Czy można było uniknąć klęski? Kampania wrześniowa 1939 roku

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń zna:

• ustalenia paktu Ribbentrop‑Mołotow – 23 sierpnia 1939,

• znaczenie terminu dziwna wojna,

• przebieg obrony Westerplatte,

• przebieg bitwy nad Bzurą – największej batalii kampanii wrześniowej,

• przebieg obrony Warszawy,

• okoliczności internowania władz polskich w Rumunii,

• straty Polaków i Niemców poniesione w trakcie kampanii wrześniowej.

b) Umiejętności

Uczeń potrafi:

• opisać przebieg kampanii wrześniowej (najważniejsze fakty: Hel, Westerplatte, obrona Warszawy, internowanie władz polskich, agresja sowiecka, itd.),

• określić przyczyny klęski kampanii wrześniowej,

• porównywać potencjał militarny obydwu armii,

• omówić znaczenie lotnictwa i broni pancernej dla przebiegu kampanii,

• ukazać kampanię wrześniową w perspektywie polityki międzynarodowej.

2. Metoda i forma pracy

Metoda podająca: przedstawienie sytuacji wewnętrznej i międzynarodowej Polski w przededniu wybuchu II wojny światowej. Głośna lektura dokumentów związanych z tym okresem (m.in. Pakt o nieagresji między Rzeszą Niemiecką a ZSRR).

Metoda praktyczna: uczniowie analizują podane informacje na temat potencjałów armii polskiej i niemieckiej i oceniają szanse i przewagi każdej ze stron.

Metoda poszukująca: zastanowienie się nad hipotetycznymi rozwiązaniami, które mogłyby zapobiec wybuchowi wojny.

Nauczyciel przedstawia przebieg kampanii wrześniowej. Uczniowie oceniają postawy polskich żołnierzy, dowództwa, rządu i sojuszników.

3. Środki dydaktyczne

Mapa II Rzeczpospolitej

Skopiowane fragmenty dokumentów z okresu wybuchu II wojny światowej (m.in. pakt o nieagresji między Rzeszą Niemiecką a ZSRR, układy sojusznicze Polski z Wielką Brytanią oraz Francją)

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Ukazanie międzynarodowego tła agresji Rzeszy Niemieckiej na Polskę, układów sojuszniczych Polski z Anglią i Francją.

Przypomnienie słynnego przemówienia ministra Becka ze stwierdzeniem, że Polska nie zna pojęcia pokoju za wszelką cenę.

b) Faza realizacyjna

Wykład nauczyciela:

1. Omówienie przebiegu kampanii wrześniowej 1939:

• siła ekonomiczna Rzeczpospolitej w przededniu wojny,

• militarne przygotowanie Polski do konfliktu,

• poziom techniczny uzbrojenia, wyszkolenie wojskowe,

• porównanie potencjałów wojskowych Polski i Niemiec,

• operacja Fall Weiss – taktyka wojny błyskawicznej (Blitzkrieg) prowadzonej przez Niemców,

• strategia obronna Polaków,

• przebieg bitwy nad Bzurą – największej batalii kampanii wrześniowej,

• obrona Westerplatte – znacznie moralne i symboliczne,

• agresja sowiecka – 17 września 1939,

• obrona i kapitulacja Warszawy,

• internowanie władz polskich i Naczelnego Dowództwa w Rumunii,

• kapitulacja.

2. Przedstawienie przyczyn klęski Polski w 1939:

• druzgocąca przewaga Niemiec w artylerii przeciwpancernej i czołgach,

• uwarunkowania geograficzne – trudność zorganizowania skutecznej obrony granic Polski,

• dziwna wojna – niewywiązanie się sojuszników ze swoich zobowiązań, osamotnienie Polski wobec agresora,

• przygotowanie Polski do wojny.

3. Przedstawienie sytuacji Polski po klęsce:

• ostra krytyka rządu sanacyjnego w pierwszych miesiącach po klęsce wrześniowej,

• osłabienie krytyki po błyskotliwych sukcesach Hitlera w Europie (przede wszystkim kapitulacja Francji),

• moralne i psychologiczne znaczenie kampanii wrześniowej jako pierwszego aktu oporu wobec Hitlera.

c) Faza podsumowująca

Dyskusja na temat znaczenia kampanii wrześniowej dla przebiegu II wojny światowej.

5. Bibliografia

1. Jurga T., Bzura 1939, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1984.

2. Jurga T., Obrona Polski 1939, Pax, Warszawa 1990.

3. Nazarewicz R., Międzynarodowe tło agresji Rzeszy Niemieckiej na Polskę w 1939. Wybór dokumentów. Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1986.

6. Załączniki

a) Zadanie domowe

Polska przegrała wojnę, czy może raczej to Europa przegrała kampanię polską? Napisz swoją odpowiedź i ją uzasadnij. (praca pisemna, objętość ok. 600 słów).

7. Czas trwania lekcji

2 x 45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Hitler miał powiedzieć: Broń pancerna i lotnictwo – to klucz naszego sukcesu. Gdyby Polska miała broń przeciwpancerną, to zwycięski pochód nie byłby możliwy. Polska armia nie rozporządzała nowoczesnym uzbrojeniem, ale w jej szeregach walczyli żołnierze, którzy pokazali silną wolę stawienia oporu Hitlerowi. I to oni są bohaterami kampanii wrześniowej. Polska nie miała szans przeciwstawić się w pojedynkę dwóm potężnym żywiołom, ale swoim oporem otworzyła oczy uśpionym do tej pory społeczeństwom Europy Zachodniej.