Deklinacja I
Ważne daty
440 r p.n.e. – W Grecji powstanie terakotowego krateru dzwonowego (służącego do mieszania wina i wody);
430 r p.n.e. – Na Sycylii w Dolinie Świątyń budowanie świątyni Concordii w Agrigento.
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego:
1) formy fleksyjne rzeczowników regularnych deklinacji I–V;
3) formy fleksyjne przymiotników deklinacji I–III;
7) zasady tworzenia i stopniowania przysłówków pochodzących od przymiotników deklinacji I–III;
8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:
1) odmienia rzeczowniki regularne deklinacji I–V;
3) odmienia przymiotniki deklinacji I–III;
7) tworzy i stopniuje przysłówki pochodzące od przymiotników deklinacji I–III.
czytać ze zrozumieniem krótki tekst łaciński;
odmieniać rzeczowniki według deklinacji deklinacji I;
rozpoznawać wyjątki deklinacji I;
tłumaczyć formy rzeczowników deklinacji I języka łacińskiego na polski.
Schemat odmiany deklinacji I
Świątynia Concordii. Najlepiej zachowana świątynia dorycka z 430 r p.n.e.
1. Świątynia Concordii, to starożytną grecka świątynia w Dolinie Świątyń w Agrigento na Sycylii. Jest największą i najlepiej zachowaną dorycką świątynią na Sycylii. Należy do najlepiej zachowanych greckich świątyń na świecie.
2. Świątynia została zbudowana w 440-430 r. p.n.e. Nazwa Concordia, pochodzi od łacińskiej inskrypcji. Inskrypcja została znaleziona w pobliżu budowli i nie ma związku ze świątynią. W VI w. Concordia została przekształcona na kościół chrześcijański pod wezwaniem apostołów Piotra i Pawła. Jednak podczas odrestaurowywania budowli w 1785 roku przywrócono jej przedchrześcijański wygląd.
Według deklinacji I odmieniają się rzeczowniki i przymiotniki rodzaju żeńskiego zakończone w Nom. sg. na -a, a Gen. sg. -ae.
Cāsus | Singulāris | Plūrālis |
NōminātīvusNōminātīvus | PuellaPuella | PuellaePuellae |
GenetīvusGenetīvus | PuellaePuellae | PuellārumPuellārum |
DativusDativus | PuellaePuellae | PuellīsPuellīs |
AccūsātīvusAccūsātīvus | PuellamPuellam | PuellāsPuellās |
AblātīvusAblātīvus | PuellāPuellā | PuellīsPuellīs |
Vocātīvus | Puella | Puellae |
Wyjątki deklinacji I
1.
2.
3.
4.
5.
Zadania
Przeczytaj uważnie poniższe wyrazy i pogrupuj je na rzeczowniki i czasowniki.
amā, amāmus, rosֿis, putās, fēmina, ālae, puellārum, amātis, puellās
| Rzeczowniki | |
|---|---|
| Czasowniki |
Połącz w pary fomy rzeczowników tak, by składały się na nie formy liczby pojedynczej i mnogiej tego samego przypadka np. puella – puellae (Nōminātīvus).
linguārum (Genetīvus), linguās (Accūsātīvus), linguae, linguīs (Ablātīvus)
| linguae | |
| linguā | |
| linguam | |
| lingua |
IūliaIūlia sum. Prope Posnāniam in vīllā habitōhabitō. Vīlla mea magnamagna est, sed familia mea parvaparva est. PropePrope vīllam meam multae rosae albaerosae albae sunt. Prope vīllam quoquequoque caprāscaprās habēmus. Rosās cum familiā meā cūstōdiōcūstōdiō, quia caprae rosās edunt. Mihi rōsae placent, sed caprae rosās gustant.
Na podstawie: H. Ørberg, Lingua Latina per se illustrata. Pars I: Familia Romana, Grenaa 2003.
TłumaczenieTłumaczenie
Przeczytaj ze zrozumieniem powyższy tekst: Po przeczytaniu tekstu przyporządkuj właściwe odpowiedzi do zadanych pytań
Quia caprae rosās edunt., Albae sunt., Prope Posnāniam., Parva est., Iūlia.
| Quod nōmen puellae est? | |
| Ubi Iūlia habitat? | |
| Estne familia Iūliae parva vel magna? | |
| Quō colōre rosae prope vīllam Iūliae sunt? | |
| Cūr Iūlia rosās cūstōdit? |
W zadaniu nr 3 przeczytałeś tekst w języku łacińskim. Jaki był główny temat tego tekstu?
- Dē rosīs
- Dē vītā Iūliae
- Dē caprīs
Zapoznaj się z ilustracjami. Uzupełnij zdania właściwą formą rzeczownika deklinacji I. Numeracja zdjęć odpowiada numeracji zdań."
aulā, Amīcam, Fēminārum, Puellae, Rosīs, sellās, Aemilia
1. ...................... fīliam pulchram habet.
2. ...................... magistram vocant.
3. ...................... meam in viā videō.
4. Gemmae amīcae ...................... sunt.
5. Iūliā ...................... rubrīs aquam dat.
6. Quattuor ...................... in vīllā habeō.
7. Puella in ...................... cantat.
Co jest cechą charakterystyczną wymienionych niżej wyrazów:
- Są to wyjątki rodzaju męskiego odmieniające się wg deklinacji I.
- Są to nazwy zawodów i narodowości, które odmieniają się tylko w liczbie pojedynczej.
- Są to wyrazy pochodzenia greckiego mające odmianę inną niż pozostałe rzeczowniki I deklinacji.
Słowniki
Słownik pojęć
Słowo „deklinacja” ma dwa znaczenia:
1) odmiana wyrazów przez przypadki, liczby i rodzaje. Pochodzi od czasownika declinare oznaczającego „odchylać”, „wyginać”, ponieważ odmiana wyrazu polega na zmianie jego formy.
2) grupa wyrazów, które odmieniają się przez przypadki, liczby i rodzaje w podobny sposób, to znaczy przybierają takie same końcówki. W języku łacińskim jest pięć takich grup, które nazywają się: deklinacja I, deklinacja II, deklinacja III, deklinacja IV i deklinacja V.
rzymska bogini zgody i harmonii w państwie i w rodzinie. Przedstawiano ją jako dojrzałą kobietę z rogiem obfitości w jednej ręce, a gałązką oliwną lub wagą w drugiej.
Słownik łacińsko‑polski
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
Cambridge Latin Course, Book I, Cambridge 2002.
Jan Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Warszawa 1978.
Lidia Winniczuk, Lingua Latina; Łacina bez pomocy Orbiliusza, Warszawa 1975.
Nowa Encyklopedia Powszechna, Warszawa 1995.
Słownik pisarzy antycznych, pod redakcję Anny Świderkówny, Warszawa 1990.