Człowiek w grupie społecznej
Definiować grupę społeczną.
Identyfikować grupy społeczne ze względu na ich cechy charakterystyczne.
Przedstawiać funkcjonowanie grupy koleżeńskiej.
Analizować grupę koleżeńską pod kątem podobieństw i różnić do innych grup społecznych.
Formułować wnioski na temat roli współpracy w grupie na funkcjonowanie grupy.
Oceniać rolę współpracy w grupie dla funkcjonowania grupy społecznej.
Wprowadzenie
Człowiek nie jest samotną wyspą. Stwierdzenie to oznacza, że od urodzenia aż do śmierci człowiek żyje w społeczności i jest jej integralną częścią. Społeczność ta jest naturalnym środowiskiem rozwoju jednostki w różnych wymiarach - biologicznym, psychicznym czy społecznym. Tylko w relacjach z innymi ludźmi - poprzez tworzenie z nimi różnego rodzaju więzi - człowiek uczy się być człowiekiem.
Grupa społeczna
Za grupę społecznągrupę społeczną uważamy zbiorowość składającą się z kilku osób (co najmniej trzech), które pozostają między sobą w interakcji (łączą ich stałe więzi). Atrybutami grupy są:
realizowanie określonych zadań i dążenie do określonych celów oraz uznawanie wspólnych wartości;
świadomość bycia grupą;
wewnętrzna struktura grupy.
Rodzaje grup społecznych
Grupy dzielimy ze względu na:
wielkość
grupy małe - charakteryzują się małą ilością członków (do kilkunastu osób), prostą strukturą wewnętrzną, zachodzą w niej osobiste interakcje, a więzi między jej członkami są silne;
grupy duże – charakteryzują się dużą liczebnością członków, a bezpośrednie kontakty między jej członkami, podobnie jak łączące ich więzi, są ograniczone; grupa ta posiada rozbudowaną strukturę wewnętrzną, a w celu koordynacji działań jej członków przybiera sformalizowaną strukturę (opartą na regulaminach i przepisach);
sformalizowanie
grupy formalne - charakteryzują się posiadaniem określonej wewnętrznej struktury, sformalizowanymi stosunkami między członkami grupy, cele istnienia grupy, podobnie jak normy postępowania jej członków, są wyznaczone przepisami lub aktami prawnymi; grupy te powstają najczęściej w celu realizacji określonego zadania;
grupy nieformalne – charakteryzują się niesformalizowaną strukturą, są zakładane spontanicznie (np. z powodu wspólnych zainteresowań), a struktura grup nie jest określona normami prawnymi; działalność takich grup opiera się na wzajemnych relacjach jej członków;
więzi między członkami
grupy pierwotne - charakteryzują się bardzo ścisłymi relacjami między członkami, wynikającymi ze stosunków osobistych lub bliskiej współpracy, grupy te cechuje mała liczebność, względna trwałość oraz bezpośrednie kontakty członków, zaś przynależność do grupy nie zawsze jest dobrowolna, ponieważ może wynikać z więzów krwi;
grupy wtórne – grupy te tworzone są, by osiągnąć określony cel, a przynależność do nich wynika najczęściej ze wspólnych zainteresowań lub interesów;
charakter członkostwa
grupy zamknięte (ekskluzywne) - przynależność do takich grup jest ograniczona ze względu na konieczność spełnienia pewnych kryteriów (np. status majątkowy, społeczny, wykształcenie, rodzaj wykonywanego zawodu);
grupy otwarte (inkluzywne) – są ogólnodostępne, otwarte dla wszystkich zainteresowanych uczestnictwem w takich grupach, nie wymagają spełnienia jakichkolwiek kryteriów przyjęcia.
Grupa koleżeńska
Grupą koleżeńskąGrupą koleżeńską nazywamy grupę bliskich sobie ludzi złożoną przeważnie z dzieci lub młodzieży mieszkającej w bliskim sąsiedztwie.
Grupę koleżeńską cechuje:
spontaniczny sposób powstawania (nie są przez nikogo celowo i świadomie organizowane) najczęściej na terenie podwórka lub szkoły (zwłaszcza w poszczególnych klasach szkolnych);
tworzenie w wyniku wzajemnego poznania i porozumienia się, czyli w warunkach interakcji (wzajemnych oddziaływań), chociaż nie oznacza to, że wszyscy członkowie są w równym stopniu ze sobą zaprzyjaźnieni;
przynależność osób o podobnych upodobaniach i zainteresowaniach, pokrewieństwie kulturowym;
istnienie w celu umożliwienia jej członkom przebywania razem i przyjemnego spędzania czasu wolnego (np. rozmowy towarzyskie, wspólna zabawa).
Grupa koleżeńska jest też ważnym środowiskiem ze względu na jej wpływ socjalizujący na jednostkę. Grupa ta jest źródłem doświadczeń odmiennych od tych, z którymi dzieci i młodzież spotykają się w rodzinie oraz szkole. To tu młody człowiek uczy się relacji z rówieśnikami, dowiaduje się, co to przyjaźń, na czym polega i jak przebiega współpraca grupowa czy czym jest szeroko rozumiany konflikt.
Wśród funkcji grupy koleżeńskiej o charakterze socjalizującym możemy wyróżnić:
kształtowanie aktywności jednostek w zakresie społecznym, kulturalnym i innym;
ułatwianie kontaktów interpersonalnych z innymi osobami a w szczególności z innymi członkami grupy;
zaspokajanie potrzeby aprobaty i uznania poszczególnych członków danej grupy rówieśniczej;
konstruktywne współzawodnictwo oparte na pozytywnych relacjach i zdrowej rywalizacji z innymi;
pobudzanie do rozwijania zainteresowań, pasji, upodobań i talentów poszczególnych członków danej grupy koleżeńskiej;
umożliwianie kontaktów towarzyskich członkom grupy poprzez organizację lub uczestnictwo w imprezach, itp.;
zaspokajanie określonych potrzeb emocjonalnych członków danej grupy rówieśniczej;
zapełnianie czasu wolnego uczestników poszczególnych grup rówieśniczych.
Grupa koleżeńska nie posiada natomiast silnej organizacji wewnętrznej. Brak tu hierarchicznej zależności członków, nie ma wyraźnie skrystalizowanej grupy przywódczej, a relacje między jej członkami stale się zmieniają.
Współpraca w grupie
Jednym z aspektów istnienia grup społecznych jest nawiązanie współpracy między jej członkami. Jest to działanie konieczne dla realizacji celów, dla których grupa istnieje. Członkowie grupy muszą więc umieć wchodzić ze sobą w takie interakcje, które umożliwią im połączenie sił i zasobów, czego efektem będzie realizacja określonego celu bądź wykonanie określonego zadania.
Podstawą funkcjonowania każdej grupy jest zdolność jej członków do komunikacji. Rozumiemy przez to nie tylko prostą wymianę informacji i dbanie o ich stały przepływ. Komunikacja to także jasne formułowanie wypowiedzi, określenie swoich potrzeb czy precyzowanie wymagań. Takie postępowanie pozwala zapobiegać nieporozumieniom. Warunkiem skutecznej komunikacji jest używanie języka jasnego i zrozumiałego dla wszystkich członków grupy. Jeśli zaś mimo wszystko zajdą nieporozumienia, należy, korzystając z tego prostego języka, uściślić lub uzupełnić informację. Komunikacja to także aktywne słuchanie rozumiane jako szczególne nastawienie na rozmówcę, zainteresowanie tym, co mówi i dążenie do zrozumienia komunikatu wysyłanego w naszą stronę.
Skuteczność każdej grupy bierze swój początek we właściwej organizacji. Grupa powinna mieć wyrazistego kierownika, który będzie odpowiadał za realizację zadania i uchroni pracę zespołową przed chaosem. Przywódca grupy musi charakteryzować się charyzmą, doskonałym opanowaniem umiejętności komunikacji i dobrą znajomością członków grupy. Dobry lider nie myśli wyłącznie o rządzeniu, a o wykonaniu zadania. Jego zadaniem jest wspieranie członków zespołu, chwalenie, motywowanie i konstruktywne rozwiązywanie pojawiających się problemów i konfliktów. Szef grupy musi też umieć przekazywać polecenia i rozdzielać zadania pomiędzy członków grupy, a następnie egzekwować ich wykonanie.
Warunkiem dobrej współpracy w zespole jest wiedza każdego członka o tym, jakie jest jego miejsce w drużynie. Obok miejsca, członek zespołu powinien mieć jasno i klarownie określone zadania do wykonania. Jest to zadanie lidera, który powinien wiedzieć, jak podzielić obowiązki, aby były one rozdzielone sprawiedliwe i adekwatnie do kompetencji każdego członka zespołu.
Grupa, która chce osiągnąć sukces, musi wiedzieć i czuć, że zmierza w wyznaczonym i wspólnie ustalonym kierunku. Każdy członek zespołu powinien mieć świadomość, że jego praca to krok w stronę realizacji wspólnie przyjętego celu. Idąc w tym kierunku, członkowie zespołu powinni też patrzeć na siebie i wspólnie dbać o odpowiednią motywację i wysokie morale. W dobrej grupie nie ma wyścigu szczurów – nikt nie kopie pod sobą dołków, ani nie podkłada nóg.
Zespół, który chce osiągnąć sukces, musi składać się z osób, które będą w stanie przyczynić się do jego osiągnięcia. Tworząc grupę, warto wziąć pod uwagę charakter i umiejętności jej przyszłych członków. Każdy z nich powinien wiedzieć, jaką funkcję pełni i dlaczego otrzymał takie, a nie inne zadanie. Tylko w ten sposób członkowie zespołu będą mieli poczucie sensu realizacji określonego celu i będą wiedzieli, dokąd i po co idą.
Żaden zespół nie osiągnie sukcesu, jeśli między jego członkami nie będzie zaufania. Jest to o tyle trudne w początkowej fazie istnienia zespołu, że jego członkowie mogą nie znać się zbyt dobrze. Dlatego konieczne jest coś, co określamy jako dawanie sobie nawzajem kredytu zaufania. Jeżeli go zabraknie, jego miejsce zajmie podejrzliwość, ostrożność i brak ufności, co z kolei przełoży się na wybuch konfliktów i napięć, a w konsekwencji zniszczy potencjalną efektywność zespołu. Nie mniej istotny jest klimat panujący w zespole. Dobre relacje między członkami grupy, bazujące także na wzajemnym zaufaniu, staną się receptą na sukces.
Zespół można porównać do maszyny, w której każda część, aby sprawnie działać, musi być dobrze naoliwiona i zakonserwowana. W takiej maszynie każdy element ma znaczenie, gdyż awaria jednego z nich może doprowadzić do awarii całej konstrukcji. Warto pamiętać, że praca w grupie bazuje na odpowiedzialności zbiorowej. Każdy członek grupy musi mieć świadomość, że nie pracuje tylko dla siebie, ale jest też odpowiedzialny za innych.
Każda grupa, realizując określone zadania, prędzej czy później natyka się na problemy. Dobry zespół musi umieć sobie radzić z takim zagrożeniem. W rozwiązywaniu problemów sprawdza się zarówno technika indywidualnego myślenia, jak i burzy mózgów. W obu przypadkach zaangażowani są wszyscy członkowie grupy, a każdy z nich ma świadomość, że od jego pomysłowości i kreatywności może zależeć znalezienie potrzebnego rozwiązania.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RSYU7mgow60N1
Film przedstawia grupę pięciu osób, które siedzą przy stole. Dwie kobiety i trzech mężczyzn kłóci się, wymachując kartkami papieru, które trzymają w dłoniach. Wszyscy ubrani są w eleganckie ubrania: białe koszule, czarne spodnie i marynarki. Film jest bez dźwięku.
Każdy zespół, choćby był najbardziej zgrany i efektywny, może napotkać na swojej drodze przeszkodę w postaci konfliktu. To jedna z najbardziej niebezpiecznych sytuacji, w których może się znaleźć grupa. Konflikt może bowiem nie tylko zatrzymać realizację zadania, ale też doprowadzić do rozpadu zespołu. Koniecznym jest więc, aby grupa, jako całość, a także każdy z jej członków z osobna, potrafili przezwyciężyć wzajemne animozje i skupić się na znalezieniu rozwiązania sytuacji konfliktowej.
Negocjacje to proces porozumiewania się stron uwikłanych w konflikt, którego nadrzędnym celem jest osiągnięcie porozumienia. Biorą w nim bezpośredni udział wszyscy uczestnicy sporu. Podczas negocjacji strony dążą do znalezienia rozwiązania, które będzie satysfakcjonujące dla wszystkich.
Mediacja to proces porozumiewania się stron, w którym przez cały czas udział bierze bezstronny pośrednik (mediator), wyznaczający i kontrolujący proces rozwiązywania konfliktu. Do jego zadań należy zapobieganie eskalacji sporu oraz pomaganie uczestnikom w zrozumieniu problemu i wypracowaniu oraz sprawdzeniu skutecznego rozwiązania.
Arbitraż to proces porozumienia się stron, w którym powołuje się osobę akceptowaną przez wszystkich uczestników sporu (jest to arbiter), obdarzoną niekwestionowanym autorytetem wystarczającym do narzucenia bądź zaproponowania rozwiązania po wysłuchaniu stron. W arbitrażu skonfliktowane strony z góry zgadzają się na rozwiązanie zaproponowane przez arbitra.
Umiejętność współpracy w grupie przynosi jej członkom wiele istotnych korzyści. Jedną z najistotniejszych jest wymiana wiedzy, doświadczeń czy umiejętność wzajemnego uzupełniania własnych braków kompetencyjnych. Pracując w zespole, jego członkowie uczą się udzielać sobie nawzajem pomocy, kształtują też w sobie zdolność empatii. Innym, ważnym aspektem współpracy, jest zdolność do rozwiązania określonego problemu, którego skala byłaby zbyt wielka dla jednostki.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/Ro7ljrJ2nk4A1
Słowniczek
podstawowa komórka, w której funkcjonuje człowiek i na której opiera się działanie całego społeczeństwa, funkcjonowanie grup społecznych z jednej strony pozwala jednostce na dokonanie samoidentyfikacji i pozwala zaakcentować odrębność od innych członków społeczności, a z drugiej uczy umiejętności współpracy i odnajdowania się w ramach większej społeczności, ponadto obecność w grupie społecznej pozwala jednostce realizować własne potrzeby
grupa ludzi, których łączą silne więzi wynikające z faktu, że są to osoby znające się osobiście, przebywające ze sobą przez dłuższy czas (z racji zamieszkiwania w bliskim sąsiedztwie bądź stałego kontaktu), oparte na wspólnych zainteresowaniach lub sposobach wspólnego spędzania czasu
Bibliografia
Grupa rówieśnicza, [w:] https://www.studocu.com/pl/document/uniwersytet-jana-kochanowskiego-w-kielcach/pedagogika/grupa-rowiesnicza/6962527.
Spławska‑Murmyło M., Wawryszuk A., (2017), Współpraca zespołowa z wykorzystaniem technologii informacyjno‑komunikacyjnych, [w:] http://bc.ore.edu.pl/Content/964/INF_9_2.pdf.