Na ilustracji przedstawiono fragment dzieła Giovanni Paolo Pannini’ego pt. „Wyimaginowana galeria sztuki starożytnego Rzymu”. Artysta ukazał wnętrze galerii obrazów z kolekcją kardynała Silvio Valenti Gonzagi. Wnętrze jest przestronne, ozdobione marmurowymi kolumnami i pilastrami. Ściany i sufit udekorowane są malowidłami i obrazami o tematyce antycznej. Na podestach stoją liczne posągi, m.in. w prawym rogu „Grupa Laookona”, w lewym „Herakles Farnese”. Pod ścianą widoczni są mężczyźni, wśród nich, na pierwszym planie, kardynał Gonzaga. Ilustracja stanowi tło do tematu lekcji: Deklinacja III – typ mieszany.
Na ilustracji przedstawiono fragment dzieła Giovanni Paolo Pannini’ego pt. „Wyimaginowana galeria sztuki starożytnego Rzymu”. Artysta ukazał wnętrze galerii obrazów z kolekcją kardynała Silvio Valenti Gonzagi. Wnętrze jest przestronne, ozdobione marmurowymi kolumnami i pilastrami. Ściany i sufit udekorowane są malowidłami i obrazami o tematyce antycznej. Na podestach stoją liczne posągi, m.in. w prawym rogu „Grupa Laookona”, w lewym „Herakles Farnese”. Pod ścianą widoczni są mężczyźni, wśród nich, na pierwszym planie, kardynał Gonzaga. Ilustracja stanowi tło do tematu lekcji: Deklinacja III – typ mieszany.
Deklinacja III – typ mieszany
Ważne daty
VI p.n.e. – budowa CuriiCuriaCurii na Forum Romanum (Curia Hostilia); odbudowana po pożarze za czasów Juliusza Cezara (Curia Iulia)
78 p.n.e. – budowa Tabularium - archiwum państwowego starożytnego Rzymu
ok 54 p.n.e. – rozpoczęcie budowy bazyliki na Forum Romanum z inicjatywy Juliusza Cezara
1
Scenariusz dla nauczyciela
R1Dvmgb5AevVy
Scenariusz do pobrania
Scenariusz do pobrania
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń: 1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego: a) formy fleksyjne rzeczowników regularnych deklinacji III; 8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii: a) odmienia rzeczowniki regularne deklinacji III; q) potrafi korzystać ze słownika łacińsko‑polskiego przy sporządzaniu przekładu; s) dokonuje poprawnego przekładu prozatorskiego tekstu łacińskiego z zakresu tekstów określonych w kanonie na język polski, w tłumaczeniu zachowując polską normę językową.
Nauczysz się
odmieniać rzeczowniki III deklinacji;
rozpoznawać w tekście łacińskim rzeczowniki III deklinacji i je tłumaczyć;
identyfikować budynki znajdujące się na Forum Romanum.
In Forō Rōmānō
R9AROI7czxiDq1
Na interaktywnej ilustracji przedstawiono fotografię ukazującą aktualny stan Forum Romanum. Ruiny widoczne są z odległej perspektywy. Forum Romanum na przestrzeni wieków zostało bardzo zniszczone. Na zdjęciu znajdują się kolumny pozostałe po świątyniach. Między ruinami rośnie trawa. Przez środek biegnie droga, po której spacerują zwiedzający. W oddali widoczne są zabudowania Rzymu, m.in. kościół zwieńczony kopułą. Na ilustracji znajdują się dodatkowe treści: 1. Davus cum pueris in Forum Romanum venit, quod inter montem Palatinum et Capitolinum patet. 2. Davus z chłopcami na Forum Romanum przychodzi, które rozciąga się między Palatynem a Kapitolem.
Na interaktywnej ilustracji przedstawiono fotografię ukazującą aktualny stan Forum Romanum. Ruiny widoczne są z odległej perspektywy. Forum Romanum na przestrzeni wieków zostało bardzo zniszczone. Na zdjęciu znajdują się kolumny pozostałe po świątyniach. Między ruinami rośnie trawa. Przez środek biegnie droga, po której spacerują zwiedzający. W oddali widoczne są zabudowania Rzymu, m.in. kościół zwieńczony kopułą. Na ilustracji znajdują się dodatkowe treści: 1. Davus cum pueris in Forum Romanum venit, quod inter montem Palatinum et Capitolinum patet. 2. Davus z chłopcami na Forum Romanum przychodzi, które rozciąga się między Palatynem a Kapitolem.
Forum Romanum, Rzym, wikimedia.org, CC BY-SA 2.0
R1WbJVq6tvUvP1
Na interaktywnej ilustracji przedstawiono kamienną płaskorzeźbę. Jest to relief z rzymskiego sarkofagu ukazujący poddanie się Sarmatów żołnierzom rzymskim. Postaci ukazane są z profilu. Na pierwszym planie uzbrojony żołnierz rzymski w hełmie i z tarczą stoi twarzą w twarz z Sarmatą. Jest to mężczyzna o długich kręconych włosach, ma bujny zarost, ubrany jest w lekką szatę. Za nim stoi jego towarzysz z wyciągniętą ręką, w której trzyma miecz. Poniżej widoczna jest jedynie głowa i górna część tułowia innego Sarmaty, który prawdopodobnie klęczy. W prawym dolnym rogu stoi mężczyzna, który wyciąga do niego rękę. Na ilustracji znajdują się dodatkowe treści: 1. Hodie multi cives Romani ibi se congregant et de Sarmatarum invasione narrant. 2. Dzisiaj wielu obywateli rzymskich tam się zebrało i o inwazji Sarmatów rozmawia.
Na interaktywnej ilustracji przedstawiono kamienną płaskorzeźbę. Jest to relief z rzymskiego sarkofagu ukazujący poddanie się Sarmatów żołnierzom rzymskim. Postaci ukazane są z profilu. Na pierwszym planie uzbrojony żołnierz rzymski w hełmie i z tarczą stoi twarzą w twarz z Sarmatą. Jest to mężczyzna o długich kręconych włosach, ma bujny zarost, ubrany jest w lekką szatę. Za nim stoi jego towarzysz z wyciągniętą ręką, w której trzyma miecz. Poniżej widoczna jest jedynie głowa i górna część tułowia innego Sarmaty, który prawdopodobnie klęczy. W prawym dolnym rogu stoi mężczyzna, który wyciąga do niego rękę. Na ilustracji znajdują się dodatkowe treści: 1. Hodie multi cives Romani ibi se congregant et de Sarmatarum invasione narrant. 2. Dzisiaj wielu obywateli rzymskich tam się zebrało i o inwazji Sarmatów rozmawia.
„Sarmaci zwyciężeni”, II w. n.e., relief zdobiący sarkofag, Muzeum Watykańskie, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0
R1L46StpGeDX11
Na interaktywnej ilustracji przedstawiono rekonstrukcję bazyliki julijskiej (łac. Basilica Iulia). Obraz utrzymany jest w zielonej tonacji. Bazylika jest budynkiem trzypoziomowym. Dwie pierwsze kondygnacje otoczone są kolumnadą. Na drugiej i trzeciej dodatkowo ustawione są liczne posągi. Budowla ma dwuspadzisty czerwony dach. Na ilustracji znajdują się dodatkowe treści: 1. Pueri oratoris verba iam non audiunt, quia inter magnifica Fori aedificia currunt. Ecce basilica Iulia, in qua mercatores merces vendunt. 2. Chłopcy słów przemowy już nie słyszą, ponieważ biegną między wielkie budynki Forum. Oto bazylika Iulia, w której kupcy sprzedają towary.
Na interaktywnej ilustracji przedstawiono rekonstrukcję bazyliki julijskiej (łac. Basilica Iulia). Obraz utrzymany jest w zielonej tonacji. Bazylika jest budynkiem trzypoziomowym. Dwie pierwsze kondygnacje otoczone są kolumnadą. Na drugiej i trzeciej dodatkowo ustawione są liczne posągi. Budowla ma dwuspadzisty czerwony dach. Na ilustracji znajdują się dodatkowe treści: 1. Pueri oratoris verba iam non audiunt, quia inter magnifica Fori aedificia currunt. Ecce basilica Iulia, in qua mercatores merces vendunt. 2. Chłopcy słów przemowy już nie słyszą, ponieważ biegną między wielkie budynki Forum. Oto bazylika Iulia, w której kupcy sprzedają towary.
Lasha Tskhondia, „Basilica Iulia” - rekonstrukcja w 3D, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0
R1Q7vOhSifohp1
Na interaktywnej ilustracji przedstawiono fotografię ukazującą aktualny stan budowli o nazwie Curia Iulia. Ukazana jest od strony wejścia. Budynek zachował się w dobrym stanie. Jest wysoki, zwieńczony tympanonem. Do ciemnych drzwi prowadzą niskie kamienne schody. Nad wejściem, mniej więcej pośrodku ściany, znajdują się trzy jednakowe prostokątne okna. Są one oszklone, dekoracyjnie podzielone na małe kwadraty. Po obu stronach budynku widoczne są fragmenty kolumn, a na dalszym planie również ruiny innych zabudowań. Na ilustracji znajdują się dodatkowe treści: 1. Ecce curia, ubi senetores convenire solent. 2. Oto Curia, gdzie zwykli spotykać się senatorowie.
Na interaktywnej ilustracji przedstawiono fotografię ukazującą aktualny stan budowli o nazwie Curia Iulia. Ukazana jest od strony wejścia. Budynek zachował się w dobrym stanie. Jest wysoki, zwieńczony tympanonem. Do ciemnych drzwi prowadzą niskie kamienne schody. Nad wejściem, mniej więcej pośrodku ściany, znajdują się trzy jednakowe prostokątne okna. Są one oszklone, dekoracyjnie podzielone na małe kwadraty. Po obu stronach budynku widoczne są fragmenty kolumn, a na dalszym planie również ruiny innych zabudowań. Na ilustracji znajdują się dodatkowe treści: 1. Ecce curia, ubi senetores convenire solent. 2. Oto Curia, gdzie zwykli spotykać się senatorowie.
Curia Iulia - wejście, Rzym, wikimedia.org, domena publiczna
R184Vc6XDaWde1
Na interaktywnej ilustracji przedstawiono fotografię ukazującą aktualny stan budowli o nazwie Tabularium. Przechowywano tam najważniejsze dokumenty i akty prawne spisane na tabliczkach, zwojach papirusu i pergaminu. Są to dobrze zachowane ruiny kilkupoziomowego budynku. Ukazany jest od strony wejściowej. Do środka prowadzą trzy wysokie otwory drzwiowe o łukowatym zwieńczeniu, z obu stron udekorowane kolumnami. Na pozostałych kondygnacjach widoczne są rzędy małych oszklonych okien. Przed Tabularium, w dolnej lewej stronie fotografii, widoczne stoją trzy kolumny z fragmentem architrawu, zaś zza Tabularium wyłania się wieża współczesnego budynku. Na ilustracji znajdują się dodatkowe treści: 1. Ecce Tabularium ubi tabulae publicae sunt. 2. Oto Tabularium, gdzie akta państwowe są.
Na interaktywnej ilustracji przedstawiono fotografię ukazującą aktualny stan budowli o nazwie Tabularium. Przechowywano tam najważniejsze dokumenty i akty prawne spisane na tabliczkach, zwojach papirusu i pergaminu. Są to dobrze zachowane ruiny kilkupoziomowego budynku. Ukazany jest od strony wejściowej. Do środka prowadzą trzy wysokie otwory drzwiowe o łukowatym zwieńczeniu, z obu stron udekorowane kolumnami. Na pozostałych kondygnacjach widoczne są rzędy małych oszklonych okien. Przed Tabularium, w dolnej lewej stronie fotografii, widoczne stoją trzy kolumny z fragmentem architrawu, zaś zza Tabularium wyłania się wieża współczesnego budynku. Na ilustracji znajdują się dodatkowe treści: 1. Ecce Tabularium ubi tabulae publicae sunt. 2. Oto Tabularium, gdzie akta państwowe są.
Źródło: Ignacy Lewandowski, Jan Wikarjak, Elementa sermōnis Latīnī, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1983 r., s. 48.
Tłumaczenie: Autor opracowania
1
RiN6GYGaosUM11
Ćwiczenie 1
Podaj ablativus singularis oraz genetivus pluralis od rzeczowników: orator, oratoris m., animal, animalis n.
Podaj ablativus singularis oraz genetivus pluralis od rzeczowników: orator, oratoris m., animal, animalis n.
Ćwiczenie 1
RT2XQ9E8SO8TG
Podaj ablativus singularis oraz genetivus pluralis od rzeczowników: orator, oratoris m., animal, animalis n.
R1TUUfQl9XxkJ
Ćwiczenie 2
Odpowiedz na pytanie: Cur multi cives Romani hodie in Foro Romano se congregant? Możliwe odpowiedzi: 1. Cives oratoris verba audiunt. 2. Cives Romani de Sarmatarum invasione narrant. 3. Cives Romanii inter magnifica Fori aedificia currunt.
Cūr multī cīvēs Rōmānī hodiē in Forō Rōmānō sē congregant?
Cīvēs ōrātōris verba audiunt.
Cīvēs Rōmānī inter magnifica Forī aedificia currunt.
Cīvēs Rōmānī dē Sarmatārum invāsiōne nārrant.
Deklinacja III - typ mieszany
Według deklinacji III typu mieszanego odmieniają się:
rzeczowniki równozgłoskowe zakończone w Nom. sing. na -is lub -es, np. civis, civis;
rzeczowniki nierównozgłoskowe mające bezpośrednio przed zakończeniem Gen. sing. dwie spółgłoski (lub więcej), np. pars, partis.
Uwaga! Rzeczowniki rodzaju nijakiego, należące do tej odmiany, mają w Nom., Acc, i Voc. pluralis końcówkę -a, natomiast participium praesentis activi mają w rodzaju nijakim liczby mnogiej w powyższych przypadkach końcówkę - ia.
Odmiana mieszana charakteryzuje się tym, że w liczbie pojedynczej występują końcówki charakterystyczne dla typu spółgłoskowego, zaś w liczbie mnogiej samogłoskowego.
Nom.
urbs
urbēs
Gen.
urbis
urbium
Dat.
urbī
urbibus
Acc.
urbem
urbēs
Abl.
urbe
urbibus
Voc.
urbs
urbēs
R1WrAADe0LmJC
Na kolorowej ilustracji przedstawiono dzieło Giovanni Paolo Pannini’ego pt. „Wyimaginowana galeria sztuki starożytnego Rzymu”. Artysta ukazał wnętrze galerii obrazów z kolekcją kardynała Silvio Valenti Gonzagi. Wnętrze jest przestronne, ozdobione marmurowymi kolumnami i pilastrami. Ściany i sufit udekorowane są malowidłami i obrazami o tematyce antycznej. Na podestach stoją liczne posągi, m.in. w prawym rogu „Grupa Laookona”, po lewej „Herakles Farnese”. Pod ścianą stoi grupa mężczyzn, wśród nich kardynał Gonzaga. Na pierwszym planie widać dwóch siedzących młodych ludzi. Jeden z nich patrzy na prawo, na jedno z dzieł sztuki, zdaje się je szkicować.
Giovanni Paolo Paninni, „Wyimaginowana galeria sztuki starożytnego Rzymu”, 1757, Muzeum Sztuki Metropolitan, Nowy Jork, wikimedia.org, domena publiczna
Zadania
R1CGQHC02to6M
Ćwiczenie 3
Które z wymienionych rzeczowników nie należą do typu mieszanego deklinacji III? mons, montis m., mercator, mercatoris m., civis, civis m., senex, senis m., mare, maris n.
Które z wymienionych rzeczowników nie należą do typu mieszanego deklinacji III? mons, montis m., mercator, mercatoris m., civis, civis m., senex, senis m., mare, maris n.
Ćwiczenie 3
R1LFUXUG6T6K1
Odpowiedz na pytanie, które z wymienionych rzeczowników nie należą do typu mieszanego deklinacji III? mons, montis m., mercator, mercatoris m., civis, civis m., senex, senis m., mare, maris n.
Podaj w języku łacińskim następujące formy deklinacyjne od rzeczownika „mater, matris”: dativus singularis, ablativus singularis, nominativus pluralis, genetivus pluralis
Podaj w języku łacińskim następujące formy deklinacyjne od rzeczownika „mater, matris”: dativus singularis, ablativus singularis, nominativus pluralis, genetivus pluralis
Podaj w języku łacińskim następujące formy deklinacyjne od rzeczownika „mare, maris”: accusativus singularis, ablativus singularis, genetivus pluralis, accusativus pluralis
Podaj w języku łacińskim następujące formy deklinacyjne od rzeczownika „mare, maris”: accusativus singularis, ablativus singularis, genetivus pluralis, accusativus pluralis
Podaj w języku łacińskim następujące formy deklinacyjne od rzeczownika „ars, artis”: genetivus singularis, ablativus singularis, genetivus pluralis, ablativus pluralis
Podaj w języku łacińskim następujące formy deklinacyjne od rzeczownika „ars, artis”: genetivus singularis, ablativus singularis, genetivus pluralis, ablativus pluralis
Połącz w pary rzeczowniki z przymiotnikami tak, by były zgodne pod względem przypadka, liczby i rodzaju: Artium Możliwe odpowiedzi: 1. bonā, 2. magnās, 3. nostra, 4. līberālium, 5. Rōmānīs Mātre Możliwe odpowiedzi: 1. bonā, 2. magnās, 3. nostra, 4. līberālium, 5. Rōmānīs Maria Możliwe odpowiedzi: 1. bonā, 2. magnās, 3. nostra, 4. līberālium, 5. Rōmānīs Partēs Możliwe odpowiedzi: 1. bonā, 2. magnās, 3. nostra, 4. līberālium, 5. Rōmānīs Cīvibus Możliwe odpowiedzi: 1. bonā, 2. magnās, 3. nostra, 4. līberālium, 5. Rōmānīs
Połącz w pary rzeczowniki z przymiotnikami tak, by były zgodne pod względem przypadka, liczby i rodzaju: Artium Możliwe odpowiedzi: 1. bonā, 2. magnās, 3. nostra, 4. līberālium, 5. Rōmānīs Mātre Możliwe odpowiedzi: 1. bonā, 2. magnās, 3. nostra, 4. līberālium, 5. Rōmānīs Maria Możliwe odpowiedzi: 1. bonā, 2. magnās, 3. nostra, 4. līberālium, 5. Rōmānīs Partēs Możliwe odpowiedzi: 1. bonā, 2. magnās, 3. nostra, 4. līberālium, 5. Rōmānīs Cīvibus Możliwe odpowiedzi: 1. bonā, 2. magnās, 3. nostra, 4. līberālium, 5. Rōmānīs
Połącz w pary rzeczowniki z przymiotnikami tak, by były zgodne pod względem przypadka, liczby i rodzaju:
bonā, nostra, magnās, līberālium, Rōmānīs
Artium
Mātre
Maria
Partēs
Cīvibus
RMGhnlY1MWHcG
Ćwiczenie 9
Dokończ zdanie: In tabulario … Możliwe odpowiedzi: 1. senatores convenire solent, 2. tabulae publicae sunt, 3. mercatores merces vendunt
Dokończ zdanie: In tabulario … Możliwe odpowiedzi: 1. senatores convenire solent, 2. tabulae publicae sunt, 3. mercatores merces vendunt
Słowniki
Słownik pojęć
Bazylika
Bazylika
(gr. basiliki, dom. stod, łac. basilica) wielka hala przeznaczona na zebrania kupców, posiedzenia sądowe i inne zebrania publiczne, nazwana od archonta basileusa w Atenach. Była podzielona rzędami kolumn na 3 części, w głębi zaś wznosiła się trybuna. W Rzymie wzniesiono pierwszą bazylikę w 184 r. p.n.e. z inicjatywy Marka Porcjusza - Katona, nazwaną od jego nazwiska basilica Porcia.
Curia
Curia
budynek zgromadzeń publicznych w Rzymie.
Tabularium
Tabularium
łac. archiwum, w szczególności państwowe archiwum rzymskie na Forum Romanum, zbudowane łącznie ze świątynią Saturna, administrowane w okresie republiki od 444 r. p.n.e. przez cenzorów, następnie przez dwóch kwestorów miejskich, w okresie cesarstwa przez specjalnie powoływanych kuratorów. Dokumenty (codices), pisane początkowo na tablicach (tabula), następnie na papirusie i pergaminie, szeregowane były latami w porządku chronologicznym. Tabularium spłonęło wraz z Kapitelem w 83 r. p.n.e., zostało odbudowane w latach 78‑60 p.n.e. Mury częściowo zachowały się w podmurowaniu zamykającym Forum Romanum od zachodu. Tą samą nazwą określano wszelkie inne archiwa senatu, miejskie, wojskowe, kolegiów kapłańskich oraz archiwa prowincjonalne.
Słownik łacińsko‑polski
R1XbN2UhJh9aem8bcbd90259cf98ce_00000000000081
Słownik łacińsko‑polski.
Słownik łacińsko‑polski.
Źródło: online skills, licencja: CC0.
m8bcbd90259cf98ce_0000000000008
m8bcbd90259cf98ce_0000000000008
mercātor, -ōris (m.) kupiec
vendo, -ere, -di, -itum (3) sprzedawać
m8bcbd90259cf98ce_0000000000229
Galeria dzieł sztuki
R1BMiIGGtdMy5
Na ilustracji przedstawiono kamienną płaskorzeźbę. Jest to relief z rzymskiego sarkofagu ukazujący poddanie się Sarmatów żołnierzom rzymskim. Postaci ukazane są z profilu. Na pierwszym planie uzbrojony żołnierz rzymski w hełmie i z tarczą stoi twarzą w twarz z Sarmatą. Jest to mężczyzna o długich kręconych włosach, ma bujny zarost, ubrany jest w lekką szatę. Za nim stoi jego towarzysz z wyciągniętą ręką, w której trzyma miecz. Poniżej widoczna jest jedynie głowa i górna część tułowia innego Sarmaty, który prawdopodobnie klęczy. W prawym dolnym rogu stoi mężczyzna, który wyciąga do niego rękę.
„Sarmaci zwyciężeni”, II w. n.e., relief zdobiący sarkofag, Muzeum Watykańskie, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0
R1WrAADe0LmJC
Na kolorowej ilustracji przedstawiono dzieło Giovanni Paolo Pannini’ego pt. „Wyimaginowana galeria sztuki starożytnego Rzymu”. Artysta ukazał wnętrze galerii obrazów z kolekcją kardynała Silvio Valenti Gonzagi. Wnętrze jest przestronne, ozdobione marmurowymi kolumnami i pilastrami. Ściany i sufit udekorowane są malowidłami i obrazami o tematyce antycznej. Na podestach stoją liczne posągi, m.in. w prawym rogu „Grupa Laookona”, po lewej „Herakles Farnese”. Pod ścianą stoi grupa mężczyzn, wśród nich kardynał Gonzaga. Na pierwszym planie widać dwóch siedzących młodych ludzi. Jeden z nich patrzy na prawo, na jedno z dzieł sztuki, zdaje się je szkicować.
Giovanni Paolo Paninni, „Wyimaginowana galeria sztuki starożytnego Rzymu”, 1757, Muzeum Sztuki Metropolitan, Nowy Jork, wikimedia.org, domena publiczna
Bibliografia
J. Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Warszawa 1978.
O. Jurewicz, L. Winniczuk, J. Żuławska, Język łaciński. Podręcznik dla lektoratów szkół wyższych., Warszawa 2012.
Ignacy Lewandowski, Jan Wikarjak, Elementa sermōnis Latīnī, Warszawa 1983.
Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Warszawa 1990.
