Czy Ateńczycy byli tolerancyjni?
Scenariusz zajęć
II etap edukacyjny
Temat: Czy Ateńczycy byli tolerancyjni?
Treści kształcenia:
Uczeń:
Opisuje życie w Atenach peryklejskich – historia i społeczeństwo (9.2),
Wyjaśnia, w czym przejawia się uprzejmość i tolerancja – historia i społeczeństwo (1.8),
Podaje przykłady konfliktów między ludźmi i proponuje sposoby ich rozwiązywania – historia i społeczeństwo (1.9),
Wyjaśnia, w czym wyraża się demokratyczny charakter państwa – historia i społeczeństwo (4.1),
Zna prawa i obowiązki, zasady i reguły postępowania – etyka (5).
Cele operacyjne:
Uczeń:
Wie, że życie w państwie regulowane jest poprzez ogólne zasady, i potrafi podać ich przykłady,
Wie, że ustrój demokratyczny zrodził się w starożytnej Grecji,
Rozpoznaje związek między zasadami społecznymi a dobrami, które owe zasady mają chronić,
Wie, że jedną z ważniejszych zasad ustroju demokratycznego jest tolerancja, i potrafi ją zidentyfikować wśród innych,
Umie ocenić, które zasady społeczne służą obywatelom, a które uprzywilejowanej grupie (np. władzy),
Analizuje tekst historyczny,
Ma świadomość, że to ludzie tworzą prawa i warto angażować się w sprawy państwa, żeby mieć wpływ na to, jakie prawa powstają i dlaczego.
Nabywane umiejętności:
Uczeń:
Formułuje zasady ogólne,
Rozpoznaje relacje między zasadą społeczną a dobrem/stanem rzeczy, który ma ona chronić,
Odróżnia zasady sprzyjające i niesprzyjające postawie tolerancji.
Przedstawia argumenty, analizuje argumenty innych osób,
Słucha ze zrozumieniem.
Środki dydaktyczne:
Zasoby multimedialne: słuchowisko Perykles o ustroju ateńskim w zapisach Tukidydesa, karty pracy (Nowe państwa oraz W Atenach), plansza Co to jest tolerancja?,
Komputer z głośnikami/tablica interaktywna.
Metody nauczania:
Podająca: wykład,
Praktyczna: ćwiczenia przedmiotowe,
Problemowe: aktywizujące – dyskusja, elementy dramy.
Formy pracy:
Zbiorowa jednolita,
Indywidualna jednolita,
Grupowa jednolita.
Przebieg zajęć:
1. Nauczyciel wita uczniów i proponuje im eksperyment myślowy. Zanim jednak do niego przystąpią, prosi ich o wyjaśnienie, jak rozumieją pojęcie „tolerancja”. Aby uzupełnić wypowiedzi, prowadzący przedstawia na tablicy interaktywnej planszę Co to jest tolerancja? i ją objaśnia. Każde dziecko otrzymuje wydruk planszy.
2. Następnie prowadzący dzieli klasę na cztery grupy. Należy zwrócić uwagę, by w każdej z nich znalazł się uczeń o zainteresowaniach historycznych, który może pełnić funkcję eksperta, oraz taki, który ma uzdolnienia społeczne i może organizować pracę zespołu. Dzieci mają sobie wyobrazić, że są założycielami nowego państwa, wymyślają jego nazwę, a także formułują trzy lub cztery najważniejsze zasady, które będą w nim obowiązywać.
Prowadzący zwraca szczególną uwagę, aby uczniowie uwzględnili w swoich zasadach zjawisko tolerancji.
Po opracowaniu reguł wszyscy otrzymują kartę pracy Nowe państwa, na której będą zapisywać nazwy wymyślonych państw, a także odpowiadać na pytania dotyczące ich zasad funkcjonowania i oceniać, czy są to państwa tolerancyjne. Nauczyciel prosi, by wszyscy uważnie słuchali wystąpień „władców”.
Wybrani przez grupę liderzy (uczniowie o zdolnościach aktorskich) prezentują poszczególne państwa – wcielają się w role przywódców i informują swoich poddanych/obywateli (reszta klasy) o obowiązujących zasadach.
Zadanie służy uświadomieniu uczniom związku między zasadami społecznymi a określonymi dobrami, które mają one chronić; niewykluczone, że niektóre wypracowane przez uczniów reguły będą chronić dobra tylko określonej grupy ludzi, a innym przynosić szkodę (zobacz przykłady w karcie pracy). Prowadzący koniecznie musi na to zwrócić uwagę i wyjaśnić. Po wypełnieniu kart pracy następuje ich omówienie.
3. W kolejnej części, w krótkim wykładzie, nauczyciel opowiada o źródle europejskich zasad ustrojowych i obywatelskości – starożytnej Grecji – oraz o Peryklesie jako prawodawcy. To zadanie można powierzyć też uczniom o zainteresowaniach historycznych, którzy mogą indywidualnie lub w grupie przygotować krótką prezentację tych zagadnień.
4. Słuchowisko Perykles o ustroju ateńskim w zapisach Tukidydesa.
Uczniowie dzielą się na grupy (mogą być te same, w których tworzyli nowe państwa). Każdy otrzymuje kartę pracy W Atenach. Nauczyciel zaprasza do wysłuchania nagrania Perykles o ustroju ateńskim w zapisach Tukidydesa. Dzieci mogą śledzić treść słuchowiska na kartach pracy. Grupy przygotowują odpowiedzi na pytania, a następnie reprezentant każdego zespołu przedstawia jedną z nich. W przypadku rozbieżnych zdań należy je przedyskutować.
5. Pytanie podsumowujące zajęcia może być następujące:
W Polsce, podobnie jak w starożytnych Atenach, panuje demokracja. Czy waszym zdaniem obecnie są przestrzegane ateńskie zasady?
(Jeśli nie, to co jest tego przyczyną? Może brak nam tolerancji?)
Uwagi:
Konspekt w znacznej mierze – poprzez wykorzystany zasób multimedialny – bazuje na aktywności uczniów zdolnych, z zainteresowaniami historycznymi oraz rozwiniętymi kompetencjami myślenia abstrakcyjnego. W przypadku grup z dużymi deficytami w obu wymienionych zakresach zalecana jest wspólna analiza, na forum klasy, tekstu źródłowego. Elementy dramowe zaktywizują kinestetyków oraz uczniów o wysokich kompetencjach językowych. Forma eksperymentu myślowego, wraz z wpisaną weń czynnością słowotwórczą, powinna przysłużyć się rozwojowi kreatywności dzieci.
Tekst słuchowiska do wydrukowania dla uczniów z trudnościami słuchowymi (obniżona percepcja słuchowa, niedosłuch) lub z problemami w skupieniu się.
Perykles o ustroju ateńskim w zapisach Tukidydesa
Nasz ustrój polityczny nie jest naśladownictwem obcych praw, a my sami raczej jesteśmy wzorem dla innych niż inni dla nas. Nazywa się ten ustrój demokracją, ponieważ opiera się na większości obywateli, a nie na mniejszości. W sporach prywatnych każdy obywatel jest równy w obliczu prawa; jeśli zaś chodzi o znaczenie, to jednostkę ceni się nie ze względu na jej przynależność do pewnej grupy, lecz ze względu na talent osobisty, jakim się wyróżnia; nikomu też, kto jest zdolny służyć ojczyźnie, ubóstwo albo nieznane pochodzenie nie przeszkadza w osiągnięciu zaszczytów. W naszym życiu państwowym kierujemy się zasadą wolności. W życiu prywatnym nie wglądamy z podejrzliwą ciekawością w zachowanie się naszych współobywateli, nie odnosimy się z niechęcią do sąsiada, jeśli się zajmuje tym, co mu sprawia przyjemność, i nie rzucamy w jego stronę owych pogardliwych spojrzeń, które wprawdzie nie wyrządzają szkody, ale ranią. Kierując się wyrozumiałością w życiu prywatnym, szanujemy prawa w życiu publicznym; jesteśmy posłuszni każdoczesnej władzy i prawom, zwłaszcza tym nie pisanym, które bronią pokrzywdzonych i których przekroczenie przynosi powszechną hańbę.