Dē vīribus corporis mentisque (rzeczowniki – powtórzenie i uzupełnienie)
Ważne daty
II. połowa V p.n.e. – działalność SokratesaSokratesa, uznawana za początek zachodniej filozofii w obecnym znaczeniu tego słowa.
Scenariusz dla nauczyciela
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego:
a) formy fleksyjne rzeczowników regularnych deklinacji I – V,
b) formy fleksyjne następujących rzeczowników nieregularnych: Iuppiter, deus, domus, vis,
rozpoznawać wybrane formy rzeczowników;
nazywać po łacinie części ciała;
tłumaczyć oraz poprawnie wykorzystywać wyrażenia łacińskie.
Powtórzenie
Uzupełnij zdania rzeczownikami z przykładu, wpisując je w odpowiednim przypadku. Zachowaj liczbę gramatyczną wyrazów z przykładu i zastosuj tę samą kolejność.
Ecce mea faciēs: meus nāsus, aurēs, oculī, supercilia, ōs, dentēs, lingua, buccae.
• Video quoque tuam ............: tuum ............, ............, ............, ...................., ............, ............, .............., .............
• O, quam pulchra est forma tuae ............: tui ............, ............, ................, .........................., ............, .............., .............., ................!
• Pulchritudo inest in tota tua ............: in tuo ............, .............., ............, ......................, ............, ................, ............, .............
Obok rzeczowników podanych w różnych przypadkach wpisz, jaki prawdopodobnie jest ich nominativus singularis (dla rzeczowników deklinacji I, II, IV i V) lub genetivus singularis (dla wyrazów deklinacji III).
| capite | capitis |
|---|---|
| artuum | |
| barbās | |
| collō | |
| digitōs | |
| faciēī | |
| labrorum | |
| manu | |
| ventrem |
Pogrupuj podane rzeczowniki według tego, w jakiej formie (przypadku i liczbie) występują w zadaniu. Przeciągnij je spod tabeli w odpowiednie pola. Jeśli nie jesteś pewien, do jakiej deklinacji należy dany rzeczownik, możesz skorzystać ze słownika łacińsko-polskiego albo z danych z poprzednich zadań. Formy wyrazów wykorzystane w zadaniu są jednoznaczne (nie mogą występować w różnych równobrzmiących przypadkach).
N., G., Dat., Acc., Abl., Voc., –––, –––, –––, –––, –––
| singularis | pluralis | |
|---|---|---|
| N. | ––– | |
| G. | ||
| Dat. | ––– | |
| Acc. | ||
| Abl. | ––– | |
| Voc. | ––– | ––– |
W języku polskim i w łacinie, mamy trzy rodzaje gramatyczne, ale rodzaj rzeczowników o tym samym znaczeniu nie zawsze jest w obu językach ten sam. Najczęściej zgadza się, jeśli chodzi o ludzi i inne żywe istoty mające płeć, poza tym jednak bywa różnie. Gdybyśmy np. chcieli nazwać salon pedicure po łacinie „Zdrowa Stopa”, należy uwzględnić fakt, że łaciński rzeczownik pēs jest rodzaju męskiego i dobrać do niego przymiotnik w tym właśnie rodzaju: Sānus Pēs.
Przy podanych rzeczownikach umieść (przeciągając spośród podanych pod tabelą) przymiotniki dopasowane do nich pod względem rodzaju i liczby. Przy wykonywaniu zadania skorzystaj ze słownika łacińsko-polskiego. Wszystkie wyrazy występujące w zadaniu pojawiają się w nominatiwie, singularis lub pluralis.
aures, collum, dentes, lingua, membra, unguis
| pes | sānus, brevis, niger |
|---|---|
| aures | |
| collum | |
| dentes | |
| lingua | |
| membra | |
| unguis |
Uzupełnienie: rzeczownik vīs
Rzeczownik vīs (siła) należy do deklinacji III typu samogłoskowego, ma jednak odmianę nietypową i w liczbie pojedynczej niepełną:
sg. | pl. | |
N. | vīs | vīrēs |
G. | – | vīrium |
D. | – | vīribus |
Acc. | vīm | vīrēs |
Abl. | vī | vīribus |
V. | vīs | vīrēs |
Wyrazy o podobnym brzmieniu nie zawsze mają podobne znaczenie. Przy wyrazach łacińskich umieść (przeciągając spośród podanych pod tabelą) ich polskie odpowiedniki. Przy wykonywaniu zadania skorzystaj ze słownika łacińsko-polskiego. W tym zadaniu przy wyrazach łacińskich nie zaznaczono iloczasu – tak, jak nie zaznacza się go w tekstach innych niż przeznaczone do nauki – a zatem taka sama litera może oznaczać zarówno samogłoskę długą, jak krótką. Niektóre załączone wyrazy polskie nie mają odpowiednika łacińskiego w tym zadaniu.
aviam, avis, avium, viis, vis, virium, virum, vita, viti, vitia, vitiis, vittis
| wyraz łaciński | wyraz polski |
|---|---|
| aviam | |
| avis | |
| avium | |
| viis | |
| vis | |
| virium | |
| virum | |
| vita | |
| viti | |
| vitia | |
| vitiis | |
| vittis |
Powiedzenia łacińskie
vīribus ūnītīs
vīs maior
Manus manum lavat.
Equī dōnātī dentēs nōn inspiciuntur.
Oculum prō oculō, dentem prō dente.
Barba nōn facit philosophum.
Podpisz rysunki. Podczas wykonywania ćwiczenia staraj się nie korzystać ze słownika.
Podpisz rysunki. Podczas wykonywania ćwiczenia staraj się nie korzystać ze słownika.
Stwórz propozycje łacińskich nazw dla:
gabinetu stomatologicznego
salonu fryzjerskiego
salonu obuwia
studia nagrań
wydawnictwa lub drukarni
Nazwy powinny zawierać po co najmniej dwa wyrazy, w tym co najmniej jeden rzeczownik.
Słowniki
Słownik pojęć
Sokrates: pierwszy filozof w dzisiejszym rozumieniu tego terminu, Ateńczyk z V p.n.e. Nie pozostawił żadnych dzieł pisanych, informacje o jego działalności przekazują współcześni mu pisarze, głównie jego uczeń Platon (w którego pracach nie da się jednak odróżnić, które poglądy należą do niego, a które do samego Sokratesa). Dziedziny, którymi się przede wszystkim zajmował, dziś określa się jako teorię poznania i etykę.
Platon: filozof grecki, uczeń Sokratesa i nauczyciel Arystotelesa, założyciel Akademii Platońskiej, najstarszy z filozofów, którego dzieła (obejmujące szerokie spektrum zagadnień, m.in. teorię poznania, ontologię, etykę, filozofię państwa i prawa) zachowały się do czasów obecnych. Żył i działał w Atenach, w V i IV p.n.e.
Zenon z Kition na Cyprze: filozof grecki, założyciel szkoły stoickiej, której głównym postulatem jest zachowanie spokoju ducha wobec zmiennych kolei losu. Żył w IV i III p.n.e., nauczał w Atenach.
Lucjusz Anneusz Seneka: rzymski (hiszpańskiego pochodzenia) filozof, dramatopisarz i mąż stanu z I n.e. Działał za czasów cesarzy Klaudiusza oraz Nerona. Jako filozof reprezentował szkołę stoicką.
Słownik łacińsko‑polski
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
H. Wolanin, Gramatyka opisowa klasycznej łaciny w ujęciu strukturalnym, Kraków 2012.
I. Grześczak, Łacina dla średniozaawansowanych, Warszawa 2012.
J. Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Warszawa 2013.