Autor: Anna Juwan

Temat: Porównanie budowy komórki eukariotycznej i prokariotycznej

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Wykażesz podobieństwa i różnice w budowie komórki prokariotycznej i eukariotycznej.

• Wyjaśnisz, jakie znaczenie ma kompartmentacja komórki.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• odwrócona klasa;

• rozmowa kierowana;

• ćwiczenia interaktywne;

• analiza grafiki interaktywnej;

• gwiazda pytań.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• arkusze papieru, flamastry;

• arkusze papieru A3 z ilustracją gwiazdy.

Przed lekcją:

1. Uczniowie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj”.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.

2. Wprowadzenie do tematu. Nauczyciel prowadzi pogadankę, zadając pytania:
   – Co to jest komórka?
   – Jak nazywa się nauka zajmująca się badaniem komórek?
   – Jak możemy podzielić komórki? Czym komórki różnią się od siebie?

Faza realizacyjna:

1. Praca z multimedium („Grafika interaktywna”). Nauczyciel prosi uczniów, by pracując w czteroosobowych grupach, dokonali analizy schematów czterech typów komórek, a następnie (na otrzymanym arkuszu A3) skonstruowali tabelę, w której dokonają porównania budowy komórek prokariotycznych, komórek eukariotycznych roślinnych, komórek eukariotycznych zwierzęcych i komórek eukariotycznych grzybowych. Uczniowie w trakcie pracy nie mogą korzystać z tabeli zawartej w sekcji „Przeczytaj” e‑materiału. Po dokonaniu porównania zespoły wymieniają się arkuszami, analizują tabele kolegów i koleżanek i w razie potrzeby poprawiają je lub uzupełniają. Wybrane grupy przedstawiają zapisane różnice i podobieństwa na forum klasy.

2. Gwiazda pytań. Nauczyciel dzieli klasę na trzy grupy. Każdy zespół otrzymuje arkusz papieru A3 z ilustracją gwiazdy. Zadaniem uczniów jest umieszczenie na ramionach gwiazdy pięciu pytań dotyczących tematu lekcji. Każdy zespół po napisaniu pytań przekazuje gwiazdę innej grupie, zgodnie z kierunkiem wskazówek zegara. Teraz zadaniem uczniów jest udzielenie odpowiedzi na zadane pytania na podstawie wiadomości znajdujących się w e‑materiale.
   Uczniowie swoje odpowiedzi zapisują na otrzymanym arkuszu papieru A3. Po upływie wyznaczonego czasu grupy prezentują swoje gwiazdy. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia informacje, wyjaśnia wątpliwości.

3. Utrwalenie wiedzy i umiejętności. Uczniowie samodzielnie wykonują ćwiczenie nr 7 (w którym mają za zadanie wyjaśnić, dlaczego rybosomy mitochondrialne są bardziej zbliżone budową do rybosomów prokariotycznych niż do rybosomów cytoplazmatycznych występujących w komórce zwierzęcej) z sekcji „Sprawdź się”. Następnie w 4‑osobowych grupach omawiają prawidłowe rozwiązanie. Po upływie wyznaczonego czasu wskazany przez nauczyciela przedstawiciel grupy prezentuje odpowiedź wraz z jej uzasadnieniem. Klasa ustosunkowuje się do niej. Nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Chętni uczniowie wskazują podobieństwa i różnice w budowie między komórką prokariotyczną oraz komórką roślinną, zwierzęcą i grzybową. Uzasadniają, dlaczego mimo prostej budowy komórki prokariotyczne mogą występować w różnych środowiskach (np. w niskich i wysokich temperaturach, wodach, powietrzu, glebie, w organizmach). Nauczyciel w razie potrzeby dopowiada informacje.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia od 1 do 6 z sekcji „Sprawdź się”.

2. Dla chętnych: Wykonaj ćwiczenie nr 8 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

• Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Dodatkowe wskazówki metodyczne:

• Uczniowie mogą wykorzystać multimedium z sekcji „Grafika interaktywna” w celu przygotowania się do lekcji powtórkowej.