Czy książki mają metki?
Książki były kiedyś niezwykle cenne. Przed złodziejami (których wówczas nazywano „książkołapami”) miały je chronić zaklęcia umieszczane na stronach.
Oto przykłady zaklęć autorstwa Kazimierza Zielińskiego:
Kto książki złośliwie mi kradnie lub psuje,
Niech diabeł go porwie i srodze katuje.
Kto książki smaruje i skazy w nich czyni,
Ten ryj miast gęby niech ma na kształt świni.
Kto karty zagina czy latem, czy wiosną,
Niech uszy mu długie jak osłu urosną.
Obecnie nie rzucamy klątw na złodziei, a ekslibrisy umieszczamy głównie dlatego, żeby ktoś, kto książkę pożyczy, pamiętał, komu ją oddać.
Poszukaj w bibliotece własnej, szkolnej lub miejskiej/gminnej książek z ekslibrisami.
Oto kilka przykładów ekslibrisów.
Przeczytaj wiersz Janusza Wiktora Gomulickiego pt. „Ex libris”. Zwróć uwagę na to, do czego osoba mówiąca porównuje książkę.
Ex librisPo starą księgę sięgam ze wzruszeniem.
Zda mi sięZda mi się, że to nakryty kamieniem
Ojców proch. Czas ją poczernił i kruszy,
Lecz pełna w sobie nieśmiertelnej duszy.Ledwiem otworzył zżółkłe karty, słyszę:
Ktoś do mnie mówi poprzez wieków ciszę –
To Przeszłość głosem czcigodnym pradziada
Z myśli i czynów swoich się spowiada.Jak ją odtrącić? Jak nie dać jej ucha?
Wyrodny, kto swych praojców nie słucha!
Stara, szanowna, pyłem siwa księga
Cudownie Przeszłość z Obecnością sprzęga.Stąd myśl krzepiąca, że w śmierci godzinie
Człowiek nie cały w cieniach grobu ginie;
Stąd wiara żywa w wieczność narodową,
Stąd moc dzierżącadzierżąca zamiast miecza – słowo.Cześć starym księgom; najmniejszy ich szczątek
Wart miejsca w świętej skarbnicy pamiątek!Janusz Wiktor Gomulicki, Ex libris, [w:] tegoż, Poezje wybrane, Warszawa 1978, s. 116.
Opisz sytuację liryczną ukazaną w wierszu Janusza Wiktora Gomulickiego: kto? co robi? co słyszy? o czym myśli? do czego wzywa? Napisz krótką notatkę tutaj lub w zeszycie.
Wskaż w wierszu fragmenty opisujące księgę.
Kolorem zielonym – opis wyglądu.
Kolorem żółtym – opis wartości księgi.
zielony żółty
Po starą księgę sięgam ze wzruszeniem.
Zda mi się, że to nakryty kamieniem
Ojców proch. Czas ją poczernił i kruszy,
Lecz pełna w sobie nieśmiertelnej duszy.
Ledwiem otworzył zżółkłe karty, słyszę:
Ktoś do mnie mówi poprzez wieków ciszę –
To Przeszłość głosem czcigodnym pradziada
Z myśli i czynów swoich się spowiada.
Jak ją odtrącić? Jak nie dać jej ucha?
Wyrodny, kto swych praojców nie słucha!
Stara, szanowna, pyłem siwa księga
Cudownie Przeszłość z Obecnością sprzęga.
Stąd myśl krzepiąca, że w śmierci godzinie
Człowiek nie cały w cieniach grobu ginie;
Stąd wiara żywa w wieczność narodową,
Stąd moc dzierżąca zamiast miecza – słowo.
Cześć starym księgom; najmniejszy ich szczątek
Wart miejsca w świętej skarbnicy pamiątek!
Nastrój, jaki chce uzyskać poeta, zależy od celowo dobranych wyrazów. Jaki jest nastrój w wierszu? Znajdź wyszukane słowa i uzupełnij tabelkę.
| Słowa, zwroty wyszukane | Słowa, zwroty zwykłe, neutralne |
|---|---|
| sięgam | biorę |
| nie dać jej ucha | |
| ledwie otworzyłem | |
| trzymająca | |
| sprzęga |
Zastanówcie się i porozmawiajcie.
Dlaczego rzeczowniki Przeszłość i Obecność rozpoczynają się wielkimi literami? Jaki to ma związek z nastrojem wiersza?
Podmiot liryczny mówi o księdze. Na czym polega różnica między słowami książka a księga?
Określ nastrój w utworze, wykorzystując informacje z wykonanych zadań.
Wyszukaj złote myśli, czyli wypowiedzenia o charakterze aforyzmu, w wierszu „Ex libris”. Zapisz je tutaj lub w zeszycie.
Zaprojektuj własny ekslibris i umieść go w swojej ulubionej książce. Możesz zrobić jego projekt tutaj lub w zeszycie.