Scenariusz zajęć

II etap edukacyjny

Temat: Czy historia należy do królów?

Treści kształcenia:

Uczeń:

1. Kształtuje refleksyjną postawę wobec człowieka, jego natury, powinności moralnych oraz wobec różnych sytuacji życiowych – etyka (I),

2. Dostrzega różnorodność postaw i zachowań ludzi – etyka (IV),

3. Wyjaśnia prawdziwe znaczenie własnych zachowań oraz ich przyczyny  konsekwencje – etyka (2),

4. Uczestniczy w grupie, porozumiewa się z innymi – etyka (6),

5. Odpowiada na proste pytania postawione do tekstu źródłowego, planu, mapy, ilustracji; stawia pytania dotyczące przyczyn i skutków analizowanych wydarzeń historycznych i współczesnych; pozyskuje informacje z różnych źródeł oraz selekcjonuje je i porządkuje – historia i społeczeństwo (II),

6. Opisuje charakterystyczne cechy wzoru osobowego średniowiecznego rycerza – historia i społeczeństwo (12.2),

7. Opowiada o przyczynach i skutkach bitwy pod Grunwaldem – historia i społeczeństwo (17.4),

8. Sytuuje w czasie i opisuje wyprawę wiedeńską Jana III Sobieskiego – historia i społeczeństwo (21.2),

9. Opisuje historię państwa polskiego za Piastów – historia i społeczeństwo (10),

10. Sytuuje w czasie i omawia wydarzenia potopu szwedzkiego – historia i społeczeństwo (21.1),

11. Przygotowuje proste animacje i prezentacje multimedialne – zajęcia komputerowe (4.4).

Cele operacyjne:

Uczeń:

• Wie, co składa się na inteligencję intrapersonalną i jaka jest jej rola,

• Rozumie związek między inteligencją intrapersonalną a radzeniem sobie z lękiem i trudnymi zadaniami,

• Potrafi wskazać, które z jego osobowych zasobów są istotne przy rozwiązywaniu trudnych zadań,

• Wie, dzięki czemu tzw. wielcy ludzie byli rzeczywiście wielcy,

• Zna wybitne dokonania militarne polskich królów i dowódców,

• Wie, że potencjał każdego człowieka daje mu możliwość dokonywania w życiu ważnych rzeczy.

Nabywane umiejętności:

Uczeń:

• Radzi sobie z lękiem i trudnymi sytuacjami,

• Stosuje nabytą wiedzę do analizy wydarzeń historycznych,

• Wykorzystuje nabytą wiedzę do odkrywania swoich cech – rozpoznaje własny potencjał,

• Uczestniczy w dyskusji,

• Poszukuje informacji i je selekcjonuje,

• Myśli hipotetycznie,

• Przygotowuje prezentację multimedialną.

Środki dydaktyczne:

• Zasoby multimedialne: zadanie interaktywne Straszne bitwy, karty pracy (Najważniejsza bitwa oraz Moje rodzaje inteligencji), plansza Inteligencja wieloraka według Howarda Gardnera,

• Kartonowe kółeczka w ośmiu kolorach – barwy kółek muszą odpowiadać kolorom z planszy Inteligencja wieloraka według Howarda Gardnera; liczba kółek każdego rodzaju musi odpowiadać liczbie dzieci,

• Osiem kopert na kółeczka – jedna koperta na kółka w jednym kolorze,

• Koperta z napisem „Historia należy do nas”,

• Kolorowe kredki,

• Arkusze papieru i pisaki/tablica i kreda/pisak,

• Komputer z głośnikami/odtwarzacz multimedialny/tablica interaktywna.

Metody nauczania:

• Podające: rozmowa, wyjaśnienie,

• Problemowe: aktywizujące – burza mózgów, dyskusja,

• Programowana: z użyciem komputera,

• Praktyczna: ćwiczenia przedmiotowe.

Formy pracy:

• Zbiorowa,

• Indywidualna.

Przed zajęciami:

Uczniom o zainteresowaniach historycznych nauczyciel może zaproponować przygotowanie krótkich wystąpień połączonych z prezentacjami multimedialnymi na temat pięciu bitew: pod Grunwaldem, pod Wiedniem, pod Beresteczkiem, pod Kircholmem i pod Cedynią. Jedna osoba opracowuje prezentację na temat jednej bitwy.

Przebieg zajęć:

1. Prowadzący zajęcia wita dzieci, a następnie prosi je o zaprezentowanie swoich zadań domowych – krótkich wypowiedzi pisemnych odpowiadających na pytanie: „Czy Jan Sobieski był inteligentny?”. Teksty są komentowane i dyskutowane. Nauczyciel zwraca uwagę, że Jan Sobieski jest jednym z wielkich królów Polski, i zapowiada, że na zajęciach uczniowie dowiedzą się, co jako Polacy zawdzięczamy wybitnym królom oraz dowódcom.

2. Pięć bitew ważnych w dziejach Polski – prezentacje multimedialne, przygotowane przez dzieci, które zgłosiły się na poprzednich zajęciach.

Jeśli uczniowie nie wyrażą wcześniej chęci wykonania takiego zadania w domu, prowadzący zajęcia przedstawia najważniejsze informacje na temat bitew. W obu przypadkach nauczyciel podkreśla, jak niebezpieczne były to walki – wymagały ogromnego hartu ducha i wielkiej odwagi.

3. Uczniowie wykonują zadanie interaktywne Straszne bitwy. Ćwiczenie polega na połączeniu w pary nazw bitew, o których wcześniej była mowa, z polskimi dowódcami, którzy wzięli w nich udział (Władysław Jagiełło – bitwa pod Grunwaldem, Jan III Sobieski – bitwa pod Wiedniem, Jan Kazimierz – bitwa pod Beresteczkiem, Jan Karol Chodkiewicz – bitwa pod Kircholmem, Mieszko I – bitwa pod Cedynią).

4. Prowadzący zachęca dzieci do zastanowienia się nad pytaniami:

• Co łączy wszystkich wspomnianych zwycięzców?

• Jakie cechy musieli posiadać, żeby wygrywać tak wielkie bitwy?

Uczniowie szukają odpowiedzi metodą burzy mózgów, co pozwala na uaktywnienie wszystkich dzieci i znalezienie wielu rozwiązań. Każdy pomysł jest zapisywany na tablicy. Wśród propozycji powinny się znaleźć następujące cechy: znajomość własnych możliwości, konsekwencja, odwaga, umiejętność planowania, umiejętność dowodzenia wielkimi grupami. Jeśli uczniowie ich nie wymienią, nauczyciel zwraca na te przymioty szczególną uwagę.

5. Nauczyciel demonstruje na tablicy interaktywnej lub za pomocą projektora multimedialnego/komputera planszę Inteligencja wieloraka według Howarda Gardnera i omawia po kolei wszystkie typy inteligencji. Następnie prosi dzieci o przyjrzenie się cechom wypisanym na tablicy i zastanowienie się, jakim rodzajom inteligencji odpowiadają. Prowadzący zajęcia aktywnie wspomaga uczniów, jeśli zachodzi taka potrzeba.

6. Przed uczniami postawiony zostaje kolejny problem: „Wyobraźcie sobie, że królowie odznaczają się wszystkimi cechami, które wskazaliście, z wyjątkiem jednej – nie wiedzą, że mają te wszystkie umiejętności, a być może nawet mają zupełnie zniekształcony obraz siebie. Na przykład Mieszko sądzi, że nie potrafi zliczyć do trzech, a Jan Sobieski, że nikt go nie słucha. Czy wtedy wygraliby bitwy?”. Dzieci podejmują dyskusję na ten temat. Prowadzący zajęcia, podsumowując debatę, wskazuje, jak ważna jest inteligencja intrapersonalna w życiu człowieka, zwłaszcza w sytuacjach stresujących. Przejawia się ona w tym, że człowiek wie, co potrafi, czego może spróbować, w jaki sposób może swoje talenty wykorzystać w danej sytuacji, czego chce, a poza tym – ma do siebie zaufanie. Inteligencja intrapersonalna pozwala w pełni korzystać z posiadanych zasobów. Jest to bardzo istotne i czasem decyduje o całym życiu – także życiu innych ludzi. Właśnie dlatego w starożytności jednym z najważniejszych nakazów boskich było: „Poznaj samego siebie”. Nauczyciel może poprosić ucznia interesującego się starożytnością o wskazanie miejsca, w którym według przekazów historycznych ów nakaz był wyryty (fronton świątyni Apollina w Delfach).

7. Uczniowie otrzymują kartę pracy Najważniejsza bitwa. Ćwiczenie polega na opisaniu bardzo trudnego zadania, które byli zmuszeni wykonać i z którego udało im się mimo przeszkód wywiązać. Mają także określić rodzaj inteligencji, którym się wówczas wykazali.

Dzieci pracują samodzielnie, a następnie odczytują swoje teksty. Osoby z problemami językowymi należy wspomóc w czasie tworzenia wypowiedzi. Warto zachęcić wszystkich uczniów – niezależnie od uzdolnień lingwistycznych – do odczytania swoich prac, aby każdy z nich mógł pochwalić się ważnymi dla nich dokonaniami i zyskał świadomość, że potrafi opanować lęk i poradzić sobie w obliczu trudnych sytuacji.

8. Prowadzący zajęcia zaprasza uczniów do wykonania zadania z karty pracy Moje rodzaje inteligencji. Dzieci określają, jakie typy inteligencji są ich mocnymi stronami, i zamalowują właściwymi kolorami kontury kół. Nauczyciel czuwa, aby każdy uczeń pokolorował jakieś kółeczka.

Następnie dzieci wybierają z kopert przygotowane przez nauczyciela kolorowe kółka odpowiadające rodzajom inteligencji, które określiły wcześniej na kartach pracy. Nauczyciel zadaje pytanie: „Jaki rodzaj inteligencji ćwiczy to zadanie, które właśnie wykonujemy?”. Chodzi o inteligencję intrapersonalną, dlatego każdy uczeń, który nie zamalował (i nie wybrał) kółka oznaczającego ten typ inteligencji, teraz może to zrobić.

9. Podsumowanie zajęć.

Nauczyciel zadaje pytania:

• Czy tylko królowie dokonują wielkich czynów?

• Czy nie jest tak, że każdy z nas ma w życiu do rozegrania ważne bitwy?

• Czy byłaby możliwa historia bez wielkich bitew małych ludzi?

Po krótkiej dyskusji, którą prowadzący kieruje w taki sposób, by uczniowie odpowiedzieli na ostatnie dwa pytania twierdząco, dzieci podpisują wybrane wcześniej kółka swoimi imionami. Nauczyciel zbiera je wszystkie do koperty z napisem „Historia należy do nas”. Następnie urządza głosowanie, czy wyrzucić kopertę z poprzednich zajęćIndeks górny 1¹ – „Potencjał naszej klasy”. Kto czuje, że w tamtej umieścił informację nieprawdziwą, bo jeszcze dobrze siebie nie znał, powinien głosować za jej wyrzuceniem.

Uwagi do wszystkich trzech lekcji cyklu:

Motywem przewodnim cyklu jest postać Jana Sobieskiego, ale w scenariuszach występują również odwołania do innych ważnych postaci historycznych. Tym samym zajęcia będą aktywizowały uczniów z zainteresowaniami historycznymi. Cykl w znacznej mierze zakłada co najmniej przeciętny poziom kompetencji logiczno‑językowych u dzieci, zwłaszcza w części związanej z prezentacją rodzajów inteligencji. Gdyby słownictwo związane z koncepcją Gardnera okazało się za trudne, nauczyciel powinien opisać zagadnienie bardziej przystępnym językiem i z dużą liczbą przykładów. Temat różnych rodzajów inteligencji powinien pomóc zidentyfikować rodzaje uzdolnień uczniowskich, które nauczyciel może na kolejnych zajęciach rozwijać. Przykładowo można zaplanować zajęcia, na których dzieci o dominującym typie inteligencji przeprowadzą ćwiczenia rozwojowe dla pozostałych osób, tak aby dzieci mogły uczyć się wzajemnie od siebie.

1. Zob. scenariusz zajęć Być jak Jan Sobieski… – uczniowie napisali na kartkach (anonimowo), czy uważają się za osoby inteligentne.↩