Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Oceń projekt
Rcn1PdSufxbP21

Deklinacja IV

Ważne daty

753  p.n.e. – Legendarna data założenia Rzymu

59 p.n.e. – Urodził się historiograf rzymski, Titus Livius

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

R1N33xwh1jg7A
Scenariusz zajęć do pobrania.

1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego:

I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:

1) formy fleksyjne rzeczowników regularnych deklinacji I‑V.

6. zna podstawowe techniki przekładu tekstu łacińskiego;

7. zna zasady tworzenia spójnego i zgodnego z polską normą językową przekładu z języka łacińskiego na język polski;

8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:

17) potrafi korzystać ze słownika łacińsko‑polskiego przy sporządzaniu przekładu; 

18) potrafi w przypadku wyrazów wieloznacznych wybrać znaczenie odpowiednie dla kontekstu/tematyki tłumaczonego tekstu;

Nauczysz się

stosować w zdaniu rzeczowniki deklinacji IV;

tłumaczyć tekst łaciński, w którym została użyta IV deklinacja;

opowiadać o strukturze rzymskiej armii;

definiować pojęcia: konnicaKonnica – Equitatus (łac.)konnica, piechotaPiechotapiechota, portykPortyk (łac.)portyk, SPQRSPQRSPQR, sztandarSztandar – Signum (łac.)sztandar.

Odmiana deklinacji IV

Odmiana deklinacji IV - Masculinum

MASCULINUM

Nōminātīvusm011743b5156b95b2_0000000000006Nōminātīvus

Exercitusm011743b5156b95b2_0000000000007Exercitus

Exercitusm011743b5156b95b2_0000000000007Exercitus

Genetīvusm011743b5156b95b2_0000000000009Genetīvus

Exercitūsm011743b5156b95b2_0000000000008Exercitūs

Exercituumm011743b5156b95b2_0000000000011Exercituum

Dativusm011743b5156b95b2_0000000000012Dativus

Exercituīm011743b5156b95b2_0000000000013Exercituī

Exercitibusm011743b5156b95b2_0000000000014Exercitibus

Accūsātīvusm011743b5156b95b2_0000000000015Accūsātīvus

Exercitumm011743b5156b95b2_0000000000016Exercitum

Exercitusm011743b5156b95b2_0000000000007Exercitus

Ablātīvusm011743b5156b95b2_0000000000018Ablātīvus

Exercitūm011743b5156b95b2_0000000000019Exercitū

Exercitibusm011743b5156b95b2_0000000000014Exercitibus

Vocātīvus

Exercitus

Exercitus

m011743b5156b95b2_0000000000006
m011743b5156b95b2_0000000000007
m011743b5156b95b2_0000000000008
m011743b5156b95b2_0000000000009
m011743b5156b95b2_0000000000008
m011743b5156b95b2_0000000000011
m011743b5156b95b2_0000000000012
m011743b5156b95b2_0000000000013
m011743b5156b95b2_0000000000014
m011743b5156b95b2_0000000000015
m011743b5156b95b2_0000000000016
m011743b5156b95b2_0000000000007
m011743b5156b95b2_0000000000018
m011743b5156b95b2_0000000000019
m011743b5156b95b2_0000000000014

Odmiana deklinacji IV - Neutrum

NEUTRUM

Cāsus

Singulāris

Plūrālis

Nōminātīvusm011743b5156b95b2_0000000000006Nōminātīvus

Cornum011743b5156b95b2_0000000000024Cornu

Cornuam011743b5156b95b2_0000000000023Cornua

Genetīvusm011743b5156b95b2_0000000000009Genetīvus

Cornusm011743b5156b95b2_0000000000028Cornus

Cornuumm011743b5156b95b2_0000000000027Cornuum

Dativusm011743b5156b95b2_0000000000012Dativus

Cornuī, cornūm011743b5156b95b2_0000000000026Cornuī, cornū

Cornibusm011743b5156b95b2_0000000000021Cornibus

Accūsātīvusm011743b5156b95b2_0000000000015Accūsātīvus

Cornum011743b5156b95b2_0000000000024Cornu

Cornuam011743b5156b95b2_0000000000023Cornua

Ablātīvusm011743b5156b95b2_0000000000018Ablātīvus

Cornūm011743b5156b95b2_0000000000022Cornū

Cornibusm011743b5156b95b2_0000000000021Cornibus

Vocātīvus

Cornu

Cornua

m011743b5156b95b2_0000000000021
m011743b5156b95b2_0000000000022
m011743b5156b95b2_0000000000023
m011743b5156b95b2_0000000000024
m011743b5156b95b2_0000000000021
m011743b5156b95b2_0000000000026
m011743b5156b95b2_0000000000027
m011743b5156b95b2_0000000000028
m011743b5156b95b2_0000000000024
m011743b5156b95b2_0000000000023
m011743b5156b95b2_0000000000021
m011743b5156b95b2_0000000000022
m011743b5156b95b2_0000000000023
m011743b5156b95b2_0000000000024
m011743b5156b95b2_0000000000021
m011743b5156b95b2_0000000000026
m011743b5156b95b2_0000000000027
m011743b5156b95b2_0000000000028
m011743b5156b95b2_0000000000024
m011743b5156b95b2_0000000000023

Wyjątki rodzaju żeńskiego deklinacji IV – Fēminīna dēclīnātiōnis quartae

R11s7BayeUJDX1
Ilustracja przedstawia dom jednorodzinny od strony ogrodu. Widoczny jest duży ogród oraz basen. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Domus, domūs (f).
Dom, online-skills, CC BY 3.0
R19gKQRfhRIY61
Ilustracja przedstawia przedramię ręki prawej. Palce dłoni są lekko zgięte. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Manus, manūs (f).
Dłoń, online-skills, CC BY 3.0
RUEAmnWaWo9xm1
Ilustracja przedstawia wejście do budynku. Widoczne są duże ciemne, oszklone drzwi. Przed wejściem do budynku jest ganek. Widoczne są na nim cztery konstrukcyjne, pełniące jednocześnie rolę ozdobną kolumny. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Porticus, porticūs (f).
Portyk teatru zdrojowego w Polanicy-Zdroju, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0
RJwQzqRyjRdzW1
Ilustracja przedstawia na pierwszym planie członka afrykańskiego plemienia, który trzyma na wysokości twarzy róg. Postać ubrana jest w czerwowo-pomarańczowe szaty. W tle widoczni są inni członkowie plemienia. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Tribus, tribūs (f).
Plemię, online-skills, CC BY 3.0
R1dlsb7iHnk3W1
Ilustracja przedstawia igły do szycia. Szacuje się, że igły pochodzą z I-III w. n.e. Są one mocno skorodowane i uszkodzone. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Acus, acūs (f).
Igły do szycia, datowane na I-III w n. e. Mierzą 117 mm i są pokryte oliwkowo zieloną patyną, Muzeum w Los Angeles, ancientresource.com, CC BY 3.0

Dē exercitū Rōmānō

Rk6FJB0pMQ7Bx1
Ilustracja przedstawia grupę rzymskich legionistów. Postaci idą przed siebie. Jedna z postaci gra na Corfu. Postaci ubrane są w zbroje oraz hełmy. W prawej dłoni trzymają włócznie, w lewej zaś tarcze.
Rzymski legionista grający na Corfu, WIkipedia, CC BY-SA 3.0

Dē exercitū Rōmānō

Exercitus Rōmānus dē equitātūm011743b5156b95b2_0000000000041equitātū et peditātūm011743b5156b95b2_0000000000042peditātū cōnstābatm011743b5156b95b2_0000000000043cōnstābat. Exercitus Rōmānus prō patriā pugnābat et victōria exercituum glōriam

magnam patriae parābatm011743b5156b95b2_0000000000044parābat. Exercituī Rōmānō populus grātiās agēbat, nam oppida, vīcōsm011743b5156b95b2_0000000000045vīcōs, agrōs, templa deōrum dēfendēbat.

Poētae semper laudant exercitūs, quī patriam dēfendunt, et dē exercituum victōriīs saepe nārrant. Cornua et tubae exercitum

ad pugnam vocant. In tabulā mīlitem, quī cornū canitm011743b5156b95b2_0000000000046cornū canit, vidēs.

Etiam cervīm011743b5156b95b2_0000000000047cervī cornua habent et cornibus certantm011743b5156b95b2_0000000000048certant. Virī, quī cervōs necant, cornua cervōrum servant aut magnō pretiō vēnduntm011743b5156b95b2_0000000000049magnō pretiō vēndunt.

Źródło:m011743b5156b95b2_0000000000050Źródło:

m011743b5156b95b2_0000000000041
m011743b5156b95b2_0000000000042
m011743b5156b95b2_0000000000043
m011743b5156b95b2_0000000000044
m011743b5156b95b2_0000000000045
m011743b5156b95b2_0000000000046
m011743b5156b95b2_0000000000047
m011743b5156b95b2_0000000000048
m011743b5156b95b2_0000000000049
m011743b5156b95b2_0000000000050
R1QOfIua6z5Ua
Ćwiczenie 1
Przeczytaj uważnie tekst Dē exercitū Rōmānō. Następnie przyporządkuj do następujących fragmentów tekstu zdania o tym samym/podobnym znaczeniu. Exercitus Rōmānus dē equitātū et peditātū cōnstābat. Możliwe odpowiedzi: 1. Mīlitēs cornū et tubā canentēs exercitum ad pugnam appellant., 2. Victōriae exercitūs Rōmānī in librīs poētārum nārrantur., 3. Mīlitēs Rōmānī prō Imperiō Rōmānō bella gerēbant., 4. In exercitū Rōmānō equitātus et peditātus erant., 5. Cornua cervōrum magnā pecūniā emuntur. Exercitus Rōmānus prō patriā pugnābat. Możliwe odpowiedzi: 1. Mīlitēs cornū et tubā canentēs exercitum ad pugnam appellant., 2. Victōriae exercitūs Rōmānī in librīs poētārum nārrantur., 3. Mīlitēs Rōmānī prō Imperiō Rōmānō bella gerēbant., 4. In exercitū Rōmānō equitātus et peditātus erant., 5. Cornua cervōrum magnā pecūniā emuntur. Poētae […] dē exercituum victōriīs saepe nārrant. Możliwe odpowiedzi: 1. Mīlitēs cornū et tubā canentēs exercitum ad pugnam appellant., 2. Victōriae exercitūs Rōmānī in librīs poētārum nārrantur., 3. Mīlitēs Rōmānī prō Imperiō Rōmānō bella gerēbant., 4. In exercitū Rōmānō equitātus et peditātus erant., 5. Cornua cervōrum magnā pecūniā emuntur. Cornua et tubae exercitum ad pugnam vocant. Możliwe odpowiedzi: 1. Mīlitēs cornū et tubā canentēs exercitum ad pugnam appellant., 2. Victōriae exercitūs Rōmānī in librīs poētārum nārrantur., 3. Mīlitēs Rōmānī prō Imperiō Rōmānō bella gerēbant., 4. In exercitū Rōmānō equitātus et peditātus erant., 5. Cornua cervōrum magnā pecūniā emuntur. Virī [...]cornua cervōrum [...]magnō pretiō vēndunt. Możliwe odpowiedzi: 1. Mīlitēs cornū et tubā canentēs exercitum ad pugnam appellant., 2. Victōriae exercitūs Rōmānī in librīs poētārum nārrantur., 3. Mīlitēs Rōmānī prō Imperiō Rōmānō bella gerēbant., 4. In exercitū Rōmānō equitātus et peditātus erant., 5. Cornua cervōrum magnā pecūniā emuntur.

Przeczytaj uważnie tekst Dē exercitū Rōmānō. Następnie przyporządkuj do następujących fragmentów tekstu zdania o tym samym/podobnym znaczeniu.

Mīlitēs Rōmānī prō Imperiō Rōmānō bella gerēbant., Victōriae exercitūs Rōmānī in librīs poētārum nārrantur., In exercitū Rōmānō equitātus et peditātus erant., Mīlitēs cornū et tubā canentēs exercitum ad pugnam appellant., Cornua cervōrum magnā pecūniā emuntur.

Exercitus Rōmānus dē equitātū et peditātū cōnstābat.  
Exercitus Rōmānus prō patriā pugnābat.  
Poētae […] dē exercituum victōriīs saepe nārrant.  
Cornua et tubae exercitum ad pugnam vocant.  
Virī [...]cornua cervōrum [...]magnō pretiō vēndunt.  
R1CsMsu6cg0p1
Ćwiczenie 2
Posortuj poniższe wyrazy z tekstu Dē exercitū Rōmānō na 3 kategorie – wyrazy deklinacji I, II i IV, następnie przenieś je na właściwe miejsce. Dēclīnātiō prīma I Możliwe odpowiedzi: 1. cornua, 2. cervōrum, 3. victōria, 4. patriā, 5. oppida, 6. equitātū, 7. vīcōs, 8. tubae, 9. peditātū, 10. glōriam, 11. cornibus, 12. agrōs, 13. exercituum, 14. pugnam, 15. populus Dēclīnātiō secunda II Możliwe odpowiedzi: 1. cornua, 2. cervōrum, 3. victōria, 4. patriā, 5. oppida, 6. equitātū, 7. vīcōs, 8. tubae, 9. peditātū, 10. glōriam, 11. cornibus, 12. agrōs, 13. exercituum, 14. pugnam, 15. populus Dēclīnātiō quārta IV Możliwe odpowiedzi: 1. cornua, 2. cervōrum, 3. victōria, 4. patriā, 5. oppida, 6. equitātū, 7. vīcōs, 8. tubae, 9. peditātū, 10. glōriam, 11. cornibus, 12. agrōs, 13. exercituum, 14. pugnam, 15. populus

Posortuj poniższe wyrazy z tekstu Dē exercitū Rōmānō na 3 kategorie – wyrazy deklinacji I, II i IV, następnie przenieś je na właściwe miejsce.

cornua, glōriam, pugnam, oppida, vīcōs, populus, exercituum, cervōrum, peditātū, victōria, equitātū, tubae, cornibus, agrōs, patriā

Dēclīnātiō prīma I  
Dēclīnātiō secunda II  
Dēclīnātiō quārta IV  
ROaC69h8e83T9
Ćwiczenie 3
Uzupełnij zdania związane z tekstem Dē exercitū Rōmānō właściwą końcówką rzeczownika deklinacji IV. 1. Exercitus Romanus de equitat Tu uzupełnij Możliwe odpowiedzi: 1. uum, 2. ua, 3. us, 4. ua, 5. u, 6. u, 7. ui. et peditat Tu uzupełnij. Możliwe odpowiedzi: 1. uum, 2. ua, 3. us, 4. ua, 5. u, 6. u, 7. ui constabat 2. Victoria exercit Tu uzupełnij Możliwe odpowiedzi: 1. uum, 2. ua, 3. us, 4. ua, 5. u, 6. u, 7. ui. gloriam magnam patriae parabat. 3. Exercit Tu uzupełnij Możliwe odpowiedzi: 1. uum, 2. ua, 3. us, 4. ua, 5. u, 6. u, 7. ui. Romano populus gratias agebat. 4. Poetae semper laudant exercit Tu uzupełnij Możliwe odpowiedzi: 1. uum, 2. ua, 3. us, 4. ua, 5. u, 6. u, 7. ui. 5. Corn Tu uzupełnij Możliwe odpowiedzi: 1. uum, 2. ua, 3. us, 4. ua, 5. u, 6. u, 7. ui. et tubae exercitum ad pugnam vocant. 6. Etiam cervi corn Tu uzupełnij Możliwe odpowiedzi: 1. uum, 2. ua, 3. us, 4. ua, 5. u, 6. u, 7. ui.

Uzupełnij zdania związane z tekstem Dē exercitū Rōmānō właściwą końcówką rzeczownika deklinacji IV.

u, ua, ui, uum, u, ua, us

1. Exercitus Romanus de equitat............ et peditat............ constabat.
2. Victoria exercit............ gloriam magnam patriae parabat.
3. Exercit............ Romano populus gratias agebat.
4. Poetae semper laudant exercit.............
5. Corn............ et tubae exercitum ad pugnam vocant.
6. Etiam cervi corn.............

R1KQ3UvXCCfRx
Ćwiczenie 4
Do podanych rzeczowników dobierz właściwe przymiotniki w tym samym przypadku, liczbie i rodzaju. porticus Możliwe odpowiedzi: 1. lātōrum, 2. ōrnāta, 3. longīs, 4. frīgidum, 5. rapidō, 6. pūrae genuum Możliwe odpowiedzi: 1. lātōrum, 2. ōrnāta, 3. longīs, 4. frīgidum, 5. rapidō, 6. pūrae manūs Możliwe odpowiedzi: 1. lātōrum, 2. ōrnāta, 3. longīs, 4. frīgidum, 5. rapidō, 6. pūrae cornibus Możliwe odpowiedzi: 1. lātōrum, 2. ōrnāta, 3. longīs, 4. frīgidum, 5. rapidō, 6. pūrae equitātū Możliwe odpowiedzi: 1. lātōrum, 2. ōrnāta, 3. longīs, 4. frīgidum, 5. rapidō, 6. pūrae gelū Możliwe odpowiedzi: 1. lātōrum, 2. ōrnāta, 3. longīs, 4. frīgidum, 5. rapidō, 6. pūrae

Do podanych rzeczowników dobierz właściwe przymiotniki w tym samym przypadku, liczbie i rodzaju.

rapidō, ōrnāta, longīs, lātōrum, frīgidum, pūrae

porticus  
genuum  
manūs  
cornibus  
equitātū  
gelū  
R1UzFrhJlhMyz
Ćwiczenie 5
Uzupełnij zdanie, wybierając właściwą odpowiedź spośród trzech możliwych. Cervī Tu uzupełnij certant. Możliwe odpowiedzi: 1. cornua, 2. cornuum, 3. cornibus

Uzupełnij poniższe zdanie, wybierając właściwą odpowiedź spośród trzech możliwych.

Cervī __________________________ certant.

  • cornua
  • cornuum
  • cornibus
Ry7Zr0h1ziyzi
Ćwiczenie 6
Uzupełnij zdanie, wybierając właściwą odpowiedź spośród trzech możliwych. Victōria Tu uzupełnij glōriam magnam patriae parat. Możliwe odpowiedzi: 1. exercitibus, 2. exercituum, 3. exercituī

Uzupełnij poniższe zdanie, wybierając właściwą odpowiedź spośród trzech możliwych.

Victōria ___________________ glōriam magnam patriae parat.

  • exercitibus
  • exercituum
  • exercituī
R1DG4qwLZKTzg
Ćwiczenie 7
Uzupełnij zdanie, wybierając właściwą odpowiedź spośród trzech możliwych. Tu uzupełnij Mārtiae omnibus notae sunt. Możliwe odpowiedzi: 1. Īduum, 2. Īdibus, 3. Īdūs

Uzupełnij poniższe zdanie, wybierając właściwą odpowiedź spośród trzech możliwych.

________________ Mārtiae omnibus notae sunt.

  • Īduum
  • Īdibus
  • Īdūs
R1KGnwssmSccx
Ćwiczenie 8
Uzupełnij zdanie, wybierając właściwą odpowiedź spośród trzech możliwych. Tu uzupełnij tē expectāmus. Możliwe odpowiedzi: 1. Domī, 2. Domum, 3. domō

Uzupełnij poniższe zdanie, wybierając właściwą odpowiedź spośród trzech możliwych.

_______________ tē expectāmus.

  • Domī
  • Domum
  • domō
R1UeLFT1wMm8p
Ćwiczenie 9
Uzupełnij zdanie, wybierając właściwą odpowiedź spośród trzech możliwych. Domum tuum Tu uzupełnij vēndis. Możliwe odpowiedzi: 1. magnum pretium, 2. magnō pretiō, 3. magnī pretiī

Uzupełnij poniższe zdanie, wybierając właściwą odpowiedź spośród trzech możliwych.

Domum tuum _________________ vēndis.

  • magnum pretium
  • magnō pretiō
  • magnī pretiī
Polecenie 1

Po zapoznaniu się z tekstem Dē exercitū Rōmānō oraz treścią słownika pojęć napisz w języku łacińskim krótki tekst na temat armii rzymskiej.

Rts9rnxnOSW7e
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Polecenie 2

Przeczytaj poniższe sentencje a następnie dobierz do nich odpowiednie, zdjęcia. (Zdjęcia mogą być Twojego autorstwa lub z wolnych zasobów internetowych). Utwórz za pomocą dowolnego programu komputerowego np. GIMP, memy internetowe zawierające owe sentencje z  graficzną ilustracją, czyli połączenie słowa i obrazu.

Senātus erat portus et refugium sociōrum.

Ūsus est optimus magister.

An nescīs longās rēgibus ēsse manūs?

Słowniki

Słownik pojęć

Konnica – Equitatus (łac.)
Konnica – Equitatus (łac.)

Legion piechoty posiadał jednostkę taktyczną konnicy, składającą się z 300 ludzi – był to oddział zwany ala, czyli skrzydło. Skrzydło podzielone było na 10 szwadronów zwanych turma złożonych z 30 jeźdźców, które z kolei dzieliły się na 10‑osobowe dekurie (decuria od decem).

Piechota
Piechota

Peditatus (łac) Piechota rzymska podzielona była na legiony (legio, legionis). Pod koniec V w.p.n.e. podzielono legion na 5 manipułów (manipulus,i). Po wprowadzeniu reformy Mariusza w I w p.n.e. legion liczył około 6000 żołnierzy i dzielił się na 10 kohort (cohors, cohortis) po 600 ludzi. Kohorty złożone były z 3 manipułów po 200 żołnierzy, które z kolei dzieliły się na 2 centurie po 100 ludzi (centum). Dowódcą centurii był centurio – setnik.

Portyk (łac.)
Portyk (łac.)

Otwarty ganek kolumnowy lub filarowy związany z budowlą, niekiedy dwukondygnacyjny, zwykle poprzedzający wejście; otwarty przynajmniej z jednej strony kolumnadą lub rzędem filarów na wysokość jednej lub dwóch kondygnacji, często zwieńczony trójkątnym frontonem; portyk może też być zagłębiony w budynek (portyk wgłębny).; portyk wykształcił się w starożytności, od renesansu powszechnego w architekturze świeckiej i sakralnej.

SPQR
SPQR

Senātus Populusque Rōmānus – pol. „Senat i lud rzymski”. Litery często umieszczane na sztandarach wojsk rzymskich jako symbol państwa, w obronie którego armia walczyła.

Sztandar – Signum (łac.)
Sztandar – Signum (łac.)

Sztandarem legionu był umieszczony na długich drzewcach orzeł – aquila z rozpostartymi skrzydłami. Signum manipułu miało kształt wyciągniętej dłoni (manus). Sztandar konnicy (vexillum) bardziej przypominał współczesne sztandary, jako że był to kawałek materiału rozpięty na drzewcu, umieszczony jednak poprzecznie.

Słownik łacińsko - polski

RC76JwbHhayJSm011743b5156b95b2_00000000000551
Słownik łacińsko-polski.
Źródło: online skills, licencja: CC0.
m011743b5156b95b2_0000000000055

Galeria dzieł sztuki

Rk6FJB0pMQ7Bx1
Ilustracja przedstawia grupę rzymskich legionistów. Postaci idą przed siebie. Jedna z postaci gra na Corfu. Postaci ubrane są w zbroje oraz hełmy. W prawej dłoni trzymają włócznie, w lewej zaś tarcze.
Rzymski legionista grający na Corfu, WIkipedia, CC BY-SA 3.0

Bibliografia

J. Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Warszawa 2013.

H. Wolanin, Gramatyka opisowa klasycznej łaciny w ujęciu strukturalnym, Kraków 2012.

Z. Samolewicz, T. Sołtysik, Składnia Łacińska, Kraków 2006.

encyklopedia.pwn.pl