W codziennych czynnościach wielokrotnie mamy do czynienia z mieszaniem się substancji. Jest to jedno z tych zjawisk w dziedzinie chemii, które jesteśmy w stanie zaobserwować na co dzień. Mieszanie różnych substancji opiera się między innymi na zjawisku dyfuzji czy rozpuszczaniu jednych substancji w drugich. Podczas zmian stanów skupienia również dochodzi do mieszania różnych substancji ze sobą. Zastanów się ile razy, np. wczoraj, doszło wokół Ciebie do mieszania się substancji lub Ty samodzielnie zmieszałaś/zmieszałeś substancje ze sobą.

Dyfuzja to zjawisko samorzutnego wnikania cząsteczek jednej substancji pomiędzy cząsteczki drugiej substancji. Dochodzi do niej zarówno w gazach i cieczach, jak i ciałach stałych. Na proces ten istotny wpływ ma również temperatura. Im wyższa, tym szybciej poruszają się drobiny i szybciej zachodzi dyfuzja. Obejrzyj animację, w której przedstawiono badanie procesu dyfuzji w różnych ośrodkach a następnie wykonaj ćwiczenia.

RlF8G7RVx3zxY1
Animacja przedstawia w jaki sposób zachodzi zjawisko dyfuzji. Zjawisko zostało omówione dla gazów, cieczy oraz ciał stałych. Dodatkowo przedstawiono doświadczenie badające wpływ temperatury na szybkość dyfuzji w cieczach.
Polecenie 1
RVqBdW0KFVOpZ
Dokończ poniższe zdanie, wybierając prawidłową odpowiedź.

Podczas zjawiska dyfuzji drobiny: Możliwe odpowiedzi: 1. poruszają się przechodząc od ośrodka o ich niskim stężeniu do ośrodka o ich wysokim stężeniu., 2. poruszają się przechodząc od ośrodka o ich wysokim stężeniu do ośrodka o ich niskim stężeniu., 3. poruszają się niezależnie od stężenia.
Polecenie 2
RN6VwsrVzEuPJ
Zaznacz, w których z poniższych czynności doszło do zjawiska dyfuzji w cieczach. Możliwe odpowiedzi: 1. Wyciśnięcie soku z cytryny do herbaty, 2. Zaparzenie torebki herbaty w gorącej wodzie, 3. Wprowadzenie kropli atramentu do wody, 4. Wrzucenie wstążki magnezowej do piasku, 5. Otworzenie puszki z tuńczykiem, 6. Rozpylenie w mieszkaniu odświeżacza do powietrza
Polecenie 3
RXrcat40Tj6JB
Wskaż prawidłową odpowiedź. W ośrodku o jakim stanie skupienia najszybciej zachodzi zjawisko dyfuzji? Możliwe odpowiedzi: 1. w gazach, 2. w cieczach, 3. w ciałach stałych
bg‑white

Z mieszaniem oraz zjawiskiem dyfuzji nierozerwalnie związany jest proces rozpuszczania substancji. Rozpuszczanie zatem to proces mieszania się co najmniej dwóch substancji, w wyniku czego powstaje roztwór. Z życia codziennego wiemy, że niektóre substancje chętnie rozpuszczają się w innych, w niektóre praktycznie w ogóle. Z czego to wynika?

sprawdzenie rozpuszczalności w wodzie następujących substancji: cukru spożywczego, mąki pszennej, oleju rzepakowego, siarki oraz azotanuV potasu
Doświadczenie 1

Przeprowadź doświadczenie chemiczne polegające na sprawdzeniu rozpuszczalności w wodzie następujących substancji: cukru spożywczego, mąki pszennej, oleju rzepakowego, siarki oraz azotanuV potasu. Wybierz hipotezę, zweryfikuj ją, zapisz obserwacje i wnioski.

R1DRhVkPzeBtZ
Problem badawczy: Czy w tej samej objętości wody można rozpuścić jednakową masę cukru spożywczego, mąki pszennej, siarki oraz soli kuchennej?. Spośród podanych poniżej hipotez wybierz jedną, a następnie ją zweryfikuj. Hipoteza 1: W tej samej objętości wody można rozpuścić jednakową masę cukru spożywczego, mąki pszennej, siarki oraz soli kuchennej. Hipoteza 2: W tej samej objętości wody nie można rozpuścić jednakowej masy cukru spożywczego, mąki pszennej, siarki oraz soli kuchennej. Twój wybór: (Wybierz: Hipoteza 1., Hipoteza 2.). Co będzie potrzebne: 4 zlewki; 4 pręciki szklane; 4 łyżeczki; woda destylowana; cukier spożywczy; mąka pszenna,; siarka; sól kuchenna. Instrukcja: 1. Do czterech zlewek o jednakowej objętości należy wlać taką samą objętość wody (około 50 cm3) 2. Następnie do każdej zlewki należy wsypać po 3 g następujących substancji: do zlewki 1. – cukru spożywczego, do zlewki 2. – mąki pszennej, do zlewki 3. – siarki, do zlewki 4. – soli kuchennej. 3. Zawartość wszystkich zlewek należy mieszać w identyczny sposób za pomocą pręcików szklanych. 4. Obserwować proces rozpuszczania poszczególnych substancji.

Przeprowadzono doświadczenie chemiczne polegające na sprawdzeniu rozpuszczalności w wodzie następujących substancji: cukru spożywczego, mąki pszennej, oleju rzepakowego, siarki oraz azotanu(V) potasu.

Problem badawczy:

Czy w tej samej objętości wody można rozpuścić jednakową masę cukru spożywczego, mąki pszennej, siarki oraz soli kuchennej?

Hipoteza:

W tej samej objętości wody nie można rozpuścić jednakowej masy cukru spożywczego, mąki pszennej, siarki oraz soli kuchennej.

Co było potrzebne:

  • 4 zlewki;

  • 4 pręciki szklane;

  • 4 łyżeczki;

  • woda destylowana;

  • cukier spożywczy;

  • mąka pszenna,;

  • siarka;

  • sól kuchenna.

Przebieg doświadczenia:

Do czterech zlewek o jednakowej objętości wlano taką samą objętość wody (około 50 cm3). Następnie do każdej zlewki wsypano po 3 g następujących substancji:

  • do zlewki 1. – cukru spożywczego,

  • do zlewki 2. – mąki pszennej,

  • do zlewki 3. – siarki,

  • do zlewki 4. – soli kuchennej.

Zawartość wszystkich zlewek mieszano w identyczny sposób za pomocą pręcików szklanych i obserwowano proces rozpuszczania poszczególnych substancji.

1
Polecenie 4
R1dWu5HsHPRSm
Obserwacje: (Uzupełnij) Wnioski: (Uzupełnij).
1
Polecenie 4

Odpowiedz, od czego zależy rozpuszczalność związków w wodzie.

R1RZJKgfXgSrA
(Uzupełnij).

Czy podczas zmian stanów skupienia może dojść do mieszania substancji?

1
Polecenie 5

Wyobraź sobie, że gotujesz wodę w garnku lub czajniku. Po pewnym czasie nad naczyniem kuchennym unosi się para wodna, a następnie woda zaczyna wrzeć. Określ, z jakimi innymi substancjami się ona zmiesza.

R1ZceM03FxoTF
Garnek z gotującą się wodą.
Źródło: Three-shots, dostępny w internecie: www.pixabay.com, domena publiczna.

Wyobraź sobie, że gotujesz wodę w garnku lub czajniku. Po pewnym czasie nad naczyniem kuchennym unosi się para wodna, a następnie woda zaczyna wrzeć. Określ, z jakimi innymi substancjami się ona zmiesza?

R528Q67JTywkD
Odpowiedź: (Uzupełnij).
1
Polecenie 6

Teraz wyobraź sobie, że wrzucasz kostki suchego lodu (zestalonego tlenku węgla(IV)) do kolorowego napoju. Uzasadnij, czy wtedy również zachodzi zjawisko dyfuzji?

R1AR5VSoc4p2l
Suchy lód wrzucony do napoju.
Źródło: Sumit Surai, dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 3.0.

Teraz wyobraź sobie, że wrzucasz kostki suchego lodu (zestalonego tlenku węgla(IV)) do kolorowego napoju. Uzasadnij, czy wtedy również zachodzi zjawisko dyfuzji?

R1EdP9gYJwmyN
Odpowiedź: (Uzupełnij).
Polecenie 7
RWFeGSCsqTfH4
Łączenie par. Wybierz i zaznacz wszystkie te czynności, w wyniku których doszło do zjawiska dyfuzji, będącego wynikiem zmiany stanu skupienia substancji.. Wrzucenie kostki lodu do gazowanego napoju.. Możliwe odpowiedzi: Zaznacz tylko poprawne odpowiedzi. Wkraplanie atramentu do wody.. Możliwe odpowiedzi: Zaznacz tylko poprawne odpowiedzi. Redukowanie sosu na patelni.*. Możliwe odpowiedzi: Zaznacz tylko poprawne odpowiedzi. Rozpylenie odświeżacza do powietrza.. Możliwe odpowiedzi: Zaznacz tylko poprawne odpowiedzi. Wprowadzenie sodu do wody.. Możliwe odpowiedzi: Zaznacz tylko poprawne odpowiedzi. Podniesienie pokrywki garnka z gotującym się makaronem, a następnie ponowne przykrycie garnka.**. Możliwe odpowiedzi: Zaznacz tylko poprawne odpowiedzi
*Redukcja sosu polega na stopniowym odparowaniu wody, w celu naturalnego zagęszczenia sosu.
** Na pokrywce widoczne są krople cieczy.
Pokaż ćwiczenia:
R1QGIpTH9M9ys1
Ćwiczenie 1
Otwierając butelką z wodnym roztworem amoniaku do naszych nosów dociera charakterystyczny, ostry zapach. Jakie zjawisko jest za to odpowiedzialne? Wskaż prawidłową odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. Destylacja, 2. Dekantacja, 3. Dyfuzja, 4. Sublimacja
R4DOtQk9tyZin1
Ćwiczenie 2
Przeanalizuj ilustrację, przedstawiającą uporządkowanie cząsteczek w danym stanie skupienia, a następnie dopasuj stan skupienia (ciecz, gaz, ciało stałe) do odpowiedniego modelu organizacji cząstek w tym stanie.
Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY 3.0.
R1HOUUoX27gzf1
Ćwiczenie 2
Połącz stan skupienia z odpowiednim opisem położenia cząsteczek. gaz Możliwe odpowiedzi: 1. cząsteczki są rozmieszczone stosunkowo luźno, mogą jednak ze sobą oddziaływać, 2. cząsteczki są rozmieszczone daleko od siebie, oddziaływania pomiędzy nimi są słabe, 3. cząsteczki są upakowane ciasno, mogą ze sobą oddziaływać ciecz Możliwe odpowiedzi: 1. cząsteczki są rozmieszczone stosunkowo luźno, mogą jednak ze sobą oddziaływać, 2. cząsteczki są rozmieszczone daleko od siebie, oddziaływania pomiędzy nimi są słabe, 3. cząsteczki są upakowane ciasno, mogą ze sobą oddziaływać ciało stałe Możliwe odpowiedzi: 1. cząsteczki są rozmieszczone stosunkowo luźno, mogą jednak ze sobą oddziaływać, 2. cząsteczki są rozmieszczone daleko od siebie, oddziaływania pomiędzy nimi są słabe, 3. cząsteczki są upakowane ciasno, mogą ze sobą oddziaływać
RKOLYvA2NlUr02
Ćwiczenie 3
Dlaczego dyfuzja w cieczach zachodzi wolniej niż w gazach? Wybierz prawidłową odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. Ponieważ drobiny w stanie gazowym mają mniejszą energię niż drobiny w stanie ciekłym, więc poruszają się wolniej., 2. Ponieważ drobiny w stanie gazowym mają większą energię niż drobiny w stanie ciekłym, więc poruszają się szybciej., 3. Ponieważ drobiny w stanie gazowym mają większą energię, niż drobiny w stanie ciekłym, więc poruszają się wolniej., 4. Ponieważ drobiny w stanie gazowym mają mniejszą energię, niż drobiny w stanie ciekłym, więc poruszają się szybciej.
2
Ćwiczenie 4

OsmozaosmozaOsmoza jest szczególnym przypadkiem dyfuzji. Zjawisko to zachodzi między innymi w komórkach naszego ciała. W wyniku tego procesu dochodzi do przenikania cząsteczek wody z ośrodka (roztworu) o niższym stężeniu danej substancji chemicznej do ośrodka (roztworu) o jej wyższym stężeniu. Proces zachodzi poprzez błonę półprzepuszczalną.

R1b5jth98uma4
Korzystając z podanych terminów, uzupełnij poniższy rysunek tak, aby przedstawiał on schemat procesu osmozy zachodzący przez błonę półprzepuszczalną.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Osmoza jest szczególnym przypadkiem dyfuzji. W wyniku tego procesu dochodzi do przenikania cząsteczek wody z ośrodka (roztworu) o niższym stężeniu danej substancji chemicznej do ośrodka (roztworu) o jej wyższym stężeniu. Proces zachodzi poprzez błonę półprzepuszczalną.

RiVtfP88VpPUK
Spośród poniższych, wybierz i zaznacz przykłady zjawiska osmozy zachodzącego w organizmach żywych. Możliwe odpowiedzi: 1. transport wody z korzeni rośliny do jej liści, 2. transport jonów Ca2+ przez pompę wapniową, 3. odwadnianie komórek bakterii poprzez traktowanie ich roztworem soli, 4. transport glukozy przez błonę komórkową
21
Ćwiczenie 5

Poniżej przedstawiono schemat pewnego doświadczenia chemicznego. Przeanalizuj schemat, a następnie sformułuj problem badawczy, jaki można postawić w tym doświadczeniu. Podaj obserwacje i wnioski, jakie otrzymano w doświadczeniu.

RHy77oGsedwkq
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RBm3cQqsH2gpB
Problem badawczy: (Uzupełnij) Obserwacje: (Uzupełnij) Wnioski: (Uzupełnij).
Rhwaxb8vmeDwa2
Ćwiczenie 5
Do dwóch zlewek z wodą dodano po kropli atramentu. Woda w jednej ze zlewek miała wyższą temperaturę niż druga. Wskaż, jak można sformułować pytanie badawcze w tym doświadczeniu. Możliwe odpowiedzi: 1. Czy można rozdzielić mieszaninę wody i atramentu poprzez dekantację?, 2. Czy atrament rozpuszcza się w wodzie?, 3. Czy temperatura wpływa na zjawisko dyfuzji w cieczach?, 4. Czy można rozdzielić mieszaninę wody i atramentu poprzez dyfuzję?, 5. Czy temperatura wpływa na zjawisko dyfuzji w gazach?
31
Ćwiczenie 6
R107SPqeItlTG
(Uzupełnij).

Słownik

dyfuzja
dyfuzja

zjawisko polegające na samorzutnym mieszaniu się substancji, w taki sposób, że drobiny jednych substancji wnikają pomiędzy drobiny innej substancji; dyfuzja zachodzi z różną szybkością i prowadzi do równomiernego rozmieszczenia drobin

materia
materia

wszystko co nas otacza; materia składa się z drobin, czyli ma budowę nieciągłą – ziarnistą

osmoza
osmoza

zjawisko polegające na samorzutnym mieszaniu się substancji, zachodzi w roztworach wodnych przez błonę półprzepuszczalną rozdzielającą dwa roztwory o różnym stężeniu, do momentu wyrównania stężeń

bg‑gold

Notatnik

RjgzD1zA0ZOgm
(Uzupełnij).