z lewej strony obrazu stoi fragment muru z dwoma kolumnami. Obok jednej kolumny klęczy kobieta, przytrzymując się jej prawą ręką. Ma rozchylone usta i patrzy w kierunku mężczyzny w czerwonej todze. Na murze rosną zielone rośliny. Tło stanowi po lewej stronie wzgórze z budynkami, a po prawej - morze oraz osoby stojące na jego brzegu. Nad nim maluje się jasnoniebieskie niebo.
Fulvio314 (fotograf), Paolo Barbotti, Cyceron odkrywa grób Archimedesa, 1853 r., Muzea Obywatelskie, Pawia, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Fulvio314, Paolo Barbotti, Cyceron odkrywa grób Archimedesa, 1853, Olej na płótnie, Muzea Obywatelskie, Pawia, Włochy, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Cicero_discovering_tomb_of_Archimedes_(_Paolo_Barbotti_).jpeg#/media/File:Cicero_discovering_tomb_of_Archimedes_(_Paolo_Barbotti_).jpeg [dostęp 24.08.2022], domena publiczna.
R1cuoW0Ey84BK
Alonso de Mendoza (fotograf), Cesare Maccari, Cyceron przemawiający w senacie. Obraz przedstawia okrągłą salę, w której znajduje się zgromadzenie mężczyzn. Na środku pomieszczenia, po lewej stronie obrazu znajduje się mężczyzna. Otaczają go mężczyźni siedzący na brązowych krzesłach. Wszyscy ubrani są w białe, długie szaty.
Alonso de Mendoza (fotograf), Cesare Maccari, Cyceron przemawiający w senacie, 1889 r., Pałac Madama, Turyn, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Cyceron przemawiający w senacie, 1889, Fresk, Pałac Madama, Turyn, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Maccari-Cicero.jpg#/media/File:Maccari-Cicero.jpg [dostęp 24.08.2022], domena publiczna.
Bibliografia
Cicero M. T., In Catalinam 1 - 4 [w:] https://www.loebclassics.com/view/marcus_tullius_cicero-in_catilinam_i_iv/1976/pb_LCL324.33.xml [dostęp: 09.09.2022 r.].
Cytowska M., Szelest H., Historia literatury starożytnej, Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa 2006 r.
Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990 r.
Oryginalna azetka. Encyklopedia PWN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2016 r.
Stabryła S., Historia Literatury Starożytnej Grecji i Rzymu, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 2002 r.
