183 p.n.e. – Śmierć Scypiona Afrykańskiego Starszego
133 p.n.e. – Projekt akcji kolonizacyjnej Tyberiusza Grakcha. Śmierć Tyberiusza
123–122 p.n.e. – Reforma Gajusza Grakcha
121 p.n.e. – Śmierć Gajusza Grakcha
1
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela.
ReRo3g9X6c1WT
Scenariusz zajęć do pobrania.
Scenariusz zajęć do pobrania.
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
2. zna i rozpoznaje następujące zjawiska składniowe z zakresu gramatyki języka łacińskiego:
3) następujące funkcje składniowe i semantyczne rzeczownika: (Nominativus jako orzecznik, Nominativus. duplex, Genetivus partitivus, Dativus possessivus, Dativus auctoris, Acccusativus duplex, Ablativus temporis, Ablativus comparationis);
8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:
13) dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie zjawisk składniowych:
b) przy przekształcaniu zdań zawierających charakterystyczne dla łaciny zjawiska składniowe poprawnie posługuje się następującymi funkcjami składniowymi i semantycznymi: (Nominativus jako orzecznik, Nominativus duplex, Genetivus partitivus, Dativus possessivus, Dativus auctoris, Accusativus duplex, Ablativus temporis, Ablativus comparationis),
16) poprawnie tłumaczy charakterystyczne dla łaciny:
a) następujące funkcje składniowe i semantyczne (Nominativus jako orzecznik, Nominativus duplex, Genetivus partitivus, Dativus possessivus, Dativus auctoris, Accusativus duplex, Ablativus temporis, Ablativus comparationis).
II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń:
2) posiada podstawową wiedzę o następujących kluczowych zjawiskach z zakresu historii starożytnej:
2) historia Rzymu:
e) Rzym pod władzą cesarzy; sylwetki wybranych cesarzy: Tyberiusz, Kaligula, Klaudiusz, Neron, Wespazjan, Trajan, Hadrian, Marek Aureliusz, Domicjan, Konstantyn Wielki,
9. potrafi scharakteryzować i poddać interpretacji uwzględniającej właściwy kontekst kulturowy następujące kluczowe zjawiska z zakresu historii starożytnej:
2) historia Rzymu:
e) Rzym pod władzą cesarzy; sylwetki wybranych cesarzy: Tyberiusz, Kaligula, Klaudiusz, Neron, Wespazjan, Trajan, Hadrian, Marek Aureliusz, Domicjan, Konstantyn Wielki.
III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń:
1) dostrzega wagę systematyczności w poznawaniu zjawisk gramatycznych i dokładności w sporządzaniu adekwatnego przekładu;
2) nabiera umiejętności szybkiego praktycznego zastosowania i ćwiczenia nowo nabytej wiedzy;
Nauczysz się
określać genezę jednego z najważniejszych konfliktów społecznych schyłku republiki – sporu o grunt publiczny (ager publicusAger publicusager publicus);
charakteryzować rolę trybunów plebejskich i proletariuszy w społeczeństwie starożytnego Rzymu;
Dativus possessivus lub dativus possessoris, to tak zwany celownik posiadania lub posiadacza. Zdanie: Iuliae canis erat tłumaczy się na język polski - Julia miała psa; zdanie: Marco Tullio multi libri sunt tłumaczy się - Marek Tulliusz ma wiele książek. Rzeczownik Iuliae występujący w celowniku (datiwie), to podmiot logiczny; rzeczownik canis występujący w mianowniku (nominatiwie) określa rzecz posiadaną i stanowi podmiot gramatyczny; czasownik erat , to orzeczenie zdania dostosowane osobą i liczbą do rzeczy posiadanej (canis – trzecia osoba liczby pojedynczej). Analiza drugiego zdania: Marco Tullio (celownik/dativus), to podmiot logiczny, multi libri (mianownik /nominativus) określa rzecz posiadaną i stanowi podmiot gramatyczny; czasownik sunt, to orzeczenie dostosowane osobą i liczbą do rzeczy posiadanej (multi libri – trzecia osoba liczby mnogiej). Treść zdania: Iuliae canis erat wyraża zdanie: Iulia canem habebat, zaś treść zdania: Marco Tullio multi libri sunt wyraża zdanie: Marcus Tullius multos libros habet.
Dativus possessivus lub dativus possessoris, to tak zwany celownik posiadania lub posiadacza. Zdanie: Iuliae canis erat tłumaczy się na język polski - Julia miała psa; zdanie: Marco Tullio multi libri sunt tłumaczy się - Marek Tulliusz ma wiele książek. Rzeczownik Iuliae występujący w celowniku (datiwie), to podmiot logiczny; rzeczownik canis występujący w mianowniku (nominatiwie) określa rzecz posiadaną i stanowi podmiot gramatyczny; czasownik erat , to orzeczenie zdania dostosowane osobą i liczbą do rzeczy posiadanej (canis – trzecia osoba liczby pojedynczej). Analiza drugiego zdania: Marco Tullio (celownik/dativus), to podmiot logiczny, multi libri (mianownik /nominativus) określa rzecz posiadaną i stanowi podmiot gramatyczny; czasownik sunt, to orzeczenie dostosowane osobą i liczbą do rzeczy posiadanej (multi libri – trzecia osoba liczby mnogiej). Treść zdania: Iuliae canis erat wyraża zdanie: Iulia canem habebat, zaś treść zdania: Marco Tullio multi libri sunt wyraża zdanie: Marcus Tullius multos libros habet.
Marco Tullio multi libri sunt.
Marek Tulliusz ma wiele książek.
Iuliae (celownik posiadacza) to podmiot logiczny
Marco Tullio (celownik posiadacza) to podmiot logiczny
canis (rzecz posiadana) to podmiot gramatyczny
multi libri (rzecz posiadana) to podmiot gramatyczny
erat to orzeczenie (w 3 os. )
sunt to orzeczenie (w 3 os. l.mn.)
Tę samą treść wyraża zdanie: Iulia canem habebat.
Tę samą treść wyraża zdanie: Marcus Tullius multos libros habet.
Ćwiczenie 1
Zaznacz poprawne uzupełnienie każdego zdania.
R1C4Nyg9HfC2V
Wskaż właściwą odpowiedź na pytanie. Cui Romanorum Hersilia uxor erat? Możliwe odpowiedzi: 1. Romulo 2. Romulus 3. Romulum.
Wskaż właściwą odpowiedź na pytanie. Cui Romanorum Hersilia uxor erat? Możliwe odpowiedzi: 1. Romulo 2. Romulus 3. Romulum.
Cui Romanorum Hersilia uxor erat?
Romulo
Romulus
Romulum
RmNpQw4LEx8Va
Wskaż właściwą odpowiedź na pytanie. Quis Remum fratrem habebat? Możliwe odpowiedzi: 1. Romulo 2. Romulus 3. Romulum.
Wskaż właściwą odpowiedź na pytanie. Quis Remum fratrem habebat? Możliwe odpowiedzi: 1. Romulo 2. Romulus 3. Romulum.
Quis Remum fratrem habebat?
Romulo
Romulus
Romulum
R173pOkkovqrv
Wskaż właściwą odpowiedź na pytanie. Cui Romanorum Maro cognomen erat? Możliwe odpowiedzi: 1. Vergilium 2. Vergilius 3. Vergilio.
Wskaż właściwą odpowiedź na pytanie. Cui Romanorum Maro cognomen erat? Możliwe odpowiedzi: 1. Vergilium 2. Vergilius 3. Vergilio.
Cui Romanorum Maro cognomen erat?
Vergilium
Vergilius
Vergilio
R1EZBsHE199wB
Wskaż właściwą odpowiedź na pytanie. Quis deorum templum in Capitolio habebat? Możliwe odpowiedzi: 1. Iovi 2. Iovem 3. Iuppiter
Wskaż właściwą odpowiedź na pytanie. Quis deorum templum in Capitolio habebat? Możliwe odpowiedzi: 1. Iovi 2. Iovem 3. Iuppiter
Quis deorum templum in Capitolio habebat?
Iovi
Iovem
Iuppiter
R1JHcsLm77wnh
Ćwiczenie 2
Wskaż pary zdań, które wyrażają tę samą treść. Pierwsza para zdań: 1. Consuli aliisque magistratibus lictores erant. 2.Consul et alii magistratus lictores habebant. Druga para zdań: 1. Patriciis Romanis multi clientes erant. 2. Patricii Romani multos clientes habebant. Trzecia para zdań: Multis Romanis domus non sunt. 2. Multi Romani domum non habent. Czwarta para zdań: 1. Multi mihi amici sunt. 2.Multos amicos habeo.
Wskaż pary zdań, które wyrażają tę samą treść. Pierwsza para zdań: 1. Consuli aliisque magistratibus lictores erant. 2.Consul et alii magistratus lictores habebant. Druga para zdań: 1. Patriciis Romanis multi clientes erant. 2. Patricii Romani multos clientes habebant. Trzecia para zdań: Multis Romanis domus non sunt. 2. Multi Romani domum non habent. Czwarta para zdań: 1. Multi mihi amici sunt. 2.Multos amicos habeo.
Oceń, czy poniższe pary zdań wyrażają tę samą treść. Każdej z nich przyporządkuj kategorię VERUM (prawda) lub FALSUM (fałsz).
Multis Romanis domus non sunt.<br/><br/>Multi Romani domum non habent., Multi mihi amici sunt.<br/><br/>Multos amicos habeo., Consuli aliisque magistratibus lictores erant.<br/><br/>Consul et alii magistratus lictores habebant., Patriciis Romanis multi clientes erant.<br/><br/>Patricii Romani multos clientes habebant.
VERUM
FALSUM
RUNZkqh3D2MIQ
Ćwiczenie 3
Wskaż właściwe uzupełnienie zdań. Zdanie pierwsze: Marcus Crassus magnas divitias … Możliwe odpowiedzi: 1. habebant 2. habet 3. est 4. sunt. Zdanie drugie: Cornelio frater et duae sorores … Możliwe odpowiedzi: 1. habebant 2. habet 3. est 4. sunt. Zanie trzecie: Mihi parvus canis … Możliwe odpowiedzi: 1. habebant 2. habet 3. est 4. sunt. Zdanie czwarte: Parentes mei non magnam, sed pulchram villam … Możliwe odpowiedzi: 1. habebant 2. habet 3. est 4. sunt.
Wskaż właściwe uzupełnienie zdań. Zdanie pierwsze: Marcus Crassus magnas divitias … Możliwe odpowiedzi: 1. habebant 2. habet 3. est 4. sunt. Zdanie drugie: Cornelio frater et duae sorores … Możliwe odpowiedzi: 1. habebant 2. habet 3. est 4. sunt. Zanie trzecie: Mihi parvus canis … Możliwe odpowiedzi: 1. habebant 2. habet 3. est 4. sunt. Zdanie czwarte: Parentes mei non magnam, sed pulchram villam … Możliwe odpowiedzi: 1. habebant 2. habet 3. est 4. sunt.
Uzupełnij zdania formami czasowników „esse” i „habere”. Wybierz je spośród:
habebant – habet – est – sunt
sunt, habebant, habet, est
1. Marcus Crassus magnas divitias ................
2. Cornelio frater et duae sorores ................
3. Mihi parvus canis ................
4. Parentes mei non magnam, sed pulchram villam ................
Przemiany społeczne w Rzymie. Kwestia rolna
Rzymianie, zajmując nowe terytoria, zatrzymywali część ziemi jako ager publicusAger publicusager publicus (ziemia publiczna) – grunt państwowy, którego zasobów ciągle przybywało. Na ager publicus składały się tereny odebrane wrogom, zbuntowanym sprzymierzeńcom, opuszczone w czasie wojen, konfiskowane, zdobywane na mocy testamentów. Zanim osadzono na niej kolonistów, ziemia ta była dzierżawiona za minimalną opłatą przez osoby prywatne. Ustalono limit jej użytkowania (125 ha), podczas gdy wielkość działki osadnika (kolonisty) wynosiła ok. 2 ha.
Im więcej Rzym posiadał ziemi publicznej, tym więcej potrzebował siły roboczej; przybywało zatem niewolników. Podbój Italii przysporzył mu setki tysięcy niewolników, a podboje zamorskie otworzyły dostęp do wręcz niewyczerpanej ich liczby (np. w 167 r. p.n.e. po podboju Epiru Rzym zagarnął 150 000 jego mieszkańców). W III w. p.n.e. powstały majątki ziemskie, stanowiące własność rodów pochodzenia senatorskiego i ekwickiego. Jednak w ich ręce zwykle trafiały większe działki ager publicus, niż pozwalało na to prawo ustalone w 367 r. p.n.e. ( Leges Liciniae SextiaeLeges Liciniae SextiaeLeges Liciniae Sextiae).
Po II wojnie punickiej nastąpił gwałtowny rozwój własności publicznej, również na terenie Italii. Opustoszałe wtedy grunty przekształcano w wielkie posiadłości. Rozpoczął się proces, który zmienił życie drobnych rolników, chętnie wyprzedających swoją własność i przenoszących się do pobliskich miast, gdzie odtąd przynależeli do grupy proletariuszyProletariuszeproletariuszy. Poza tym ludzie zamożni chętnie wykupywali ziemie na terenach podmiejskich i obsadzali je winoroślą i oliwkami, co przynosiło im szybkie i trwałe zyski.
R1PvzZwR1eLBk
Ilustracja przedstawia dwóch mężczyzn zbierających winogrona. Jest to kolorowa mozaika. W górnej części ukazane jest drewniane rusztowanie, po którym pną się gałęzie winnej latorośli. Na krawędziach rusztowania siedzą ptaki dziobiące owoce. Jeden z mężczyzn, ubrany w czerwoną krótką szatę i sandały trzyma w wyciągniętych rękach kiść winogron. Odkłada ją do dużego kosza. Drugi, ubrany w krótką zieloną tunikę, wkłada ostrożnie owoce na wierzch kosza.
Zbiór winogron. Mozaika rzymska w Muzeum Archeologicznym w Szarszal (Caesarea Mauretaniae), Algieria, wikimedia.org, domena publiczna
W Italii malała liczba drobnych rolników, przybywało za to proletariuszy, którzy nie służyli w legionach. Wojna przestała być także sposobem bogatszych obywateli na pomnażanie majątku. W 151 r. po raz pierwszy w armii rzymskiej pojawiły się wakaty na stanowiskach oficerskich. Coraz częściej powoływano do niej ochotników oraz obniżano minimum majątkowe, które pozwalało na służbę wojskową.
Tymczasem proletariusze (łac. proletarii) znajdowali zatrudnienie wszędzie tam, gdzie prowadzono wielkie roboty publiczne: wznoszono świątynie, prowadzono remonty budowli świeckich i sakralnych, ciągnięto akwedukty, budowano termy, ulice, domy, porty itd. Głos tych obywateli był bardzo cenny w czasie corocznych wyborów. Rzym dbał o ich, kontrolując ceny zboża i organizując rozrywki publiczne: walki gladiatorów, wyścigi w cyrku i przedstawienia teatralne. Wielu z nich mogło także poprawić swój los, tworząc wielką rzeszę klientów działających na rzecz wpływowych patronów, którzy otaczali ich swoją opieką.
R1LsT4SN19IIH
Czarnobiała grafika przedstawia Gajusza Grakchusa przemawiającego podczas zgromadzenia ludowego. Mężczyzna ukazany jest z tyłu. Stoi na podwyższeniu. Ma długą drapowaną szatę. Wyciąga przed siebie lewą rękę. Ciężar postaci spoczywa na prawej nodze oraz prawej ręce, którą opiera o mównicę. Na placu zgromadziły się tłumy ludzi. Po prawej stronie ilustracji znajduje się zarys wysokiego budynku ze schodami i kolumnami, na lewo od niego – zbocze góry. W tle ukazane są zabudowania oraz fragment akweduktu.
„Gajusz Grachus przemawiający podczas zgromadzenia ludowego”, [w:] Silvestre David Mirys, „Figury historii Republiki Rzymskiej z towarzyszącym im streszczeniem historycznym”, Paryż 1799, archive.org, domena publiczna
De Tiberio Graccho
Tiberius Gracchus ante populum gravia verba fecit: Nonne mavultis agrum publicum in omnium civium manibus esse? Nonne existimatis liberos homines meliore ratione humum culturos esse quam servos, barbaros aut barbarorum filios? Nonne fortiore modo defendent cives, etiam humiles, si bonorum publicorum partem pro beneficiis acceperint?
Animalia domos habent; hominibus vero, qui in Italia pugnantes tam saepe victores fuerunt, bona non sunt, nisi caelum, ventus et sol. Sine domibus, sine coniugibus ac liberis per patriam errant miseri. Milites nostri omnium populorum domini sunt; eis tamen ne ager quidem est.
Pro divitum ac nobilium luxu pauperes pugnant et pereunt. Imperatores ante proelia iubent milites pro sacris templis et sepulcris maiorum pugnare. Sed paucissimi domesticam aram aut monumentum maiorum habent. Nonne, Patres, plebem tandem audituri estis? Num creditis pauperes pro vobis perituros esse?
Eo die plebs Tiberium domum duxit velut patrem non civitatis tantum, sed etiam omnium Italiae populorum.
Źródło: [w:] Stefan Staszczyk, Jadwiga Daabowa, Zbigniew Sabiłło, Lingua Latina, Warszawa 1959
Tyberiusz Grakchus wygłosił do ludu rzymskiego ważne słowa: Czy nie wolicie, żeby ziemia publiczna znalazła się w ręku wszystkich obywateli? Czy nie uważacie, że wolni ludzie będą uprawiać ziemię lepiej niż niewolnicy, barbarzyńcy albo ich dzieci? Czy obywatele, nawet biedni, nie będą walczyć dzielniej, jeśli otrzymają jako nagrodę część dóbr publicznych?
Zwierzęta mają swoje domy; ludzie zaś, którzy, walcząc w Italii, tak często byli zwycięzcami, nie mają dóbr – poza niebem, wiatrem i słońcem. Błąkają się biedni po ojczyźnie bez domów, bez żon i dzieci. Nasi żołnierze są władcami wszystkich ludów, nie mają jednak nawet ziemi.
Ubodzy walczą i giną za zbytek bogaczy i nobilów. Wodzowie przed bitwami rozkazują żołnierzom walczyć w obronie świętych przybytków i grobów przodków. Ale bardzo niewielu posiada ołtarz albo grobowiec przodków. Senatorowie, czy nie wysłuchacie ludu? Czy wierzycie, że biedni będą za was ginąć?
Tego dnia plebs odprowadził Tyberiusza do domu jak ojca nie tylko państwa, ale wszystkich ludów Italii.
Źródło tłumaczenia: opracowanie własne autora e‑materiału.
RMObAkbWfAbcD
Ćwiczenie 4
Wskaż właściwe tłumaczenie łacińskich zwrotów. Verba facere. Możliwe odpowiedzi: 1. odprowadzić do domu 2. wygłaszać słowa 3. błąkać się po ojczyźnie 4. walczyć o zbytek 5. uprawiać ziemię 6. słuchać ludu 7. posiadać ołtarz. Humum colere. Możliwe odpowiedzi: 1. odprowadzić do domu 2. wygłaszać słowa 3. błąkać się po ojczyźnie 4. walczyć o zbytek 5. uprawiać ziemię 6. słuchać ludu 7. posiadać ołtarz. Pro luxu pugnare. Możliwe odpowiedzi: 1. odprowadzić do domu 2. wygłaszać słowa 3. błąkać się po ojczyźnie 4. walczyć o zbytek 5. uprawiać ziemię 6. słuchać ludu 7. posiadać ołtarz. Aram habere. Możliwe odpowiedzi: 1. odprowadzić do domu 2. wygłaszać słowa 3. błąkać się po ojczyźnie 4. walczyć o zbytek 5. uprawiać ziemię 6. słuchać ludu 7. posiadać ołtarz. Plebem audire. Możliwe odpowiedzi: 1. odprowadzić do domu 2. wygłaszać słowa 3. błąkać się po ojczyźnie 4. walczyć o zbytek 5. uprawiać ziemię 6. słuchać ludu 7. posiadać ołtarz. Domum ducere. Możliwe odpowiedzi: 1. odprowadzić do domu 2. wygłaszać słowa 3. błąkać się po ojczyźnie 4. walczyć o zbytek 5. uprawiać ziemię 6. słuchać ludu 7. posiadać ołtarz. Per patriam errare. Możliwe odpowiedzi: 1. odprowadzić do domu 2. wygłaszać słowa 3. błąkać się po ojczyźnie 4. walczyć o zbytek 5. uprawiać ziemię 6. słuchać ludu 7. posiadać ołtarz.
Wskaż właściwe tłumaczenie łacińskich zwrotów. Verba facere. Możliwe odpowiedzi: 1. odprowadzić do domu 2. wygłaszać słowa 3. błąkać się po ojczyźnie 4. walczyć o zbytek 5. uprawiać ziemię 6. słuchać ludu 7. posiadać ołtarz. Humum colere. Możliwe odpowiedzi: 1. odprowadzić do domu 2. wygłaszać słowa 3. błąkać się po ojczyźnie 4. walczyć o zbytek 5. uprawiać ziemię 6. słuchać ludu 7. posiadać ołtarz. Pro luxu pugnare. Możliwe odpowiedzi: 1. odprowadzić do domu 2. wygłaszać słowa 3. błąkać się po ojczyźnie 4. walczyć o zbytek 5. uprawiać ziemię 6. słuchać ludu 7. posiadać ołtarz. Aram habere. Możliwe odpowiedzi: 1. odprowadzić do domu 2. wygłaszać słowa 3. błąkać się po ojczyźnie 4. walczyć o zbytek 5. uprawiać ziemię 6. słuchać ludu 7. posiadać ołtarz. Plebem audire. Możliwe odpowiedzi: 1. odprowadzić do domu 2. wygłaszać słowa 3. błąkać się po ojczyźnie 4. walczyć o zbytek 5. uprawiać ziemię 6. słuchać ludu 7. posiadać ołtarz. Domum ducere. Możliwe odpowiedzi: 1. odprowadzić do domu 2. wygłaszać słowa 3. błąkać się po ojczyźnie 4. walczyć o zbytek 5. uprawiać ziemię 6. słuchać ludu 7. posiadać ołtarz. Per patriam errare. Możliwe odpowiedzi: 1. odprowadzić do domu 2. wygłaszać słowa 3. błąkać się po ojczyźnie 4. walczyć o zbytek 5. uprawiać ziemię 6. słuchać ludu 7. posiadać ołtarz.
Połącz w pary.
[słuchać ludu], [błąkać się po ojczyźnie], [posiadać ołtarz], [wygłaszać słowa], [uprawiać ziemię], [walczyć o zbytek], [odprowadzić do domu]
Zaznacz każde z wyrażeń, które opisuje scenę przedstawioną na ilustracji.
RUkZkzNf13UGv
Przetłumacz na język polski następujące wyrażenia i zwroty: 1. humus colere. 2. ara domestica. 3. civitatis pater. 4. deos colere.
Przetłumacz na język polski następujące wyrażenia i zwroty: 1. humus colere. 2. ara domestica. 3. civitatis pater. 4. deos colere.
ara domestica
deos colere
humum colere
civitatis pater
R1T7VVZ77la6k
Wskaż zwroty, które nie odnoszą się do przemowy. Pierwszy zwrot: verba facere. Drugi zwrot: orationem audire. Trzeci zwrot: bona accipere. Czwarty zwrot: animalia habere.
Wskaż zwroty, które nie odnoszą się do przemowy. Pierwszy zwrot: verba facere. Drugi zwrot: orationem audire. Trzeci zwrot: bona accipere. Czwarty zwrot: animalia habere.
verba facere
bona accipere
animalia habere
oratorem audire
RnC6W1JCb8Qir
Wskaż zwroty, które dotyczą walki. Pierwszy zwrot: pro civibus perire. Drugi zwrot: patriam defendere. Trzeci zwrot: domum ducere. Czwarty zwrot: pro patria pugnare.
Wskaż zwroty, które dotyczą walki. Pierwszy zwrot: pro civibus perire. Drugi zwrot: patriam defendere. Trzeci zwrot: domum ducere. Czwarty zwrot: pro patria pugnare.
patriam defendere
pro civibus perire
domum ducere
pro patria pugnare
RyctBylNIXkUV
Podaj w języku łacińskim następujące zwroty: 1. Czcić bogów 2. Uprawiać ziemię 3. Bronić ojczyzny 4. Walczyć za ojczyznę.
Podaj w języku łacińskim następujące zwroty: 1. Czcić bogów 2. Uprawiać ziemię 3. Bronić ojczyzny 4. Walczyć za ojczyznę.
patriam defendere
bona publica accipere
pro patria pugnare
pro luxu pugnare
RrAUkrdLXdnaX1
Czarnobiała ilustracja przedstawia dzieło Jean-Baptiste’y Claude’a Eugène Guillaume’a zatytułowane „Gracchowie”. Jest to rzeźba ukazująca popiersia Tyberiusza i Gajusza Grakchów. Bracia mają krótkie fryzury; ubrani są w togi. Trzymają dłonie na zwoju, który leży na marmurowej mównicy z łacińską inskrypcją. Do ilustracji dołączono dodatkowe informacje. 1. Ilustracja z popiersiem Scypiona Afrykańskiego ukazuje muskularnego łysego mężczyznę. Podpis: Autor nieznany, „Popiersie Publiusza Korneliusza Scypiona Afrykańskiego”, ok. 562 r., Muzea Kapitolińskie, Rzym, Włochy, wikimedia.org, CC BY 3.0, 2. Nad ilustracją znajduje się informacja: Sławny zwycięzca Hannibala, Scypion Afrykański Starszy, gdy umierał w 183 r. p.n.e., wyraził wolę, by jego córka Kornelia poślubiła młodego Tyberiusza Semproniusza Grakcha. 2. Kolejna ilustracja ukazuje córkę Scypiona, Kornelię, z dwoma synami. Jest to rzeźba wykonana z białego marmuru. Kobieta przedstawiona jest w pozycji siedzącej. Ubrana jest w długą szatę. Obok stoi starszy syn również w długiej todze. W ręku trzyma zwój papirusu. Drugi chłopiec stoi nagi, wtulony w nogi matki. Podpis: Jules Cavelier, „Kornelia z dziećmi”, 1855, Luwr, Paryż, Francja, wikimedia.org, CC BY 2.0, 3. Informacja nad ilustracją: Dzieci, które przyszły na świat z tego małżeństwa, zostały wychowane w duchu tradycji wyniesionych przez Kornelię z domu jej ojca. 3. Na kolejnej, kolorowej ilustracji, ukazana jest Kornelia z synami i przyjaciółką. Matka Grakchów siedzi na krześle. Jest bardzo skromnie ubrana. Głowę ma osłoniętą szarym płaszczem, spod którego wystaje żółta suknia. Ma bose stopy, nie ma biżuterii. Tuli do siebie synów. Starszy dotyka szyi matki wyciągniętą ręką. Spogląda na jej przyjaciółkę. Ta stoi obok oparta o stolik. Ma zieloną suknię, ufryzowane włosy i piękną biżuterię. W dłoniach trzyma naszyjnik, który pokazuje Kornelii. Podpis: Philipp Friedrich von Hetsch, „Kornelia, matka Gracchów”, 1794, Muzeum miejskie w Sztutgarcie, Niemcy, wikimedia.org, CC BY 4.0. Informacja nad ilustracją: Kornelia szczyciła się swoim potomstwem. Pewnego razu podczas odwiedzin przyjaciółek, które pokazywały jej swoją piękną biżuterię, Kornelia, wskazując na dzieci, powiedziała: „Oto moje klejnoty”. 4. Dwaj jej synowie zrobili karierę w magistraturze: starszy Tyberiusz i młodszy Gajusz. Pewnego razu Tyberiusz, przejeżdżając przez Etrurię w drodze do Hiszpanii, dowiedział się, że pustka, która go otacza, to skutek tego, że ziemia ta stała się gruntem państwowym, ager publicus. 5. Kolejna ilustracja ukazuje pagórki porośnięte drzewami i krzewami. Podpis: Michal Osmenda (fot.), Widok z Villa Vignamaggio, Włochy, wikimedia.org, CC BY 2.0. Informacja nad ilustracją: Ziemi w Italii nie opłacało się uprawiać, przekształcano ją na pastwiska i łąki, ponieważ zboże eksportowane z Sycylii i Afryki było tańsze. Tymczasem w Rzymie rosła rzesza ubogich obywateli. 6. Na kolejnej ilustracji znajduje się czarnobiała grafika przedstawiająca okrągłą monetę z wizerunkiem Tyberiusza Grakchusa. Ukazany jest z profilu. Ma krótkie ufryzowane włosy i zarost. Wokół monety widnieje napis w języku łacińskim: TRIBVNVS TIB. GRACCVS. Podpis pod ilustracją: Guillaume Rouille, widok na monetę Tyberiusza Semproniusa Gracchusa z II wieku p.n.e., 1553, z książki „Promptuarii Iconum Insigniorum”, wikimedia.org, domena publiczna. Dołączona informacja: W 133 r. trybun plebejski Tyberiusz Grakchus przedstawił projekt parcelacji ziemi na Płw. Apenińskim i osadzenia kolonistów na utworzonych działkach wielkości 7 ha. Cała reszta ziemi miała pozostać w rękach dotychczasowych dzierżawców. Celem reformy było m.in. stworzenie warstwy zamożnych rolników. 7. Kolejna kolorowa ilustracja przedstawia dziewiętnastowieczny obraz Pierre’a-Nicolas’a Brisset’a zatytułowany „Caius Gracchus”. W centrum znajdują się Gajusz Grakchus, odziany w białą togę z czerwonym obramowaniem. Wyciąga rękę do leżącej na schodach domu kobiety z niemowlęciem. Za nim stoją dwaj mężczyźni ubrani w kolorowe szaty. Również spoglądają na leżącą kobietę. Po lewej stronie obrazu ukazani są tyłem dwaj mężczyźni objęci ramionami w pasie. Jeden z nich wyciąga rękę do zgromadzonego przed nimi tłumu. W tle widnieje zabudowa miasta. Podpis pod ilustracją: Pierre-Nicolas Brisset, „Caius Gracchus”, 1840, Muzeum Sztuk Pięknych, Paryż, Francja, wikimedia.org, CC BY 3.0. Dołączona informacja: Dzieło Tyberiusza kontynuował jego brat Gajusz, trybun ludowy w latach 123–122. Wprowadził on ustawę zbożową, która umożliwiała ubogim obywatelom zakup zboża po niskiej cenie. Planował także akcję kolonizacji Italii i Kartaginy. 8. Na następnej ilustracji przedstawiono dzieło François’a Topino-Lebrun’a pt. „Śmierć Gaiusa Gracchusa”. Po prawej stronie obrazu ukazany jest umierający Gajusz Grakchus wsparty o przyjaciela, który przebija się mieczem. W ich kierunku biegnie mężczyzna z wyciągniętymi rękoma. Za nim ukazana jest grupa uzbrojonych mężczyzn. Jeden w wyciągniętych w górę rękach trzyma kamień, inny macha toporem. Pod skalną ścianą stoją dwaj rzymscy żołnierze. Tło obrazu stanowią zabudowania oraz zachmurzone niebo. Podpis: François Topino-Lebrun, „Śmierć Gaiusa Gracchusa”, 1792, miejsce przechowywania nieznane, wikimedia.org, domena publiczna. Dodatkowa informacja: W 121 r. p.n.e. większa część senatu oraz konsul ogłosili Gajusza wrogiem ojczyzny, zabili samego trybuna oraz 3 tysiące jego zwolenników – tak samo jak wcześniej Tyberiusza, który oskarżony o dążenie do władzy królewskiej został zamordowany w Rzymie w biały dzień.
Czarnobiała ilustracja przedstawia dzieło Jean-Baptiste’y Claude’a Eugène Guillaume’a zatytułowane „Gracchowie”. Jest to rzeźba ukazująca popiersia Tyberiusza i Gajusza Grakchów. Bracia mają krótkie fryzury; ubrani są w togi. Trzymają dłonie na zwoju, który leży na marmurowej mównicy z łacińską inskrypcją. Do ilustracji dołączono dodatkowe informacje. 1. Ilustracja z popiersiem Scypiona Afrykańskiego ukazuje muskularnego łysego mężczyznę. Podpis: Autor nieznany, „Popiersie Publiusza Korneliusza Scypiona Afrykańskiego”, ok. 562 r., Muzea Kapitolińskie, Rzym, Włochy, wikimedia.org, CC BY 3.0, 2. Nad ilustracją znajduje się informacja: Sławny zwycięzca Hannibala, Scypion Afrykański Starszy, gdy umierał w 183 r. p.n.e., wyraził wolę, by jego córka Kornelia poślubiła młodego Tyberiusza Semproniusza Grakcha. 2. Kolejna ilustracja ukazuje córkę Scypiona, Kornelię, z dwoma synami. Jest to rzeźba wykonana z białego marmuru. Kobieta przedstawiona jest w pozycji siedzącej. Ubrana jest w długą szatę. Obok stoi starszy syn również w długiej todze. W ręku trzyma zwój papirusu. Drugi chłopiec stoi nagi, wtulony w nogi matki. Podpis: Jules Cavelier, „Kornelia z dziećmi”, 1855, Luwr, Paryż, Francja, wikimedia.org, CC BY 2.0, 3. Informacja nad ilustracją: Dzieci, które przyszły na świat z tego małżeństwa, zostały wychowane w duchu tradycji wyniesionych przez Kornelię z domu jej ojca. 3. Na kolejnej, kolorowej ilustracji, ukazana jest Kornelia z synami i przyjaciółką. Matka Grakchów siedzi na krześle. Jest bardzo skromnie ubrana. Głowę ma osłoniętą szarym płaszczem, spod którego wystaje żółta suknia. Ma bose stopy, nie ma biżuterii. Tuli do siebie synów. Starszy dotyka szyi matki wyciągniętą ręką. Spogląda na jej przyjaciółkę. Ta stoi obok oparta o stolik. Ma zieloną suknię, ufryzowane włosy i piękną biżuterię. W dłoniach trzyma naszyjnik, który pokazuje Kornelii. Podpis: Philipp Friedrich von Hetsch, „Kornelia, matka Gracchów”, 1794, Muzeum miejskie w Sztutgarcie, Niemcy, wikimedia.org, CC BY 4.0. Informacja nad ilustracją: Kornelia szczyciła się swoim potomstwem. Pewnego razu podczas odwiedzin przyjaciółek, które pokazywały jej swoją piękną biżuterię, Kornelia, wskazując na dzieci, powiedziała: „Oto moje klejnoty”. 4. Dwaj jej synowie zrobili karierę w magistraturze: starszy Tyberiusz i młodszy Gajusz. Pewnego razu Tyberiusz, przejeżdżając przez Etrurię w drodze do Hiszpanii, dowiedział się, że pustka, która go otacza, to skutek tego, że ziemia ta stała się gruntem państwowym, ager publicus. 5. Kolejna ilustracja ukazuje pagórki porośnięte drzewami i krzewami. Podpis: Michal Osmenda (fot.), Widok z Villa Vignamaggio, Włochy, wikimedia.org, CC BY 2.0. Informacja nad ilustracją: Ziemi w Italii nie opłacało się uprawiać, przekształcano ją na pastwiska i łąki, ponieważ zboże eksportowane z Sycylii i Afryki było tańsze. Tymczasem w Rzymie rosła rzesza ubogich obywateli. 6. Na kolejnej ilustracji znajduje się czarnobiała grafika przedstawiająca okrągłą monetę z wizerunkiem Tyberiusza Grakchusa. Ukazany jest z profilu. Ma krótkie ufryzowane włosy i zarost. Wokół monety widnieje napis w języku łacińskim: TRIBVNVS TIB. GRACCVS. Podpis pod ilustracją: Guillaume Rouille, widok na monetę Tyberiusza Semproniusa Gracchusa z II wieku p.n.e., 1553, z książki „Promptuarii Iconum Insigniorum”, wikimedia.org, domena publiczna. Dołączona informacja: W 133 r. trybun plebejski Tyberiusz Grakchus przedstawił projekt parcelacji ziemi na Płw. Apenińskim i osadzenia kolonistów na utworzonych działkach wielkości 7 ha. Cała reszta ziemi miała pozostać w rękach dotychczasowych dzierżawców. Celem reformy było m.in. stworzenie warstwy zamożnych rolników. 7. Kolejna kolorowa ilustracja przedstawia dziewiętnastowieczny obraz Pierre’a-Nicolas’a Brisset’a zatytułowany „Caius Gracchus”. W centrum znajdują się Gajusz Grakchus, odziany w białą togę z czerwonym obramowaniem. Wyciąga rękę do leżącej na schodach domu kobiety z niemowlęciem. Za nim stoją dwaj mężczyźni ubrani w kolorowe szaty. Również spoglądają na leżącą kobietę. Po lewej stronie obrazu ukazani są tyłem dwaj mężczyźni objęci ramionami w pasie. Jeden z nich wyciąga rękę do zgromadzonego przed nimi tłumu. W tle widnieje zabudowa miasta. Podpis pod ilustracją: Pierre-Nicolas Brisset, „Caius Gracchus”, 1840, Muzeum Sztuk Pięknych, Paryż, Francja, wikimedia.org, CC BY 3.0. Dołączona informacja: Dzieło Tyberiusza kontynuował jego brat Gajusz, trybun ludowy w latach 123–122. Wprowadził on ustawę zbożową, która umożliwiała ubogim obywatelom zakup zboża po niskiej cenie. Planował także akcję kolonizacji Italii i Kartaginy. 8. Na następnej ilustracji przedstawiono dzieło François’a Topino-Lebrun’a pt. „Śmierć Gaiusa Gracchusa”. Po prawej stronie obrazu ukazany jest umierający Gajusz Grakchus wsparty o przyjaciela, który przebija się mieczem. W ich kierunku biegnie mężczyzna z wyciągniętymi rękoma. Za nim ukazana jest grupa uzbrojonych mężczyzn. Jeden w wyciągniętych w górę rękach trzyma kamień, inny macha toporem. Pod skalną ścianą stoją dwaj rzymscy żołnierze. Tło obrazu stanowią zabudowania oraz zachmurzone niebo. Podpis: François Topino-Lebrun, „Śmierć Gaiusa Gracchusa”, 1792, miejsce przechowywania nieznane, wikimedia.org, domena publiczna. Dodatkowa informacja: W 121 r. p.n.e. większa część senatu oraz konsul ogłosili Gajusza wrogiem ojczyzny, zabili samego trybuna oraz 3 tysiące jego zwolenników – tak samo jak wcześniej Tyberiusza, który oskarżony o dążenie do władzy królewskiej został zamordowany w Rzymie w biały dzień.
Jean-Baptiste Claude Eugène Guillaume, „Gracchowie”, [w:] Russell Strugis, „Uznanie dla rzeźby: podręcznik”, Nowy Jork 1904, archive.org, domena publiczna
RvIec6TJrjsfd
Ćwiczenie 7
Wskaż, które z podanych zdań dotyczących życia i działalności Grakchów, są prawdziwe. 1. Kornelia, matka Grakchów, była córką Scypiona Afrykańskiego Starszego. 2. Obaj jej synowie, Tyberiusz i Gajusz, piastowali urząd trybuna ludowego. 3. Ustawa Licyniusza i Sekscjusza regulowała problem dostępu do ager publicus. 4. Tyberiusz Grakchus zginął w czasie zamieszek w Rzymie w 121 r. p.n.e. 5. Limit użytkowania ager publicus wynosił 2 ha. 6. Proletariusze nie mieli obowiązku służby w armii rzymskiej.
Wskaż, które z podanych zdań dotyczących życia i działalności Grakchów, są prawdziwe. 1. Kornelia, matka Grakchów, była córką Scypiona Afrykańskiego Starszego. 2. Obaj jej synowie, Tyberiusz i Gajusz, piastowali urząd trybuna ludowego. 3. Ustawa Licyniusza i Sekscjusza regulowała problem dostępu do ager publicus. 4. Tyberiusz Grakchus zginął w czasie zamieszek w Rzymie w 121 r. p.n.e. 5. Limit użytkowania ager publicus wynosił 2 ha. 6. Proletariusze nie mieli obowiązku służby w armii rzymskiej.
Zaznacz zdania prawdziwe.
Kornelia, matka Grakchów, była córką Scypiona Afrykańskiego Starszego.
Obaj jej synowie, Tyberiusz i Gajusz, piastowali urząd trybuna ludowego.
Ustawa Licyniusza i Sekscjusza regulowała problem dostępu do ager publicus.
Tyberiusz Grakchus zginął w czasie zamieszek w Rzymie w 121 r. p.n.e.
Limit użytkowania ager publicus wynosił 2 ha.
Proletariusze nie mieli obowiązku służby w armii rzymskiej.
Słowniki
Słownik pojęć
Ager publicus
Ager publicus
grunt państwowy, na który składały się tereny odebrane wrogom, zbuntowanym sprzymierzeńcom, opuszczone w czasie wojen, konfiskowane, zdobywane na mocy testamentów
Latyfundium
Latyfundium
wielki majątek ziemski uprawiany przy pomocy dzierżawców
Leges Liciniae Sextiae
Leges Liciniae Sextiae
wielki majątek ziemski uprawiany przy pomocy dzierżawców
Proletariusze
Proletariusze
ubodzy obywatele wolni od płacenia podatków i służby wojskowej
Trybun ludowy
Trybun ludowy
początkowo urzędnik plebsu, potem urzędnik państwowy; powołany dla obrony interesów plebejusz
Słownik łacińsko‑polski
RQWHSIWjBIPyY
Słownik łacińsko polski
Słownik łacińsko polski
Galeria dzieł sztuki
R1PvzZwR1eLBk
Ilustracja przedstawia dwóch mężczyzn zbierających winogrona. Jest to kolorowa mozaika. W górnej części ukazane jest drewniane rusztowanie, po którym pną się gałęzie winnej latorośli. Na krawędziach rusztowania siedzą ptaki dziobiące owoce. Jeden z mężczyzn, ubrany w czerwoną krótką szatę i sandały trzyma w wyciągniętych rękach kiść winogron. Odkłada ją do dużego kosza. Drugi, ubrany w krótką zieloną tunikę, wkłada ostrożnie owoce na wierzch kosza.
Zbiór winogron. Mozaika rzymska w Muzeum Archeologicznym w Szarszal (Caesarea Mauretaniae), Algieria, wikimedia.org, domena publiczna
Rsw1nJTaA7tHs
Ilustracja przedstawia płaskorzeźbę ukazującą dwu rzymskich rolników przy pracy na roli. Jeden prowadzi maszynę na kołach, w którą zaprzężony jest osioł. Maszyna, przypominająca mały kombajn, zwana była przez starożytnych Rzymian „vallus”. W przedniej części, między kołami, znajdowało się urządzenie służące do odcinania kłosów. Drugi rolnik wygarnia kłosy narzędziem na długim kiju. Na drugim planie ukazany jest łan zboża.
Autor nieznany, Relief przedstawiający rzymskich rolników, rok i miejsce przechowywania nieznane, wikimedia.org, domena publiczna
RHVf2jznDmYPd
Kolorowa lustracja przedstawia dzieło Pietera Isaacsz’a zatytułowane „Czytanie w akademii królewskiej”. Po prawej stronie obrazu znajduje się duża ozdobna mównica, wykonana z białego marmuru. Zasiada za nią stary mężczyzna z siwymi długimi włosami i brodą. Ubrany jest w jasną szatę. Na pulpicie leży otwarta księga. Mężczyzna nachyla się nad nią; prawą rękę unosi lekko do góry. Nad mówcą rozpościera się baldachim z czerwonego aksamitu ze złotymi frędzlami. Na podłodze leżą w nieładzie otwarte księgi. Przed mównicą znajdują się liczni słuchacze. Kilku młodzieńców siedzących przy stole notuje gęsimi piórami słowa mówcy. Inni stoją za nimi zaglądając im przez ramię, jeszcze inni zgromadzili się w tyle sali. Na pierwszym planie, w lewym rogu obrazu, siedzi wykwintnie ubrany młody mężczyzna. Spod wysokiego płowego kapelusza spływają na ramiona jasne kręcone włosy. Ubrany jest w spodnie z żółtego aksamitu i żółte pończochy; pod kolanem ma przewiązaną ozdobną podwiązkę. Jego ramiona zdobi czerwony szal, szyję - plisowany wysoki kołnierz, zwany kryzą. Z tyłu pomieszczenia, między dwiema kolumnami, znajduje się łukowaty otwór okienny, za którym rozpościera się widok na zabudowę miasta.
Pieter Isaacsz, „Czytanie w akademii królewskiej”, Zamek Rosenborg, Kopenhaga, Dania, wikimedia.org, domena publiczna
R1UD8DLiCzMNW
Kolorowa lustracja przedstawia dzieło Johna Trumbulla pt. „Śmierć Emiliusza Paulusa w bitwie pod Kannami”. Ukazana jest scena z bitwy pod Kannami. W centrum obrazu znajduje się wódz rzymski (Warron?). Obok niego stoi ekwita z koniem, w pełnym uzbrojeniu. Mówi do wodza, wskazując ręką w prawą stronę. Na drugim planie znajdują się walczący żołnierze. W lewym rogu widnieje postać żołnierza rzymskiego wznoszącego w górę insygnium legionów: orła trzymającego wieniec.
John Trumbull, „Śmierć Paulusa Amiliusza w czasie bitwy pod Canae, 1773, Uniwersytet Yale, New Haven, Stany Zjednoczone, wikimedia.org, domena publiczna
RT47lcJjmphSD
Czarnobiała ilustracja przedstawia dzieło nieznanego autora zatytułowane „Ostatni atak na Kartaginę w czasie III wojny punickiej” . Ukazani są żołnierze rzymscy nacierający na mury miasta. Jedni wspinają się po drabinach, inni przechodzą przez zwodzony most. Mieszkańcy miasta bronią się zza murów: strzelają z łuków, rzucają kamienie, unoszą w górę młoty i siekiery. Na pierwszym planie, przed murami, leżą ciała ludzi poległych podczas oblężenia, wśród nich matka z dzieckiem. Młoda kobieta opiera ręce o ciało zmarłego mężczyzny; odchyla w tył głowę w geście rozpaczy. W tle obrazu rozpościera się zabudowa miasta spowita chmurą dymu.
Autor nieznany, „Ostatni atak na Kartaginę w czasie III wojny punickiej”, ilustracja z 1885, Nowojorska Biblioteka Publiczna, Stany Zjednoczone, wikimedia.org, domena publiczna
R1LsT4SN19IIH
Czarnobiała grafika przedstawia Gajusza Grakchusa przemawiającego podczas zgromadzenia ludowego. Mężczyzna ukazany jest z tyłu. Stoi na podwyższeniu. Ma długą drapowaną szatę. Wyciąga przed siebie lewą rękę. Ciężar postaci spoczywa na prawej nodze oraz prawej ręce, którą opiera o mównicę. Na placu zgromadziły się tłumy ludzi. Po prawej stronie ilustracji znajduje się zarys wysokiego budynku ze schodami i kolumnami, na lewo od niego – zbocze góry. W tle ukazane są zabudowania oraz fragment akweduktu.
„Gajusz Grachus przemawiający podczas zgromadzenia ludowego”, [w:] Silvestre David Mirys, „Figury historii Republiki Rzymskiej z towarzyszącym im streszczeniem historycznym”, Paryż 1799, archive.org, domena publiczna
R1Qyxp6F3KdLm
Czarnobiała ilustracja przedstawia dzieło Jean-Baptiste’y Claude’a Eugène Guillaume’a zatytułowane „Gracchowie”. Jest to rzeźba ukazująca popiersia Tyberiusza i Gajusza Grakchów. Bracia mają krótkie fryzury; ubrani są w togi. Trzymają dłonie na zwoju, który leży na marmurowej mównicy z łacińską inskrypcją.
Jean-Baptiste Claude Eugène Guillaume, „Gracchowie”, [w:] Russell Strugis, „Uznanie dla rzeźby: podręcznik”, Nowy Jork 1904, archive.org, domena publiczna
Bibliografia
A. Ziółkowski, Starożytność, Warszawa 2009.
Człowiek Rzymu, red. A. Giardina, Warszawa 2000.
K. Kumaniecki, Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1965.
M. Jaczynowska (red.), D. Musiał, M. Stępień, Historia starożytna, Warszawa 2004.
M. Crawford, Rzym w okresie republiki, Warszawa 2000.
Rzym i my. Wprowadzenie do literatury i kultury łacińskiej, tł. I. Lewandowski, W.M. Malinowski, Poznań 2009.
Słownik kultury antycznej, red. R. Kulesza, Warszawa 2012.