Scenariusz lekcji – Czy kłamstwo może być lepsze od prawdy?

Cele lekcji

Realizacja ścieżki filozoficznej na języku polskim: Wybrane zagadnienia moralne współczesności w ramach omawiania lektury: B. Prus, Kamizelka (lektura stanowi jedynie punkt wyjścia do rozważań).

Wiadomości

Znajomość definicji prawdy i kłamstwa (zwłaszcza klasycznej koncepcji Arystotelesa).

Umiejętności

Uczeń:

• definiuje pojęcia prawdy i kłamstwa,

• przytacza frazeologizmy odnoszące się do tych dwóch aspektów moralnych,

• dyskutuje na temat etyki lekarskiej,

• analizuje cytaty i sentencje,

• interpretuje Kamizelkę Prusa w ujęciu etycznym,

• dostrzega współczesny wymiar pozytywistycznej lektury.

Metoda i forma pracy

• ćwiczenia w tworzeniu definicji,

• dyskusja,

• pogadanka,

• analiza cytatu.

Środki dydaktyczne

Lista z sentenacajmi na temat prawdy i kłamstwa.

Przebieg lekcji

1. Ćwiczenie: Niech każdy uczeń w zeszycie napisze swoje definicje prawdy i kłamstwa.

2. W schemacie słońca zbieramy odpowiedzi uczniów na tablicy.

3. Nauczyciel podaję klasyczną definicję prawdy z Metafizyki Arystotelesa:

Powiedzieć, że istnieje, o czymś, czego nie ma, jest fałszem, powiedzieć o tym, co jest, że jest, a o tym, czego nie ma, że go nie ma, jest prawdą.

Uczniowie mają zapisać cytat z Arystotelesa w zeszycie (na kolorowo, podkreślając go itp.).

4. Podczas pogadanki próbujemy z uczniami zinterpretować powyższe zdanie.

5. Polecenie: Wymieńcie znane Wam przysłowia i sentencje dotyczące prawdy i kłamstwa:

Przykład:

- kłamstwo ma krótkie nogi,

- prawda zawsze wyjdzie na jaw,

- prawda cenniejsza jest niż złoto,

- prawda wygrywa, kłamstwo przegrywa,

- prawda leży pośrodku,

………

Podczas tego ćwiczenia można skorzystać ze Słownika frazeologicznego.

6. Nawiązanie do omówionej już wcześniej Kamizelki Prusa – Wiemy dobrze, że kłamstwo jest ocenianie jako zło, czy w przypadku bohaterów noweli musimy ocenić je też tak negatywnie?

Następuje dyskusja, która podejmuje problem: Czy kłamstwo jest zawsze gorsze od prawdy?

Ważne jest, żeby ten problem uwspółcześnić przez następujące zagadnienia:

- Czy człowiekowi, który umiera na raka, należy powiedzieć, że za kilka miesięcy umrze? (można tu ewentualnie podjąć problem eutanazji).

- Czy należy taką prawdę przekazać rodzinie?

- Czy niepowiedzenie prawdy jest równoznaczne z kłamstwem?

7. Rozdajemy uczniom kartki z różnymi sentencjami na temat prawdy i kłamstwa. Oto przykład takiej listy. Można ją sporządzić na podstawie jakiejś księgi cytatów lub internetowego serwisu z sentencjami np. http://www.cytaty.w.szu.pl

Cyceron

Wrogowie często mówią prawdę, przyjaciele nigdy.

Jan Paweł II (Karol Wojtyła)

Wolności nie można tylko posiadać, nie można jej zużywać. Trzeba ją stale zdobywać i tworzyć przez prawdę.

Mark Twain

Nigdy nie mów prawdy ludziom, którzy na nią nie zasługują.

Oscar Wilde

Powiedzieć komuś całą prawdę – to czasami więcej niż obowiązek, to przyjemność.

Emil Zola

Dziełami wielkimi i moralnymi są tylko dzieła prawdy.

Baruch Spinoza

Nie istnieją kłamstwa, a jedynie kalekie prawdy.

Stefan Kisielewski

Kłamstwo wynika ze zwątpienia w atrakcyjność prawdy

Morgan Charles Langbridge

Kłamstwo zabija przyjaźń, prawda zabija miłość.

Stendhal

Kłamstwo jest jedyną ucieczką słabych.

George Byron

Czym w końcu jest kłamstwo? Prawdą w masce.

Seneka Młodszy

Kłamią niewolnicy, wolni mówią prawdę.

Henryk Ibsen

Odbierz przeciętnemu człowiekowi jego kłamstwo życia, a wziąłeś mu zarazem całe szczęście.

8. Pytanie: Czy któraś z tych sentencji w jakiś sposób koresponduje z sytuacją przedstawioną w Kamizelce Prusa? Próba dyskusji chociażby wokół pierwszego cytatu z Cycerona.

Zadanie domowe:

Wybierz z listy sentencji tę, z którą najbardziej się zgadzasz. Następnie rozwiń myśl i uzasadnij swoje zdanie.

Załącznik – test z podstawowej wiedzy o filozofii.

Bibliografia

Przydatne lektury:

• J. Gajda, Wychowywać do prawdy ?, Lublin 1995.

• T. Gadacz, O prawdzie – o kłamstwie, Kraków 1996.

• A. Łaski, O prawdzi: sentencje i myśli / wybór, Warszawa 1994.

• J. Woleński, Epistemologia: poznanie, prawda, wiedza, realizm, Warszawa 2005.

6. Uwagi do scenariusza

Lekcja opiera się głównie na dyskusji i powinniśmy dać uczniom pełną dowolność w wyrażaniu poglądów. Dobrze, żeby młodzież miała już podstawową wiedzę o filozofii. Można ją przekazać w sposób, jaki prezentuje w scenariuszu: Filozofia – droga do prawdy. Te dwie lekcje można potraktować jako jedną całość. Proponuję przeprowadzić po tym cyklu krótki test, którego wzór prezentuję w załączniku.