Imię i nazwisko autora: Włodzimierz Juśkiewicz

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Metody przedstawiania rzeźby terenu na mapie

Grupa docelowa: liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy, klasa I

Podstawa programowa:

I. Źródła informacji geograficznej, technologie geoinformacyjne oraz metody prezentacji danych przestrzennych: obserwacje, pomiary, mapy, fotografie, zdjęcia satelitarne, dane liczbowe oraz graficzna i kartograficzna ich prezentacja. Uczeń:

2) wyróżnia graficzne i kartograficzne metody przedstawiania informacji geograficznej i podaje przykłady zastosowania różnych rodzajów map.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne. Uczeń:

• opisuje metody przedstawiania rzeźby na mapie - metodę kopczykową, kreskową, cieniowania, poziomicową i hipsometryczną,

• wyznacza ramy czasowe stosowanych metod,

• wymienia wady i zalety poznanych metod,

• rozpoznaje na mapie kartograficzne metody przedstawiania rzeźby terenu,

• dobiera metodę przedstawiania rzeźby terenu na mapach do różnych współczesnych zastosowań,

• pracuje z mapą,

• docenia znaczenie osiągnięć nowożytnej kartografii.

Strategie: konstruktywizm, ocenianie kształtujące

Metody nauczania: wykład, pogadanka, dyskusja, praca z komputerem, praca z mapą

Formy zajęć: indywidualna, zbiorowa

Środki dydaktyczne: e‑materiał, komputer, rzutnik, mapy analogowe

Materiały pomocnicze: Dawne mapy topograficzne w badaniach geograficzno‑historycznych, red. naukowa A. Czerny, Uniwersytet Marii Curie‑Skłodowskiej, Lublin 2015.

PRZEBIEG LEKCJI

Literatura:

• Artykuł naukowy (OPEN ACCESS) - A. Rzucidło, Przedstawianie rzeźby terenu na mapach topograficznych, [w:] Dawne mapy topograficzne w badaniach geograficzno‑historycznych, red. A. Czerny, Lublin 2015, s. 151‑174. Dostęp online: https://phavi.umcs.pl/at/attachments/2016/0708/103742‑czerny‑dawne‑mapy‑07‑07‑low‑res.pdf [stan na dzień 28.06.2019].

Faza wprowadzająca

Nauczyciel wprowadza uczniów w temat lekcji. Prosi o opinię, jakich map używa się np. w trakcie wędrówek po górach. Naprowadza uczniów na mapy topograficzne. Prosi wskazanie cechy mapy topograficznej, która jest w trakcie wędrówek bardzo przydatna. Prosi o opisanie poziomic i informacji, jakie one niosą. Nauczyciel informuje, że poziomice to stosunkowo nowy wynalazek.

Faza realizacyjna

Nauczyciel prosi uczniów o otwarcie e‑materiału i przyjrzenie się, w jaki sposób przedstawiano i przedstawia się obecnie rzeźbę terenu na mapach. Nauczyciel rozdaje mapy prezentujące rzeźbę z różnych okresów lub sięga do zasobów internetowych. Prosi o znalezienie tych obszarów na współczesnych mapach WebGIS. Prosi o zastanowienie, czy uczniowie są w stanie rozpoznać rzeźbę, która jest odwzorowana na starszych mapach. Nauczyciel podkreśla, że obok przydatności i precyzji warto wspomnieć o pracochłonności metod. Proponuje, aby uczniowie w zespołach wykonali mapę omawianymi metodami (kopczykową, kreskową, cieniowania, poziomicową i hipsometryczną). W każdym zespole jest tylu uczniów, ile metod. Każdy wykonuje ten sam fragment mapy o ustalonej wcześniej niedużej powierzchni. Po wykonaniu uczniowie mogą porównać efekt swojej pracy: jakość oraz procent wykonania.

Nauczyciel prosi o scharakteryzowanie metod przedstawiania rzeźby na mapie, a po każdej charakterystyce prosi uczniów o wskazanie cech każdej z metod, porównanie oraz ocenę przydatności. Prosi także o odniesienie się do multimedium bazowego. Pyta, która z metod odnosi się do różnic wysokości i w sposób jednoznaczny informuje o stromości zboczy.

Faza podsumowująca

Nauczyciel pokazuje przykłady map wykonanych poszczególnymi metodami, prosi o rozpoznanie metody i jej krótką charakterystykę. Uczniowie wykonują ćwiczenia z e‑materiału.

Praca domowa

Na podstawie artykułu Anny Rzucidło, Przedstawianie rzeźby terenu na mapach topograficznych (artykuł pochodzący ze zbioru Dawne mapy topograficzne w badaniach geograficzno‑historycznych) oraz innych dostępnych źródeł uczeń przygotowuje informacje dotyczące ewolucji i zastosowanych rozwiązań w metodzie poziomicowej.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium:

Symulacja interaktywna może zostać wykorzystana na początku lekcji. Na podstawie swoich pierwszych spostrzeżeń uczniowie mogą ocenić i przedyskutować, która metoda przedstawiania rzeźby terenu jest według nich najbardziej czytelna lub najbardziej atrakcyjna wizualnie. Dopiero po wstępnej dyskusji następuje szczegółowe omówienie wszystkich metod.