Danse macabre w Dialogu mistrza Polikarpa ze Śmiercią. Motyw przemijania w literaturze i sztuce średniowiecza

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

• zna historię powstania oraz losy rękopisu Dialogu…,

• zna średniowieczny motyw tańca śmierci (danse macabre),

• umie wskazać elementy moralistyczno‑dydaktyczne zawarte w Dialogu…,

• wie, co to jest dialog rozumiany jako forma utworu literackiego,

• wie, jaką rolę przypisywano artyście i jakie zadania stawiano przed sztuką i literaturą w epoce średniowiecza,

• zna treść Dialogu Mistrza Polikarpa ze Śmiercią.

b) Umiejętności

Uczeń:

• umie przedstawić genezę Dialogu…,

• potrafi opowiedzieć, jakie idee propaguje i jaką wymowę zawiera Dialog…,

• umie obrazowo opisać Śmierć widzianą oczami Mistrza Polikarpa, w wyobraźni przedstawia sobie swój wizerunek Śmierci.

2. Metoda i forma pracy

Metoda podająca: nauczyciel opisuje średniowieczny motyw danse macabre.

Metoda impresywna: uczniowie wyobrażają sobie wizerunek śmierci.

Metoda praktyczna: uczniowie pracują z tekstem Dialogu….

Referat: wybrany uczeń wyjaśnia, co to jest moralitet.

3. Środki dydaktyczne

1. Kopie rycin i obrazów przedstawiających średniowieczny motyw danse macabre.

2. Skopiowany tekst Dialogu …

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel wprowadza uczniów w atmosferę danse macabre. Podkreśla dużą popularność motywu tańca śmierci w literaturze i sztuce późnego średniowiecza. Uczniowie odpowiadają na pytanie o alegoryczne sensy zawarte w obrazach przedstawiających korowody roztańczonych ludzi prowadzonych przez kościotrupa z kosą.

Nauczyciel zadaje pytanie, w jaki sposób motyw danse macabre został wykorzystany
w Dialogu mistrza Polikarpa ze Śmiercią. Następnie przedstawia genezę utworu, losy rękopisu, przekładów i publikacji.

b) Faza realizacyjna

Uczniowie opisują Śmierć taką, jaką ją ujrzał w pustym kościele mistrz Polikarp. Odnajdują
w treści utworu określenia przedstawiające jej postać, zarysowujące jej charakter (osobowość). Dzielą się swoimi wrażeniami, w jakim stopniu obraz Śmierci z utworu odpowiada ich wyobrażeniom. Nauczyciel prezentuje w formie skopiowanych rycin
i malowideł różne wizerunki Panny Atropos.

Uczniowie czytają wybrane przez nauczyciela fragmenty utworu. Wyjaśniają niezrozumiałe słowa i sformułowania. Odpowiadają na pytania o formę utworu – nauczyciel charakteryzuje gatunek dialogu.

Jeden z uczniów, na podstawie wcześniej przygotowanej notatki, wyjaśnia, czym jest moralitet. Wymienia cechy charakterystyczne i cele przyświecające temu gatunkowi dramatycznemu. Pozostali uczniowie odnajdują cechy moralitetu w tekście Dialogu…. Wskazują na zawarte w nim treści satyryczne.

c) Faza podsumowująca

Nauczyciel przytacza łacińską sentencję vanitas vanitatum et omnia vanitas. Uczniowie wyjaśniają jej znaczenie i zastanawiają się, w jakim kontekście można ją odnieść do treści Dialogu…. Zakończeniu lekcji towarzyszyć będzie refleksja nad zagadnieniem przemijalności. Nauczyciel zauważa, że fakt ten w żadnym wypadku nie powinien nas zniechęcać do życia, ale powinien być źródłem naszego do niego dystansu.

5. Bibliografia

1. Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, wybór i oprac. W. Wydra,
   W. R. Rzepka, wyd. 3, Ossolineum, Wrocław 2004.

2. Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, pod red. J. Krzyżanowskiego,
   C. Hernasa, PWN, Warszawa 1985.

3. Słownik terminów literackich, pod red. J. Sławińskiego, Ossolineum, wyd. 3. popr.
   i poszerz., Wrocław 1998.

6. Załączniki

Zadanie domowe

Napisz, w jaki sposób Dialog… realizuje założenia moralitetu.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

brak