Mleko w kartonie może stać na sklepowej półce nawet pół roku, a jego smak i wygląd nie zmienią się przez ten czas. Jak to możliwe, skoro świeże mleko prosto od krowy kwaśnieje już po dwóch dniach?

R104mRdvkN3Si
Odpowiednio przechowywana żywość dłużej utrzymuje świeżość.
Odpowiednio przechowywana żywość dłużej utrzymuje świeżość
Już wiesz
  • że po powrocie z zakupów wkłada się żywność do lodówki lub szafek;

  • że żywność może się zepsuć;

  • że pewne pokarmy są zdrowsze od innych.

Nauczysz się
  • prawidłowo przechowywać żywność;

  • identyfikować przeterminowaną żywność na podstawie jej cech lub daty przydatności do spożycia;

  • wyróżniać produkty spożywcze, które powinny być podstawą diety, oraz te, które są jej uzupełnieniem.

i34M0ALof7_d5e181

1. Co zrobić, by żywność się nie zepsuła?

Wiele produktów spożywczych, szczególnie tych, które są suche (jak makaron, ryż czy mąka), mimo długiego przechowywania, nawet poza lodówką, nie psuje się. Inne, np. ryby, należy przygotować i zjeść bardzo szybko, gdyż już na drugi dzień robią się nieświeże, co można poznać między innymi po zapachu. Psucie się żywności najczęściej jest powodowane przez bardzo małe organizmy, tzw. drobnoustrojedrobnoustrojedrobnoustroje żyjące wszędzie w naszym otoczeniu. Aby temu procesowi zapobiec, należy żywność odpowiednio przechowywać.

RVc6SBUfNllzM1
Ryby w sklepie są obłożone lodem. Dzięki temu przez cały dzień zachowują świeżość, a klienci mogą je obejrzeć przed zakupem
Psucie się żywności
Obserwacja 1

Sprawdzenie, w jakich warunkach żywność się psuje.

Co będzie potrzebne
  • 4 małe kawałki chleba (można podzielić kromkę na 4 kawałki),

  • 4 talerzyki,

  • papier śniadaniowy.

Instrukcja
  1. Na każdym talerzyku połóż po jednym kawałku chleba.

  2. Jeden talerzyk postaw w kuchni niedaleko zlewozmywaka, drugi na parapecie, trzeci w lodówce, a czwarty owiń papierem śniadaniowym i włóż do lodówki.

  3. Przez tydzień codziennie o tej samej porze sprawdzaj, co się dzieje z chlebem. Co obserwujesz?

Podsumowanie

Odpowiednio zabezpieczona, przechowywana w suchym i chłodnym miejscu żywność nie psuje się.

Proces psucia się żywności można spowolnić poprzez konserwację żywnościkonserwacja żywnościkonserwację żywności. Większość produktów jest w jakiś sposób utrwalana. Tak zwane naturalne sposoby konserwacji znane są od bardzo dawna. Należą do nich na przykład mrożenie, suszenie, solenie czy kiszenie, a także produkowanie rozmaitych konfitur lub marynat. Utrwalona w ten sposób żywność zmienia swój smak, nadal jednak pozostaje zdrowa. Dodawane do żywności sztuczne konserwantykonserwantkonserwanty zwykle pozwalają zachować naturalny smak potraw, uważa się jednak, że spożywane w nadmiarze mogą powodować alergie, duszności oraz dolegliwości skóry. Warto więc się zastanowić, czy ich spożywanie jest korzystne dla naszego zdrowia.

RfKJ1qeJEpgJ31
Zamknięta w szczelnym słoiku słodka konfitura jest doskonale zakonserwowana. W suchym i chłodnym miejscu, np. w piwnicy, można ją przechowywać przez bardzo długi czas – nawet kilka lat
Konserwanty
Obserwacja 2

Sprawdzenie, jak konserwanty działają na żywność.

Co będzie potrzebne
  • kostka rosołowa,

  • pół litra wody,

  • trzy słoiki,

  • ocet,

  • sól kuchenna,

  • flamaster.

Instrukcja
  1. Poproś osobę dorosłą, by przygotowała bulion z pół litra wody i kostki rosołowej. Następnie poczekaj kwadrans, aż ostygnie.

  2. Rozlej bulion do słoików.

  3. Do pierwszego słoika wsyp łyżeczkę soli, do drugiego wlej łyżkę octu, a do trzeciego niczego nie dodawaj. Podpisz flamastrem na każdym słoiku, co do niego dodano.

  4. Postaw słoiki w ciepłym miejscu. Przez trzy kolejne dni sprawdzaj, jak zmienia się ciecz w słoikach – sprawdzaj jej kolor i zapach oraz czy robi się mętna.

Podsumowanie

Zmiana barwy czy zapachu świadczy o tym, że w bulionie rozwinęły się drobnoustroje, które przyczyniły się do zepsucia żywności. Dodanie substancji konserwujących spowalnia ten proces.

Naturalne sposoby konserwacji żywności

Metoda konserwacji

Zasada działania

Zastosowanie

suszenie

Żywność jest pozbawiana zawartej w niej wody; bez dostępu do wody drobnoustroje nie mają warunków, żeby się rozmnażać.

mięso, owoce, grzyby

wędzenie

Żywność jest utrwalana w dymie – pozbawiona zostaje części zawartej w niej wody, tworzy się warstwa przesycona pochodzącymi z dymu substancjami, która chroni przed zepsuciem, przy okazji zmieniają się jej smak i aromat.

mięso, ryby, niektóre owoce (np. śliwki)

solenie

Sól jest naturalnym środkiem konserwującym, hamującym rozwój bakterii.

mięso, ryby, grzyby, sery

mrożenie

Mrożenie hamuje rozwój bakterii i niszczy je, a zamrożona żywność może być przechowywana nawet wiele miesięcy.

mięso, ryby, owoce i warzywa

kiszenie

Kiszenie sprawia, że potrawy zmieniają swój smak, zachowują natomiast wiele witamin.

głównie warzywa i owoce – ogórki, fasola, kapusta, dynia, pomidory

pasteryzowanie

Żywność jest podgrzewana przez krótki czas do bardzo wysokiej temperatury, dzięki czemu giną żyjące w niej drobne organizmy, które mogłyby spowodować psucie; w słodkich przetworach jako dodatkowy środek konserwujący używany jest cukier.

mleko, przetwory owocowe i warzywne w słoikach

marynowanie

Produkty żywnościowe zalewane są octem, który hamuje rozwój drobnoustrojów.

warzywa, owoce, grzyby

Polecenie 1

Zapoznaj się z informacjami zawartymi w tabeli i wybierz te metody, które do konserwacji żywności stosuje twoja rodzina.

i34M0ALof7_d5e225

2. Jak przechowywać żywność?

Nawet zakonserwowaną żywność należy przechowywać w odpowiednich warunkach. Na pewno wiesz, że część jedzenia przechowuje się w lodówce, natomiast inne produkty – w suchych i chłodnych miejscach, np. kuchennych szafkach. Również w sklepie część żywności wystawiana jest na sprzedaż w ladach chłodniczych, reszta natomiast jest po prostu ustawiona na regałach. Niewłaściwe jej przechowywanie może spowodować, że po krótkim czasie dany produkt nie będzie się już nadawać do zjedzenia.

Sposoby przechowywania żywności

Produkt spożywczy

Metoda przechowywania

Uwagi

nabiał: mleko, sery, jogurty i jaja

zawsze w lodówce z wyjątkiem mleka w nieotwartym jeszcze kartonie

Na skorupkach jaj mogą żyć groźne bakterie – jaja przed rozbiciem należy zawsze umyć w ciepłej wodzie.

produkty mrożone

w zamrażarce (−18 stopni), zwracając uwagę na datę przydatności do spożycia

Raz rozmrożone produkty nie nadają się do ponownego zamrożenia.

warzywa i owoce

w specjalnej szufladzie w lodówce

Jedzone na surowo lepiej wyjąć z lodówki 30 minut przed zjedzeniem – będą smaczniejsze.

jedzenie w puszkach

zamknięte – w szafce, otwarte – w lodówce

Żywność w nieotwartych puszkach jest zabezpieczona przed zepsuciem i nie ma potrzeby trzymania jej w lodówce.

pieczywo

w chlebaku lub w szafce, w suchym miejscu

Wilgotne pieczywo łatwo pleśnieje.

mięso i ryby

w lodówce, na najniższej półce lub w specjalnej szufladzie

Ryby najlepiej przygotować i zjeść w dniu zakupu.

mąka, kasze, makarony

w szafce, w suchym miejscu

Wilgotna mąka może spleśnieć.

Ważne!

Większość produktów spożywczych, które kupujemy w sklepie, ma określoną datę przydatności do spożycia. Może ona być podana na dwa sposoby. Czasami producent stosuje termin „należy spożyć do…”, co oznacza, że po wyznaczonej dacie produkt należy bezwzględnie wyrzucić. Jeśli na opakowaniu znajduje się napis „najlepiej spożyć przed…”, to po upływie wyznaczonej daty produkt przez pewien czas nadal jest zdatny do spożycia.

Naturalne produkty, jak warzywa i owoce, nie mają określonej daty przydatności do spożycia. Musimy umieć samodzielnie ocenić, czy nadają się one do zjedzenia. Jest to bardzo proste. O tym, że żywność nie nadaje się do jedzenia, świadczą np. przykry zapach (w wypadku soków czy owoców może to być zapach alkoholu albo kwasu), ślady pleśni lub gnicia, a także zmiana konsystencji i koloru. Kupując jedzenie w słoikach czy puszkach, należy zwrócić uwagę, aby wieczko było wklęsłe – wypukłe świadczy o tym, że opakowanie nie było dobrze zamknięte i jego zawartość może nie nadawać się do spożycia.

R6Z3pWE5Qbk9F1
Pleśń na chlebie ma postać białych lub zielonych plam. Może być też widoczna grzybnia w postaci nalotu
Ciekawostka

Jeszcze sto lat temu lodówki nie istniały. Żywność przechowywało się w chłodnych piwniczkach. Z owoców i warzyw robiło się wiele przetworów, a mięso i ryby trzymało się zasolone w beczkach, gdyż nie istniał inny sposób na ich dłuższe przechowywanie.

i34M0ALof7_d5e276

3. Zdrowa żywność

Od dorosłych możesz usłyszeć, że nie powinno się jeść zbyt dużo słodyczy, natomiast warzywa można spożywać w zasadzie w nieograniczonej ilości. Co sprawia, że niektóre produkty spożywcze są zdrowsze od innych? Otóż zawierają one konieczne dla naszego zdrowia składniki. Nasze organizmy potrzebują odpowiedniej ilości cukrów, tłuszczów (głównie roślinnych), białek i witaminwitaminawitamin. Niektóre produkty spożywcze zawierają tylko część z tych składników, ale za to w dużej ilości. Na przykład słodycze czy słodzone napoje gazowane dostarczają nam głównie cukru, który daje nam dużo energii. Po zjedzeniu słodyczy nie czujemy się głodni, jednak nie zawierają one innych składników odżywczych. Za to warzywa i owoce mają mniej cukru, ale dużo innych potrzebnych składników, dzięki czemu są bardziej wartościowym pożywieniem. Musisz pamiętać, że twój organizm rośnie i w związku z tym potrzebuje pokarmu bogatego w białka.

Rbc3FdabDxpfp1
Cukierki zwykle zawierają tylko cukry, brak im innych wartościowych składników odżywczych
Polecenie 2

Wymień nawyki żywieniowe, które uważasz za szczególnie niekorzystne i sprzyjające tyciu.

Ważną rzeczą jest odpowiednie przygotowanie posiłku. Niektóre produkty, np. ziemniaki, kasze czy mięso, nie nadają się do spożywania na surowo. Z tego powodu gotuje się je, piecze lub smaży. Niestety, pod wpływem wysokiej temperatury niektóre składniki odżywcze (np. witaminy) tracą swoje właściwości. Szczególnie dużo witamin zawierają świeże warzywa i owoce – dlatego należy jeść je surowe lub lekko podgotowane.

R1BYggqnbC5IH1
Warzywa i owoce dobrze jest gotować na parze w specjalnych naczyniach. Podczas takiego gotowania produkty nie są zanurzone w wodzie, a jedynie otoczone gorącą parą, dzięki czemu nie tracą witamin
i34M0ALof7_d5e327

4. Piramida żywieniowa

Zdarza się, że jemy nie tylko wtedy, gdy jesteśmy głodni, ale również wtedy, gdy po prostu mamy ochotę coś przekąsić. Wiele z tzw. przekąsek to żywność słodka i tłusta, zawierająca niewiele wartościowych składników. Częste sięganie po takie jedzenie prowadzi do nadwagiotyłości, co z kolei powoduje szereg innych chorób oraz problemów z koncentracją i nauką.

W celu łatwego zapamiętania, co należy jeść częściej, a co rzadziej, przyjrzyj się poniższej piramidzie żywieniowej. Jej podstawa to produkty żywnościowe, które powinny być stale obecne w twojej diecie jako jej codzienny element. Wyższe piętra piramidy to te produkty, które należy ograniczać. Natomiast z produktów umieszczonych na szczycie piramidy dobrze jest całkowicie zrezygnować lub jadać je wyjątkowo i w bardzo małych ilościach.

R1PBbZVchWSjR1
Piramida żywieniowa przedstawia produkty, które powinny być podstawą naszej codziennej diety oraz jej dopełnieniem
Polecenie 3

Korzystając z powyższej piramidy żywieniowej, opracuj dzienny jadłospis.

i34M0ALof7_d5e373

Podsumowanie

  • Żywność może być konserwowana w sposób naturalny lub za pomocą sztucznych substancji. Ważne jest dostarczenie odpowiedniej ilości białek.

  • Produkty spożywcze powinny być przechowywane w odpowiedni sposób, aby jak najdłużej zachowały swoje wartości odżywcze.

  • Produkty przeterminowane nie nadają się do spożycia.

  • Podstawą codziennych posiłków powinny być świeże warzywa i owoce, natomiast tłuszcze zwierzęce oraz słodycze jedynie ich niewielkim elementem.

Praca domowa
Polecenie 4.1

Sprawdź, jakie produkty żywnościowe znajdują się w twoim domu. Czy są one konserwowane? Jeśli tak, to w jaki sposób?

i34M0ALof7_d5e440

Słowniczek

drobnoustroje
drobnoustroje

organizmy niewidoczne gołym okiem, np. bakterie i niektóre grzyby

konserwacja żywności
konserwacja żywności

wszelkie zabiegi mające na celu przedłużenie trwałości żywności, np. solenie, wędzenie

konserwant
konserwant

substancja (naturalna lub sztuczna), która utrzymuje żywność w stanie długiej przydatności do użycia

witamina
witamina

substancja, która nie dostarcza nam energii ani nie buduje naszego ciała, za to reguluje pracę organizmu i zapewnia jego prawidłowe funkcjonowanie

i34M0ALof7_d5e499

Zadania

Ćwiczenie 1
RJYoIE0IDplw61
zadanie interaktywne
Źródło: Barbara Szydzik, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
R19hsyTcR3byk1
zadanie interaktywne
Źródło: Barbara Szydzik <Barbara.szydzik@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
R1ej1U3IHsy1G1
zadanie interaktywne
Źródło: Barbara Szydzik <Barbara.szydzik@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
RzvTf4CBvb64l1
zadanie interaktywne
Źródło: Barbara Szydzik <Barbara.szydzik@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
RnL0GUYR0yuyc1
zadanie interaktywne
Źródło: Barbara Szydzik <Barbara.szydzik@up.wroc.pl>, licencja: CC BY 3.0.