Deklinacja II
Ważne daty
VIII w p.n.e. – budowa muru otaczającego zamek legendarnego króla Romulusa na Palatynie
VII w. p.n.e. – budowa świątyni Westy na Forum Romanum
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
1. Rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego:
a) formy fleksyjne rzeczowników regularnych deklinacji II,
c) formy fleksyjne przymiotników deklinacji II.
tworzyć formy gramatyczne rzeczowników II deklinacji;
wskazywać w tekście łacińskim rzeczowniki II deklinacji i je tłumaczyć;
nazywać co najmniej dwa spośród siedmiu wzgórz rzymskich.
Puerī et puellae ambulant – Chłopcy i dziewczęta spacerują
Zapoznaj się z tekstem łacińskim, w którym grupa młodych ludzi spaceruje po Rzymie:
Titus et Pūblius, Valeria et Claudiā ūnā ambulant. Rōmam vīsere cupiunt.
„In Campum Mārtium properābimus” - Titus suādet. „Benē” - Pūblius dīcit - „in Campō Mārtiō pilā lūdēmus.” „Minimē” - interpellat Valeria. „Vōs, puerī, pilam amātis, at nōs puellae templum Vestae vīsere cupimus. Columnae templōrum grātae sunt. Et umbra iūcunda erit, caelum enim hodiē calidum est.”
At Claudia aliam sententiam prōpōnit. „In Aventīnum potius ascendēmus. Hortum nostrum vīsēmus, aliōs quoque hortōs spectābimus. In hortīs ambulābimus, mālōs Pūnicās et mala bona perlūstrābimus. Et umbram iūcundam ibi habēbimus. Color malōrum Pūnicōrum mihi placet. Tibi, Tite, mālum rubrum dabō et Pūblius Valeriae rosam rubram dabit. Puerīs mala dabimus et vōs, puerī, nōbīs rosās et līlia dabitis. Ex hortīs in agrōs dēscendēmus. Procul enim agrī usque ad fluvium patent.”
Tłumaczenie:
Tytus i Publiusz, Waleria i Klaudia razem spacerują. Pragną zwiedzić Rzym.
„Pójdziemy na Pole Marsowe.” - przekonuje Tytus. „Dobrze” - mówi Publiusz - na Polu Marsowym pogramy w piłkę.” „Bynajmniej” - przerywa Waleria. „Wy, chłopcy, kochacie piłkę, a my dziewczyny pragniemy zwiedzić świątynię Westy. Kolumny świątyń są urocze. I będzie przyjemny cień, niebo dziś bowiem jest upalne.”
A Klaudia przedkłada kolejny pomysł. “Później wejdziemy na AwentynAwentyn. Zwiedzimy nasz ogród, inne także ogrody obejrzymy. W ogrodach będziemy spacerować, jabłonie punickie i dobre jabłka przeglądniemy. I tam będziemy mieć przyjemny cień. Kolor jabłek punickich mi się podoba. Tobie, Tytusie, dam czerwone jabłko, a Publiusz da Walerii czerwoną różę. Damy chłopcom jabłka, a wy, chłopcy, dacie nam róże i lile. Z ogrodów zejdziemy na pola. Pola bowiem daleko aż do rzeki się rozciągają.”
Wybierz właściwą odpowiedź na podstawie przeczytanego tekstu.
Quid puerī et puellae in Campō Mārtiō agent?
- Hortum vidēbunt.
- Pīlā lūdent.
- Māla bona perlūstrābunt.
Formy rzeczowników II deklinacji
W przeczytanym tekście pojawiły się formy rzeczowników II deklinacji:
na -us (rodzaj męski)
Singulāris | Plūrālis | |
Nom. | hortus | hortī |
Gen. | hortī | hortōrum |
Dat. | hortō | hortīs |
Acc. | hortum | hortōs |
Abl. | hortō | hortīs |
Voc. | horte | hortī |
na -er (rodzaj męski)
Singulāris | Plūrālis | |
Nom. | puer | puerī |
Gen. | puerī | puerōrum |
Dat. | puerō | puerīs |
Acc. | puerum | puerōs |
Abl. | puerō | puerīs |
Voc. | puer | puerī |
na -um (rodzaj nijaki)
Singulāris | Plūrālis | |
Nom. | malum | mala |
Gen. | malī | malōrum |
Dat. | malō | malīs |
Acc. | malum | mala |
Abl. | malō | malīs |
Voc. | malum | mala |
Uwagi do deklinacji drugiej: Przeważna ilość rzeczowników i przymiotników na -er traci e w dalszych przypadkach: ager, agri, pulcher, pulchri. Zachowują e m.in. puer, pueri, liber, libera, liberum - wolny. Według deklinacji II odmienia się także vir, viri - mąż.
Rodzaj. Rzeczowniki zakończone na -us oraz na -er są masculina, zakończone na -um są neutra. Jednakże nazwy drzew, miast, krajów, wysp na -us są feminina, np. mālus Punica.
Uzupełnij odmiany rzeczowników właściwymi formami:
Nom., Gen., Dat., Acc., Abl., Voc., ager, agrō, ager, agrī, agrīs, agrī
Singulāris | Plūrālis | |
---|---|---|
Nom. | ager | agrī |
Gen. | ||
Dat. | agrō | |
Acc. | ||
Abl. | agrīs | |
Voc. | ager | agrī |
Uzupełnij odmiany rzeczowników właściwymi formami:
Nom., Gen., Dat., Acc., Abl., Voc., campus, campī, campum, campō, campīs, campīs, campī
Singulāris | Plūrālis | |
---|---|---|
Nom. | campus | |
Gen. | campī | |
Dat. | campīs | |
Acc. | campum | |
Abl. | campō | campīs |
Voc. | campī |
Uzupełnij odmiany rzeczowników właściwymi formami:
Nom., Gen., Dat., Acc., Abl., Voc., caelum, caelō, caelum, caela, caelīs, caela
Singulāris | Plūrālis | |
---|---|---|
Nom. | caelum | |
Gen. | ||
Dat. | caelō | |
Acc. | caela | |
Abl. | caelīs | |
Voc. | caelum | caela |
Połącz w pary rzeczowniki z przymiotnikami tak, by były zgodne pod względem przypadka, liczby i rodzaju:
alba, magnae, calidō, iūcundam, grātōrum
Mālī | |
Umbram | |
Caelō | |
Līlia | |
Templōrum |
Słowniki
Słownik pojęć
Awentyn (Aventinus mons) najbardziej na południe wysunięte wzgórze Rzymu; mimo że objęte Murami Serwiańskimi, nie wchodziło jednak w skład miasta czterech regionów okresu republikańskiego. Od r. 456 p.n.e. siedziba plebejuszy. Znajdowało się tam archiwum gminy plebejskiej, świątynia Minerwy - opiekunki rzemieślników. August włączył Awentyn do miasta, dzieląc go na XII i XIII region. W okresie cesarstwa, Awentyn stał się najbardziej arystokratyczną dzielnicą Rzymu; wznosiły się tam luksusowe domy, wille, pałace oraz Termy Decjusza i Karakalli.
Campus Martius w Rzymie, równina położona między Collis Hortulorum (Pincio) i Kwirynałem od wschodu, Tybrem od zachodu i Kapitolem od południa, tworzyła rodzaj placu długości 2 km i szerokości 1900 m. Zupełnie odmienna od innych dzielnic Rzymu, rozsiadłych na wzgórzach, weszła administracyjnie w skład samej Urbs dopiero za czasów Augusta. Niemniej jednak, już w okresie republiki, odgrywała ogromną rolę jako jedyna przestrzeń, gdzie mogły się gromadzić wojska. Pole Marsowe stało się więc miejscem przeglądów oddziałów wojskowych i innych uroczystości militarnych. Wg legendy, na C. M. w pobliżu Palus Caprae (Bagno Kozy) miał Romulus dokonać ostatniego przeglądu sił zbrojnych, podczas którego zniknął w cudowny sposób.
rzymska bogini ogniska domowego, należąca do grupy 12 największych bogów. Czczono ją jako opiekunkę domu, a także miasta, wreszcie państwa. Kult jej jest bardzo stary, wg tradycji został wprowadzony przez Romulusa. Mało znane są związane z nim domowe obrządki. Okrągła, przypominająca pierwotne chaty świątynia Westy, znajdowała się na stoku Palatynu, w pobliżu Regii, siedziby najwyższego kapłana, któremu bezpośrednio kult Westy podlegał. Tu kapłanki bogini, westalki, czuwały nad utrzymaniem wiecznego ognia na ołtarzu. Wierzono, że wygaśnięcie ognia przynosiło nieszczęście państwu. Świętym zwierzęciem Westy był osioł. Święta Westy obchodzono 9 czerwca.
Słownik łacińsko‑polski
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
J. Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Warszawa 1978.
I. Lewandowski, J. Wikarjak, Elementa sermōnis Latīnī, Warszawa 1983.
Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Warszawa 1990.