70 p.n.e.-19 p.n.e. – okres życia WergiliuszaWergiliuszWergiliusza;
ok. 100 p.n.e. - zm. 24 p.n.e. – okres życia Korneliusza NeposaKorneliusz NeposKorneliusza Neposa;
43 p.n.e.-17 lub 18 n.e. – okres życia OwidiuszaOwidiuszOwidiusza;
65 r. p.n.e.-8 r. p.n.e. – okres życia HoracegoHoracyHoracego;
85 r. p.n.e.-43 p.n.e. – okres życia Publiusza SyrusaPubliusz SyrusPubliusza Syrusa;
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela.
R11yC4tcN4Z821
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń: 1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego: i) formy czasowników nieregularnych: – esse i wybrane composita (possum,prosum, adsum, absum); – volo, nolo; – eo i wybrane composita (abeo, redeo, obeo); – fero i wybrane composita (affero, aufero, differo); – tollo; – fio; – verba defectiva: odi, memini, coepi; – verba deponentia i semideponentia.
Nauczysz się
rozpoznawać i tworzyć czasowniki złożonych z sum, esse, fui;
tłumaczyć i tworzyć zdania z wykorzystaniem czasowników złożonych.
konstruować formy morfologiczne (czasowniki nieregularne, czasowniki złożone);
wykonać samodzielny przekład na język polski łacińskiego tekstu, korzystając ze słownika łacińsko‑polskiego.
CZASOWNIKI ZŁOŻONE (VERBA COMPOSITA) Z ESSE
W języku łacińskim wyróżniamy kilka czasowników złożonych ze słowem esse (być). Należą do nich:
Verba compositaVerba compositaVerba composita z esse zazwyczaj odmieniają się w prosty sposób: przedrostekPrzedrostekprzedrostek pozostaje niezmieniony, natomiast sam czasownik esse odmienia się regularnie. Wyjątek stanowią czasowniki possum (móc, potrafić) oraz prosum (pomagać). W tych przypadkach przedrostki podczas odmiany zmieniają się, co czyni odmianę czasowników nieregularną. Przyjrzyj się odmianie tych czasowników w czasie teraźniejszym:
(70 r. p.n.e. – 19 r. p.n.e.) rzymski poeta, który posiada rangę jednego z najsłynniejszych artystów świata. Autor Eneidy, Georgik, Bukolik i Drobiazgów.
mceca18e7aca384cb_0000000000009
(100 r p.n.e. – 24 r p.n.e.) rzymski historyk i biograf. Autor jednych z pierwszych znanych biografii, choć to nie on wymyślił ten gatunek literatury. Napisał pełną biografię Cycerona, a także wiele innych krótkich, kilkustronicowych biografii.
mceca18e7aca384cb_0000000000010
(43 r p.n.e. – 17 r p.n.e.) poeta rzymski, często określany mianem najwybitniejszego elegika starożytności. Uważany jest – obok Wergiliusza i Horacego – za jedną z najważniejszych postaci w dziejach poezji łacińskiej i europejskiej.
mceca18e7aca384cb_0000000000011
żyjący w I wieku p.n.e., wyzwoleniec, ostatni wybitny przedstawiciel teatru Republiki rzymskiej[2], twórca aforyzmów oraz twórca, odtwórca, a także improwizator mimów literackich na scenie.
mceca18e7aca384cb_0000000000012
(65 r p.n.e. – 8 r p.n.e.) poeta rzymski, często określany mianem największego łacińskiego liryka i mistrza satyry[1]. W czasach cesarza Augusta, w których żył i tworzył, sławą przewyższał go jedynie Wergiliusz[2]. Napisał 162 utwory poetyckie, liczące łącznie 7816 wersów, zebrane w czterech zbiorach – Epodach, Satyrach, Odach i Listach.
mceca18e7aca384cb_0000000000118
QUĪNTUS SCHOLAM FREQUENTAT
Przeczytaj tekst łaciński, następnie wykonaj zadania.
Quīntus novem annōs nātus est. Ūna cum amīcīs scholam frequentat. In scholā multī puerī adsunt, sed puellae absunt. In scholīs Rōmānīs puellae dēsunt, nam puellae domī manent. Magister scholae est servus Graecus, nōmen eius est Diodōrus. In scholīs Rōmānīs saepe servī Graecī magistrī sunt. Quīntus cum amīcīs nōn sōlum discit, sed etiam multōs lūdōs excōgitat. Puerīs saepe Pūblius, puer magnus et laetus, praeest. Sed hodiē puerī maestī sunt, nam Pūblius in scholā abest. Fortasse Pūblius aeger est – Quīntus cōgitat. Itaque amīcum vīsitāre et eīprōdessepossum.
Na podstawiemceca18e7aca384cb_0000000000013Na podstawie
R1A0H3xKDgvYk1
RvTJtZPHboLz2
mceca18e7aca384cb_0000000000013
J. Wolsza, Rudimenta linguae Latinae, Gliwice 2013.
mceca18e7aca384cb_0000000000175
Zadania
RSMnUOCHTXRMJ
Ćwiczenie 1
Ruq9yK1KPDUvC
Ćwiczenie 2
Ćwiczenie 3
R1EMjNtIJZHZl
RFXf9pUWp0rUI
R1CxduxmELwcY
Ćwiczenie 4
Wskaż polskie odpowiedniki łacińskich form pochodzących od czasowników złożonych z sum, esse, fui. Possumus. Możliwe odpowiedzi: 1. brakuje jej 2.pomagasz 3. stoję na czele 4. brać udział, 5. jest daleko 6. możemy. Abest. Możliwe odpowiedzi: 1. brakuje jej 2.pomagasz 3. stoję na czele 4. brać udział, 5. jest daleko 6. możemy. Praesum. Możliwe odpowiedzi: 1. brakuje jej 2.pomagasz 3. stoję na czele 4. brać udział, 5. jest daleko 6. możemy. Prodes. Możliwe odpowiedzi: 1. brakuje jej 2.pomagasz 3. stoję na czele 4. brać udział, 5. jest daleko 6. możemy. Interesse. Możliwe odpowiedzi: 1. brakuje jej 2.pomagasz 3. stoję na czele 4. brać udział, 5. jest daleko 6. możemy. Deest. Możliwe odpowiedzi: 1. brakuje jej 2.pomagasz 3. stoję na czele 4. brać udział, 5. jest daleko 6. możemy.
Wskaż polskie odpowiedniki łacińskich form pochodzących od czasowników złożonych z sum, esse, fui. Possumus. Możliwe odpowiedzi: 1. brakuje jej 2.pomagasz 3. stoję na czele 4. brać udział, 5. jest daleko 6. możemy. Abest. Możliwe odpowiedzi: 1. brakuje jej 2.pomagasz 3. stoję na czele 4. brać udział, 5. jest daleko 6. możemy. Praesum. Możliwe odpowiedzi: 1. brakuje jej 2.pomagasz 3. stoję na czele 4. brać udział, 5. jest daleko 6. możemy. Prodes. Możliwe odpowiedzi: 1. brakuje jej 2.pomagasz 3. stoję na czele 4. brać udział, 5. jest daleko 6. możemy. Interesse. Możliwe odpowiedzi: 1. brakuje jej 2.pomagasz 3. stoję na czele 4. brać udział, 5. jest daleko 6. możemy. Deest. Możliwe odpowiedzi: 1. brakuje jej 2.pomagasz 3. stoję na czele 4. brać udział, 5. jest daleko 6. możemy.
Ułóż czasowniki złożone z esse tak, by odpowiadały polskim tłumaczeniom:
brać udział, jest daleko, możemy, brakuje jej, stoję na czele, pomagasz
possumus
abest
praesum
prodes
interesse
deest
R1FZQs5FFcvmf
Ćwiczenie 5
Połącz w pary formy czasowników złożonych z ich polskimi tłumaczeniami. potestis Możliwe odpowiedzi: 1. bierze udział, 2. są daleko, 3. możecie, 4. pomagamy, 5. brakuje jej, 6. być w środku absunt Możliwe odpowiedzi: 1. bierze udział, 2. są daleko, 3. możecie, 4. pomagamy, 5. brakuje jej, 6. być w środku inesse Możliwe odpowiedzi: 1. bierze udział, 2. są daleko, 3. możecie, 4. pomagamy, 5. brakuje jej, 6. być w środku prosumus Możliwe odpowiedzi: 1. bierze udział, 2. są daleko, 3. możecie, 4. pomagamy, 5. brakuje jej, 6. być w środku interest Możliwe odpowiedzi: 1. bierze udział, 2. są daleko, 3. możecie, 4. pomagamy, 5. brakuje jej, 6. być w środku deest Możliwe odpowiedzi: 1. bierze udział, 2. są daleko, 3. możecie, 4. pomagamy, 5. brakuje jej, 6. być w środku
Połącz w pary formy czasowników złożonych z ich polskimi tłumaczeniami. potestis Możliwe odpowiedzi: 1. bierze udział, 2. są daleko, 3. możecie, 4. pomagamy, 5. brakuje jej, 6. być w środku absunt Możliwe odpowiedzi: 1. bierze udział, 2. są daleko, 3. możecie, 4. pomagamy, 5. brakuje jej, 6. być w środku inesse Możliwe odpowiedzi: 1. bierze udział, 2. są daleko, 3. możecie, 4. pomagamy, 5. brakuje jej, 6. być w środku prosumus Możliwe odpowiedzi: 1. bierze udział, 2. są daleko, 3. możecie, 4. pomagamy, 5. brakuje jej, 6. być w środku interest Możliwe odpowiedzi: 1. bierze udział, 2. są daleko, 3. możecie, 4. pomagamy, 5. brakuje jej, 6. być w środku deest Możliwe odpowiedzi: 1. bierze udział, 2. są daleko, 3. możecie, 4. pomagamy, 5. brakuje jej, 6. być w środku
Połącz w pary formy czasowników złożonych z ich polskimi tłumaczeniami.
brakuje jej, być w środku, pomagamy, są daleko, bierze udział, możecie
potestis
absunt
inesse
prosumus
interest
deest
R1FQvlsFflabc
Ćwiczenie 6
RpQNILIABKMP2
Ćwiczenie 7
mceca18e7aca384cb_0000000000203
Słowniki
Słownik pojęć
Horacy
Horacy
(65 r p.n.e. – 8 r p.n.e.) poeta rzymski, często określany mianem największego łacińskiego liryka i mistrza satyry[1]. W czasach cesarza Augusta, w których żył i tworzył, sławą przewyższał go jedynie Wergiliusz[2]. Napisał 162 utwory poetyckie, liczące łącznie 7816 wersów, zebrane w czterech zbiorach – Epodach, Satyrach, Odach i Listach.
Korneliusz Nepos
Korneliusz Nepos
(100 r p.n.e. – 24 r p.n.e.) rzymski historyk i biograf. Autor jednych z pierwszych znanych biografii, choć to nie on wymyślił ten gatunek literatury. Napisał pełną biografię Cycerona, a także wiele innych krótkich, kilkustronicowych biografii.
Owidiusz
Owidiusz
(43 r p.n.e. – 17 r p.n.e.) poeta rzymski, często określany mianem najwybitniejszego elegika starożytności. Uważany jest – obok Wergiliusza i Horacego – za jedną z najważniejszych postaci w dziejach poezji łacińskiej i europejskiej.
Przedrostek
Przedrostek
W językoznawstwie jest to fragment wyrazu (tzw. morfem) dodawany do początku słowa podstawowego lub jego rdzenia (czyli do podstawy słowotwórczej), służący tworzeniu wyrazów pochodnych.
Publiusz Syrus
Publiusz Syrus
żyjący w I wieku p.n.e., wyzwoleniec, ostatni wybitny przedstawiciel teatru Republiki rzymskiej[2], twórca aforyzmów oraz twórca, odtwórca, a także improwizator mimów literackich na scenie.
Wergiliusz
Wergiliusz
(70 r. p.n.e. – 19 r. p.n.e.) rzymski poeta, który posiada rangę jednego z najsłynniejszych artystów świata. Autor Eneidy, Georgik, Bukolik i Drobiazgów.
Verba composita
Verba composita
Czasowniki składające się z nieodmiennego przedrostka (ad, ob, ab, in, inter, prae, pro) oraz odmiennej formy czasownika posiłkowego esse.
Słownik łacińsko‑polski
RiHPBTfXC1ohJ1
mceca18e7aca384cb_0000000000216
Galeria dzieł sztuki
R1A0H3xKDgvYk1
RlYL9PIP2ClfM1
RhXhxe5i7Xp0M1
R1SCWOH7yXUvC1
RT9NxjVhQF7i01
mceca18e7aca384cb_0000000000222
Bibliografia
J. Wolsza, Rudimenta linguae Latinae, Gliwice 2013.
J. Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Warszawa 2013.
H. Wolanin, Gramatyka opisowa klasycznej łaciny w ujęciu strukturalnym, Kraków 2012.
A. Świderkówna (red.), Słownik pisarzy antycznych, Warszawa 2001.
L. Winniczuk (red.), Słownik kultury antycznej, Warszawa 1986.