II tysiąclecie p.n.e. (XX‑XVI w. p.n.e.) – rozkwit cywilizacji minojskiejkultura minojskaminojskiej na Krecie.
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela.
RbUZ6lZijmpTg1
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń: 1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego: i) formy czasowników nieregularnych: – esse i wybrane composita (possum,prosum, adsum, absum), – volo, nolo, – eo i wybrane composita (abeo, redeo, obeo), – fero i wybrane composita (affero, aufero, differo), – tollo, – fio, – verba defectiva: odi, memini, coepi, – verba deponentia i semideponentia.
Nauczysz się
konstruować własne proste wypowiedzi z użyciem czasowników nieregularnych;
tłumaczyć formy gramatyczne z języka łacińskiego na język polski i z języka polskiego na język łaciński;
konstruować własne proste wypowiedzi z użyciem czasowników nieregularnych.
PREZENTACJA ZAGADNIENIA
Nieregularności czasowników zaznaczają się przede wszystkim w czasie teraźniejszym. (Czasownik edō, esse w ogóle wszystkie formy poza czasem teraźniejszym tworzy regularnie.)
W indikatiwie imperfecti czasowniki nieregularne (poza sum, esse, omawianym osobno) zawierają cechę –bā–, tę samą, co czasowniki regularne:
ind. imperfecti activi
eō, īre
ībam, ībās, ībat… itd.
vōlō, velle
volēbam, volēbās, volēbat… itd.
mālō, mālle
mālebam…
nōlō, nōlle
nōlēbam…
ferō, ferre
ferēbam, ferēbās, ferēbat… itd.
ind. imperfecti passivi
ferēbar, ferēbāris, ferēbātur… itd
Indicativus perfecti activi (a dla czasownika ferō, ferre i jego złożeń również participium i indicativus perfecti passivi) powstaje tak samo, jak we wszystkich innych czasownikach łacińskich – trzeba tylko znać odpowiednie tematy. Oto one:
vōlō, velle,voluī (volitūrus);
ferō, ferre,tulī,lātum;
mālō, mālle,māluī ;
nōlō, nōlle,nōluī.
W ten sam sposób odmieniają się złożenia. Ponieważ jednak w czasowniku ferō, ferre (podobnie jak w omawianym osobno sum, esse) w poszczególnych tematach zmienia się pierwsza głoska, niektóre przedrostki ulegają różnym zmianom fonetycznym, tak, że warto zwrócić uwagę na wszystkie tematy tych złożeń, np.:
Uzupełnij tabelę wg wzoru, tak, aby w każdym wierszu znalazły się trzy różne formy (indicativus praesentis, imperfecti, perfecti activi) tego samego czasownika. Nie zmieniaj osoby ani liczby. W razie wątpliwości skorzystaj ze słownika.
refers, nōlēbat, abiērunt, abstulistis
tollō
tollēbam
sustulī
nōlēbat
abiērunt
refers
abstulistis
Rh6lWkyY0CRMq
Ćwiczenie 2
Wskaż antonimy podanych czasowników. Powinny one występować w tej samej formie, w jakiej są podane czasowniki wyjściowe. Pierwszy czasownik: Allatus est. Możliwe odpowiedzi: 1. Inferebamus 2. Extulerunt 3. Inferebas 4. Ablatus est 5. Extulistis 6. Ablata sunt. Drugi czasownik: Efferebamus. Możliwe odpowiedzi: 1. Inferebamus 2. Extulerunt 3. Inferebas 4. Ablatus est 5. Extulistis 6. Ablata sunt. Trzeci czaswonik: Intulerunt. Możliwe odpowiedzi: 1. Inferebamus 2. Extulerunt 3. Inferebas 4. Ablatus est 5. Extulistis 6. Ablata sunt.
Wskaż antonimy podanych czasowników. Powinny one występować w tej samej formie, w jakiej są podane czasowniki wyjściowe. Pierwszy czasownik: Allatus est. Możliwe odpowiedzi: 1. Inferebamus 2. Extulerunt 3. Inferebas 4. Ablatus est 5. Extulistis 6. Ablata sunt. Drugi czasownik: Efferebamus. Możliwe odpowiedzi: 1. Inferebamus 2. Extulerunt 3. Inferebas 4. Ablatus est 5. Extulistis 6. Ablata sunt. Trzeci czaswonik: Intulerunt. Możliwe odpowiedzi: 1. Inferebamus 2. Extulerunt 3. Inferebas 4. Ablatus est 5. Extulistis 6. Ablata sunt.
Dobierz czasowniki o znaczeniu przeciwnym do podanych w tabeli (przeciągając je spośród podanych pod tabelą). Pamiętaj zwrócić uwagę na formy czasowników. W razie wątpliwości skorzystaj ze słownika.
allātus est, adiistis, efferēbāmus, intulērunt, abiistis, inferēbās, ablāta sunt, extulistis
allātus est
adiistis
abiistis
efferēbāmus
intulērunt
Ruoiyt4WCPEKF
Ćwiczenie 3
TEKST I ILUSTRACJA
Daedalus et fīlius eius Īcarus ex Crētā migrāre volēbant, Mīnōs rex tamen eōs mittere nōluit. Daedalus ergō sibi Īcarōque ālās parāvit ex plūmīs cērā colligātīs et ambō ex insulā ēvolāvērunt. Daedalus fīlium praemonuit: Nōlī nimis altē volāre! – nōlēbat enim cēram sōlis calōre mollīrī. Īcarus tamen cōgitāvit: In Crētā continuō Mīnōtaurum timēbam, domō numquam exībam, volēbam līber esse. Nunc iam timēre nōlō! et ascendit, ferē sōlem adiit. Calor cēram mollīvit, plūmae ex Īcari ālis exiērunt. Puer in mare mortuus cecidit. Pater corpus eius, ē marī sublātum, transtulit in insulam, quae postea nōmināta est Īcaria. Ipse neque in Crētam neque Athēnās rediit, sed in Siciliam volāvit. Źródło: H. Ørberg, Lingua Latina per se illustrata. Pars I: Familia Romana, Grenaa 2003.
Dedal i jego syn Ikar chcieli wydostać się z Krety, jednak król Minos nie chciał ich wypuścić. Dedal przygotował więc dla siebie i Ikara skrzydła z piór połączonych woskiem i obydwaj odlecieli z wyspy. Dedal ostrzegł syna: Nie leć zbyt wysoko! - nie chciał bowiem, aby wosk roztopił się od słonecznego żaru. Ikar jednak pomyślał: Na Krecie ciągle bałem się Minotaura, nigdy nie wychodziłem z domu, chciałem być wolny. Teraz już nie chcę się bać! i wzniósł się wyżej, dotarł prawie do samego słońca. Żar roztopił wosk, a pióra wypadły ze skrzydeł Ikara. Chłopiec runął do morza i zginął. Ojciec przeniósł jego wyciągnięte z morza ciało na wyspę, którą później nazwano IkariaIkariaIkaria. Sam natomiast nie powrócił ani na Kretę, ani do Aten, lecz poleciał na Sycylię..
Tłumaczenie: Autor opracowania
R2zmIOoG4fwdP
Ćwiczenie 4
RdyIKO1Jh5mKH
Ćwiczenie 5
PRACA DOMOWA
RckLFMLcj0ip6
Ćwiczenie 6
RgHZLz2MnTzKF
Ćwiczenie 7
RZ7XgMfRyjhi01
R1WzsGZaebQ0E1
R1dNNe8IbDuxA1
Polecenie 1
Wyrazy polskie zakończone na -cja bardzo często pochodzą od łacińskich rzeczowników na –tiō (z genetiwem sg. na –tiōnis, są one r. żeńskiego). Są to nazwy czynności utworzone od czasowników, od tematu supini. Napisz, co znaczą polskie terminy i od jakich łacińskich czasowników się wywodzą. Czy jest dla Ciebie jasny związek znaczeniowy współczesnego rzeczownika ze źródłowym czasownikiem?
translacja ;
relacja;
ablacja.
R1HWltPnzIvN3
Słowniki
Ikaria
Ikaria
wyspa we wschodniej części Morza Egejskiego, zob. mapę podróży Dedala.
kultura minojska
kultura minojska
kultura kreteńska, kultura rozwijająca się na Krecie w epoce brązu (ok. 3500–1070 p.n.e.).