Dbamy o żywność
Mleko w kartonie może stać na sklepowej półce nawet pół roku, a jego smak i wygląd nie zmienią się przez ten czas. Jak to możliwe, skoro świeże mleko prosto od krowy kwaśnieje już po dwóch dniach?
że po powrocie z zakupów wkłada się żywność do lodówki lub szafek;
że żywność może się zepsuć;
że pewne pokarmy są zdrowsze od innych.
prawidłowo przechowywać żywność;
identyfikować przeterminowaną żywność na podstawie jej cech lub daty przydatności do spożycia;
wyróżniać produkty spożywcze, które powinny być podstawą diety, oraz te, które są jej uzupełnieniem.
1. Co zrobić, by żywność się nie zepsuła?
Wiele produktów spożywczych, szczególnie tych, które są suche (jak makaron, ryż czy mąka), mimo długiego przechowywania, nawet poza lodówką, nie psuje się. Inne, np. ryby, należy przygotować i zjeść bardzo szybko, gdyż już na drugi dzień robią się nieświeże, co można poznać między innymi po zapachu. Psucie się żywności najczęściej jest powodowane przez bardzo małe organizmy, tzw. drobnoustrojedrobnoustroje żyjące wszędzie w naszym otoczeniu. Aby temu procesowi zapobiec, należy żywność odpowiednio przechowywać.
Sprawdzenie, w jakich warunkach żywność się psuje.
4 małe kawałki chleba (można podzielić kromkę na 4 kawałki),
4 talerzyki,
papier śniadaniowy.
Na każdym talerzyku połóż po jednym kawałku chleba.
Jeden talerzyk postaw w kuchni niedaleko zlewozmywaka, drugi na parapecie, trzeci w lodówce, a czwarty owiń papierem śniadaniowym i włóż do lodówki.
Przez tydzień codziennie o tej samej porze sprawdzaj, co się dzieje z chlebem. Co obserwujesz?
Odpowiednio zabezpieczona, przechowywana w suchym i chłodnym miejscu żywność nie psuje się.
Proces psucia się żywności można spowolnić poprzez konserwację żywnościkonserwację żywności. Większość produktów jest w jakiś sposób utrwalana. Tak zwane naturalne sposoby konserwacji znane są od bardzo dawna. Należą do nich na przykład mrożenie, suszenie, solenie czy kiszenie, a także produkowanie rozmaitych konfitur lub marynat. Utrwalona w ten sposób żywność zmienia swój smak, nadal jednak pozostaje zdrowa. Dodawane do żywności sztuczne konserwantykonserwanty zwykle pozwalają zachować naturalny smak potraw, uważa się jednak, że spożywane w nadmiarze mogą powodować alergie, duszności oraz dolegliwości skóry. Warto więc się zastanowić, czy ich spożywanie jest korzystne dla naszego zdrowia.
Sprawdzenie, jak konserwanty działają na żywność.
kostka rosołowa,
pół litra wody,
trzy słoiki,
ocet,
sól kuchenna,
flamaster.
Poproś osobę dorosłą, by przygotowała bulion z pół litra wody i kostki rosołowej. Następnie poczekaj kwadrans, aż ostygnie.
Rozlej bulion do słoików.
Do pierwszego słoika wsyp łyżeczkę soli, do drugiego wlej łyżkę octu, a do trzeciego niczego nie dodawaj. Podpisz flamastrem na każdym słoiku, co do niego dodano.
Postaw słoiki w ciepłym miejscu. Przez trzy kolejne dni sprawdzaj, jak zmienia się ciecz w słoikach – sprawdzaj jej kolor i zapach oraz czy robi się mętna.
Zmiana barwy czy zapachu świadczy o tym, że w bulionie rozwinęły się drobnoustroje, które przyczyniły się do zepsucia żywności. Dodanie substancji konserwujących spowalnia ten proces.
Metoda konserwacji | Zasada działania | Zastosowanie |
suszenie | Żywność jest pozbawiana zawartej w niej wody; bez dostępu do wody drobnoustroje nie mają warunków, żeby się rozmnażać. | mięso, owoce, grzyby |
wędzenie | Żywność jest utrwalana w dymie – pozbawiona zostaje części zawartej w niej wody, tworzy się warstwa przesycona pochodzącymi z dymu substancjami, która chroni przed zepsuciem, przy okazji zmieniają się jej smak i aromat. | mięso, ryby, niektóre owoce (np. śliwki) |
solenie | Sól jest naturalnym środkiem konserwującym, hamującym rozwój bakterii. | mięso, ryby, grzyby, sery |
mrożenie | Mrożenie hamuje rozwój bakterii i niszczy je, a zamrożona żywność może być przechowywana nawet wiele miesięcy. | mięso, ryby, owoce i warzywa |
kiszenie | Kiszenie sprawia, że potrawy zmieniają swój smak, zachowują natomiast wiele witamin. | głównie warzywa i owoce – ogórki, fasola, kapusta, dynia, pomidory |
pasteryzowanie | Żywność jest podgrzewana przez krótki czas do bardzo wysokiej temperatury, dzięki czemu giną żyjące w niej drobne organizmy, które mogłyby spowodować psucie; w słodkich przetworach jako dodatkowy środek konserwujący używany jest cukier. | mleko, przetwory owocowe i warzywne w słoikach |
marynowanie | Produkty żywnościowe zalewane są octem, który hamuje rozwój drobnoustrojów. | warzywa, owoce, grzyby |
Zapoznaj się z informacjami zawartymi w tabeli i wybierz te metody, które do konserwacji żywności stosuje twoja rodzina.
2. Jak przechowywać żywność?
Nawet zakonserwowaną żywność należy przechowywać w odpowiednich warunkach. Na pewno wiesz, że część jedzenia przechowuje się w lodówce, natomiast inne produkty – w suchych i chłodnych miejscach, np. kuchennych szafkach. Również w sklepie część żywności wystawiana jest na sprzedaż w ladach chłodniczych, reszta natomiast jest po prostu ustawiona na regałach. Niewłaściwe jej przechowywanie może spowodować, że po krótkim czasie dany produkt nie będzie się już nadawać do zjedzenia.
Produkt spożywczy | Metoda przechowywania | Uwagi |
nabiał: mleko, sery, jogurty i jaja | zawsze w lodówce z wyjątkiem mleka w nieotwartym jeszcze kartonie | Na skorupkach jaj mogą żyć groźne bakterie – jaja przed rozbiciem należy zawsze umyć w ciepłej wodzie. |
produkty mrożone | w zamrażarce (−18 stopni), zwracając uwagę na datę przydatności do spożycia | Raz rozmrożone produkty nie nadają się do ponownego zamrożenia. |
warzywa i owoce | w specjalnej szufladzie w lodówce | Jedzone na surowo lepiej wyjąć z lodówki 30 minut przed zjedzeniem – będą smaczniejsze. |
jedzenie w puszkach | zamknięte – w szafce, otwarte – w lodówce | Żywność w nieotwartych puszkach jest zabezpieczona przed zepsuciem i nie ma potrzeby trzymania jej w lodówce. |
pieczywo | w chlebaku lub w szafce, w suchym miejscu | Wilgotne pieczywo łatwo pleśnieje. |
mięso i ryby | w lodówce, na najniższej półce lub w specjalnej szufladzie | Ryby najlepiej przygotować i zjeść w dniu zakupu. |
mąka, kasze, makarony | w szafce, w suchym miejscu | Wilgotna mąka może spleśnieć. |
Większość produktów spożywczych, które kupujemy w sklepie, ma określoną datę przydatności do spożycia. Może ona być podana na dwa sposoby. Czasami producent stosuje termin „należy spożyć do…”, co oznacza, że po wyznaczonej dacie produkt należy bezwzględnie wyrzucić. Jeśli na opakowaniu znajduje się napis „najlepiej spożyć przed…”, to po upływie wyznaczonej daty produkt przez pewien czas nadal jest zdatny do spożycia.
Naturalne produkty, jak warzywa i owoce, nie mają określonej daty przydatności do spożycia. Musimy umieć samodzielnie ocenić, czy nadają się one do zjedzenia. Jest to bardzo proste. O tym, że żywność nie nadaje się do jedzenia, świadczą np. przykry zapach (w wypadku soków czy owoców może to być zapach alkoholu albo kwasu), ślady pleśni lub gnicia, a także zmiana konsystencji i koloru. Kupując jedzenie w słoikach czy puszkach, należy zwrócić uwagę, aby wieczko było wklęsłe – wypukłe świadczy o tym, że opakowanie nie było dobrze zamknięte i jego zawartość może nie nadawać się do spożycia.
Jeszcze sto lat temu lodówki nie istniały. Żywność przechowywało się w chłodnych piwniczkach. Z owoców i warzyw robiło się wiele przetworów, a mięso i ryby trzymało się zasolone w beczkach, gdyż nie istniał inny sposób na ich dłuższe przechowywanie.
3. Zdrowa żywność
Od dorosłych możesz usłyszeć, że nie powinno się jeść zbyt dużo słodyczy, natomiast warzywa można spożywać w zasadzie w nieograniczonej ilości. Co sprawia, że niektóre produkty spożywcze są zdrowsze od innych? Otóż zawierają one konieczne dla naszego zdrowia składniki. Nasze organizmy potrzebują odpowiedniej ilości cukrów, tłuszczów (głównie roślinnych), białek i witaminwitamin. Niektóre produkty spożywcze zawierają tylko część z tych składników, ale za to w dużej ilości. Na przykład słodycze czy słodzone napoje gazowane dostarczają nam głównie cukru, który daje nam dużo energii. Po zjedzeniu słodyczy nie czujemy się głodni, jednak nie zawierają one innych składników odżywczych. Za to warzywa i owoce mają mniej cukru, ale dużo innych potrzebnych składników, dzięki czemu są bardziej wartościowym pożywieniem. Musisz pamiętać, że twój organizm rośnie i w związku z tym potrzebuje pokarmu bogatego w białka.
Wymień nawyki żywieniowe, które uważasz za szczególnie niekorzystne i sprzyjające tyciu.
Ważną rzeczą jest odpowiednie przygotowanie posiłku. Niektóre produkty, np. ziemniaki, kasze czy mięso, nie nadają się do spożywania na surowo. Z tego powodu gotuje się je, piecze lub smaży. Niestety, pod wpływem wysokiej temperatury niektóre składniki odżywcze (np. witaminy) tracą swoje właściwości. Szczególnie dużo witamin zawierają świeże warzywa i owoce – dlatego należy jeść je surowe lub lekko podgotowane.
4. Piramida żywieniowa
Zdarza się, że jemy nie tylko wtedy, gdy jesteśmy głodni, ale również wtedy, gdy po prostu mamy ochotę coś przekąsić. Wiele z tzw. przekąsek to żywność słodka i tłusta, zawierająca niewiele wartościowych składników. Częste sięganie po takie jedzenie prowadzi do nadwagi i otyłości, co z kolei powoduje szereg innych chorób oraz problemów z koncentracją i nauką.
W celu łatwego zapamiętania, co należy jeść częściej, a co rzadziej, przyjrzyj się poniższej piramidzie żywieniowej. Jej podstawa to produkty żywnościowe, które powinny być stale obecne w twojej diecie jako jej codzienny element. Wyższe piętra piramidy to te produkty, które należy ograniczać. Natomiast z produktów umieszczonych na szczycie piramidy dobrze jest całkowicie zrezygnować lub jadać je wyjątkowo i w bardzo małych ilościach.
Korzystając z powyższej piramidy żywieniowej, opracuj dzienny jadłospis.
Podsumowanie
Żywność może być konserwowana w sposób naturalny lub za pomocą sztucznych substancji. Ważne jest dostarczenie odpowiedniej ilości białek.
Produkty spożywcze powinny być przechowywane w odpowiedni sposób, aby jak najdłużej zachowały swoje wartości odżywcze.
Produkty przeterminowane nie nadają się do spożycia.
Podstawą codziennych posiłków powinny być świeże warzywa i owoce, natomiast tłuszcze zwierzęce oraz słodycze jedynie ich niewielkim elementem.
Sprawdź, jakie produkty żywnościowe znajdują się w twoim domu. Czy są one konserwowane? Jeśli tak, to w jaki sposób?
Słowniczek
organizmy niewidoczne gołym okiem, np. bakterie i niektóre grzyby
wszelkie zabiegi mające na celu przedłużenie trwałości żywności, np. solenie, wędzenie
substancja (naturalna lub sztuczna), która utrzymuje żywność w stanie długiej przydatności do użycia
substancja, która nie dostarcza nam energii ani nie buduje naszego ciała, za to reguluje pracę organizmu i zapewnia jego prawidłowe funkcjonowanie
Zadania
Dopasuj produkty żywnościowe do odpowiednich metod ich konserwowania.
mleko, kapusta, mięso, owoce, przetwory owocowe, cukier, ryby, sól, masło, mięso, ogórki
| suszenie | |
|---|---|
| wędzenie | |
| pasteryzowanie | |
| kiszenie | |
| elementy niepasujące do żadnej kategorii |
Oceń, czy poniższe zdania zawierają prawdziwą, czy fałszywą informację.
| Prawda | Fałsz | |
| Surowe ryby można zjeść nawet w tydzień po zakupie, o ile były przechowywane w lodówce. | □ | □ |
| Rozmrożone produkty nie nadają się do powtórnego zamrożenia. | □ | □ |
| Jajka należy umyć w ciepłej wodzie przed rozbiciem. | □ | □ |
| Suche pieczywo łatwo pleśnieje. | □ | □ |
Do opisu sposobu konserwacji żywności dopasuj jego nazwę.
Sól jest naturalnym środkiem konserwującym, hamującym rozwój organizmów., Odpowiednio ogrzewana żywność pozbawiana jest żyjących w niej drobnoustrojów, które mogłyby spowodować jej psucie – w słodkich przetworach jako dodatkowy środek konserwujący używany jest cukier., Kiszenie sprawia, że potrawy zmieniają swój smak, zachowują natomiast wiele witamin; żywność zalana solanką w cieple i przy braku tlenu ulega fermentacji., Żywność jest utrwalana w dymie – pozbawiona zostaje części zawartej w niej wody, zmieniają się charakterystycznie jej smak i aromat.
| kiszenie | |
| solenie | |
| pasteryzacja | |
| wędzenie |
Uzupełnij luki w tekście.
ruchu, żywności, otyłość, dieta
Jednym z najważniejszych problemów związanych z odżywianiem jest ..................... Z powodu braku .................... i nadmiaru spożywanej .................... dotyka ona nawet dzieci. Właściwa .................... i sport pomagają nam utrzymać się w dobrym zdrowiu.
Przyporządkuj produkty żywnościowe do odpowiedniej kategorii.
pełnoziarniste pieczywo, słodycze, świeże owoce, świeże warzywa, nabiał, mięso, dania gotowe, dania typu fast-food
| podstawa diety | |
|---|---|
| uzupełnienie diety | |
| z tego możemy zrezygnować |