II tysiąclecie p.n.e. (XX‑XVI w. p.n.e.) - rozkwit cywilizacji minojskiej na Krecie
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
R10AUkNDGlzFJ1
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego:
12) formy czasowników nieregularnych:
a) esse i wybrane composita (possum,prosum, adsum, absum),
b) volo, nolo,
c) eo i wybrane composita (abeo, redeo, obeo),
d) fero i wybrane composita (affero, aufero, differo),
e) tollo,
f) fio,
g) verba defectiva: odi, memini, coepi,
h) verba deponentia i semideponentia;
8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:
12) odmienia następujące czasowniki nieregularne:
a) esse i wybrane composita (possum,prosum, adsum, absum),
b) volo, nolo,
c) eo i wybrane composita (abeo, redeo, obeo),
d) fero i wybrane composita (affero, aufero, differo),
e) tollo,
f) fio,
g) verba defectiva: odi, memini, coepi,
h) verba deponentia i semideponentia;
Nauczysz się
tworzyć różne formy gramatyczne omawianych czasowników;
rozpoznawać w tekście łacińskim różne formy omawianych czasowników oraz je tłumaczyć;
konstruować własne proste wypowiedzi z użyciem omawianych czasowników;
interpretować ilustracje obserwując współczesne komercyjne wykorzystanie elementów kultury starożytnej.
Powtórzenie
W języku łacińskim istnieje kilka czasowników nieregularnych. Nieregularności zaznaczają się najsilniej w formach czasu teraźniejszego.
Poznane czasowniki nieregularne to:
sum, esse – nie należy do żadnej z regularnych koniugacji,
eō, īre – czasownik nieregularny, bliski koniugacji IV,
ferō, ferre – czasownik III koniugacji, w niektórych formach brak spójek,
edo, esse – czasownik III koniugacji, niektóre formy brzmią tak, jak analogiczne formy od sum, esse.
Prezentacja zagadnienia
adsum, adesse (być obecnym, być tutaj)
ind. praes. act.
adsum
ades
adest
adsumus
adestis
adsunt
inf. praes. act.
adesse
imperat. praes. act.
ades!
adeste!
adeō, adīre (przychodzić, podchodzić)
ind. praes. act.
adeō
adis
adit
adīmus
adītis
adeunt
inf. praes. act.
adīre
imperat. praes. act.
adī!
adīte!
Czasami między przedrostkiem a właściwym czasownikiem zachodzą zmiany fonetyczne, np. upodobnienie głosek – tak, że znaczenie przedrostka nie jest oczywiste na pierwszy rzut oka:
ad + ferō, ferre = affero, afferre (przynosić)
ind. praes. act.
afferō
affers
affert
afferimus
affertis
afferunt
inf. praes. act.
afferre
imperat. praes. act.
affer!
afferte!
ab + ferō, ferre = auferō, auferre (zabierać)
ex + ferō, ferre = efferō, efferre (wynosić na zewnątrz)
ob + ferō, ferre = offerō, offerre (przedstawiać, oferować)
Uzupełnij tabelkę według wzoru tak, aby w każdym wierszu znalazły się analogiczne formy (ta sama osoba, liczba, czas, strona, tryb) wszystkich czasowników występujących w zadaniu.
Przy czasownikach polskich umieść (przeciągając spośród podanych pod tabelą) ich łacińskie odpowiedniki (czasowniki złożone). W razie wątpliwości przy wykonywaniu zadania skorzystaj ze słownika łacińsko-polskiego.
Wskaż polskie odpowiedniki następujących łacińskich form czasownikowych: Adsumus. Możliwe odpowiedzi: 1. Wnosi 2. Jest w środku 3. Powracać 4. Odnoszą 5. Jesteśmy obecni. Referunt. Możliwe odpowiedzi: 1. Wnosi 2. Jest w środku 3. Powracać 4. Odnoszą 5. Jesteśmy obecni. Redire. Możliwe odpowiedzi: 1. Wnosi 2. Jest w środku 3. Powracać 4. Odnoszą 5. Jesteśmy obecni. Inest. Możliwe odpowiedzi: 1. Wnosi 2. Jest w środku 3. Powracać 4. Odnoszą 5. Jesteśmy obecni. Infert. Możliwe odpowiedzi: 1. Wnosi 2. Jest w środku 3. Powracać 4. Odnoszą 5. Jesteśmy obecni.
Wskaż polskie odpowiedniki następujących łacińskich form czasownikowych: Adsumus. Możliwe odpowiedzi: 1. Wnosi 2. Jest w środku 3. Powracać 4. Odnoszą 5. Jesteśmy obecni. Referunt. Możliwe odpowiedzi: 1. Wnosi 2. Jest w środku 3. Powracać 4. Odnoszą 5. Jesteśmy obecni. Redire. Możliwe odpowiedzi: 1. Wnosi 2. Jest w środku 3. Powracać 4. Odnoszą 5. Jesteśmy obecni. Inest. Możliwe odpowiedzi: 1. Wnosi 2. Jest w środku 3. Powracać 4. Odnoszą 5. Jesteśmy obecni. Infert. Możliwe odpowiedzi: 1. Wnosi 2. Jest w środku 3. Powracać 4. Odnoszą 5. Jesteśmy obecni.
Przy złożonych czasownikach łacińskich umieść (przeciągając spośród podanych pod tabelą) ich polskie odpowiedniki, uwzględniając znaczenie słownikowe i formę wyrazu. W razie wątpliwości przy wykonywaniu zadania skorzystaj ze słownika łacińsko-polskiego.
adsumus, referunt, redīre, inest, infert, być w środku, jesteśmy nieobecni, wnosimy, odchodzić, odnosi
adsumus
referunt
redīre
inest
infert
Prezentacja zagadnienia - ciąg dalszy
Omawiane czasowniki (z wyjątkiem esse i większości jego złożeń) mają również participium praesentis activi.
Dla czasowników III koniugacji (ferō, edō) powstaje ono zupełnie regularnie:
ferens, Gen. sg. ferentis
edens, Gen. sg. edentis,
dla czasownika eo, īre jest to: iens, Gen. sg. euntis
W klasycznej łacinie nie używano tego imiesłowu od czasownika sum, esse.
R1331SIUZSj3C
Ćwiczenie 4
R1dCEFm3PZzYy
Ćwiczenie 5
R1Sca56M1Sr6g
Ćwiczenie 6
Tekst i ilustracje
Daedalus Athēniensis exul est, quia īrātus hominem necāvit. Cum fīliō suō Īcarō in portum it. Ibī virum vident ē nāve exeuntem, quī interpellat eōs:
Advena: Haec via fertne Athēnās?
Daedalus: Sānē, haec est sōla via Athēnās ferens. Quis tamen es et cūr Athēnās īs?
Advena: Daedalum petō, architectum celebrem.
Daedalus: Ecce adsum.
Advena: Ō Daedale, auxilium nōbīs fer! In Crētā insulā Mīnōtaurus vīvit, sēmi‑vir et sēmi‑taurus, quī puerōs parvōs rapit eōsque ēst.
Icarus: Ēheu!
Daedalus: Monstrum hominēs edens horribile est, quid tamen meā refert? Architectus sum, nōn venātor.
Advena:MīnōsMinosMīnōs, rex noster, Mīnōtaurum necāri vetat, quia uxōris suae fīlius est. Iubet eum vīvum claudī, sed monstrum ē claustrīs exit et rursus saevit. In Cretam ī et claustrum firmum parā!
R1XbpQz2W7JcZ1
Rv5IrgtD5ewH41
R8gGuxjuNLL0X1
RiUcmmLMKE43A1
RjuUojknPEHqL1
Współczesne firmy prowadzące działalność na Krecie chętnie odwołują się do kultury minojskiej. Powyżej logotypy linii morskich i lotniczych oraz ich minojskie pierwowzory z pałacu w Knossos: fresk z tzw. minojskim księciem (lub kapłanem) oraz powtarzający się na terenie pałacu element architektoniczny interpretowany jako stylizowane rogi byka (lub rzadziej jako skrzydła).
Zadania
Rj5NOT7TbN12B
Ćwiczenie 7
Wskaż łacińskie wyrażenia charakteryzujące bohaterów mitu o Dedalu i Ikarze. Pierwsza postać: Daedalus. Możliwe odpowiedzi: 1. architectus optimus 2. Icari frater 3. homicida fortuitus 4. Cretae rex. Druga postać: Minos. Możliwe odpowiedzi: 1. architectus optimus 2. Icari frater 3. homicida fortuitus 4. Cretae rex. Trzecia postać: Icarus. Możliwe odpowiedzi: 1. architectus optimus 2. Icari frater 3. homicida fortuitus 4. Cretae rex.
Wskaż łacińskie wyrażenia charakteryzujące bohaterów mitu o Dedalu i Ikarze. Pierwsza postać: Daedalus. Możliwe odpowiedzi: 1. architectus optimus 2. Icari frater 3. homicida fortuitus 4. Cretae rex. Druga postać: Minos. Możliwe odpowiedzi: 1. architectus optimus 2. Icari frater 3. homicida fortuitus 4. Cretae rex. Trzecia postać: Icarus. Możliwe odpowiedzi: 1. architectus optimus 2. Icari frater 3. homicida fortuitus 4. Cretae rex.
Kim są osoby wymienione w tekście? Przy imionach osób wpisz litery odpowiadające właściwym określeniom. Uwaga: niektóre określenia nie odnoszą się do żadnej z wymienionych osób, a do jednej osoby może się odnosić kilka określeń (należy wybrać w sumie 4).
Īcari pater, architectus, homicīda, Crētae rex
Daedalus
Mīnōs
Polecenie 1
Dedal i Ikar są już na statku płynącym na Kretę. Przetłumacz wątpliwości Ikara: Pater, cur in Crētam īmus? Nonne ibī monstrum puerōs ēst? Nōn es venātor.
RdHdUD7NMoBSj
Polecenie 2
Przetłumacz na łacinę odpowiedź Dedala na wątpliwości syna: Minotaur jest straszny, ale my niesiemy pomoc dzieciom na Krecie.
R3RGDsi0R0FIw
Słowniki
Słownik pojęć
Minos
Minos
mityczny potężny król Krety, oprócz mitu o Miotaurze znany jako jeden z trzech sędziów oceniających dusze w zaświatach; jego imię uczeni nadali tzw. cywilizacji minojskiej, która rozwijała się na Krecie i terytoriach od niej zależnych do XVI w. p.n.e.
Słownik łacińsko‑polski
RhR9cphZyUC0X1
m8363b587289eec39_0000000000177
Galeria dzieł sztuki
RCk5nUPFM5GmB1
R1EOkpWitec7Z1
RyLpbMJYPM6aG1
RXdyogXOFEhpV1
RgKedVF7SRldK1
R1OX2x3EelqA91
Bibliografia
J. Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Warszawa 2013.
H. Wolanin, Gramatyka opisowa klasycznej łaciny w ujęciu strukturalnym, Kraków 2012.
Z. Kubiak, Mitologia Greków i Rzymian, Warszawa 1998.
K. Marciniak, Mitologia grecka i rzymska, Warszawa‑Bielsko‑Biała 2010.
S. Stabryła, Zarys kultury starożytnych Grecji i Rzymu, Warszawa 2016.