Dedukcja detektywa
Czym jest rzecz zmysłowa? To coś, czego człowiek doświadcza dzięki zmysłom: wzrokowi, słuchowi, dotykowi, powonieniu, smakowi. Doświadczenie zmysłowe wiąże nas przede wszystkim ze światem materii, będąc jednym ze sposobów jego poznania.
'Jednym', lecz przecież nie jedynym. Umysłowi ludzkiemu dostępne są bowiem także doświadczenia innego rodzaju, takie, których językiem zmysłów opisać się nie da. To pojęcia i idee abstrakcyjneabstrakcyjne. Wrażenia zmysłowe nie wystarczą, by wyjaśnić, co znaczą i czym są prawda i fałsz, sprawiedliwość i niesprawiedliwość lub dobro i zło. Prawdy, sprawiedliwości, dobra nie sposób zobaczyć, dotknąć, posmakować. Zmysłami możemy doświadczyć przedmiotów lub sytuacji, które określamy jako dobre lub złe, prawdziwe lub fałszywe – stosownie do naszych przekonań. Sens idei abstrakcyjnych rodzi się przede wszystkim z wysiłku i dociekań intelektu.
Przywołaj postaci detektywów znanych ci z literatury bądź filmu. Podaj ich imiona i nazwiska, kraj pochodzenia oraz wskaż literackie lub filmowe źródło, z którego się wywodzą.
Tajemnica złotego pince‑nezpince‑nez Arthura Conan Doyle’aArthura Conan Doyle’a
Arthur Conan Doyle
szkocki pisarz i poeta, znany przede wszystkim jako autor cyklu kryminalnych opowieści o Sherlocku HolmesieSherlocku Holmesie i doktorze Johnie WatsonieJohnie Watsonie. Pierwsza z nich – powieść Studium w szkarłacie – ukazała się w 1887 roku. Wśród literackich dokonań Doyle’a znajdują się również utwory przygodowe, historyczne i science fictionscience fiction.
Tajemnica złotego pince‑nez (fragment)Stanley HopkinsStanley Hopkins wyjął z kieszeni mały pakunek, owinięty w papier. Po rozwinięciu ukazało się naszym oczom złote pince‑nez z dwoma kawałkami czarnego, jedwabnego sznurka, zwieszającego się z obu końców.
– Willoughby SmithWilloughby Smith miał dobry wzrok – zauważył detektyw, wskazując na zawartość papieru. – Nie ulega wątpliwości, że należy to do mordercy.
Holmes wziął szkła do ręki i badał je z wielką uwagą i żywym zainteresowaniem. Nasadził na nos i próbował czytać, potem podszedł do okna i wyjrzał na ulicę, następnie obejrzał pince‑nez w pełnym świetle lampy. W końcu zaśmiał się krótko pod nosem, usiadł przy stole i napisał kilka zdań na papierze, który wręczył inspektorowi Hopkinsowi ze słowami:
– To najlepsza rada, jakiej mogę panu udzielić. Może przyda się panu na coś.
Zdziwiony detektyw odczytał głośno, co następuje:
– 'Poszukuje się kobiety o dobrych manierach i wykwintnie ubranej. Posiada ona szczególnie gruby nos i blisko siebie osadzone oczy. Czoło zmarszczone, ostry wyraz twarzy, plecy prawdopodobnie skrzywione. Pewne szczegóły wskazują na to, że w ostatnich dwóch miesiącach była dwa razy u optyka. Ponieważ używa szkieł bardzo silnych, a optyków jest niewielu, zatem nietrudno będzie odnaleźć jej ślad'.
Holmes zaśmiał się, widząc zdumienie Hopkinsa. Muszę się przyznać, że i ja byłem zdziwiony.
– Cała ta dedukcja jest niezwykle prosta – rzekł. – Według mnie nie ma przedmiotu bardziej nadającego się do badań niż pince‑nez, i to tak specjalne pince‑nez jak to. Jest własnością kobiety, to wynika z jego wykonania i ostatnich słów umierającego sekretarza. Ze złotej, kunsztownej oprawy wnoszę, że należy do kobiety o dobrych manierach, wytwornie ubranej. Kabłąki są silnie rozstawione, więc nos jej u nasady musi być bardzo gruby. Nosy tego gatunku są zazwyczaj krótkie, lecz zdarzają się wyjątki, więc przy tym twierdzeniu nie będę się zbytnio upierał. Ja sam mam wąską twarz, a jednak szkła są dla mnie ułożone za blisko. Wynika z tego, że oczy naszej damy muszą być blisko siebie osadzone. Możesz się przekonać, Watsonie, że szkła są wklęsłe i bardzo silne. Kobieta, która przez całe życie jest tak krótkowidząca, musi nosić ślady tej ułomności na czole w postaci zmarszczek i mieć skrzywione plecy.
– Tak – odparłem. – Twoje argumenty są niezwykle jasne. Przyznaję jednak, że nie wiem, z czego wnioskujesz o dwukrotnym odwiedzeniu optyka.
Holmes wziął ponownie pince‑nez do ręki.
– O ile ci wiadomo – wyjaśnił – kabłąki pokryte są pasemkami korka w celu złagodzenia ucisku na nos. Jedno pasemko jest brudne i zatłuszczone, drugie natomiast nowe. Widocznie niedawno zostało założone. Tamto zaś zostało zmienione nie dalej jak przed kilkoma miesiącami. Obydwa są takie same i wykonane identycznie, mogę więc założyć, że obie naprawy zostały wykonane w tym samym sklepie.
– Na Boga, to cudowne! – zawołał Hopkins z najwyższym podziwem. – Pomyśleć, że wszystko to miałem w ręku i nie wiedziałem o niczym! Ale w każdym razie chciałem obejść wszystkich londyńskich optyków.
– Oczywiście, mógł pan to zrobić. Czy ma pan jeszcze coś do powiedzenia w tej sprawie?
– Nie, panie Holmes. Myślę, że pan wie teraz tyle samo co ja, a prawdopodobnie nawet więcej. Wybadaliśmy też, czy nie widziano jakiejś obcej osoby na stacji kolejowej lub na drodze. Nie widziano nikogo. Najbardziej martwi mnie brak jakiegokolwiek motywu zbrodni; już skłonny jestem przypuścić, że maczał w tym palce jakiś duch!
– Niestety, w tym kierunku nie mogę służyć panu pomocą. Przypuszczam, że chce pan, abyśmy jutro udali się tam razem?
– Tak, jeśli nie odmówi pan mojej prośbie, Mr Holmes. O godzinie szóstej rano odchodzi pociąg z Charing CrossCharing Cross do ChathamChatham. W Yoxley Old PlaceYoxley Old Place będziemy między dziewiątą a dziesiątą.
– Wobec tego pojedziemy tym pociągiem. Pańska sprawa zawiera wiele ciekawych punktów i z chęcią rozpatrzę ją bliżej. A teraz przydałoby się kilka godzin snu, jest już blisko pierwsza. Pan może położyć się na sofie koło kominka, tu jest lampka. Jutro rano dostanie pan filiżankę kawy.Źródło: Arthur Conan Doyle, Tajemnica złotego pince-nez, tłum. Witold Engel, Tadeusz Evert, Jan Meysztowicz, Jerzy Regawski, Irena Szeligowa, Jan Stanisław Zaus, Poznań 1988.
Po uważnym zapoznaniu się z cytowanym wyżej fragmentem opowiadania Tajemnica złotego pince‑nez wykonaj następujące polecenia:
Opisz w punktach, do jakich wniosków doprowadziły Sherlocka Holmesa oględziny pince‑nez znalezionego na miejscu zbrodni.
Scharakteryzuj sposób, w jaki detektyw gromadzi informacje o posiadaczce pince‑nez.
Metoda Sherlocka Holmesa
(łac. deductio – wprowadzenie) – metoda rozumowania polegająca na wyprowadzaniu logicznych wniosków z faktów (twierdzeń, przesłanek)
Na podstawie przywołanego fragmentu opowiadania Arthura Conan Doyle’a wykonaj poniższe polecenia:
Zastanów się i odpowiedz na pytanie: czy uzyskane przez Holmesa w drodze dedukcji informacje składają się na pełny, rzeczywisty wizerunek osoby, która zgubiła ów przedmiot? Uzasadnij swoją odpowiedź.
Korzystając z informacji zawartych w przytoczonym opowiadaniu, określ, które z poniższych stwierdzeń są prawdziwe, a które – fałszywe. Przygotuj cytaty z tekstu, którymi uzasadnisz odpowiedź.
Ofiarą morderstwa w opowiadaniu była kobieta., Przesłanką, która pozwoliła Holmesowi wyciągnąć wniosek dotyczący skrzywionych pleców posiadaczki pince-nez, była silna wada wzroku kobiety., Prawowitym właścicielem pince-nez jest szukający pomocy u Holmesa Stanley Hopkins., Rozmowa między Holmesem, Watsonem i Hopkinsem toczy się w nocy., Dedukcja zajęła Holmesowi wiele czasu i sprawiła mu dużo trudu., Gdy pince-nez wymagało naprawy, kobieta korzystała z usług tego samego optyka., Wszystkie wnioski Holmesa wydają mu się jednakowo pewne., Wszystkie swoje wnioski Holmes zapisał na kartce., Holmes ogląda pokazane mu pince-nez pobieżnie i bez zainteresowania., W przytoczonym fragmencie opowiadania dialog dominuje nad narracją., Holmes nie jest zainteresowany dalszym badaniem sprawy.
| PRAWDA | |
|---|---|
| FAŁSZ |
Podaj swoje skojarzenia ze słowem 'detektyw'.
Arthur Conan Doyle napisał kilka zbiorów opowiadań, w których błyskotliwy detektyw za pomocą dedukcji rozwiązuje różnego rodzaju skomplikowane zagadki, m. in. 'Przygody Sherlocka Holmesa', 'Powrót Sherlocka Holmesa' czy 'Księga przypadków Sherlocka Holmesa'. Towarzyszy mu jego współlokator, przyjaciel i powiernik, doktor John Watson, który jest jednocześnie narratorem opowieści o przygodach detektywa.
Podaj pięć przymiotników charakteryzujących Sherlocka Holmesa.
Podaj pięć przykładów synonimów słowa 'zagadka'.
O powieści kryminalnej
Opowiadania i powieści Arthura Conan Doyle’a, których głównym bohaterem jest Sherlock Holmes, stanowią klasyczny przykład prozy kryminalnej (opowiadania kryminalnego lub powieści kryminalnej). Utwory te – podobnie jak słynne powieści Agathy Christie, która powołała do literackiego życia fikcyjne postaci Herkulesa PoirotaHerkulesa Poirota i panny Jane MarpleJane Marple – niekiedy nazywane bywają także opowiadaniami lub powieściami detektywistycznymi.
to typ powieści popularnej; rozwija się od XIX wieku; w centrum świata przedstawionego lokuje najczęściej postać detektywa lub stróża prawa, który próbuje – zwykle z powodzeniem – rozwiązać zagadkę kryminalną (dotyczącą morderstwa, kradzieży, porwania, oszustw i przestępczych intryg różnego rodzaju); poszczególne odmiany powieści kryminalnej wyróżnia się w zależności od sposobu tworzenia wizerunku głównego bohatera, budowania i rozwiązania intrygi oraz obrazu rzeczywistości, w jakiej rozgrywa się akcja utworu; powieść detektywistyczna jest jedną z takich odmian
Wykonaj następujące polecenia:
Wykorzystując np. Słownik literatury popularnej pod redakcją Tadeusza Żabskiego lub inne źródła, poszukaj informacji o odmianach powieści kryminalnej oraz reprezentujących je autorach i przykładowych utworach. Wybrane przez siebie przykłady zanotuj.
Na podstawie książek Arthura Conan Doyle'a powstało wiele adapatacji filmowych. Do najbardziej znanych współczesnych ekranizacji prozy brytyjskiego pisarza należy m. in. Sherlock Holmes w reżyserii Guya RitchiegoGuya Ritchiego lub serial Sherlock z Benedictem CumberbatchemBenedictem Cumberbatchem i Martinem FreemanemMartinem Freemanem w rolach głównych. Są one doskonałym przykładem ilustrującym proces dedukcji, którą posługuje się słynny detektyw, rozwiązując zawiłe i skomplikowane zagadki.
Sztuka dedukcji
Wejdź w rolę detektywa i spróbuj swoich sił w sztuce dedukcyjnego myślenia. Wykonaj poniższe polecenia:
Przygotuj dowolny przedmiot, którego używasz na co dzień (np. zeszyt, piórnik, kalendarz itp.). Zanotuj i uzasadnij wnioski na temat właściciela tej rzeczy, jakie można wysnuć na podstawie oględzin jej wyglądu. Korzystaj jedynie z informacji, jakich dostarcza ci badany przedmiot.
Czy wnioski sformułowane przez ciebie w poprzednim ćwiczeniu można uznać za faktyfakty? Czy też pozostają jedynie przypuszczeniamiprzypuszczeniami, które należałoby dodatkowo potwierdzić, zanim uznamy je za całkowicie wiarygodne i prawdziwe? Uzasadnij swoją odpowiedź.
Zastanów się i odpowiedz, w jakich jeszcze sytuacjach można wykorzystać umiejętność dedukcji, której popis dał Sherlock Holmes we fragmencie opowiadania Tajemnica złotego pince‑nez.
Zadaniowo
Korzystając z narzędzi internetowych, znajdź adres Baker StreetBaker Street 221B na mapie Londynu.
Podaj trzy przykłady synonimów do słowa 'detektyw'.
Wyjaśnij, dlaczego Arthur Conan Doyle zdecydował się ulokować mieszkanie fikcyjnego bohatera‑detektywa pod rzeczywiście istniejącym adresem. Podaj przykłady innych utworów, których autorzy posłużyli się podobną metodą.
Zaproponuj własną kolejność słów kluczy do tego tematu. Możesz kierować się tym, co cię zaciekawiło, poruszyło, zaskoczyło itp. Przygotuj krótkie uzasadnienie swojej propozycji.
Proponowane słowa klucze: powieść kryminalna, powieść detektywistyczna, dedukcja, Sherlock Holmes.